Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tekfur Sarayı veya Porfiroğenitus Sarayı (Yunanca: Παλάτιον τοῦ Πορφυρογεννήτου), bütün Dünya'da geç Bizans mimarisinin nispeten bozulmamış örneklerinden biridir. İstanbul'da Fatih ilçesi sınırları içerisinde, Edirnekapı semtinde bulunmaktadır.
Yunanca: Παλάτιον τοῦ Πορφυρογεννήτου | |
 Tekfur Sarayı'nın müzeye çevrildikten sonraki görünümü | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Saray |
| Mimari tarz | Bizans mimarisi |
| Konum | İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′02″K 28°56′25″D / 41.03389°K 28.94028°D |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Blaherne Saray Kompleksi |
Osmanlı döneminde Tekfur Sarayı/ Tekir Sarayı adıyla anılan saray, 11.-15. yüzyıllar arasında Bizans İmparatorluğu Sarayı olarak kullanılan Blaherne Sarayı kompleksinden günümüze ulaşan tek sağlam bölümdür.
Tarihi
Bizans dönemi
13. yüzyılın sonlarında veya 14. yüzyılın başlarında, Blaherne saray kompleksinin bir parçası olarak inşa edilmiştir. 10 -14. yüzyıl arasında yapılmış olduğu tahmin edilen bina hakkında tartışmalar sürmektedir. Ancak zemin kat ile birinci katta kullanılan duvar tekniği arasındaki farklılık, ayrıca mekânın üç, güney duvarının dört bölüme ayrılmış olması, yapının iki ayrı dönemde inşa edildiğini düşündürmektedir. Bu dönemlerden ikincisinin Paleologos Hanedanı dönemi olduğu kesindir.
Saray, ilk bakışta ismini 10. yüzyıl imparatoru VII. Konstantin Porphyrogenitus’tan almış gibi görünmesine rağmen aslında İmparator VIII. Michael Palaiologos’un oğlu Konstantinos Paleologos'dan almıştır. Adı ‘mor doğmuş’ anlamına gelen “Porphyrogenitus” ülkede hüküm süren bir imparatorun burada doğduğu anlamına gelmektedir.
Tekfur, Bizanslı yerel yöneticiye verilen addır. Tekabur, Ermenice kral demektir. Bu saray, Bizans İmparatorluğu’nun son yıllarında imparatorluk konutu olarak hizmet vermiştir. 1453’te Osmanlı İmparatorluğu'nun İstanbul'u fethi sırasında dış duvarlara yakınlığından dolayı büyük zarar görmüştür.
Bizans imparatorlarının 12. yüzyıldan itibaren kullandıkları imparatorluk sarayı Blahernai’nin bir parçası olarak uzun bir süre varlığını sürdürdü. Sarayın kim tarafından ne zaman yaptırıldığı kesin olarak bilinmiyor. Yapı, 16. yüzyılda Avrupalılarca Konstantin Sarayı (Palatium Constantini), daha sonra Porfirogenetos Sarayı olarak adlandırılıyor. Tekfur Sarayı Bizans saraylarının son ihtişamlı devrinde imparatorlar tarafından kullanılan saraylar arasında yer aldı.[2]
Osmanlı dönemi
Osmanlı, Tekfur Sarayı'nı, saray olarak kullanmamıştır. 15. yüzyılın ikinci yarısı saray bölgesinde Selanik civarından Yahudi aileler yerleştirilmiştir. 16.yüzyılda kısmen yıkılmış olan saray ve civarındaki eski bir sarnıç bir dönem sultanın hayvanlarını barındırmak için kullanılmıştır. 17. yüzyıldan itibaren sık sık “Tekfur Sarayı” adıyla anılan yapıya seyahatnamelerde ayrıntılarıyla değinildiği görülür. 1719 yılında, sarayın avlusunda Sadrazam İbrahim Paşa’nın kararıyla, İznikli ustalar tarafından işletilen bir çini atölyesi kurulmuştur. 1721 yılında ise Başmimar Mehmed Ağa tarafından atölyeler, bir fırın ve değirmen yaptırılmıştı. Bu atölyelerde üretilen çiniler III. Ahmet Çeşmesi’nde, Kasım Paşa Camii'nde ve Hekimoğlu Ali Paşa Camii'nde kullanılmıştır. Ancak kısa bir süre sonra çini atölyesi kapanmıştır. 19.&bsp;yüzyılda sarayın kuzeyi cam fabrikası olarak işlev görmüştür. 1805 yılında Adilşah Kadın tarafından civarda vakfedilen Şişehane Mescidinin adını, bu fabrikada aldığı düşünülmektedir. Hatta sarayı doğu ve güney taraftan çevreleyen yolun ismi "şişehane sokağı" olarak adlandırılmıştır. 1864 yılında buradaki Yahudi evlerinde çıkan yangında sarayın önemli bölümleri, mermer yapı taşlarıyla iç donanımı ve güneydoğu köşesindeki balkon büyük zarar görmüştür. Bu sırada Saray avlusunun kuzey bölümünde ise cam fabrikası hala işlemektedir. Fabrikanın artıkları nedeniyle saray avlusunun seviyesi oldukça yükselmiştir. 1955 yılında bu fabrikanın yeri değiştirilmiş ve Tekfur Sarayı Ayasofya Müzesi Müdürlüğü'ne bağlanmıştır. Ayasofya Müzesi yönetimi tarafından avlu molozlardan temizlenmiş ve eski seviyesi ortaya çıkarılmıştır.
