Portal (video oyunu)

Portal, Valve Corporation tarafından geliştirilmiştir. Orange Box'ın bir parçası olarak 9 Ekim 2007'de Microsoft Windows ve Xbox 360, 11 Aralık 2007'de PlayStation 3 için dağıtılan bir FPS bilimkurgu, macera, bulmaca oyunudur. Windows sürümü Valve'ın içerik dağıtım yazılımı Steam üzerinde indirebilir olarak bulunması dışında 9 Nisan 2008'de tek ürün olarak Electronic Arts tarafından dağıtılmıştır.

Portal
Geliştirici	Valve
Yayımcılar	Valve Corporation Microsoft Game Studios (XBLA)
Yapımcı	Valve Corporation
Senarist	Erik Wolpaw Kim Swift Mike Morasky
Besteci	Kelly Bailey
Seri	Portal
Motor	Source Engine
Platformlar	Windows PlayStation 3 Xbox 360 Mac OS X Linux Android Nintendo Switch
Çıkış	10 Ekim 2007 Windows, Xbox 360 KA: 10 Ekim 2007 AVR: 18 Ekim 2007 AU: 25 Ekim 2007 PlayStation 3 AU: 22 Kasım 2007 AVR: 23 Kasım 2007 KA: 11 Aralık 2007 Mac OS X DÇ: 12 Mayıs 2010 Linux DÇ: 2 Mayıs 2013 Android DÇ: 12 Mayıs 2014 Nintendo Switch DÇ: 28 Haziran 2022
Türler	Birinci şahıs nişancı, bilimkurgu, macera, bulmaca
Mod	Tek oyunculu oyun Çok oyunculu oyun

Oyuncuya verilen Aperture Science Handheld Portal Device (kısaca ASHPD ya da Portal silahı) isimli silahı kullanarak açılan geçitler yardımıyla karşılaşılan bulmacaları çözme mantığı üzerine kurulu bir oyundur. Oyuncuya, Aperture Science Bilgisayar Destekli Zenginleştirme Merkezi'nde, GLaDOS isimli bir bilgisayarın hazırladığı bulmacaları geçmesi sonucunda bir pasta ile ödüllendirileceği bilgisi verilmektedir.

Benzer bir düşünce DigiPen öğrencileri tarafından Narbacular Drop isimli bir oyunda kullanılmış, bu çalışmayı gerçekleştirenlerin birçoğu Valve tarafından Portal üzerinde çalışmaları için işe alınmıştır. Portal, doğrudan olmamasının yanında farklı bir konuyu işlemesine karşın Narbacular Drop'un devamı olarak kabul görmektedir.

Oyun süresinin kısa olmasına rağmen 2007'nin en çok ilgi gören oyunlardan biri olarak görülen yapım; oynayışı ve konusu, GlaDOS karakteri (Ellen McGlain tarafından seslendirilen) ve oyunun sonunda yer alan (Jonathan Coulton tarafından oyun için yapılan) isimli şarkı gibi ögeler ile oyuncuların beğenisini kazanarak ünlenmiştir.

Oynayış

Doğrusal momentumun (büyüklüğünün) portallar aracılığıyla nasıl korunduğunun bir temsili. Mavi portala atlayan karakter, turuncu portaldan dışarı sağdaki platforma fırlatılır.

Daha gelişmiş bir portal tekniği. Karakter, başka türlü ulaşılamayacak bir alana ulaşmak için iki mavi portal kullanarak hız kazanır. İkinci mavi portal, turuncu portaldan ilk kez çıktıktan sonra havada dikkatlice oluşturulur ve bu sırada ilk mavi portal yok edilir.

Portal'da oyuncu, yapay zeka GLaDOS'un gözetimi altında Aperture Science Handheld Portal Device veya portal tabancasını kullanarak bir dizi test odasında gezinmeye zorlanan başkahraman Chell'i birinci şahıs bakış açısından kontrol eder. Portal tabancası turuncu ve mavi olmak üzere iki farklı portal ucu oluşturabiliyor. Portallar üç boyutlu uzayda iki farklı konum arasında görsel ve fiziksel bir bağlantı oluşturur. Her iki uç da bir giriş veya çıkış değildir; bir portaldan geçen tüm nesneler diğerinden çıkacaktır. Oyunun fiziğinin önemli bir yönü momentumun yeniden yönlendirilmesi ve korunmasıdır. Hareketli nesneler portallardan geçerken, çıkış portalının baktığı yönde ve giriş portalından geçtikleri hızda çıkış portalından geçerler. Örneğin, yaygın bir manevra, zeminde oyuncunun biraz altına bir portal yerleştirmek, serbest düşüşte hız kazanarak aşağıya atlamak ve bir boşluk veya başka bir engelin üzerinden uçarak bir duvardaki diğer portaldan çıkmaktır. Bu hız kazanma ve ardından bu hızı bulmacanın başka bir alanına yönlendirme süreci, oyuncunun nesneleri veya Chell'i hem dikey hem de yatay olarak büyük mesafelere fırlatmasına olanak tanır ve Valve tarafından 'fırlatma' olarak adlandırılır. GLaDOS'un dediği gibi, "Halk dilinde: hızlı şey içeri girer, hızlı şey dışarı çıkar." Portal uçları paralel düzlemlerde değilse, içinden geçen karakter bir portal ucundan ayrıldıktan sonra yerçekimine göre dik olacak şekilde yeniden yönlendirilir.

Chell ve oyundaki portal uçlarına sığabilen diğer tüm nesneler portaldan geçecektir. Ancak, bir portal atışı açık bir portaldan geçemez; sadece devre dışı bırakır veya kaymış bir konumda yeni bir portal oluşturur. Bir portal ucu oluşturmak, aynı renkteki mevcut bir portal ucunu anında devre dışı bırakır. Hareketli nesneler, cam, özel duvar yüzeyleri, sıvılar veya çok küçük alanlar portalları sabitleyemez. Chell'e bazen üzerine tırmanmak veya kapıları açan veya mekanizmaları etkinleştiren büyük düğmeleri basılı tutmak için kullanabileceği küpler verilir. "Özgürleştirme Izgaraları" olarak bilinen ve geliştirici yorumlarında zaman zaman "Fizzlers" olarak adlandırılan parçacık alanları, tüm test odalarının sonunda ve bazı test odalarının içinde bulunur; içinden geçildiğinde, herhangi bir aktif portalı devre dışı bırakır ve içinden taşınan herhangi bir nesneyi parçalara ayırır. Bu alanlar aynı zamanda içlerinden portal ateşleme girişimlerini de engeller.

Chell, düşmeden kaynaklanan hasarı önlemek için mekanize topuk yaylarıyla donatılmış olsa da, test odalarındaki taret silahları, zıplayan enerji topları ve zehirli sıvı gibi çeşitli diğer tehlikeler tarafından öldürülebilir. Ayrıca yüksek hızda çarpan nesneler ve belirli seviyelerde ortaya çıkan bir dizi kırıcı tarafından da öldürülebilir. O zamanki çoğu aksiyon oyununun aksine, sağlık göstergesi yoktur; Chell kısa bir süre içinde belirli miktarda hasar alırsa ölür, ancak oldukça hızlı bir şekilde tam sağlığına geri döner. Enerji topları ve ezici pistonlar gibi bazı engeller, tek bir darbe ile ölümcül hasar verir.

Her bulmacayı tamamlamak için birçok çözüm mevcuttur. Oyun tamamlandığında, oyuncuyu her bir test odasını çözmek için alternatif yöntemler bulmaya zorlayan iki ek modun kilidi açılır. Meydan okuma haritalarının kilidi yarıya yakın bir noktada açılır ve Gelişmiş Odaların kilidi oyun tamamlandığında açılır. Challenge modunda, test odasını mümkün olan en kısa sürede, en az portalla veya en az ayak iziyle tamamlama hedefiyle seviyeler tekrar ziyaret edilir. Gelişmiş modda, belirli seviyeler daha fazla engel ve tehlike eklenerek daha karmaşık hale getirilir.

Konu

Karakterler

Oyunda iki karakter bulunmaktadır: oyuncu tarafından kontrol edilen Chell adlı sessiz kahraman ve oyuncuyu izleyen ve yönlendiren bir bilgisayar yapay zekası olan GLaDOS (Genetik Yaşam Formu ve Disk İşletim Sistemi). İngilizce versiyonda GLaDOS, Ellen McLain tarafından seslendirilmektedir, ancak sesi daha yapay olması için değiştirilmiştir. Chell hakkında sunulan tek arka plan bilgisi GLaDOS tarafından verilmektedir; Chell'in evlat edinildiği, yetim olduğu ve hiç arkadaşı olmadığı gibi bu gerçeklerin güvenilirliği en iyi ihtimalle şüphelidir, çünkü GLaDOS kendi itirafıyla bir yalancıdır. Portal ve Portal 2 arasındaki boşluğu doldurmak için Valve tarafından yaratılan "Lab Rat" çizgi romanında, Chell'in kayıtları onun nihayetinde "çok fazla azimli" olduğu için bir test deneği olarak reddedildiğini ortaya koymaktadır - Aperture Science'ın eski bir çalışanı olan Doug Rattman'ın Chell'i test sırasının en üstüne taşımasının ana nedeni budur.

Kurgu

Aperture Science Laboratories'in logosu

Portal, portal silahının yaratılmasından sorumlu bir araştırma tesisi olan Aperture Science Laboratories Computer-Aided Enrichment Center - kısaca Aperture Science'da geçiyor. Portal 2'de sunulan bilgilere göre, kompleksin yeri Michigan'ın Yukarı Yarımadası'ndadır. Aperture Science, Half-Life serisi ile aynı evrende yer almaktadır, ancak iki seri arasındaki bağlantılar referanslarla sınırlıdır.

Valve tarafından oyunun dekorunu oluşturmak için geliştirilen şirket hakkındaki bilgiler, oyun sırasında ve gerçek dünya tanıtım web sitesi aracılığıyla ortaya çıkıyor. Aperture Science web sitesine göre, Cave Johnson şirketi 1943 yılında yalnızca ABD ordusu için duş perdesi yapmak amacıyla kurdu. Ancak 1978'de "ay taşı zehirlenmesi" nedeniyle akli dengesini yitiren Johnson, kuruluşunu başarılı kılmak için üç aşamalı bir araştırma ve geliştirme planı oluşturdu. İlk iki aşama olan Counter-Heimlich Manevrası (boğulmayı önlemek için tasarlanmış bir manevra) ve Take-A-Wish Vakfı (ölümcül hasta çocukların dileklerini hayallere ihtiyacı olan yetişkinlere verme programı) ticari başarısızlığa uğradı ve şirketin ABD Senatosu tarafından soruşturulmasına yol açtı. Ancak, soruşturma komitesi üçüncü katmanın başarısını duyduğunda - fiziksel uzayda insan boyutunda, geçici bir kuantum tüneli, duş perdesi olarak olası bir uygulama - kalıcı olarak geri çekildi ve Aperture Science'a araştırmalarını sürdürmesi için açık uçlu bir sözleşme verdi. Yapay zekalı bir araştırma asistanı ve disk işletim sistemi olan GLaDOS'un geliştirilmesi, Black Mesa'nın benzer portal teknolojisi üzerindeki çalışmalarına yanıt olarak 1986 yılında başladı. Oyun sırasında görülen bir sunum, GLaDOS'un yakıt hatlarının buzunu çözme teklifine de dahil edildiğini ve Black Mesa'nın buzu engelleyen teklifinin aksine, tartışmalı bir şekilde canlı olan tamamen işlevsel bir disk işletim sistemi olarak dahil edildiğini ortaya koyuyor. Yaklaşık on üç yıl sonra, GLaDOS üzerindeki çalışmalar tamamlandı ve test edilmemiş yapay zeka, Mayıs 2000'de şirketin kızını işe getirme günü sırasında etkinleştirildi. Aktivasyondan hemen sonra, tesis yapay zeka tarafından ölümcül nörotoksin ile doldurulmuştur. İlk Half-Life oyunundaki olaylar bundan kısa bir süre sonra meydana gelir ve muhtemelen kıyamet olayları nedeniyle tesis dış dünya tarafından unutulur. Wolpaw, Portal 2'nin sonunu anlatırken, kronolojik olarak Half-Life'tan sonra ve Half-Life 2'den önce gerçekleşen Combine istilasının Portal 2'nin olaylarından önce gerçekleştiğini doğrulamıştır.

Chell'in keşfettiği Zenginleştirme Merkezi'nin alanları, buranın büyük bir araştırma tesisinin parçası olduğunu göstermektedir. Portal'da tasvir edilen olaylar sırasında, tesis uzun süredir terk edilmiş gibi görünüyor, ancak ekipmanlarının çoğu insan kontrolü olmadan çalışmaya devam ediyor. Geliştirilmesi sırasında Half-Life 2: Episode Two, Aperture Science'ın buz kırıcı gemisi Borealis'te geçen bir bölüm içeriyordu, ancak bu bölüm yayınlanmadan önce terk edildi ve kaldırıldı.

Plot

Oyun, Chell'in bir durağanlık yatağından uyanması ve bir yapay zeka olan GLaDOS'tan yaklaşan testler hakkında talimatlar duymasıyla başlar. Chell, GLaDOS'un tek etkileşimi olduğu, portal silahını kullanarak çözmesi gereken çeşitli zorluklarla tanıştıran sıralı farklı odalara girer. GLaDOS, tüm test odalarını tamamlaması halinde Chell'e ödül olarak kek vadeder. Chell tamamlanmaya yaklaştıkça, GLaDOS'un güdüleri ve davranışları daha kötücül bir hal alır; samimiyetsizliği ve deneklerin güvenliğini ve refahını umursamazlığı ortaya çıkar. Chell ilerledikçe test odaları giderek daha tehlikeli hale gelir; askeri androidler için tasarlanmış bir canlı ateş parkuru ve tehlikeli bir sıvıyla dolu odalar da buna dahildir. Bir odada GLaDOS, Chell'in yardım için kullandığı bir Weighted Companion Cube'ü bir yakma fırınında "ötenazi" yapmaya zorlar.

Chell son test odasını tamamladıktan sonra, GLaDOS Chell'i öldürmek amacıyla bir yakma fırınına doğru manevra yapar. Chell portal silahıyla kaçar ve Zenginleştirme Merkezi'ndeki bakım alanlarına doğru ilerler. GLaDOS paniğe kapılır ve testin bir parçası olarak Chell'i öldürüyormuş gibi yaptığında ısrar ederken, GLaDOS'un daha önce merkezin tüm sakinlerini öldürdüğü anlaşılır. Chell, bakım alanlarında daha da ilerleyerek, "pasta bir yalandır" gibi ifadeler ve Henry Wadsworth Longfellow ve Emily Brontë gibi ünlü şairlerden alıntıların pastişlerini içeren grafitilerle kaplı harap sahne arkası alanlarını keşfeder.

GLaDOS'un yalan ve tehditlerle onu vazgeçirme çabalarına rağmen Chell, GLaDOS'un donanımının tepesinde asılı olduğu büyük bir odaya ulaşır. Kısa süre sonra GLaDOS'tan bir küre düşer ve Chell onu bir yakma fırınına bırakır. GLaDOS, kürenin vicdanının ahlak çekirdeği olduğunu, Aperture Science çalışanlarının merkezi nörotoksin gazıyla doldurduktan sonra yerleştirdiği çoklu kişilik çekirdeklerinden biri olduğunu açıklar; çekirdek çıkarıldığında, yayıcılarına tekrar erişebilir. Chell, GLaDOS'un daha fazla kişilik çekirdeğini yerinden çıkarıp yakarken ve GLaDOS onunla alay edip saldırırken altı dakikalık bir geri sayım başlar. Chell son kişilik çekirdeğini de yok ettikten sonra, bir arıza odayı parçalar ve her şeyi yüzeye taşır. Chell, GLaDOS'un kalıntıları arasında tesisin kapılarının dışında yatar, ancak görünmeyen robotik bir varlık tarafından derhal sürüklenir.

Tesisin derinliklerinde görüntülenen son sahnede, mumlarla aydınlatılmış bir Kara Orman pastası ve düzinelerce aktif olmayan kişilik çekirdeği içeren raflarla çevrili bir Weighted Companion Cube görülüyor. Robot bir kol inip pastanın üzerindeki mumu söndürmeden önce çekirdekler yanmaya başlar ve oda karanlığa gömülür. Jenerikte GLaDOS, "Still Alive" şarkısı aracılığıyla deneyin başarılı olduğunu ilan eden bir sonuç raporu sunar.

Geliştirme

Konsept

Portal, Valve'ın 2005 yılında DigiPen Institute of Technology öğrencileri tarafından piyasaya sürülen ücretsiz Narbacular Drop oyununun manevi halefidir; orijinal Narbacular Drop ekibi daha sonra Valve tarafından işe alınmıştır. Valve, Narbacular Drop ile DigiPen'in yıllık kariyer fuarında oyunu gördükten sonra ilgilenmeye başladı; Valve'ın geliştiricilerinden Robin Walker oyunu fuarda gördü ve daha sonra ekiple temasa geçerek onlara tavsiyelerde bulundu ve oyunlarını Valve'ın ofislerinde göstermeyi teklif etti. Sunumlarının ardından Valve başkanı Gabe Newell kısa süre içinde tüm ekibe oyunu daha da geliştirmeleri için Valve'de iş teklif etti. Newell daha sonra DigiPen ekibinden etkilendiğini, çünkü "konsepti gerçekten hayata geçirdiklerini", portallar ve fizik arasındaki etkileşimi zaten dahil ettiklerini ve Valve'ın kendi başına yapması gereken işin çoğunu tamamladıklarını söyledi. Portal mekaniğinin etkinliğini test etmek için ekip, DigiPen'de kullanılan şirket içi 2D oyun motorunda bir prototip hazırladı. İki benzersiz portal uç noktasını turuncu ve mavi renklerle tanımlama sistemi gibi bazı unsurlar Narbacular Drop'tan korunmuştur. Bununla birlikte, iki oyun arasındaki imza portal mekaniğindeki önemli bir fark, Portal'ın portal silahının Narbacular Drop'tan farklı olarak mevcut bir portal üzerinden bir portal oluşturamamasıdır. Oyunun bir zindandan kaçmaya çalışan bir prensesi konu alan orijinal kurgusu, Aperture Science yaklaşımı lehine terk edilmiştir. DigiPen ekibinin Valve'a katılmasından sonra Portal'ın tamamlanması yaklaşık iki yıl dört ay sürmüş ve oyunun geliştirilmesinde en fazla on kişi görev almıştır. Diğer yazar Chet Faliszek ile birlikte oyun için Valve tarafından işe alınan Portal yazarı Erik Wolpaw, "Kısıtlamalar olmasaydı Portal bu kadar iyi bir oyun olmazdı" iddiasında bulunmuştur.

Geliştirmenin ilk yılında ekip, herhangi bir anlatı yapısı olmaksızın çoğunlukla oynanışa odaklandı. Oyuncular oyunu eğlenceli buldular ancak bu test odalarının neye doğru gittiğini sordular. Bu durum ekibi Portal için bir anlatı oluşturmaya itti. Portal ekibi, oyunu serinin olay örgüsüne uydurmak için Half-Life serisinin yazarı Marc Laidlaw ile birlikte çalıştı. Bu kısmen küçük ekibin sınırlı sanat yetenekleri nedeniyle yapıldı; Portal için yeni varlıklar yaratmak yerine, Half-Life 2 sanat varlıklarını yeniden kullanmalarına izin vermek için oyunu mevcut bir franchise-Half-Life'a bağlamaya karar verdiler. Wolpaw ve Faliszek Portal'ın diyalogları üzerinde çalışmaya başladılar. Portal silahını test etmek için oyuncuya deneysel tesislerde rehberlik eden bir bilgisayar yapay zekası konseptine yazım sürecinin başlarında ulaşıldı. Henüz "kibar" olarak adlandırılan yapay zeka için, oyuncunun karakterinden "partiye eşlik etme pozisyonunu üstlenmesini" istemek gibi mizahi durumları içeren ilk satırları kaleme aldılar ve bu yaklaşım tarzının yaratmak istedikleri oyuna çok uygun olduğunu gördüler ve sonuçta GLaDOS karakterinin yaratılmasına yol açtı. Wolpaw'un belirttiği gibi GLaDOS olay örgüsünün merkezinde yer alıyordu: "Oyunu çok net bir başlangıcı, ortası ve sonu olacak şekilde tasarladık ve GLaDOS'un bu noktaların her birinde bir kişilik değişiminden geçmesini istedik." Wolpaw ödül olarak pasta kullanma fikrinin ortaya çıkışını şöyle anlatıyor: "Portal geliştirme sürecinin başında, oyunumuzun hangi filozof ya da felsefe okulunu temel alacağına karar vermek için bir grup olarak oturduk. Bunu yaklaşık 15 dakikalık bir sessizlik izledi ve sonra birisi pek çok insanın pastayı sevdiğinden bahsetti." Pasta öğesi ve sahne arkası alanlarda oyuncuya verilen ek mesajlar Kim Swift tarafından yazılıp çizildi.

Tasarım

Oyuncunun renkli portallarının her ikisinin de açık olduğu ve Weighted Companion Cube'ün bulunduğu tipik bir Portal test odası. Odaların temiz, sade görünümü The Island filminden etkilenmiştir.

Oyundaki sade ortamlar, test katılımcılarının dekoratif ancak işlevsel olmayan unsurları kullanarak bulmacaları tamamlamaya çalışırken çok fazla zaman harcaması nedeniyle ortaya çıktı. Sonuç olarak, The Island filmindeki ortamın klinik hissi referans alınarak, bulmacanın kullanılabilir yönlerinin daha kolay fark edilmesi için ortam küçültüldü. Test odaları ve bakım alanlarından sonra üçüncü bir alanın, bir ofis alanının dahil edilmesi planlanmış olsa da, ekibin bunu dahil etmek için zamanı kalmadı. Ayrıca, oyun için çok fazla anlatı oluşturmaktan kaçınmak için bakım alanlarına mesajlar bırakan bir karakter olan Sıçan Adam'ın tanıtımını da bıraktılar, ancak karakter Portal ve Portal 2'nin hikâyesini birbirine bağlayan "Lab Rat" adlı bir çizgi romanda daha da geliştirildi. Proje lideri Kim Swift'e göre, GLaDOS ile son savaş, oyuncunun kısmen taretlere uygulanan James Bond lazerleri tarafından kovalanması, oyuncunun taret ateşinden kaçınırken roketleri yeniden yönlendirmesi gereken Portal Kombat ve kaçan bir GLaDOS'u takip eden bir kovalamaca sekansı da dahil olmak üzere birçok yinelemeden geçti. Sonunda, oyun katılımcılarının sonlara doğru geri sayım sayacı olan oldukça basit bir bulmacadan hoşlandıklarını fark ettiler; Swift, "Zaman baskısı insanların bir şeyin gerçekte olduğundan çok daha karmaşık olduğunu düşünmesine neden oluyor" dedi ve Wolpaw, savaş sırasındaki diyaloğu basitleştirmek için "[Nörotoksin gazını] yapmak gerçekten ucuzdu" itirafında bulundu.

Chell'in yüzü ve vücudu, yerel bir modellik ajansından Valve tarafından yüz ve vücut yapısı için seçilen Amerikalı serbest oyuncu ve seslendirme sanatçısı Alésia Glidewell'den modellenmiştir. Ellen McLain antagonist GLaDOS'u seslendirdi. Erik Wolpaw şunları belirtiyor: "Taret sesi için hâlâ arayış içindeyken, Ellen boğucu bir versiyon yaptı. Taretler için işe yaramadı ama biz çok beğendik ve bu yüzden bunun biraz değiştirilmiş bir versiyonu GLaDOS'un son hali için model oldu."

Weighted Companion Cube proje lideri Kim Swift'ten ilham almış ve Wolpaw da "izolasyonun deneklerin cansız nesnelere bağlanmasına yol açtığı" bazı "gizliliği kaldırılmış hükümet sorgulama şeylerini" okuyarak ek katkı sağlamıştır; Swift şu yorumu yapmıştır: "Kutu Maratonu adında uzun bir seviyemiz vardı; oyuncuların bu kutuyu başından sonuna kadar yanlarında getirmelerini istedik. Ancak insanlar kutuyu unutuyordu, bu yüzden diyalog ekledik, küpe kalp uyguladık ve insanlar kutuya bağlanana kadar çıtayı yükseltmeye devam ettik. Daha sonra yakma fikrini ekledik. Sanatsal ifade oyundan doğdu." Wolpaw ayrıca Weighted Companion Cube'ü yakma ihtiyacının son boss savaşı tasarımının bir sonucu olarak ortaya çıktığını; boss savaşını tamamlamak için gerekli olan yakma fikrini ortaya koymadıklarını fark ettiklerini ve oyuncuyu Ağırlıklı Yoldaş Küpü ile bunu yapması için eğiterek, onun "ölümüyle" anlatıyı "çok daha güçlü" bulduklarını belirtmiştir. Swift, Milgram deneyi veya 2001: A Space Odyssey'deki psikolojik durumlarla benzerliklerin tamamen tesadüfi olduğunu belirtmiştir.

Ağırlıklı Refakatçi Küpü proje lideri Kim Swift'ten ilham almış ve Wolpaw da "izolasyonun deneklerin cansız nesnelere bağlanmasına yol açtığı" bazı "gizliliği kaldırılmış hükümet sorgulama şeylerini" okuyarak ek katkı sağlamıştır; Swift şu yorumu yapmıştır: "Kutu Maratonu adında uzun bir seviyemiz vardı; oyuncuların bu kutuyu başından sonuna kadar yanlarında getirmelerini istedik. Ancak insanlar kutuyu unutuyordu, bu yüzden diyalog ekledik, küpe kalp uyguladık ve insanlar kutuya bağlanana kadar çıtayı yükseltmeye devam ettik. Daha sonra yakma fikrini ekledik. Sanatsal ifade oyundan doğdu." Wolpaw ayrıca Ağırlıklı Yoldaş Küpü'nü yakma ihtiyacının son boss savaşı tasarımının bir sonucu olarak ortaya çıktığını; boss savaşını tamamlamak için gerekli olan yakma fikrini ortaya koymadıklarını fark ettiklerini ve oyuncuyu Ağırlıklı Yoldaş Küpü ile bunu yapması için eğiterek, onun "ölümüyle" anlatıyı "çok daha güçlü" bulduklarını belirtti. Swift, Milgram deneyi veya 2001: A Space Odyssey'deki psikolojik durumlarla benzerliklerin tamamen tesadüfi olduğunu belirtti.

Portal silahının tam adı olan Aperture Science Handheld Portal Device, Half-Life'ın kahramanı Adrian Shephard'ın adının kısaltmasına benzeyen ASHPD olarak kısaltılabilir: Opposing Force. Hayranlar bu benzerliği oyun piyasaya sürülmeden önce fark etmiştir; sonuç olarak ekip, oyun içinde bulunan klavyelerde Adrian Shephard'ın harflerini vurgulayarak oyuna kırmızı bir ringa balığı yerleştirmiştir. Kim Swift'e göre pasta, Redmond, Washington'daki Regent Bakery and Café'de en iyi göründüğünü düşündüğü bir Kara Orman pastasıdır ve oyunun içinde bir Paskalya yumurtası olarak tarifi, ikili kod satırlarını gösteren çeşitli ekranların arasına serpiştirilmiştir. Regent Bakery, oyunun yayınlanmasından bu yana Kara Orman pastasının en popüler ürünlerinden biri olduğunu belirtti.

Soundtrack

Müziklerinin çoğu Kelly Bailey ve Mike Morasky tarafından bestelenen, ortamların havasına uyacak şekilde biraz karanlık ve gizemli, lirik olmayan ortam müzikleridir. Kapanış jeneriği şarkısı "Still Alive" Jonathan Coulton tarafından yazılmış ve GLaDOS karakterini canlandıran Ellen McLain (klasik eğitim almış bir operatik soprano) tarafından söylenmiştir. "Still Alive'ın" kısa bir enstrümantal versiyonu oyun içindeki radyolarda tempolu Latin tarzında çalınmaktadır. Wolpaw, Coulton'ın Portal'ın yayınlanmasından bir yıl önce Valve'a davet edildiğini, ancak Coulton'ın nereye katkıda bulunacağının henüz belli olmadığını belirtiyor. "Kim [Swift] ve ben onunla tanıştığımızda, GLaDOS için bir şarkı yazmak için mükemmel bir duyarlılığa sahip olduğu hemen anlaşıldı." Şarkının kapanış jeneriğinde kullanılması, Wolpaw'ın en sevdiği oyunlardan biri olan God Hand oyunundaki benzer bir konsepte dayanıyordu. Şarkı, 1 Nisan 2008'de Rock Band müzik video oyunu için ücretsiz indirilebilir bir şarkı olarak yayımlandı. Portal'ın müzikleri The Orange Box Original Soundtrack'in bir parçası olarak yayımlandı.

Müzikler, 30 Ekim 2012'de her iki oyunun müziklerini içeren Portal 2: Songs To Test By (Collector's Edition) adlı dört disklik bir perakende paket halinde piyasaya sürüldü. Müzikler 24 Eylül 2014'te Steam Music üzerinden yayınlandı.

Yayınlanma

Portal ilk olarak The Orange Box'ın bir parçası olarak 10 Ekim 2007'de Windows ve Xbox 360 için, 11 Aralık 2007'de ise PlayStation 3 için piyasaya sürülmüştür. Oyunun Windows sürümü ayrıca Valve'ın içerik dağıtım sistemi Steam üzerinden indirilebilir ve 9 Nisan 2008 tarihinde bağımsız bir perakende ürün olarak piyasaya sürülmüştür. Kutuda Portal'ın yanı sıra Half-Life 2 ve iki eklenti bölümü ile Team Fortress 2 de yer alıyordu. Portal'ın Kutuya dahil edilmesi Valve tarafından bir deney olarak değerlendirildi; Portal'ın başarısı hakkında hiçbir fikri olmayan Kutu, bu diğer oyunlar aracılığıyla ona bir "güvenlik ağı" sağladı. Portal, oyunun oyuncular tarafından beğenilmemesi ihtimaline karşı mütevazı bir uzunlukta tutuldu.

Ocak 2008'de Valve, Portal başlıklı özel bir demo sürümü yayınladı: İki şirket arasındaki işbirliğinin bir parçası olarak Nvidia grafik donanımı kullanan tüm Steam kullanıcıları için ücretsiz olan Portal: The First Slice. Ayrıca Half-Life 2: Deathmatch, Peggle Extreme ve Half-Life 2: Lost Coast ile birlikte paketlenmiş olarak gelir. Demo 00'dan 10'a kadar (toplamda on bir) test odası içermektedir. Valve o zamandan beri demoyu tüm Steam kullanıcılarının kullanımına sundu.

Portal, 12 Mayıs 2010'da Mac için Steam istemcisinin piyasaya sürülmesiyle birlikte OS X uyumlu oyunlar listesine eklenen ve oyunu Macintosh veya Windows bilgisayarda satın alarak her ikisinde de oynanabilir hale getiren Steam Play'i destekleyen ilk Valve yapımı oyundur. Promosyonun bir parçası olarak Portal, Mac istemcisinin lansmanını takip eden iki hafta boyunca tüm Steam kullanıcılarına ücretsiz bir oyun olarak sunuldu. Bu teklifin ilk haftasında oyunun 1,5 milyondan fazla kopyası Steam üzerinden indirildi. Benzer bir tanıtım Eylül 2011'de, geleneksel okul yılının başlangıcına yakın bir zamanda yapılmış ve oyunun fen ve matematik için bir eğitim aracı olarak kullanılması teşvik edilmiştir. Valve, Portal'ın "fizik, matematik, mantık, uzamsal akıl yürütme, olasılık ve problem çözmeyi ilginç, havalı ve eğlenceli hale getirdiğini" ve bunun çocukları öğrenmeye çekmek için gerekli bir özellik olduğunu düşündüklerini yazdı. Bu, eğitim için yeni dijital araçların geliştirilmesine yardımcı olan ve Valve'ın da bir parçası olduğu bir Birleşik Devletler Eğitim Bakanlığı girişimi olan Digital Promise ile bağlantılıydı.

Portal: Still Alive, 2008 E3 kongresinde özel bir Xbox Live Arcade oyunu olarak duyuruldu ve 22 Ekim 2008'de piyasaya sürüldü. Orijinal oyunu, 14 yeni mücadeleyi ve yeni başarıları içerir. Ek içerik Portal harita paketindeki seviyeler temel alınarak hazırlanmıştır: We Create Stuff tarafından oluşturulan Flash Sürümü ve hikâyeyle ilgili hiçbir ek seviye içermez. Valve sözcüsü Doug Lombardi'ye göre, Microsoft daha önce Portal'ı büyük boyutu nedeniyle platformda kullanmayı reddetmişti. Portal: Still Alive eleştirmenler tarafından iyi karşılandı.1UP.com'un Andrew Hayward stated that, with the easier access and lower cost than paying for The Orange Box, Portal is now "stronger than ever".IGN editörü Cam Shea, Xbox Live Arcade oyunlarının en iyi 10 listesinde beşinci sırada yer aldı. The Orange Box sahibi birinin bunu satın alıp almaması gerektiğinin tartışmalı olduğunu, çünkü eklenen seviyelerin olay örgüsüne katkıda bulunmadığını belirtti. Bununla birlikte, oyuna dahil edilen yeni haritaların kalitesini övdü. Oyun, Eylül 2010'da IGN personeli tarafından derlenen en iyi Xbox Live Arcade oyunları listesinde 7. sırada yer aldı.

Nvidia, 25 Mart 2014 tarihinde düzenlenen 2014 GPU Teknoloji Konferansı'nda Portal'ın Android el bilgisayarı Nvidia Shield'e port edileceğini duyurdu; port 12 Mayıs 2014 tarihinde piyasaya sürüldü. Portal 2 ile birlikte Portal, Portal'ın bir parçası olarak 28 Haziran 2022'de Nintendo Switch'te piyasaya sürüldü. Nvidia, şirketin GeForce 40 serisi kartlarının gerçek zamanlı ışın izleme özelliğine sahip işlevselliğini göstermeyi amaçlayan bir remaster olan Portal With RTX'i Kasım 2022'de ücretsiz DLC olarak yayınlanmak üzere duyurdu.

İncelemeler

Değerlendirme

Derleme puanı

Derleyici	Puan
Metacritic	PC: 90/100 X360 (Still Alive): 90/100

İnceleme puanları

Yayıncı	Puan
	A
Eurogamer	9/10
GameSpot	9.0/10
GameSpy	4.5/5.0
IGN	8.2/10

Portal, eleştirmenlerin beğenisini kazandı ve genellikle The Orange Box'ta da yer alan Half-Life 2: Episode Two veya Team Fortress 2'den daha fazla övgü aldı. Eşsiz oynanışı ve karanlık, deadpan mizahı ile övgü topladı.Eurogamer "oyunun basit bir görevler dizisi olmaktan çıkıp Half-Life hikayesinin tam bir parçası haline gelmesi tam bir deha" derken,GameSpy "Portal'ın uzunluğundaki eksiklik, heyecanla fazlasıyla telafi ediliyor" yorumunu yaptı. Oyun, seyrek ortamlar nedeniyle eleştirildi ve kısa uzunluğu nedeniyle hem eleştirildi hem de övüldü. Portal'ın bağımsız PC sürümü için yapılan toplu incelemeler, Metacritic'teki 28 incelemeyle oyuna 90/100 puan verdi. 2011 yılında Valve, Portal'ın bağımsız oyun ve The Orange Box da dahil olmak üzere perakende sürümleri ve Xbox Live Arcade sürümü aracılığıyla dört milyondan fazla kopya sattığını belirtti.

Küpün kendisi oyunda konuşmasa veya hareket etmese de oyun, Weighted Companion Cube için bir hayran kitlesi oluşturdu. Hayranlar küpün ve çeşitli taretlerin peluş ve kağıttan versiyonlarının yanı sıra Portal pastası ve portal silahının PC kasası modları ve modellerini yarattı. Portal'ın programcılarından Jeep Barnett, oyuncuların Valve'a Weighted Companion Cube'ü yakmanın BioShock'taki "Küçük Kız Kardeşler "den birine zarar vermekten daha duygusal olduğunu söylediklerini belirtti. Hem GLaDOS hem de Weighted Companion Cube'ü, G4'te En İyi Yeni Karakter Ödülü'ne aday gösterildi ve GLaDOS "oyuncular tarafından yıllarca alıntılanacak sözlere sahip olduğu" için ödülü kazandı. Zero Punctuation'dan Ben Croshaw oyunu "başından sonuna kadar kesinlikle muhteşem ... Bir dizi ilginç portal tabanlı bulmaca bekliyordum ve tam olarak bunu elde ettim, ancak beklemediğim şey, bir oyunda duyduğum en komik zifiri kara mizahtan bazılarıydı". Oyunun kısa olmasının ideal olduğunu çünkü fazla uzun sürmediğini düşünüyor.

2009'da GameSetWatch için yazan köşe yazarı Daniel Johnson, Portal ile Erving Goffman'ın dramaturji üzerine yazdığı ve kişinin kişiliğini bir tiyatronun ön ve arka sahne alanlarına benzeten The Presentation of Self in Everyday Life (Gündelik Hayatta Benliğin Sunumu) adlı makalesi arasındaki benzerliklere dikkat çekti. Oyun ayrıca, 2010 yılında Wabash College'da "öğrencileri insanlığın temel sorularıyla çoklu bakış açılarıyla meşgul etmeye ve topluluk duygusunu geliştirmeye adanmış" bir birinci sınıf dersi için Goffman'ın çalışması da dahil olmak üzere diğer klasik ve çağdaş eserlerin yanı sıra zorunlu ders materyalinin bir parçası haline getirildi. Portal aynı zamanda daha akademik öğrenme durumlarına uyarlanabilecek güçlü bir öğretimsel iskele örneği olarak gösterilmektedir, çünkü Valve tarafından seviyelerin dikkatli bir şekilde tasarlanmasıyla oyuncu, doğru çözüme yönelik birçok ipucu ile basit bulmacaları çözmede ilk önce elle tutulur, ancak oyuncu oyunda ilerledikçe bu destek yavaşça kaldırılır ve oyuncu oyunun ikinci yarısına ulaştığında tamamen kaldırılır.Rock, Paper, Shotgun'dan Hamish Todd, Portal'ı, oyuncu portal silahını elde ettikten sonra, herhangi bir açık talimat olmaksızın fırlatma kavramını nazikçe tanıtan bir dizi odacık göstererek örnek bir oyun tasarımı aracı olarak değerlendirdi. Portal, 14 Şubat - 30 Eylül 2012 tarihleri arasında Amerika'daki Smithsonian Sanat Sergisi'nde sergilendi. Portal, "Modern Pencereler" platformuyla "Eylem" bölümünü kazandı.

Portal, piyasaya sürüldüğünden bu yana hala tüm zamanların en iyi video oyunlarından biri olarak kabul ediliyor ve 2018'e kadar birçok kümülatif "Tüm Zamanların En İyi Oyunları" listesine dahil edildi.

Ödüller

Portal çok fazla ödül kazandı:

• Portal, 2008 Game Developers Choice Ödülleri'nde Yılın Oyunu ödülünün yanı sıra İnovasyon Ödülü ve En İyi Oyun Tasarımı ödüllerini kazandı.
• IGN Portal'ı PC ve Xbox 360, için En İyi Bulmaca Oyunu, PC için En Yenilikçi Tasarım ve Xbox 360 için En İyi Bitiş Şarkısı ("Still Alive" için) ödüllerinin yanı sıra En İyi Bulmaca Oyunu ve En Yenilikçi Tasarım ödülleriyle onurlandırdı.
• GameSpot, 2007'nin En İyileri'nde The Orange Box'ı Portal'ı takdir ederek 4 ödülle onurlandırdı ve En İyi Bulmaca Oyunu, En İyi Yeni Karakter(ler) (GLaDOS için), En Komik Oyun ve En İyi Orijinal Oyun Mekaniği (portal silahı için) ödüllerini verdi.
• Portal, 1UP.com tarafından 2007 editoryal ödüllerinde Yılın Oyunu (PC), En İyi Anlatım (PC) ve En İyi Yenilik (PC ve konsol) ödüllerine layık görüldü.
• GamePro, Editörlerin Seçimi 2007 Ödülleri'nde oyunu En Unutulmaz Kötü Adam (GLaDOS için) dalında onurlandırdı.
• Portal 2007 yılında Joystiq,, ve tarafından Yılın Oyunu ödülüne layık görülmüştür.
• X-Play tarafından en orijinal oyun ödülü.
• Portal, Official Xbox Magazine'in 2007 Yılın Oyunu Ödülleri'nde En İyi Yeni Karakter (GLaDOS için), En İyi Orijinal Şarkı ("Still Alive" için) ve Yılın Yeniliği ödüllerini kazandı.
• GameSpy'ın 2007 Yılın Oyunu ödüllerinde Portal, En İyi Bulmaca Oyunu, En İyi Karakter (GLaDOS için) ve En İyi Yardımcı (Weighted Companion Cube için) ödüllerine layık görüldü.
• The A.V. Club bu oyunu 2007'nin En İyi Oyunu olarak nitelendirmiştir.
• Webcomic Penny Arcade, hicivli 2007 We're Right Ödüllerinde Portal'ı En İyi Müzik, En İyi Yazı ve En İyi Yeni Oyun Mekaniği ödüllerine layık gördü.
• Eurogamer 2007'nin En İyi 50 Oyunu sıralamasında Portal'a birinci sırada yer verdi.
• IGN ayrıca GLaDOS'u (Portal'dan) En İyi 100 Kötü Adam Listesi'nde 1 numaralı Video Oyunu Kötü Adamı olarak gösterdi.
• GamesRadar bu oyunu tüm zamanların en iyi oyunu seçti.
• Kasım 2012'de Time bu oyunu tüm zamanların en iyi 100 video oyunundan biri olarak seçmiştir.
• Wired, Portal'ı 21. yüzyılın ilk on yılının en etkili oyunlarından biri olarak değerlendirdi ve video oyunları için nicelikten çok niteliğin en iyi örneği olduğuna inandı.

Mirası

Oyunun ve karakterlerinin popülerliği Valve'ı Portal için çevrimiçi Valve fiziksel ürün mağazası aracılığıyla sunulan ürünler geliştirmeye yöneltti. En popüler ürünlerden bazıları Weighted Companion Cube'ün peluş oyuncaklar ve araba zarlarıydı. İlk piyasaya sürüldüğünde, her ikisi de 24 saatten kısa sürede tükendi. Valve mağazasından temin edilebilecek diğer ürünler arasında tişörtler, Aperture Science kahve kupaları, park çıkartmaları ve bir internet meme'i haline gelen "the cake is a lie" (pasta yalandır) ifadesiyle ilgili ürünler yer alıyor. Wolpaw, oyunun bazı unsurlarının bu kadar popüler olmasını beklemediklerini, oyunun son sahnesinde ekranda yuvarlanan ve ekibin Hoopy adını verdiği dev bir çember gibi moda olmasını bekledikleri diğer unsurların ise göz ardı edildiğini belirtti.

Nintendo 64 konsolunda geliştirilmekte olan resmi olmayan bir port var.

Portal etrafında, kullanıcıların kendi test odalarını ve diğer oyun içi modifikasyonları oluşturdukları bir modlama topluluğu gelişti. "We Create Stuff" grubu Portal'ın Portal başlıklı bir Adobe Flash versiyonunu yarattı: The Flash Version, The Orange Box'ın yayınlanmasından hemen önce. Bu flash versiyon topluluk tarafından iyi karşılandı ve grup o zamandan beri bunu yayınlanmış oyun için bir harita paketine dönüştürdü. Başka bir mod, Portal: Prelude, üç kişilik bağımsız bir ekip tarafından geliştirilen, Aperture Science'ın GLaDOS öncesi dönemine odaklanan ve on dokuz ek "kurnaz ve zorlu" test odası içeren resmi olmayan bir prequel'dir. Portal'ın ASCII versiyonu Joe Larson tarafından oluşturulmuştur.Unity oyun motoru kullanılarak Portal'ın iPhone'a resmi olmayan bir portu oluşturuldu, ancak oyundan yalnızca tek bir odadan oluşuyordu. Mari0, orijinal Super Mario Bros. ve Portal'ın hayran yapımı dört oyunculu bir coop mashup'ıdır.

Swift, gelecekteki Portal gelişmelerinin topluluğun tepkilerine bağlı olacağını belirterek, "Bu noktada hala kulaktan kulağa oynuyoruz, bir sonraki adımda çok oyunculu mu, Portal 2 mi yoksa harita paketleri mi yayınlamak istediğimize karar veriyoruz" dedi. 10 Mart 2010'da Portal 2'nin o yılın sonlarında piyasaya sürüleceği resmen duyuruldu; duyurudan önce Portal'a yapılan beklenmedik yamalara dayanan ve Portal 2'nin duyurusuyla ilgili şifreli mesajlar içeren alternatif bir gerçeklik oyunu, oyunda Chell'in kaderi için farklı bir son yaratan bir güncelleme de dahil olmak üzere. Orijinal oyun GLaDOS'u yok ettikten sonra onu ıssız bir otoparkta bırakıyordu, ancak güncelleme Chell'in bir "Parti Eskort Botu" tarafından tesise geri sürüklenmesini içeriyordu. Portal 2'nin başlangıçta 2010'un 4. çeyreğinde piyasaya sürüleceği duyurulmasına rağmen, oyun 19 Nisan 2011'de piyasaya sürüldü.

Bir film uyarlaması 2013'ten beri geliştirme aşamasındaydı ve 25 Mayıs 2021'de projenin Bad Robot Productions tarafından hala geliştirilmekte olduğu ve senaryonun yazıldığı bildirildi.

Kaynakça

1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2015. 
2. ^ ^{a b c} "Portal". . Valve. 10 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2010. 
3. ^ Paul, Jason (12 Mayıs 2014). . . TegraZone. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2014. 
4. ^ "Portal". Google Apps. 12 Mayıs 2014. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014. 
5. ^ . Half-Life Wiki (İngilizce). 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021. 
6. ^ Alessi, Jeremy (26 Ağustos 2008). "Games Demystified: Portal". Gamasutra. 7 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008. 
7. ^ Hata: {{}} başlık ve geliştirici parametrelerine bilgi girilmedi
8. ^ The Orange Box manual (Xbox 360 version). Valve. 2007. ss. 12-17. 
9. ^ Ocampo, Jason (13 Temmuz 2006). "Half-Life 2: Episode Two — The Return of Team Fortress 2 and Other Surprises". GameSpot. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2006. 
10. ^ Craddock, David (3 Ekim 2007). "Portal: Final Hands-on". IGN. 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2007. 
11. ^ Bramwell, Tom (15 Mayıs 2007). "Portal: First Impressions". Eurogamer. 28 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2007. 
12. ^ Francis, Tom (9 Mayıs 2007). "PC Preview: Portal— PC Gamer Magazine". . 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2007. 
13. ^ ^{a b} VanBurkleo, Meagan (March 24, 2010). . Game Informer. March 27, 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: March 24, 2010. 
14. ^ "Aperture Science Web Site (login: cjohnson password: tier3)". Valve. 17 Eylül 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Kasım 2009. 
15. ^ Reeves, Ben (10 Mart 2010). "Exploring Portal's Creation And Its Ties To Half-Life 2". Game Informer. 14 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2010. 
16. ^ Stanton, Rich (26 Nisan 2011). "Erik Wolpaw on Portal 2's ending: "the [spoiler] is probably lurking out there somewhere"". PC Gamer. 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. 
17. ^ ^{a b} Elliot, Shawn (October 10, 2007). . 1UP. June 25, 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2008. 
18. ^ Valve (2004). Raising the Bar. Roseville: Prima Games. s. 117. ISBN . OCLC 57189955. 
19. ^ ^{a b} Accardo, Sal (9 Ekim 2007). "Portal (PC)". GameSpy. 5 Ocak 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
20. ^ ^{a b} Bradwell, Tom (10 Ekim 2007). "Portal". Eurogamer. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
21. ^ ^{a b} Adams, Dan (9 Ekim 2007). . IGN. 10 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
22. ^ Montfort, Nick (2009). . Drew Davidson (Ed.). Well Played 1.0: Video Game, Value and Meaning. ETC Press. ISBN . January 8, 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: January 17, 2010. 
23. ^ Geoff, Keighley (1 Mart 2008). "GameTrailers Episode 106". GameTrailers.com. 5 Mart 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2008. 
24. ^ VanBurkleo, Meagan (April 2010). "Portal 2". Game Informer. ss. 50-62. 
25. ^ . Narbacular Drop official site. 17 Temmuz 2006. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2006. 
26. ^ ^{a b} Berghammer, Billy (25 Ağustos 2006). . Game Informer. 2 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2007. 
27. ^ ^{a b c} Dudley, Breir (17 Nisan 2011). . . 20 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
28. ^ Portal Problems - Lecture 11 - CS50's Introduction to Game Development 2018. YouTube. . 4 Mayıs 2018. Etkinlik zamanı: 27.45. 21 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
29. ^ Irwin, Mary Jane (23 Şubat 2008). "GDC: A Portal Postmortem". Next-Gen Biz. 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2008. 
30. ^ Roberts, Samuel (10 Ekim 2017). "Valve reflects on The Orange Box, ten years later". PC Gamer. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2017. 
31. ^ Leone, Matt (8 Eylül 2006). . 1UP.com. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2006. 
32. ^ ^{a b} Walker, John (31 Ekim 2007). "RPS Interview: Valve's Erik Wolpaw". Rock Paper Shotgun. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ekim 2007. 
33. ^ Pinchefsky, Carol (26 Haziran 2012). "Kim Swift, Creator of 'Portal,' Discusses Her Latest Game, 'Quantum Conundrum'". Forbes. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2012. 
34. ^ ^{a b c d e f g} Elliot, Shawn (6 Şubat 2008). "Beyond the Box: Orange Box Afterthoughts". 1UP. 6 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2008. 
35. ^ McWhertor, Michael (23 Şubat 2008). . Kotaku. 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2008. 
36. ^ Esposito, Joey (8 Nisan 2011). "Portal 2: Lab Rat – Part 1". IGN. 10 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 
37. ^ Esposito, Joey (11 Nisan 2011). "Read Portal 2: Lab Rat – Part 2". IGN. 13 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 
38. ^ Faylor, Chris (23 Şubat 2008). . Shacknews. 14 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2008. 
39. ^ Pratt (30 Eylül 2007). . Planet Half-Life. 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2008. 
40. ^ Glidewell, Alésia. "On-Camera — Alésia Glidewell — Voice Over Artist". AlesiaGlidewell.com. 3 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
41. ^ ^{a b} Graff, Kris (2 Kasım 2009). "Valve's Writers And The Creative Process". Gamasutra. 5 Kasım 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2009. 
42. ^ ^{a b} VanBurkleo, Meagan (31 Mart 2010). "Let There Be Cake". Game Informer. 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2010. 
43. ^ Coulton, Jonathan (15 Ekim 2007). "Portal: The Skinny". Jonathan Coulton's blog. 30 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2007. 
44. ^ Walker, John (31 Ekim 2007). "RPS Interview: Valve's Erik Wolpaw". Rock, Paper, Shotgun (İngilizce). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
45. ^ Turi, Tim (1 Eylül 2012). "Chell Almost Married A Turret In Portal 2". Game Informer. 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Eylül 2012. 
46. ^ Baptiste, Sean (21 Şubat 2008). . Harmonix. 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2008. 
47. ^ Baptiste, Sean. . Rockband.com forums. 2 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2008. 
48. ^ Faylor, Chris (31 Mart 2008). "'Still Alive' Hits Rock Band X360 Tomorrow for Free, PlayStation 3 Edition Due Mid-April". . 2 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2008. 
49. ^ . Valve. 25 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
50. ^ Hinkle, David (24 Eylül 2012). . Joystiq. 25 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2012. 
51. ^ "Introducing the Steam Music Player". Steam. Valve. 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2014. 
52. ^ "The Orange Box (PC)". Metacritic. 18 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2017. 
53. ^ "The Orange Box (Xbox 360)". Metacritic. 18 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2017. 
54. ^ "The Orange Box (PS3)". Metacritic. 18 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
55. ^ Kiestmann, Ludwig (6 Mart 2008). . Joystiq. 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2008. 
56. ^ "Valve and NVIDIA Offer Portal: First Slice Free to GeForce Users". . Valve. 9 Ocak 2008. 16 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2010. 
57. ^ "Everyday Shooter Makes PC Debut on Steam Today". Valve. 8 Mayıs 2008. 21 Eylül 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mayıs 2008. In other Steam news, Portal: First Slice – the official demo for the title named Game of the Year by over 30 publications – is now available for free to all gamers via Steam. 
58. ^ Hollister, Sean (29 Nisan 2010). "Steam for Mac Opens a Portal to May 12, steps through". Engadget. 3 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010. 
59. ^ Caolli, Eric (12 Mayıs 2010). "Steam Launched For Mac, Portal Offered For Free". Gamasutra. 13 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
60. ^ Remo, Chris (19 Mayıs 2010). "Portal Racks Up 1.5M Free Downloads On PC, Mac". Gamasutra. 21 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2010. 
61. ^ Purchase, Robert (16 Eylül 2011). "Portal free on Steam until 20th Sept". Eurogamer. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2011. 
62. ^ . learningwithportals.com. Valve. 15 Eylül 2011. 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
63. ^ Kuchera, Ben (16 Eylül 2011). "Portal is used to teach science as Valve gives game away for limited time". Ars Technica. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2011. 
64. ^ Toppo, Greg (19 Eylül 2011). "Valve teams with White House in digital learning program". USA Today. 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2011. 
65. ^ Faylor, Chris (16 Ekim 2008). "Portal: Still Alive Hits Xbox Live Arcade Next Wed; Promises Cake and Companionship". . 17 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ekim 2008. 
66. ^ Faylor, Chris (14 Temmuz 2008). "Portal: Still Alive Coming Exclusively to Xbox 360". . 15 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008. 
67. ^ Remo, Chris (20 Temmuz 2008). "Portal: Still Alive Explained". GameSetWatch. 29 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2008. 
68. ^ Lee, James (28 Nisan 2008). "Portal was offered to XBLA, but rejected". GamesIndustry.biz. 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2008. 
69. ^ "Portal: Still Alive (xbox360: 2008)". Metacritic. 25 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2008. 
70. ^ Hayward, Andrew (27 Ekim 2008). "Portal: Still Alive (Xbox 360)". 1UP. 18 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2008. 
71. ^ "IGN's Top 10 Xbox Live Arcade Games". IGN. 7 Mayıs 2009. 13 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
72. ^ . IGN. 16 Eylül 2010. 18 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2010. 
73. ^ Paul, Jason (25 Mart 2014). "What's in the Box? Portal – Valve's Popular PC Title – Coming to SHIELD". Nvidia. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014. 
74. ^ Tach, Dave (26 Mayıs 2014). "Why Nvidia created its own hardware platform and started developing games". Polygon. Vox Media. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014. 
75. ^ Carpenter, Nicole (9 Şubat 2022). . Polygon. 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
76. ^ Phillips, Tom (9 Şubat 2022). . Eurogamer. 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
77. ^ Middler, Jordan (20 Eylül 2022). . . 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
78. ^ ^{a b} "Portal (pc: 2007): Reviews". Metacritic. 28 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007. 
79. ^ . Metacritic. . 17 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2022. 
80. ^ Keil, Matt. . . 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007. 
81. ^ Reed, Kristen (10 Ekim 2007). "The Orange Box". Eurogamer. 26 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2008. 
82. ^ McGarvey, Sterline (10 Ekim 2007). "The Orange Box (X360)". GameSpy. 19 Ocak 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2008. 
83. ^ Adams, Dan. . IGN. 11 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2007. 
84. ^ Rose, Mike (20 Nisan 2011). "Portal Sells 4 Million Excluding Steam Sale". Gamasutra. 24 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2011. 
85. ^ Alexander, Leigh (19 Aralık 2007). "Gamasutra's Best Of 2007: Top 5 Poignant Game Moments". Gamasutra. 21 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Aralık 2007. 
86. ^ Jetlogs (29 Ekim 2007). . Jetlogs. 13 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
87. ^ Jetlogs (14 Ekim 2007). . Jetlogs. 4 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
88. ^ Persson, Magnus (28 Ocak 2008). "Weighted Companion Cube PC case mods". Bit-tech.net. 14 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
89. ^ Lizzie (1 Ocak 2008). "How to Make a Weighted Companion Cube Cake". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2008. 
90. ^ de Marco, Flynn (October 21, 2007). . Kotaku. 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: January 31, 2008. 
91. ^ Cavali, Earnest (21 Ocak 2009). . Wired. 2 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2010. 
92. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; 1up beyond the box3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
93. ^ . G4TV. 17 Aralık 2007. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
94. ^ Neuls, Johnathan (12 Kasım 2007). "Valve to sell official Weighted Companion Cube plushies". Ars Technica. 19 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2008. 
95. ^ Kurchera, Ben (2 Ocak 2008). "Kiss Me, Kill Me, Thrill Me: ups and downs in gaming 2007". Ars Technica. 29 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2008. 
96. ^ "The Orange Box - Zero Punctuation Video Gallery - The Escapist". The Escapist. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2014. 
97. ^ Johnson, Daniel (1 Haziran 2009). "Column: 'Lingua Franca' – Portal and the Deconstruction of the Institution". GameSetWatch. 5 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2009. 
98. ^ Goldman, Tom (22 Ağustos 2010). "College Professor Requires Students to Study Portal". The Escapist. 25 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ağustos 2010. 
99. ^ Klepek, Patrick (18 Mayıs 2011). "Intro to GLaDOS 101: A Professor's Decision to Teach Portal". Giant Bomb. 21 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2011. 
100. ^ Schiller, Nicholas (2008). "A Portal to Student Learning: What Instruction Librarians can Learn from Video Game Design". . 36 (4): 351-365. CiteSeerX 10.1.1.623.999 $2. doi:10.1108/00907320810920333. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2009. 
101. ^ Todd, Hamish (20 Eylül 2013). "Untold Riches: An Analysis Of Portal's Level Design". Rock Paper Shotgun. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2013. 
102. ^ (PDF). Smithsonian American Art Museum. Smithsonian Institution. April 5, 2012. s. 12. 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
103. ^ Polygon Staff (27 Kasım 2017). "The 500 Best Video Games of All Time". Polygon.com. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2017. 
104. ^ "The Top 300 Games of All Time". Game Informer, 300. April 2018. 
105. ^ "Top 100 Video Games of All Time". IGN. 2018. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2018. 
106. ^ . GameSpot. January 4, 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2008. 
107. ^ . IGN. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
108. ^ . IGN. 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
109. ^ . IGN. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
110. ^ . IGN. 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
111. ^ . IGN. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
112. ^ . IGN. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
113. ^ . GameSpot. June 24, 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
114. ^ . GameSpot. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
115. ^ "GameSpot's Best of 2007". Pure Nintendo. 2007. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
116. ^ "GameSpot's Best of 2007: Best Original Game Mechanic Special Achievement". GameSpot. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
117. ^ . 1UP.com. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
118. ^ The GamePros (27 Aralık 2007). . GamePro. 31 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
119. ^ Kietzmann, Ludwig (1 Ocak 2008). . Joystiq. 27 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008. 
120. ^ "Game of the Year". Good Game Stories. 12 Aralık 2007. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
121. ^ Shack Staff (4 Ocak 2008). . Shacknews. 4 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
122. ^ . G4. 18 Aralık 2007. 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
123. ^ . Official Xbox Magazine. 17 Mart 2008. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2008. 
124. ^ ^{a b} . GameSpy. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
125. ^ Dahlen, Chris; Mastrapa, Gus (24 Aralık 2007). . A. V. Club. 29 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
126. ^ "Penny Arcade! We're Right Returns". Penny Arcade. 28 Aralık 2007. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2007. 
127. ^ "Eurogamer's Top 50 Games of 2007". Eurogamer. 28 Aralık 2007. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2008. 
128. ^ "IGN's top 100 villains". IGN. 18 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2010. 
129. ^ GamesRadar Staff (25 Şubat 2015). "The 100 best games ever". GamesRadar. s. 12. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2018. 
130. ^ "All-TIME 100 Video Games". Time. Time Inc. 15 Kasım 2012. 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2012. 
131. ^ Kohler, Chris (24 Aralık 2009). "The 15 Most Influential Games of the Decade". Wired. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2009. 
132. ^ "Steam Updates: Friday, November 9, 2007". Valve. 9 Kasım 2007. 11 Kasım 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2007. 
133. ^ De Marco, Flynn (15 Aralık 2007). . Kotaku. March 4, 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2008. 
134. ^ Davenport, James (10 Ekim 2017). "'The cake is a lie'—the life and death of Portal's best baked meme". PC Gamer. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2017. 
135. ^ . 15 Mayıs 2022. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
136. ^ . 16 Mayıs 2022. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
137. ^ . 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
138. ^ . 16 Mayıs 2022. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
139. ^ . 16 Mayıs 2022. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
140. ^ . 17 Mayıs 2022. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
141. ^ . 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
142. ^ Zitron, Ed (5 Ocak 2008). "Portal Maps Investigated". CVG. 7 Ocak 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2008. 
143. ^ . ThinkingWithPortals.com. 30 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2008. 
144. ^ Peckham, Matt (October 11, 2007). . PC World. April 24, 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2008. 
145. ^ Breckon, Nick (5 Mayıs 2008). "Flash Version of Portal Converted to Actual Map Pack". . 29 Ekim 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2008. 
146. ^ Cavalli, Earnest (8 Ekim 2008). "Portal: Prelude Now Available". Wired. 9 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008. 
147. ^ Phillips, John (22 Eylül 2009). . GameSpy. 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008. 
148. ^ Plunkett, Luke (8 Temmuz 2009). "It's Portal, Running In ASCII". Kotaku. 12 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2009. 
149. ^ Larson, Joseph (12 Ocak 2011). . Joseph Larson. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2011. 
150. ^ Spenser, Spanner (15 Temmuz 2009). "Valve's Portal opened on the iPhone". Pocket Gamer. 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2009. 
151. ^ Boyer, Brandon (July 16, 2009). . Offworld. October 29, 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: July 17, 2009. 
152. ^ McWhertor, Michael (29 Ağustos 2011). "Mari0 Is What Happens When Mario Gets a Portal Gun". Kotaku. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2017. 
153. ^ Plunkett, Luke (10 Haziran 2008). "Casting call reveals Portal 2 details". Kotaku. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2008. 
154. ^ Plunkett, Luke (10 Haziran 2008). "More details on Portal 2's bad guy". Kotaku. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2008. 
155. ^ Webster, Andrew (5 Mart 2010). "Portal 2 is official, first image inside". Ars Technica. 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2010. 
156. ^ Faylor, Chris (3 Mart 2010). "Portal Mystery Deepens with Second Update". . 5 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2010. 
157. ^ Leahy, Brian (1 Mart 2010). "Portal Patch Adds Morse Code, Achievement – Portal 2 Speculation Begins". . 3 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2010. 
158. ^ Mastrapa, Gus (2 Mart 2010). "Geeky Clues Suggest Portal Sequel Is Coming". Wired. 3 Mart 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2010. 
159. ^ Gaskill, Jake (3 Mart 2010). . X-Play. 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2010. 
160. ^ Jorgensen, Tom (24 Mayıs 2021). . IGN (İngilizce). 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.