Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adakale (Macarca: Újorsova, Sırpça ve Bulgarca: Адакале / Adakale), 1968 yılında Demirkapı Barajı'nın suları altında kalana kadar Tuna Nehri üzerinde, bugünkü Romanya topraklarında yer alan ve üzerinde Türk nüfusun yaşadığı ada. Eski adı Caroline Adası, Rumence adı Yeni Orşova'dır.
| Adakale Adakale, Újorsova, Адакале | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
  | |
| Koordinatlar | 44°42′58″K 22°27′20″D / 44.71611°K 22.45556°D |
| Yüzölçümü | 0,16 km2 |
| Siyasi | |
| Adadaki ülke(ler) | |
| Nehir | Tuna |
| Şehir | Orşova |
| Demografi | |
| Nüfus | Yok |
Tuna Nehri'ndeki trafik ve ticareti kontrol eden ada, 1691 yılında Osmanlı Devleti tarafından fethedilmiş, 1878 Berlin Antlaşmasında kime teslim edileceğinin yazımı unutulduğundan 1923 yılındaki Lozan Anlaşması ile Romanya'ya teslim edilene kadar bir Türk adası olarak kalmıştır. 1960'lı yılların sonlarına kadar 1000 kadar Türk'ün yaşadığı 160.000 m² yüzölçümündeki Adakale, Osmanlı mimarisinin özelliklerini yansıtan bir yerleşim birimiydi. Üzerinde bir cami, bir Vauban stilinde inşa edilmiş bir kale, küçük bir Ortodoks kilisesi, pazar yeri ve birkaç kahvehane bulunmaktaydı. Adada yaşayan Türkler tütün ekimi, kayıkçılık ve ticaretten geçimlerini sağlarlardı. Ada baraj suları altında kaldıktan sonra adalıların büyük bölümü Türkiye'ye göç etmiştir.
Tarihçe
Adanın Osmanlılar tarafından ilk olarak fethedilme tarihi tam olarak bilinmiyor. Yalnız Osmanlı fethi öncesi adanın bir korsan yatağı olduğunu sanılmaktadır. 17. yüzyılda Avusturyalıların eline geçen ada, Belgrad'ın yeniden fethinden sonra sadece 400 kişilik bir birlik gönderilerek 1691'de geri alındı ve uzun süre Osmanlıların Avrupa'daki önemli savunma noktalarından birisi oldu. 18. yüzyıl başlarında yeniden Avusturyalıların eline geçirilen Adakale 1738'de, Sultan I. Mahmud döneminde Osmanlı sınırlarına tekrar dahil edildi. bir kayıtta bizzat padişahın diliyle, "kilid-i memleket-i Erdel ve Macar ve miftah-ı ülkât-ı Belgrad ve Tamşıvar", yani "Macaristan'ın kilidi ve Sırbistan ve Romanya'nın anahtarı" diye zikredilmiştir.
1830 yılında Osmanlı'nın Semendere Sancağı olan topraklarda Sırp Prensliği kurulduğunda, Prenslik içinde yaşayan kalabalık Türk toplumu, Osmanlı toprağı sayılacak 6 yerleşim birimine yerleştirilmişti. Adakale, birer nahiye olarak kabul edilen bu altı kaleiçi Türk mahallesinden birisi oldu. 1867 yılında yeni kurulan Tuna Vilâyet'inin Vidin sancağının Vidin kazâ'sına bağlandıktan sonra İdâre i Nehhâr ı Osmâniye (Osman'lı Nehir'leri Yönetimi) ve 1875'ten itibaren de DDSG (Donau Dampfschiffahrt Gesellschaft) şirket vapur'larının bir durağı oldu. Osmanlı Devleti 93 Harbi ile beraber bölgedeki topraklarını kaybetmesine rağmen Berlin Antlaşmasında ismi geçmediği için Adakale Osmanlı idaresinde kalmaya devam etti. Adada yaşayan halk II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yapılan seçimlere de katıldı. Adakale, 12 Mayıs 1913'te Avusturya-Macaristan tarafından işgal edildi ve Macaristan kısmına bağlandı ancak ne Osmanlı Devleti ne de Türkiye Cumhuriyeti bu ilhakı kabul etmedi. Türkiye, adanın Romanya'ya bırakılmasını 1923'teki Lozan Anlaşması ile onayladı. Avrupa'yla Tuna Nehri üzerinden, tüm taşımacılığın kontrol edildiği yer olduğundan Lozan Antlaşması görüşmelerinde İsmet Paşa adayı vermek istememiş ancak Ankara'dan gelen bir telgraf emri üzerine ada Rumenlere bırakılmıştı.
Adakale 1967'de Romanya ve Yugoslavya'nın ortaklaşa Tuna nehri üzerinde inşa ettiği barajın 1972'de tamamlanması ile barajın suları altında kaldı. 13 Eylül 1967'de devrin Türkiye Başbakanı Süleyman Demirel Romanya'yı ziyaret etti ve ada halkının Türkiye'ye gelmesine öncülük etti. Adada yaşayan Türklerin büyük bir kısmı Türkiye'ye az bir kısmı ise Köstence ve Bükreş'e göç etti.
Adakale ile ilgili çalışmalar
Günümüzde bir Türk firması, Romanya hükûmetinin de yardımlarıyla bölge yakınındaki adasında Adakale'yi yeniden inşa etmek için çalışmalar yapmaktadır. 2008 yılında yönetmenliğini ve senaristliğini İsmet Arasan'ın yaptığı "Kayıp Yurdun Ağrısı, Adakale" adlı belgesel film çekilmiştir. Eugenia Popescu - Judetz'in Adakale halk kültürü üzerine araştırmaları, Türkçeye çevrilerek 2006 yılında Adakale adıyla kitaplaştırılmıştır.
Konuyla ilgili yayınlar
- Pasztor Arpad, "Macaristanda Türk dünyasının son günleri", Yeni Tarih Dünyası, Sayı: 7, 17 Aralık 1953, s. 287-289.
- Raşit Çavaş, "Adakale'nin Romanya'ya verilmesi tartışması", Toplumsal Tarih, Sayı: 78, Haziran 2000, s. 4-12.
- Hayri Gül, "Kale yıkıldı, hatıralar kaldı: Adakale", Zaman/Turkuaz eki, 26 Haziran 2005.
- Cemal Kutay, "Bildiğimizden başka ve söylenmesi yasak Plevne", Tarih sohbetleri 1, İstanbul 1966, s. 148.
- Mehmet Önder, "Ramazan'da sulara gömülecek olan bir Türk kasabası: Adakale", Türk Kültürü, Sayı: 54, Nisan 1967, s. 427-433.
- H. Yıldırım Ağanoğlu, Tuna Nehrinde Bir Yitik Vatan Adakale, İstanbul 2015, İz Yayıncılık, 318 sayfa.
Galeri
-
![image]()
Adakale kartpostalı. -
![image]()
Sular altında kalmadan önce çekilmiş bir Adakale fotoğrafı. -
![image]()
Adakale'de pazar yeri. -
![image]()
Adakale, 1968 -
![image]()
1970 yılında sel sırasında Adakale -
![image]()
Demirkapı Boğazı, 2006
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Adakale ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "Bir Masal Adası:Adakale, Radikal Gazetesi, 21.07.2007". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009.
- ^ Özel, S. (2013). Tuna'da Bir Türk Adası: Adakale . Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (1)
- ^ . web.archive.org. 25 Temmuz 2011. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ Hürriyet Avrupa (European version of Hürriyet newspaper), 19–20 January 2013, p. 12
- ^ Kameraarkasi.org sitesinde İsmet Arsan'ın "'Adakale, Kayıp Yurdun Ağrısı" belgeselinin tanıtımı[]
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adakale Macarca Ujorsova Sirpca ve Bulgarca Adakale Adakale 1968 yilinda Demirkapi Baraji nin sulari altinda kalana kadar Tuna Nehri uzerinde bugunku Romanya topraklarinda yer alan ve uzerinde Turk nufusun yasadigi ada Eski adi Caroline Adasi Rumence adi Yeni Orsova dir Adakale Adakale Ujorsova AdakaleCografyaKoordinatlar44 42 58 K 22 27 20 D 44 71611 K 22 45556 D 44 71611 22 45556Yuzolcumu amp 0000000000000000 160000 0 16 km2SiyasiAdadaki ulke ler RomanyaNehirTunaSehirOrsovaDemografiNufus amp Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi Ifade hatasi Taninmayan yok kelimesi YokTuna uzerinde Romanya Macaristan ve Sirbistan in ortasinda yer alan stratejik onemdeki Adakale sular altinda kalana kadar Turk nufusu barindirmistir Adakale kartpostali Tuna Nehri ndeki trafik ve ticareti kontrol eden ada 1691 yilinda Osmanli Devleti tarafindan fethedilmis 1878 Berlin Antlasmasinda kime teslim edileceginin yazimi unutuldugundan 1923 yilindaki Lozan Anlasmasi ile Romanya ya teslim edilene kadar bir Turk adasi olarak kalmistir 1960 li yillarin sonlarina kadar 1000 kadar Turk un yasadigi 160 000 m yuzolcumundeki Adakale Osmanli mimarisinin ozelliklerini yansitan bir yerlesim birimiydi Uzerinde bir cami bir Vauban stilinde insa edilmis bir kale kucuk bir Ortodoks kilisesi pazar yeri ve birkac kahvehane bulunmaktaydi Adada yasayan Turkler tutun ekimi kayikcilik ve ticaretten gecimlerini saglarlardi Ada baraj sulari altinda kaldiktan sonra adalilarin buyuk bolumu Turkiye ye goc etmistir TarihceAdanin Osmanlilar tarafindan ilk olarak fethedilme tarihi tam olarak bilinmiyor Yalniz Osmanli fethi oncesi adanin bir korsan yatagi oldugunu sanilmaktadir 17 yuzyilda Avusturyalilarin eline gecen ada Belgrad in yeniden fethinden sonra sadece 400 kisilik bir birlik gonderilerek 1691 de geri alindi ve uzun sure Osmanlilarin Avrupa daki onemli savunma noktalarindan birisi oldu 18 yuzyil baslarinda yeniden Avusturyalilarin eline gecirilen Adakale 1738 de Sultan I Mahmud doneminde Osmanli sinirlarina tekrar dahil edildi bir kayitta bizzat padisahin diliyle kilid i memleket i Erdel ve Macar ve miftah i ulkat i Belgrad ve Tamsivar yani Macaristan in kilidi ve Sirbistan ve Romanya nin anahtari diye zikredilmistir 1830 yilinda Osmanli nin Semendere Sancagi olan topraklarda Sirp Prensligi kuruldugunda Prenslik icinde yasayan kalabalik Turk toplumu Osmanli topragi sayilacak 6 yerlesim birimine yerlestirilmisti Adakale birer nahiye olarak kabul edilen bu alti kaleici Turk mahallesinden birisi oldu 1867 yilinda yeni kurulan Tuna Vilayet inin Vidin sancaginin Vidin kaza sina baglandiktan sonra Idare i Nehhar i Osmaniye Osman li Nehir leri Yonetimi ve 1875 ten itibaren de DDSG Donau Dampfschiffahrt Gesellschaft sirket vapur larinin bir duragi oldu Osmanli Devleti 93 Harbi ile beraber bolgedeki topraklarini kaybetmesine ragmen Berlin Antlasmasinda ismi gecmedigi icin Adakale Osmanli idaresinde kalmaya devam etti Adada yasayan halk II Mesrutiyet in ilanindan sonra yapilan secimlere de katildi Adakale 12 Mayis 1913 te Avusturya Macaristan tarafindan isgal edildi ve Macaristan kismina baglandi ancak ne Osmanli Devleti ne de Turkiye Cumhuriyeti bu ilhaki kabul etmedi Turkiye adanin Romanya ya birakilmasini 1923 teki Lozan Anlasmasi ile onayladi Avrupa yla Tuna Nehri uzerinden tum tasimaciligin kontrol edildigi yer oldugundan Lozan Antlasmasi gorusmelerinde Ismet Pasa adayi vermek istememis ancak Ankara dan gelen bir telgraf emri uzerine ada Rumenlere birakilmisti Adakale 1967 de Romanya ve Yugoslavya nin ortaklasa Tuna nehri uzerinde insa ettigi barajin 1972 de tamamlanmasi ile barajin sulari altinda kaldi 13 Eylul 1967 de devrin Turkiye Basbakani Suleyman Demirel Romanya yi ziyaret etti ve ada halkinin Turkiye ye gelmesine onculuk etti Adada yasayan Turklerin buyuk bir kismi Turkiye ye az bir kismi ise Kostence ve Bukres e goc etti Adakale ile ilgili calismalarGunumuzde bir Turk firmasi Romanya hukumetinin de yardimlariyla bolge yakinindaki adasinda Adakale yi yeniden insa etmek icin calismalar yapmaktadir 2008 yilinda yonetmenligini ve senaristligini Ismet Arasan in yaptigi Kayip Yurdun Agrisi Adakale adli belgesel film cekilmistir Eugenia Popescu Judetz in Adakale halk kulturu uzerine arastirmalari Turkceye cevrilerek 2006 yilinda Adakale adiyla kitaplastirilmistir Konuyla ilgili yayinlarPasztor Arpad Macaristanda Turk dunyasinin son gunleri Yeni Tarih Dunyasi Sayi 7 17 Aralik 1953 s 287 289 Rasit Cavas Adakale nin Romanya ya verilmesi tartismasi Toplumsal Tarih Sayi 78 Haziran 2000 s 4 12 Hayri Gul Kale yikildi hatiralar kaldi Adakale Zaman Turkuaz eki 26 Haziran 2005 Cemal Kutay Bildigimizden baska ve soylenmesi yasak Plevne Tarih sohbetleri 1 Istanbul 1966 s 148 Mehmet Onder Ramazan da sulara gomulecek olan bir Turk kasabasi Adakale Turk Kulturu Sayi 54 Nisan 1967 s 427 433 H Yildirim Aganoglu Tuna Nehrinde Bir Yitik Vatan Adakale Istanbul 2015 Iz Yayincilik 318 sayfa GaleriAdakale kartpostali Sular altinda kalmadan once cekilmis bir Adakale fotografi Adakale de pazar yeri Adakale 1968 1970 yilinda sel sirasinda Adakale Demirkapi Bogazi 2006KaynakcaWikimedia Commons ta Adakale ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Bir Masal Adasi Adakale Radikal Gazetesi 21 07 2007 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Agustos 2009 Ozel S 2013 Tuna da Bir Turk Adasi Adakale Yakin Donem Turkiye Arastirmalari 5 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 web archive org 25 Temmuz 2011 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Ekim 2022 Hurriyet Avrupa European version of Hurriyet newspaper 19 20 January 2013 p 12 Kameraarkasi org sitesinde Ismet Arsan in Adakale Kayip Yurdun Agrisi belgeselinin tanitimi olu kirik baglanti Ayrica bakinizDemirkapi