Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Haziran 2024) |
Uygulamalı etik, ahlaki değerlendirmelerin pratik yönüdür. Özel ve kamu yaşamında, mesleklerde, sağlıkta, teknolojide, hukukta ve liderlikte gerçek dünyadaki eylemlere ve bunların ahlaki değerlendirmelerine ilişkin etiktir.* Örneğin biyoetik; ötenazi, kıt sağlık kaynaklarının tahsisi veya insan embriyolarının araştırmalarda kullanılması gibi yaşam bilimlerindeki ahlaki sorunlara en iyi yaklaşımı belirlemekle ilgilenir. *** Çevre etiği, hükümet ve şirketlerin kirliliği temizleme sorumluluğu gibi ekolojik konularla ilgilenir.* İş etiği, ihbarcıların kamuya ve işverenlerine karşı görevlerini içerir.
Tarihi
Uygulamalı etik, etik çalışmalarını akademik felsefi söylem alanlarının ötesine genişletmiştir.* Bugün ortaya çıktığı şekliyle uygulamalı etik alanı, 1970'lerin başında hızlı tıbbi ve teknolojik ilerlemelerle ilgili tartışmalardan ortaya çıkmış ve günümüzde ahlak felsefesinin bir alt disiplini olarak yerleşmiştir. Ancak uygulamalı etik, doğası gereği çok meslekli bir konudur çünkü tıp, iş dünyası veya bilgi teknolojisi gibi alanlardaki potansiyel etik sorunların uzmanlık düzeyinde anlaşılmasını gerektirir. Günümüzde neredeyse her meslekte etik davranış kuralları mevcuttur*.
Ahlaki ikilemlerin incelenmesine yönelik uygulamalı etik yaklaşımı birçok farklı biçimde olabilir, ancak biyoetik ve sağlık hizmetleri etiğinde en etkili ve en yaygın kullanılan yaklaşımlardan biri Tom Beauchamp ve James Childress tarafından geliştirilen dört ilkeli yaklaşımdır.* Genellikle ilkecilik olarak adlandırılan dört ilkeli yaklaşım, dört ilkesel etik ilkenin dikkate alınmasını ve uygulanmasını gerektirir: özerklik, kötülük yapmama, yararlılık ve adalet.
Destekleyici teori
Uygulamalı etik, doğru ve yanlış davranış standartlarıyla ilgilenen normatif etikten ve etik özelliklerin, ifadelerin, tutumların ve yargıların doğasıyla ilgilenen meta-etikten ayrılır.*
Etiğin bu üç alanı birbirinden farklı gibi görünse de birbirleriyle de ilişkilidir. Uygulamalı etik yaklaşımının kullanımı genellikle bu normatif etik teorilerine dayanır:
1. Eylemlerin doğruluğunun yalnızca sonuçlarına bağlı olduğunu savunan sonuçsalcı etik* Paradigmatik sonuçsalcı teori, klasik olarak bir eylemin ahlaki açıdan doğru olup olmadığının net toplam psikolojik refahı maksimize edip etmediğine bağlı olduğunu savunan Faydacılıktır. Bu teorinin ana gelişmeleri, Eylem ve Kural faydacılığı arasında ayrım yapan Jeremy Bentham ve John Stuart Mill'den gelmiştir. Daha sonraki önemli gelişmeler, güdü veya niyetin önemini ortaya koyan Henry Sidgwick ve faydacı karar vermede tercihin önemini ortaya koyan* R. M. Hare tarafından yapılmıştır. Diğer sonuçsalcılık biçimleri arasında Öncelikçilik yer almaktadır.
2. Deontolojik etik, eylemlerin bağlamlarına veya sonuçlarına bakılmaksızın içsel bir doğruluğa veya yanlışlığa sahip olduğunu savunur. Bu yaklaşım, Immanuel Kant'ın ödeve dayalı etik teorisinin merkezi olan kategorik zorunluluk kavramıyla özetlenmiştir. Bir diğer önemli deontolojik teori ise Thomas Aquinas tarafından yoğun bir şekilde geliştirilen ve Katolik Kilisesi'nin ahlak öğretisinin önemli bir parçası olan doğal hukuktur. Eşik deontolojisi, olumsuz sonuçlara rağmen kuralların bir noktaya kadar geçerli olması gerektiğini savunur; ancak sonuçlar öngörülen bir eşiği aşacak kadar vahim hale geldiğinde, sonuçsalcılık devreye girer*.
3. Aristoteles ve Konfüçyüs'ün kavramlarından türetilen erdem etiği, doğru eylemin uygun şekilde 'erdemli' bir fail tarafından seçilen eylem olacağını ileri sürer.
Normatif etik teoriler, gerçek dünyadaki etik ikilemleri çözmeye çalışırken çatışabilir. Sonuçsalcılık ve deontoloji arasındaki ayrımın üstesinden gelmeye çalışan yaklaşımlardan biri, kazuistik olarak da bilinen vaka temelli akıl yürütmedir. Kazuistik teori ile değil, gerçek ve somut bir vakanın anlık gerçekleri ile başlar. Kazuistik etik teoriden yararlanırken, etik teoriyi ahlaki muhakemenin en önemli özelliği olarak görmez. Albert Jonsen ve Stephen Toulmin gibi kazuistler (The Abuse of Casuistry, 1988), uygulamalı etiğin geleneksel paradigmasına meydan okumaktadır. Kazuistler, teoriden yola çıkmak ve teoriyi belirli bir vakaya uygulamak yerine, belirli bir vakanın kendisinden yola çıkar ve daha sonra bu vaka için ahlaki açıdan önemli özelliklerin (hem teori hem de pratik hususlar dahil) neler olması gerektiğini sorarlar. Jonsen ve Toulmin, tıp etiği komitelerine ilişkin gözlemlerinde, özellikle sorunlu ahlaki vakalarda, katılımcıların ideoloji ya da teori yerine vakanın gerçeklerine odaklandıklarında genellikle bir fikir birliğinin ortaya çıktığını belirtmektedir. Dolayısıyla, bir Haham, bir Katolik rahip ve bir agnostik, bu özel durumda en iyi yaklaşımın olağanüstü tıbbi bakımdan kaçınmak olduğu konusunda hemfikir olabilirken, bireysel pozisyonlarını destekleyen nedenler konusunda aynı fikirde olmayabilirler. Ahlaki tartışmaya katılanlar, teoriye değil vakalara odaklanarak anlaşma olasılığını artırırlar.
Uygulamalı etik daha sonra, yine uygulamalı felsefe şemsiyesi altında yer alan ve yeni ortaya çıkan uygulamalı epistemolojiden ayrılmıştır. İlki ahlaki düşüncelerin pratik uygulamasıyla ilgilenirken, ikincisi pratik sorunların çözümünde epistemolojinin uygulanmasına odaklanmaktadır*.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Bayertz, K. (2002) Self-enlightenment of Applied Ethics, in: Chadwick, R and Schroeder, D. (eds.) Applied Ethics, Vol1. 36–51, London: Routledge
- ^ Giorgini, V., Mecca, J. T., Gibson, C., Medeiros, K., Mumford, M. D., Connelly, S., & Devenport, L. D. (2015). Researcher perceptions of ethical guidelines and codes of conduct. Accountability in research, 22(3), 123–138.
- ^ Beauchamp, T. L. and Childress, J. F. (1994) Principles of medical ethics, New York: Oxford University Press.
- ^ "Applied Ethics" Internet Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 25 June 2017.
- ^ Carvallo, M. E. (2012). Nature, Cognition and System I: Current Systems-Scientific Research on Natural and Cognitive Systems. Dordrecht: Springer Science & Business Media. p. 68. ISBN 978-94-010-7844-3.
Ek okuma
- Chadwick, R.F. (1997). Encyclopedia of Applied Ethics. London: Academic Press. .
- Singer, Peter (1993). Practical Ethics. Cambridge University Press. . (monograph)
- Cohen, Andrew I. (2005). Contemporary Debates in Applied Ethics. Wiley-Blackwell. .
- LaFollette, Hugh (2002). Ethics in Practice (2nd ed.). Blackwell Publishing. .
- Singer, Peter (1986). Applied Ethics. Oxford University Press. .
- Frey, R.G. (2004). A Companion to Applied Ethics. Blackwell. .
Dış bağlantılar
- Applied ethics at PhilPapers
- Internet Encyclopedia of Philosophy"Applied ethics"
- Etiğin ana hatları - Etiğe genel bakış ve güncel rehber
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Haziran 2024 Uygulamali etik ahlaki degerlendirmelerin pratik yonudur Ozel ve kamu yasaminda mesleklerde saglikta teknolojide hukukta ve liderlikte gercek dunyadaki eylemlere ve bunlarin ahlaki degerlendirmelerine iliskin etiktir Ornegin biyoetik otenazi kit saglik kaynaklarinin tahsisi veya insan embriyolarinin arastirmalarda kullanilmasi gibi yasam bilimlerindeki ahlaki sorunlara en iyi yaklasimi belirlemekle ilgilenir Cevre etigi hukumet ve sirketlerin kirliligi temizleme sorumlulugu gibi ekolojik konularla ilgilenir Is etigi ihbarcilarin kamuya ve isverenlerine karsi gorevlerini icerir TarihiUygulamali etik etik calismalarini akademik felsefi soylem alanlarinin otesine genisletmistir Bugun ortaya ciktigi sekliyle uygulamali etik alani 1970 lerin basinda hizli tibbi ve teknolojik ilerlemelerle ilgili tartismalardan ortaya cikmis ve gunumuzde ahlak felsefesinin bir alt disiplini olarak yerlesmistir Ancak uygulamali etik dogasi geregi cok meslekli bir konudur cunku tip is dunyasi veya bilgi teknolojisi gibi alanlardaki potansiyel etik sorunlarin uzmanlik duzeyinde anlasilmasini gerektirir Gunumuzde neredeyse her meslekte etik davranis kurallari mevcuttur Ahlaki ikilemlerin incelenmesine yonelik uygulamali etik yaklasimi bircok farkli bicimde olabilir ancak biyoetik ve saglik hizmetleri etiginde en etkili ve en yaygin kullanilan yaklasimlardan biri Tom Beauchamp ve James Childress tarafindan gelistirilen dort ilkeli yaklasimdir Genellikle ilkecilik olarak adlandirilan dort ilkeli yaklasim dort ilkesel etik ilkenin dikkate alinmasini ve uygulanmasini gerektirir ozerklik kotuluk yapmama yararlilik ve adalet Destekleyici teoriUygulamali etik dogru ve yanlis davranis standartlariyla ilgilenen normatif etikten ve etik ozelliklerin ifadelerin tutumlarin ve yargilarin dogasiyla ilgilenen meta etikten ayrilir Etigin bu uc alani birbirinden farkli gibi gorunse de birbirleriyle de iliskilidir Uygulamali etik yaklasiminin kullanimi genellikle bu normatif etik teorilerine dayanir 1 Eylemlerin dogrulugunun yalnizca sonuclarina bagli oldugunu savunan sonucsalci etik Paradigmatik sonucsalci teori klasik olarak bir eylemin ahlaki acidan dogru olup olmadiginin net toplam psikolojik refahi maksimize edip etmedigine bagli oldugunu savunan Faydaciliktir Bu teorinin ana gelismeleri Eylem ve Kural faydaciligi arasinda ayrim yapan Jeremy Bentham ve John Stuart Mill den gelmistir Daha sonraki onemli gelismeler gudu veya niyetin onemini ortaya koyan Henry Sidgwick ve faydaci karar vermede tercihin onemini ortaya koyan R M Hare tarafindan yapilmistir Diger sonucsalcilik bicimleri arasinda Oncelikcilik yer almaktadir 2 Deontolojik etik eylemlerin baglamlarina veya sonuclarina bakilmaksizin icsel bir dogruluga veya yanlisliga sahip oldugunu savunur Bu yaklasim Immanuel Kant in odeve dayali etik teorisinin merkezi olan kategorik zorunluluk kavramiyla ozetlenmistir Bir diger onemli deontolojik teori ise Thomas Aquinas tarafindan yogun bir sekilde gelistirilen ve Katolik Kilisesi nin ahlak ogretisinin onemli bir parcasi olan dogal hukuktur Esik deontolojisi olumsuz sonuclara ragmen kurallarin bir noktaya kadar gecerli olmasi gerektigini savunur ancak sonuclar ongorulen bir esigi asacak kadar vahim hale geldiginde sonucsalcilik devreye girer 3 Aristoteles ve Konfucyus un kavramlarindan turetilen erdem etigi dogru eylemin uygun sekilde erdemli bir fail tarafindan secilen eylem olacagini ileri surer Normatif etik teoriler gercek dunyadaki etik ikilemleri cozmeye calisirken catisabilir Sonucsalcilik ve deontoloji arasindaki ayrimin ustesinden gelmeye calisan yaklasimlardan biri kazuistik olarak da bilinen vaka temelli akil yurutmedir Kazuistik teori ile degil gercek ve somut bir vakanin anlik gercekleri ile baslar Kazuistik etik teoriden yararlanirken etik teoriyi ahlaki muhakemenin en onemli ozelligi olarak gormez Albert Jonsen ve Stephen Toulmin gibi kazuistler The Abuse of Casuistry 1988 uygulamali etigin geleneksel paradigmasina meydan okumaktadir Kazuistler teoriden yola cikmak ve teoriyi belirli bir vakaya uygulamak yerine belirli bir vakanin kendisinden yola cikar ve daha sonra bu vaka icin ahlaki acidan onemli ozelliklerin hem teori hem de pratik hususlar dahil neler olmasi gerektigini sorarlar Jonsen ve Toulmin tip etigi komitelerine iliskin gozlemlerinde ozellikle sorunlu ahlaki vakalarda katilimcilarin ideoloji ya da teori yerine vakanin gerceklerine odaklandiklarinda genellikle bir fikir birliginin ortaya ciktigini belirtmektedir Dolayisiyla bir Haham bir Katolik rahip ve bir agnostik bu ozel durumda en iyi yaklasimin olaganustu tibbi bakimdan kacinmak oldugu konusunda hemfikir olabilirken bireysel pozisyonlarini destekleyen nedenler konusunda ayni fikirde olmayabilirler Ahlaki tartismaya katilanlar teoriye degil vakalara odaklanarak anlasma olasiligini artirirlar Uygulamali etik daha sonra yine uygulamali felsefe semsiyesi altinda yer alan ve yeni ortaya cikan uygulamali epistemolojiden ayrilmistir Ilki ahlaki dusuncelerin pratik uygulamasiyla ilgilenirken ikincisi pratik sorunlarin cozumunde epistemolojinin uygulanmasina odaklanmaktadir Ayrica bakinizDigerkamlik IhtiyatcilikKaynakca Bayertz K 2002 Self enlightenment of Applied Ethics in Chadwick R and Schroeder D eds Applied Ethics Vol1 36 51 London Routledge Giorgini V Mecca J T Gibson C Medeiros K Mumford M D Connelly S amp Devenport L D 2015 Researcher perceptions of ethical guidelines and codes of conduct Accountability in research 22 3 123 138 Beauchamp T L and Childress J F 1994 Principles of medical ethics New York Oxford University Press Applied Ethics Internet Encyclopedia of Philosophy Retrieved 25 June 2017 Carvallo M E 2012 Nature Cognition and System I Current Systems Scientific Research on Natural and Cognitive Systems Dordrecht Springer Science amp Business Media p 68 ISBN 978 94 010 7844 3 Ek okumaChadwick R F 1997 Encyclopedia of Applied Ethics London Academic Press ISBN 0 12 227065 7 Singer Peter 1993 Practical Ethics Cambridge University Press ISBN 0 521 43971 X monograph Cohen Andrew I 2005 Contemporary Debates in Applied Ethics Wiley Blackwell ISBN 978 1 4051 1548 3 LaFollette Hugh 2002 Ethics in Practice 2nd ed Blackwell Publishing ISBN 0 631 22834 9 Singer Peter 1986 Applied Ethics Oxford University Press ISBN 0 19 875067 6 Frey R G 2004 A Companion to Applied Ethics Blackwell ISBN 1 4051 3345 7 Dis baglantilarApplied ethics at PhilPapers Internet Encyclopedia of Philosophy Applied ethics Etigin ana hatlari Etige genel bakis ve guncel rehber