Müze çalışmaları
1993 yılında Tekfur Sarayı çini imalatı fırınlarını bulmak üzere yüzey araştırma çalışmaları, Filiz Yenişehirlioğlu başkanlığında başlamıştır.1995 yılında TC. Kültür Bakanlığı, Türk İslam Eserleri Müzesi denetiminde katılımlı kazı çalışmalarına dönüşen araştırmalar, 2001 yılında sonu ermiştir. 2005-2014 tarihleri arasında geçirdiği restorasyon çalışmalarından sonra Tekfur Sarayı, İBB'ye bağlı Osmanlı Çini Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Müzede Tekfur Sarayı arkeolojik kazılarında açığa çıkartılan yeni kalıntılar, çini, cam, çömlek gibi buluntular sergilenmekte ayrıca hologram teknolojisiyle çömlek yapımının anlatıldığı animasyonlar da yer almaktadır.
Mimarisi
Tekfur sarayı Eski Theodosius Suru’nun kuzey ucunda, keskin bir sur burcu ile Orta Bizans döneminde (muhtemelen 10. yüzyıl) yapılan dikdörtgen kalın kule arasında, iç duvar ile dış duvar üzeninde inşa edilmiştir. Saray dikdörtgen bir plan şemasına ve avlulu bir yapıya sahiptir. Yapı malzemesi olarak, sarayın duvar örgüsünde beyaz küfeki taşı ve tuğla kullanılmıştır. Sütunlu kemerlerle avluya açılan zemin katın üzerinde iki kat daha bulunur. Katların birbirinden ahşap döşemeler ile ayrıldığı tahmin edilmektedir. Sarayın 2. katı surlarının üzerinden görülebilmektedir. Zemin ve 2. katları servis elemanlarının kullandığı; imparator bu sarayı kullandı ise, orta katta bulunduğu düşünülmüştür.
Sarayın şehre bakan, doğu cephesinde bir balkon olduğu düşünülür. Piri Reis’in İstanbul Şehri haritasında bu saray, üstünü örten çifte meyilli çatısı ve bitişiğindeki burç üzerinde bulunan balkonu ve bunu koruyan sundurması ile resmedilmiştir.
Galeri
-
![image]()
-
![image]()
Sarayın kalıntıları (2007) -
![image]()
İç avludan göründüğü şekliyle duvarlar -
![image]()
Şapelden kalanlar (güney duvarı) -
![image]()
Mermer süslemesi (güney duvarı) -
![image]()
Arka planda Tekfur Sarayı, önde Theodosian Surları'yla -
![image]()
Restorasyon sonrası iç avlunun görünümü -
![image]()
Müze içindeki yürüme yollarından biri -
![image]()
Müze bilgilendirme ekranları -
![image]()
Mermer Sütun Başlığı -
![image]()
Mermer Mimari Parça -
![image]()
Piri Reis İstanbul Haritası, Tekfur Sarayı Detayı, 1521
Kaynakça
- Özel
- Genel
- Dirimtekin, Feridun (1956). Fetihten önce Haliç Surları. İstanbul Enstitüsü. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020.
