Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çok partili sistem, oy hakkı bulunanların birçok parti arasında seçim yapabildiği bir sistemdir. Çok partili sistemler demokratik ve çoğulcu modellerdir. Dünya geneli demokratik birliklere sahip neoeratik hükûmetlerin çoğunda işlemektedir. Bu sistemin ilk olarak Yunanistan'daki şehir devletlerinde görüldüğü biliniyor. Neoeratik olarak bazı monarşik yönetime sahip siyasi organizmalarda da görülüyor. Ve hatta bazı dikta rejimlerinde dahi kısmi bir şekilde ve neopolitik olarak görülüyor.
Özellikler
Belirleyici özelliği ikiden çok partinin siyasal yaşamda etkin ve etkili olması, ancak hiçbirinin iktidarı sürekli olarak elinde tutamıyor oluşudur. Hükûmet farklı partiler arasında belirli bir bağıntı olmaksızın ya tek başına ya da koalisyonlarla el değiştirir. Toplum yapısının çok parçalı, çok uluslu, çok kültürlü olduğu ülkelerde kurumlaşmış bir sistemdir.
Avantajları
Çok partili hayat demokrasinin bir gereği olarak görülür. Günümüzde çoğulcu demokrasilerde insanlar özgür düşünceleri doğrultusunda ülke yönetiminde söz sahibi olabilecek partiler kurabilmektedirler. Ülke yönetimi tek bir siyasi düşünce ve grubun elinde olmadığı için denetim olanağı artar. Eleştirel ve alternatif farklı siyasi partiler tek bir ideolojinin hegomanyasına engel olur. Farklı fikirlere söz hakkı verir ve böylece toplumsal gelişimi arttırır. İnsanlar yönetimde farklı düşünceleri görüp değerlendirerek kendi iradeleriyle seçme hakkına sahip olurlar. Oylar diğer partilere gitmesin diye farklı düşünceleri kendi partisinde barındırmaya çalışan partiler daha kapsayıcı hale gelir. Partiler arası rekabet gelişimi ve çağın gereklerini takip etmeyi hızlandırır. Bu sistemde toplumdaki birçok düşünce grubu mecliste temsil şansı bulabilir.
Dezavantajları
Kimi örneklerde bir parti çoğunluğu sağlayamaz ve koalisyonlar sağlanarak iktidar oluşturulur. Ancak istikrarı yakalamak da bu nedenle zorlaşabilir. Aşırı fikir çatışmaları hızlı karar almayı engeller.
Türleri
- Ilımlı Çok Parti Sistemi: Ülkedeki var olan partiler arasında, ideolojik ayrılıklar çok derin değildir. Ayrıca mevcut rejime karşı (sistem içi muhaliflik değil, doğrudan rejim karşıtı) olan muhalif eğilimler de aşırı değildirler veya var olanlar da çok güçsüzdürler. Hollanda, İsveç ve Norveç gibi ülkelerde, partiler iki eğilimde gruplaşırlar ve iktidarın kullanılması ve el değiştirmesi bu iki eğilim arasında gerçekleşir. Bu durum bir bakıma iki partili sistemi andırır. Hükûmetlerin değişmesi, bir partiler bloku yerine öteki partiler blokunun geçmesi ile gerçekleşir. İki kutuplu parti sistemi adı da verilir. İdeolojik olarak iki kutba ayrılan birden fazla parti iş birliği halinde koalisyonlarla iş başına gelir. Örneğin sol partilerin fraksiyon farklılıklarına rağmen bir araya gelmesi ve karşılarında ise merkez sağ partilerin birlikte hareket etmesi gibi. Böylesine bir iş birliği sisteminin varlığını uzun süre devam ettirmesi her zaman için risk altındadır.
- Aşırı Çok Parti Sistemi: Çok farklı ve birbirleri ile uyuşmayacak hatta çatışacak kadar geniş bir görüş aralığında partiler vardır. Aşırı uçlardaki eğilimler kutuplaşmaya yol açmaktadır. Ve kutupların sayısı da birden fazla olabilmektedir. Partiler arasında rejimin temel sorunları üzerindeki uzlaşma çok zayıftır. Sıs sık hükûmet krizlerine rastlanır.
Uygulayan Ülkeler
[Türkiye],Brezilya, Danimarka, Finlandiya, Hindistan, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, İrlanda, İsrail, İtalya, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Pakistan, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Güney Afrika, Güney Kore, İspanya, Sri Lanka, İsveç ve Filipinler kendi demokrasilerinde etkin birçok partili sistem kullanan ulusların örnekleridir. Bu ülkelerde, genellikle tek parti tek başına bir meclis çoğunluğunu elde edemez. Bunun yerine, birden fazla siyasi parti güç blokları halinde koalisyonları oluştururlar.
Dipnotlar
- ^ Davut Dursun, Siyasal Partiler, "ansar.de" 7 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (erişim tarihi: 22.06.2016)
- ^ "Türkiye". '. FGC. 8 Nisan 2022. 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2022.
Kaynakça
- Parti Sistemleri ve Türkiyedeki Uygulamalar, Murat Yanık, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
- DUVERGER, Maurice, Siyasal Partiler, Çev. Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, ikinci Basım, Ankara 1974
- TİMUR, Taner, Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş, iletişim Yayınları, İstanbul 1991
- Giovanni Sartori: Parties and Party Systems. A Framework for Analysis, Cambridge 1976, S. 119–216.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Cumhuriyet döneminde çok partili hayata geçişte rol oynayan dinamikler, Yrd.Doç.Dr. Mustafa Çufalı, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri16 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cok partili sistem oy hakki bulunanlarin bircok parti arasinda secim yapabildigi bir sistemdir Cok partili sistemler demokratik ve cogulcu modellerdir Dunya geneli demokratik birliklere sahip neoeratik hukumetlerin cogunda islemektedir Bu sistemin ilk olarak Yunanistan daki sehir devletlerinde goruldugu biliniyor Neoeratik olarak bazi monarsik yonetime sahip siyasi organizmalarda da goruluyor Ve hatta bazi dikta rejimlerinde dahi kismi bir sekilde ve neopolitik olarak goruluyor OzelliklerBelirleyici ozelligi ikiden cok partinin siyasal yasamda etkin ve etkili olmasi ancak hicbirinin iktidari surekli olarak elinde tutamiyor olusudur Hukumet farkli partiler arasinda belirli bir baginti olmaksizin ya tek basina ya da koalisyonlarla el degistirir Toplum yapisinin cok parcali cok uluslu cok kulturlu oldugu ulkelerde kurumlasmis bir sistemdir Avantajlari Cok partili hayat demokrasinin bir geregi olarak gorulur Gunumuzde cogulcu demokrasilerde insanlar ozgur dusunceleri dogrultusunda ulke yonetiminde soz sahibi olabilecek partiler kurabilmektedirler Ulke yonetimi tek bir siyasi dusunce ve grubun elinde olmadigi icin denetim olanagi artar Elestirel ve alternatif farkli siyasi partiler tek bir ideolojinin hegomanyasina engel olur Farkli fikirlere soz hakki verir ve boylece toplumsal gelisimi arttirir Insanlar yonetimde farkli dusunceleri gorup degerlendirerek kendi iradeleriyle secme hakkina sahip olurlar Oylar diger partilere gitmesin diye farkli dusunceleri kendi partisinde barindirmaya calisan partiler daha kapsayici hale gelir Partiler arasi rekabet gelisimi ve cagin gereklerini takip etmeyi hizlandirir Bu sistemde toplumdaki bircok dusunce grubu mecliste temsil sansi bulabilir Dezavantajlari Kimi orneklerde bir parti cogunlugu saglayamaz ve koalisyonlar saglanarak iktidar olusturulur Ancak istikrari yakalamak da bu nedenle zorlasabilir Asiri fikir catismalari hizli karar almayi engeller TurleriIlimli Cok Parti Sistemi Ulkedeki var olan partiler arasinda ideolojik ayriliklar cok derin degildir Ayrica mevcut rejime karsi sistem ici muhaliflik degil dogrudan rejim karsiti olan muhalif egilimler de asiri degildirler veya var olanlar da cok gucsuzdurler Hollanda Isvec ve Norvec gibi ulkelerde partiler iki egilimde gruplasirlar ve iktidarin kullanilmasi ve el degistirmesi bu iki egilim arasinda gerceklesir Bu durum bir bakima iki partili sistemi andirir Hukumetlerin degismesi bir partiler bloku yerine oteki partiler blokunun gecmesi ile gerceklesir Iki kutuplu parti sistemi adi da verilir Ideolojik olarak iki kutba ayrilan birden fazla parti is birligi halinde koalisyonlarla is basina gelir Ornegin sol partilerin fraksiyon farkliliklarina ragmen bir araya gelmesi ve karsilarinda ise merkez sag partilerin birlikte hareket etmesi gibi Boylesine bir is birligi sisteminin varligini uzun sure devam ettirmesi her zaman icin risk altindadir Asiri Cok Parti Sistemi Cok farkli ve birbirleri ile uyusmayacak hatta catisacak kadar genis bir gorus araliginda partiler vardir Asiri uclardaki egilimler kutuplasmaya yol acmaktadir Ve kutuplarin sayisi da birden fazla olabilmektedir Partiler arasinda rejimin temel sorunlari uzerindeki uzlasma cok zayiftir Sis sik hukumet krizlerine rastlanir Uygulayan Ulkeler Turkiye Brezilya Danimarka Finlandiya Hindistan Dominik Cumhuriyeti Endonezya Irlanda Israil Italya Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norvec Pakistan Portekiz Romanya Sirbistan Guney Afrika Guney Kore Ispanya Sri Lanka Isvec ve Filipinler kendi demokrasilerinde etkin bircok partili sistem kullanan uluslarin ornekleridir Bu ulkelerde genellikle tek parti tek basina bir meclis cogunlugunu elde edemez Bunun yerine birden fazla siyasi parti guc bloklari halinde koalisyonlari olustururlar Dipnotlar Davut Dursun Siyasal Partiler ansar de 7 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde erisim tarihi 22 06 2016 Turkiye FGC 8 Nisan 2022 28 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Nisan 2022 KaynakcaParti Sistemleri ve Turkiyedeki Uygulamalar Murat Yanik Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesi DUVERGER Maurice Siyasal Partiler Cev Ergun Ozbudun Bilgi Yayinevi ikinci Basim Ankara 1974 TIMUR Taner Turkiye de Cok Partili Hayata Gecis iletisim Yayinlari Istanbul 1991 Giovanni Sartori Parties and Party Systems A Framework for Analysis Cambridge 1976 S 119 216 Ayrica bakinizOydasmaci demokrasi Baskin parti sistemiDis baglantilarCumhuriyet doneminde cok partili hayata geciste rol oynayan dinamikler Yrd Doc Dr Mustafa Cufali Polis Akademisi Guvenlik Bilimleri16 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde