Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumeli ağızları, Türkiye Türkçesi ağız bölgesinin Balkanlar bölgesinde; Rumeli kolunda yer alan ağızlardır. Eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulan Türkiye Türkçesi Rumeli'de çeşitli ağızlarla konuşulmaktadır.
Rumeli sahası Türk ağızlarına dair tam açıklayıcı ve doğru sınıflandırıcı çalışmalar yakın dönem öncesinde ancak başlayabilmiştir. “Balkan Türk ağızları esas itibarıyla Türkiye Türkçesine bağlı, onun varyantları konumundaki ağızlar topluluğudur. Hâl böyle iken Türkiye Türkçesi ağızları karşılığı olarak çok zaman “Anadolu ağızları” terimi yeterli görülmüş; “Anadolu ve Rumeli ağızları” başlıklı birçok çalışmada, Rumeli/Balkan Türk ağızları hiç gündeme getirilmezken, Türkiye Türkçesi veya Anadolu ve Rumeli ağızlarını sınıflandırma denemelerinde de çok zaman Rumeli ağızlarından söz edilmemiştir. Mesela Rumeli ağızları üzerindeki çalışmaları başlatan ilk isimlerden biri olan I. Kúnos’un 1896 yılında yaptığı ve Osmanlı-Türk ağızlarını yedi ağız bölgesine ayırdığı sınıflandırması ile Türkiye Türkçesi ağızları üzerindeki çalışmaların yerli kurucusu A. Caferoğlu’nun 1946 yılında yaptığı ve Türkiye Türkçesi ağızlarını dokuz bölgeye ayırdığı sınıflandırmasında Rumeli veya Balkan Türk ağızlarından söz edilmemiştir. Caferoğlu, Fundemanta 1‟de yayımlanan “Anadolu ve Rumeli Ağızları” (Die anatolischen und rumelischen Dialekte) adlı çalışmasında da, Türkiye Türkçesi ağızlarını yeniden tasnif etmiştir. Ancak yine Caferoğlu’nun, eş zamanlı bir yaklaşımla ve ağızların birtakım genel özelliklerini dikkate alarak yaptığı bu tasnifinde de Rumeli ağızlarına yer vermemiş olduğunu görüyoruz.”
Rumeli Türk ağızlarının tarifi ve sınıflandırmasına dair çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Gyula Németh, Emil Boyev, N. K. Dimitriev, Mefküre Mollova, E. A. Grunina, Iryna Dryga, Ahmet Günşen tasnif çalışmaları belirten araştırmacılardandır. Kendi toparlayıcı ayrıntılı makalesinde söz ettiği gibi, ilgili sınıflandırma denemeleri içinde belki “şimdilik” kaydıyla Gyula Németh’in çalışması büyük oranda sorunu halletmiş durumdadır. Türkiye Türkçesi ağızları geneline veya Rumeli özeline yönelik yapılacak yeni ve derin akademik çalışmalar, Rumeli ağızlarının sınıflandırmasını değiştirebilir.
Ağız bölgeleri
Türkiye Türkçesi, tarihî Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında günümüzde konuşulmaya devam eden Türk ağızları bakımından bazı gruplara ayrılır. Söz konusu gruplandırma için Anadolu, Rumeli, Kıbrıs, Suriye, Irak ağız bölgelerinden söz edilir.
Rumeli ağız bölgesi
Türkiye Türkçesinin kollarından Rumeli kolu ana ağız grupları bakımından Doğu Rumeli ve Batı Rumeli olarak ikiye ayrılır.
Batı Rumeli
Batı Rumeli kolunun özellikleri Gyula Németh’in “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine” adlı makalesinde, 8 maddede gösterilmiştir. Sonrasında birçok çalışmada da bu madde açıklaması benimsenmiş, uygulanmıştır. Batı Rumeli sahasının coğrafi sınırları Bulgaristan’da Tuna’nın hemen güneyindeki Lom’dan doğuya doğru Vraça, Sofya, Samokov’dan doğuya doğru ilerleyip Köstendil’e uzanır. Ayrıca Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek ve Sırbistan’da Adakale’yi uç olarak kapsar.Kosova da Batı Rumeli Türkçesinin içinde yer alır.
Doğu Rumeli
Balkanlar’ın doğusunu oluşturan, Trakya’yı (doğu ve batısıyla beraber) içine alan ağız sahasıdır. Bulgaristan’da Lom, Vraça, Sofya, Samokov ve Köstendil şehirlerinin doğusundan itibaren ülkenin tamamı, Yunanistan, Makedonya’nın güney kesimleri ve Türkiye’nin Trakya’sı (Doğu Trakya) bu sahanın içindedir.
Özellikler
Birkaç özellik:
- Doğu Rumeli, Deliorman ve Batı Trakya yazı diline daha yakın gibidir.
- Batı Rumeli’de (mesela Makedonya ve Kosova'da) arkaik, eski özellikler karakteristik olarak görülür: beg ‘bey’, dügün ‘düğün’, yagmur ‘yağmur’…
Örnek metinler
Temsilî şekiller
| Yazı Dili | Batı Rumeli Kuzey Makedonya-Kosova | Doğu Rumeli Rodoplar (Bulgaristan-Yunanistan) | Karadeniz | Güneydoğu Anadolu | Ege |
|---|---|---|---|---|---|
| gidiyorum | gideym/cideym | gityirin | kitéyrım/cideyrum | gidirem | gidivereyom |
| ağladığım kadar | agladıgım ka' | ağladığım gıda(nı) | āladuğum kadar | ağladıgım gadar | ağladığım gadā |
| görmüş | gürmiş/cürmiş | gȫmüş | körmiş | görmiş | görmüş |
| güzel kız | güzel/cüzel kız | güzel gız | küzel kiz | gözel gız | güzel gız |
| ne yapacakmış? | n’yapacak imiş? | ni yapçāmış? | n'ābaçāmiş? | ne yapcahmış? | n’apıvēcēmiş? |
| yağmura mı bakıyorsun? | yagmura mi bakaysın | yağmıra mı bakyısın? | yāmora mi pakayisun? | yagmıra mı bagıyorsun | yağmıra mı bakıyoñ |
| koşacağım | koşacim/koşacagım | kaşçan | koşacağum/koşeceem | goşacağam | goşçen |
Not: Şekiller temsilîdir. Seslerde değişiklik olabilir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rumeli agizlari Turkiye Turkcesi agiz bolgesinin Balkanlar bolgesinde Rumeli kolunda yer alan agizlardir Eski Osmanli Imparatorlugu cografyasinda konusulan Turkiye Turkcesi Rumeli de cesitli agizlarla konusulmaktadir Rumeli sahasi Turk agizlarina dair tam aciklayici ve dogru siniflandirici calismalar yakin donem oncesinde ancak baslayabilmistir Balkan Turk agizlari esas itibariyla Turkiye Turkcesine bagli onun varyantlari konumundaki agizlar toplulugudur Hal boyle iken Turkiye Turkcesi agizlari karsiligi olarak cok zaman Anadolu agizlari terimi yeterli gorulmus Anadolu ve Rumeli agizlari baslikli bircok calismada Rumeli Balkan Turk agizlari hic gundeme getirilmezken Turkiye Turkcesi veya Anadolu ve Rumeli agizlarini siniflandirma denemelerinde de cok zaman Rumeli agizlarindan soz edilmemistir Mesela Rumeli agizlari uzerindeki calismalari baslatan ilk isimlerden biri olan I Kunos un 1896 yilinda yaptigi ve Osmanli Turk agizlarini yedi agiz bolgesine ayirdigi siniflandirmasi ile Turkiye Turkcesi agizlari uzerindeki calismalarin yerli kurucusu A Caferoglu nun 1946 yilinda yaptigi ve Turkiye Turkcesi agizlarini dokuz bolgeye ayirdigi siniflandirmasinda Rumeli veya Balkan Turk agizlarindan soz edilmemistir Caferoglu Fundemanta 1 de yayimlanan Anadolu ve Rumeli Agizlari Die anatolischen und rumelischen Dialekte adli calismasinda da Turkiye Turkcesi agizlarini yeniden tasnif etmistir Ancak yine Caferoglu nun es zamanli bir yaklasimla ve agizlarin birtakim genel ozelliklerini dikkate alarak yaptigi bu tasnifinde de Rumeli agizlarina yer vermemis oldugunu goruyoruz Rumeli Turk agizlarinin tarifi ve siniflandirmasina dair cesitli calismalar yapilmistir Gyula Nemeth Emil Boyev N K Dimitriev Mefkure Mollova E A Grunina Iryna Dryga Ahmet Gunsen tasnif calismalari belirten arastirmacilardandir Kendi toparlayici ayrintili makalesinde soz ettigi gibi ilgili siniflandirma denemeleri icinde belki simdilik kaydiyla Gyula Nemeth in calismasi buyuk oranda sorunu halletmis durumdadir Turkiye Turkcesi agizlari geneline veya Rumeli ozeline yonelik yapilacak yeni ve derin akademik calismalar Rumeli agizlarinin siniflandirmasini degistirebilir Agiz bolgeleriTurkiye Turkcesi tarihi Osmanli Imparatorlugu cografyasinda gunumuzde konusulmaya devam eden Turk agizlari bakimindan bazi gruplara ayrilir Soz konusu gruplandirma icin Anadolu Rumeli Kibris Suriye Irak agiz bolgelerinden soz edilir Rumeli agiz bolgesiRumeli agiz bolgesindeki ulkeler Turkiye Turkcesinin kollarindan Rumeli kolu ana agiz gruplari bakimindan Dogu Rumeli ve Bati Rumeli olarak ikiye ayrilir Bati Rumeli Bati Rumeli kolunun ozellikleri Gyula Nemeth in Bulgaristan Turk Agizlarinin Siniflandirilmasi Uzerine adli makalesinde 8 maddede gosterilmistir Sonrasinda bircok calismada da bu madde aciklamasi benimsenmis uygulanmistir Bati Rumeli sahasinin cografi sinirlari Bulgaristan da Tuna nin hemen guneyindeki Lom dan doguya dogru Vraca Sofya Samokov dan doguya dogru ilerleyip Kostendil e uzanir Ayrica Makedonya Arnavutluk Bosna Hersek ve Sirbistan da Adakale yi uc olarak kapsar Kosova da Bati Rumeli Turkcesinin icinde yer alir Dogu Rumeli Balkanlar in dogusunu olusturan Trakya yi dogu ve batisiyla beraber icine alan agiz sahasidir Bulgaristan da Lom Vraca Sofya Samokov ve Kostendil sehirlerinin dogusundan itibaren ulkenin tamami Yunanistan Makedonya nin guney kesimleri ve Turkiye nin Trakya si Dogu Trakya bu sahanin icindedir OzelliklerBirkac ozellik Dogu Rumeli Deliorman ve Bati Trakya yazi diline daha yakin gibidir Bati Rumeli de mesela Makedonya ve Kosova da arkaik eski ozellikler karakteristik olarak gorulur beg bey dugun dugun yagmur yagmur Ornek metinlerTemsili sekiller Yazi Dili Bati Rumeli Kuzey Makedonya Kosova Dogu Rumeli Rodoplar Bulgaristan Yunanistan Karadeniz Guneydogu Anadolu Egegidiyorum gideym cideym gityirin kiteyrim cideyrum gidirem gidivereyomagladigim kadar agladigim ka agladigim gida ni aladugum kadar agladigim gadar agladigim gadagormus gurmis curmis gȫmus kormis gormis gormusguzel kiz guzel cuzel kiz guzel giz kuzel kiz gozel giz guzel gizne yapacakmis n yapacak imis ni yapcamis n abacamis ne yapcahmis n apivecemis yagmura mi bakiyorsun yagmura mi bakaysin yagmira mi bakyisin yamora mi pakayisun yagmira mi bagiyorsun yagmira mi bakiyonkosacagim kosacim kosacagim kascan kosacagum koseceem gosacagam goscen Not Sekiller temsilidir Seslerde degisiklik olabilir Kaynakca a b PDF 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2016 a b Gyula Nemeth Bulgaristan Turk Agizlarinin Siniflandirilmasi Uzerine Turk Dili Arastirmalari Yilligi Belleten 1981 1982 Ankara 1983 s 119 olu kirik baglanti