- Freely, John (Aralık 2005). Selahattin Özpalabıyıklar (Ed.). İstanbul'un Bizans Anıtları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 208. 975-08-1030-9.
- Cruikshank, Dan (1996). Sir Banister Fletcher's A History of Architecture. Architectural Press. ISBN .
- Blair, Shelia (1996). The Art and Architecture of Islam, 1250-1800. Yale University Press. ISBN .
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN .
- Van Millingen, Alexander (1899). Byzantine Constantinople: The Walls of the City and Adjoining Historical Sites (İngilizce). Londra: John Murray Ed.
- Müller-Wiener, Wolfgang (1977). İstanbul'un tarihsel topografyası: 17.&bsp;yüzyıl başlarına kadar Byzantion-Konstantinopolis-İstanbul. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çalışlar Yenişehirlioğlu, Filiz (2012). İstanbul Arkeolojisi ve Çini/Seramik Üretim Merkezleri (PDF). İstanbul Araştırmaları Yıllığı,1. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF).
- Yenişehirlioğlu, Filiz (2003). "Tekfur Sarayı Çini Fırınları Kazısı 1995-2001". 24. Kazı Sonuçları Toplantısı. 1.cilt. Ankara: TC.Kültür Bakanlığı Yayınları. ss. 329-344. ISBN . 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından .
- Çiğdem Gençler Güray, Ömür Bakırer (2017). "Tekfur Sarayı Kazılarında Ortaya Çıkarılan Cam Buluntular Üzerine Yapılan Son Çalışmalar". Osmanlı Dünyasında Kültürel Karşılaşmalar ve Sanatsal Yansımaları (PDF). Beytepe, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. ss. 111-117. 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF).
- Tanrıverdi, Ünal (2019). Bizans ve Osmanlı'nın Buluştuğu Yer: Tekfur Sarayı. Üsküdar Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi. 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından .
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Tekfur Sarayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 3D reconstruction of the palace from the Byzantium 1200 website18 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tekfur Saray Byzantine Palace of the Porphyrogenitus30 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Pictures of the situation in 201530 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İstanbul Valiliği*21 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- Tekfur Sarayı18 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tekfur Sarayi veya Porfirogenitus Sarayi Yunanca Palation toῦ Porfyrogennhtoy butun Dunya da gec Bizans mimarisinin nispeten bozulmamis orneklerinden biridir Istanbul da Fatih ilcesi sinirlari icerisinde Edirnekapi semtinde bulunmaktadir Tekfur SarayiYunanca Palation toῦ PorfyrogennhtoyTekfur Sarayi nin muzeye cevrildikten sonraki gorunumuGenel bilgilerTurSarayMimari tarzBizans mimarisiKonumIstanbul TurkiyeKoordinatlar41 02 02 K 28 56 25 D 41 03389 K 28 94028 D 41 03389 28 94028Teknik ayrintilarYapi sistemiBlaherne Saray KompleksiRestorasyon oncesindeki haliyle Tekfur Sarayitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesitekfur sarayi muzesi Osmanli doneminde Tekfur Sarayi Tekir Sarayi adiyla anilan saray 11 15 yuzyillar arasinda Bizans Imparatorlugu Sarayi olarak kullanilan Blaherne Sarayi kompleksinden gunumuze ulasan tek saglam bolumdur TarihiTekfur Sarayi 1885 Sebah amp Joillier fotografiBizans donemi 13 yuzyilin sonlarinda veya 14 yuzyilin baslarinda Blaherne saray kompleksinin bir parcasi olarak insa edilmistir 10 14 yuzyil arasinda yapilmis oldugu tahmin edilen bina hakkinda tartismalar surmektedir Ancak zemin kat ile birinci katta kullanilan duvar teknigi arasindaki farklilik ayrica mekanin uc guney duvarinin dort bolume ayrilmis olmasi yapinin iki ayri donemde insa edildigini dusundurmektedir Bu donemlerden ikincisinin Paleologos Hanedani donemi oldugu kesindir Saray ilk bakista ismini 10 yuzyil imparatoru VII Konstantin Porphyrogenitus tan almis gibi gorunmesine ragmen aslinda Imparator VIII Michael Palaiologos un oglu Konstantinos Paleologos dan almistir Adi mor dogmus anlamina gelen Porphyrogenitus ulkede hukum suren bir imparatorun burada dogdugu anlamina gelmektedir Tekfur Bizansli yerel yoneticiye verilen addir Tekabur Ermenice kral demektir Bu saray Bizans Imparatorlugu nun son yillarinda imparatorluk konutu olarak hizmet vermistir 1453 te Osmanli Imparatorlugu nun Istanbul u fethi sirasinda dis duvarlara yakinligindan dolayi buyuk zarar gormustur Bizans imparatorlarinin 12 yuzyildan itibaren kullandiklari imparatorluk sarayi Blahernai nin bir parcasi olarak uzun bir sure varligini surdurdu Sarayin kim tarafindan ne zaman yaptirildigi kesin olarak bilinmiyor Yapi 16 yuzyilda Avrupalilarca Konstantin Sarayi Palatium Constantini daha sonra Porfirogenetos Sarayi olarak adlandiriliyor Tekfur Sarayi Bizans saraylarinin son ihtisamli devrinde imparatorlar tarafindan kullanilan saraylar arasinda yer aldi 2 Osmanli donemi Osmanli Tekfur Sarayi ni saray olarak kullanmamistir 15 yuzyilin ikinci yarisi saray bolgesinde Selanik civarindan Yahudi aileler yerlestirilmistir 16 yuzyilda kismen yikilmis olan saray ve civarindaki eski bir sarnic bir donem sultanin hayvanlarini barindirmak icin kullanilmistir 17 yuzyildan itibaren sik sik Tekfur Sarayi adiyla anilan yapiya seyahatnamelerde ayrintilariyla deginildigi gorulur 1719 yilinda sarayin avlusunda Sadrazam Ibrahim Pasa nin karariyla Iznikli ustalar tarafindan isletilen bir cini atolyesi kurulmustur 1721 yilinda ise Basmimar Mehmed Aga tarafindan atolyeler bir firin ve degirmen yaptirilmisti Bu atolyelerde uretilen ciniler III Ahmet Cesmesi nde Kasim Pasa Camii nde ve Hekimoglu Ali Pasa Camii nde kullanilmistir Ancak kisa bir sure sonra cini atolyesi kapanmistir 19 amp bsp yuzyilda sarayin kuzeyi cam fabrikasi olarak islev gormustur 1805 yilinda Adilsah Kadin tarafindan civarda vakfedilen Sisehane Mescidinin adini bu fabrikada aldigi dusunulmektedir Hatta sarayi dogu ve guney taraftan cevreleyen yolun ismi sisehane sokagi olarak adlandirilmistir 1864 yilinda buradaki Yahudi evlerinde cikan yanginda sarayin onemli bolumleri mermer yapi taslariyla ic donanimi ve guneydogu kosesindeki balkon buyuk zarar gormustur Bu sirada Saray avlusunun kuzey bolumunde ise cam fabrikasi hala islemektedir Fabrikanin artiklari nedeniyle saray avlusunun seviyesi oldukca yukselmistir 1955 yilinda bu fabrikanin yeri degistirilmis ve Tekfur Sarayi Ayasofya Muzesi Mudurlugu ne baglanmistir Ayasofya Muzesi yonetimi tarafindan avlu molozlardan temizlenmis ve eski seviyesi ortaya cikarilmistir Muze calismalari 1993 yilinda Tekfur Sarayi cini imalati firinlarini bulmak uzere yuzey arastirma calismalari Filiz Yenisehirlioglu baskanliginda baslamistir 1995 yilinda TC Kultur Bakanligi Turk Islam Eserleri Muzesi denetiminde katilimli kazi calismalarina donusen arastirmalar 2001 yilinda sonu ermistir 2005 2014 tarihleri arasinda gecirdigi restorasyon calismalarindan sonra Tekfur Sarayi IBB ye bagli Osmanli Cini Muzesi olarak ziyarete acilmistir Muzede Tekfur Sarayi arkeolojik kazilarinda aciga cikartilan yeni kalintilar cini cam comlek gibi buluntular sergilenmekte ayrica hologram teknolojisiyle comlek yapiminin anlatildigi animasyonlar da yer almaktadir MimarisiTekfur sarayi Eski Theodosius Suru nun kuzey ucunda keskin bir sur burcu ile Orta Bizans doneminde muhtemelen 10 yuzyil yapilan dikdortgen kalin kule arasinda ic duvar ile dis duvar uzeninde insa edilmistir Saray dikdortgen bir plan semasina ve avlulu bir yapiya sahiptir Yapi malzemesi olarak sarayin duvar orgusunde beyaz kufeki tasi ve tugla kullanilmistir Sutunlu kemerlerle avluya acilan zemin katin uzerinde iki kat daha bulunur Katlarin birbirinden ahsap dosemeler ile ayrildigi tahmin edilmektedir Sarayin 2 kati surlarinin uzerinden gorulebilmektedir Zemin ve 2 katlari servis elemanlarinin kullandigi imparator bu sarayi kullandi ise orta katta bulundugu dusunulmustur Sarayin sehre bakan dogu cephesinde bir balkon oldugu dusunulur Piri Reis in Istanbul Sehri haritasinda bu saray ustunu orten cifte meyilli catisi ve bitisigindeki burc uzerinde bulunan balkonu ve bunu koruyan sundurmasi ile resmedilmistir GaleriSarayin kalintilari 2007 Ic avludan gorundugu sekliyle duvarlar Sapelden kalanlar guney duvari Mermer suslemesi guney duvari Arka planda Tekfur Sarayi onde Theodosian Surlari yla Restorasyon sonrasi ic avlunun gorunumu Muze icindeki yurume yollarindan biri Muze bilgilendirme ekranlari Mermer Sutun Basligi Mermer Mimari Parca Piri Reis Istanbul Haritasi Tekfur Sarayi Detayi 1521KaynakcaOzel Muller Wiener 1977 sf 244 Gencler Guray C amp Bakirer O 2017 sf 112 Tanriverdi U 2019 sf 148 GenelDirimtekin Feridun 1956 Fetihten once Halic Surlari Istanbul Enstitusu Erisim tarihi 17 Haziran 2020 Freely John Aralik 2005 Selahattin Ozpalabiyiklar Ed Istanbul un Bizans Anitlari Istanbul Yapi Kredi Yayinlari s 208 975 08 1030 9 Cruikshank Dan 1996 Sir Banister Fletcher s A History of Architecture Architectural Press ISBN 0 7506 2267 9 Blair Shelia 1996 The Art and Architecture of Islam 1250 1800 Yale University Press ISBN 0 300 06465 9 Treadgold Warren 1997 A History of the Byzantine State and Society Ingilizce Stanford Kaliforniya Stanford University Press ISBN 0 8047 2630 2 Van Millingen Alexander 1899 Byzantine Constantinople The Walls of the City and Adjoining Historical Sites Ingilizce Londra John Murray Ed Muller Wiener Wolfgang 1977 Istanbul un tarihsel topografyasi 17 amp bsp yuzyil baslarina kadar Byzantion Konstantinopolis Istanbul Istanbul Yapi Kredi Yayinlari erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Calislar Yenisehirlioglu Filiz 2012 Istanbul Arkeolojisi ve Cini Seramik Uretim Merkezleri PDF Istanbul Arastirmalari Yilligi 1 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Yenisehirlioglu Filiz 2003 Tekfur Sarayi Cini Firinlari Kazisi 1995 2001 24 Kazi Sonuclari Toplantisi 1 cilt Ankara TC Kultur Bakanligi Yayinlari ss 329 344 ISBN 975 17 3086 4 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Cigdem Gencler Guray Omur Bakirer 2017 Tekfur Sarayi Kazilarinda Ortaya Cikarilan Cam Buluntular Uzerine Yapilan Son Calismalar Osmanli Dunyasinda Kulturel Karsilasmalar ve Sanatsal Yansimalari PDF Beytepe Ankara Hacettepe Universitesi Yayinlari ss 111 117 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Tanriverdi Unal 2019 Bizans ve Osmanli nin Bulustugu Yer Tekfur Sarayi Uskudar Kultur Sanat ve Medeniyet Dergisi 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Dis baglantilarWikimedia Commons ta Tekfur Sarayi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 3D reconstruction of the palace from the Byzantium 1200 website18 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tekfur Saray Byzantine Palace of the Porphyrogenitus30 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pictures of the situation in 201530 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Istanbul Valiligi 21 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Tekfur Sarayi18 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde