Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mustafa Rüştü Erdelhun (1894, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu - 9 Kasım 1983, İstanbul, Türkiye) Türk asker. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 10. Genelkurmay Başkanı.
| Rüştü Erdelhun 1330-B.TOP.10 | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Mustafa Rüşdü 1894 Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 9 Kasım 1983 (88-89 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1914-1921)  Türkiye (1921-1960) |
| Hizmet yılları | 1914-1960 |
| Rütbesi |  Orgeneral |
| Komutası | 15. Tugay, 18. Kolordu, Genelkurmay II. Başkanı, 2. Ordu, Türk Kara Kuvvetleri |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı |
| Ödülleri |  |
Hayatı
Annesi ve babası Romanya'da doğdu. Ailesi Trakya'ya göç edince 1894 yılında Edirne'de dünyaya geldi.
Askerlik Kariyeri
İlk olarak Edirne Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1914 yılında Topçu Asteğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitirdi. Topçu Birliklerinde Batarya Takım Komutanlığı ve Yaverlik görevlerinde bulundu. 1917 yılında I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde savaştı. İzmir Silah Komisyonu'nda görevli iken 2 Nisan 1921 tarihinde Anadolu'ya geçerek Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. Savaştaki başarılarından ötürü Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ile taltif edildi. 1923 yılında girdiği Harp Akademisi'ni 1926 yılında bitirerek kurmay subay oldu. 1945 yılına kadar çeşitli karargâh ve birlikler ile Tokyo, Roma ve Londra Askeri Ataşelikleri'nde görev yaptı.
1945 yılında tuğgeneral, 1947 yılında tümgeneral, 1952 yılında korgeneral ve 1956 yılında orgeneral rütbesine terfi etti. Tuğgeneral rütbesi ile 15. Tugay Komutanlığı ve Genelkurmay Eğitim Yarbaşkanlığı, tümgeneral rütbesi ile Genelkurmay Eğitim Daire Başkanlığı, 6. ve 51. Tümen Komutanlığı, MSB İstanbul Tetkik Kurulu Üyeliği, Korgeneral rütbesi ile Tokyo İrtibat Heyeti Başkanlığı, 18. Kolordu Komutanlığı ve Genelkurmay II. Başkanlığı görevlerinde bulundu. Orgeneral rütbesinde 2. Ordu Komutanı iken, 1 Ağustos 1958 tarihinde Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı. 23 Ağustos 1958 tarihinde atandığı Genelkurmay Başkanlığı görevinden 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra 3 Haziran 1960 tarihinde emekliye sevk edildi.
27 Mayıs Dönemi
Genelkurmay Başkanlığını yürüttüğü sırada askerlerin siyasete karışmasına ve askerî cuntalara karşı çıkması ile, toplumdaki sosyal ve politik endişeler, anayasa ihlali gibi konulardan rahatsızlık duyan düşük rütbeli silahlı kuvvetler üyelerine karşıt olarak, bu konularda hükûmet yanlısı tutumuyla tanındı. Komuta kademesindeki çoğu komutan tarafından da paylaşılan bu tutumun, özellikle bazı genç subaylar arasında yayılmakta olan huzursuzluğu hızlandırıcı bir etkisi oldu.[]Silahlı kuvvetler içinde gelişen darbeci eğilimler, DP iktidarı kadar silahlı kuvvetlerin komuta kademelerine de yönelikti.
Mayıs 1960 yılında darbe hazırlığı istihbaratını alan Erdelhun, Ankara dışından takviye kuvvet getirilmesini emreder. Ancak cuntacı ekip, Genelkurmay Başkanı'nın bu hamlesini Millî Savunma Bakanı Etem Menderes vasıtasıyla boşa çıkarır. Paşa'ya göre, 'takviye kuvvet rahatsızlık oluşturur' fikrine Millî Savunma Bakanı aracılığıyla Başbakan Adnan Menderes kandırılır. Bunun üzerine Erdelhun Paşa, darbeyi önlemek amacıyla 27 Mayıs'tan bir gün önce cuntacıların da aralarında olduğu subayları Genelkurmay Karargahı'nda toplar. Erdelhun burada şu konuşmayı yapar:
"1912'de Balkan Harbi'nde Silahlı Kuvvetler İttihatçı ve İtilafçı diye ikiye bölündü. Emir komuta ve idarenin muhal olması neticesinde Osmanlı İmparatorluğu parçalandı. Bütün bu misaller askerlerin mesleklerinden gayri bilmedikleri ve rejimin kendilerine vermediği hakları zorla alarak ya aşırı milliyetperverlik ya da birden, sıfırdan yüze çıkabilmek için yaptıkları hareketlerdir. Anayasa iç hizmet kanunu ile silahlı kuvvetler, millet iradesi yetkisine verilmiştir. Parlamento ve onun icra ettiği hükûmetin elindeki bir kuvvettir. Demokratik rejimlerde parlamento ve hükûmet, milletin seçimi ile meydana gelir. Partiler içerisinde en çok rey alan iktidara geçer. Bugün Demokrat Parti iktidardır. Silahlı Kuvvetler parti diye değil, seçimle gelmiş bir iktidar hükûmetinin emrindedir. Yarın seçimleri Halk Partisi kazanırsa ordu onun başkanına da itaat etmeye ve emirlerini yapmaya mecburdur. Seçimle gelen hangi iktidar veya partinin herhangi bir kusuru olursa onu millet takdir eder. Ve seçmez, düşürür. Kulağıma gelen bazı haberlere göre Ankara'da 60 kadar subay Sayın Cumhurbaşkanlığı Köşkü'nü ve Millet Meclisi'ni basarak istifalarını isteyecekmiş. Bugün Türkiye'nin en değerli malı Silahlı Kuvvetler'dir. Bunun diğer maddi ve fiziki kıymetlerinden başka hassaten itaatkârlığı, hükûmet ve milletime; kanunlarına riayeti sayesinde malıdır. (Silahlı Kuvvetler'de) Kıta ile veya kıtasız, cüzi ve külli yapılacak böyle bir hareket, yukarıda Türkiye için değerli mal olarak ifade ettiğim biricik kıymetli silahlı kuvvetlerin bu değerini gaip etmesiyle (kaybetmesiyle) neticelenir. Sonra, demokrasiye ve seçime bir darbe olacak böyle bir hareketin milletin büyük ekseriyetince tutulmayacağından neticesi hüsran olur. 1941'de İkinci Dünya Harbi'nde Japonlar, Amerikalılar'la anlaşmaya çalışırken silahlı kuvvetlerin tazyiki ile Pearl Harbor Baskını yapılarak Amerika ile harbe tutuşmuş ve neticesinde mağlup olup kayıtsız şartsız teslim olmuşlardır. Yunan Silahlı Kuvvetleri'nin Geminis hükûmetine müdahalesi neticesinde İstiklal harbinde mağlup olmuşlardır. İtalyan ordusunun Mussolini ile faşizme kayması neticesinde silahlı kuvvetler siyasete girmiştir. 1935'te Japonya Silahlı Kuvvetleri bütçesinin zayıf tutularak gerekli askerî silah ve malzeme teçhizatının temin edilmemesi nedeniyle maliye bakanını öldürmeleri neticesi, Japonya'nın mali buhranlara uğramasına neden olmuştur."
Erdelhun, bu konuşmadan yalnızca 12 saat sonra 27 Mayıs günü gece saat 3'te tutuklanarak Harp Okulu'na götürülür. Ancak aynı gün Erdelhun'a cuntacı subaylar tarafından "Cuntanın lideri ol" teklifi yapılır. O gün aldığı teklifi Erdelhun notlarında şöyle anlatır:
"27 Mayıs günü öğleye kadar bazı subaylar gelerek bu hareketin (27 Mayıs Darbesi) benim tarafımdan yapılmasının beklendiğini ilettiler. Fakat benim körü körüne hükûmete bağlılığımın bu neticeyi verdiğini, kendime yazık ettiğimi iki saat içinde her şeyin olup bittiğini söylediler. Pek sevdiğim ve takdir ettiğim sınıf arkadaşım emekli bir korgeneral de 15-20 kadar subayla birlikte benim radyoya giderek beyanat vermemi, ihtilalcilere iltihakımı ve bu işin başına geçmemi teklif etti. Bu ilgisine teşekkür ettim, fakat 15-20 saat evvel, yani dün Genelkurmay'da ihtilal aleyhine konuştuğumu ve böyle bir hareketi asla tasvip etmediğimi söylediğimi ve hâlen mevkuf olup, ne sıfatta olduğumu bile bilmediğimi, hayatım pahasına da olsa böyle bir dönekliğin kabil olmayacağını söyledim ve reddettim"
Bunun üzerine Yassıada Mahkemesinde yargılandı ve idama mahkûm edildi. Cezası daha sonra ömür boyu hapse çevrildi. Bu cezası da, 1964 yılında Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından affedildi. Kayseri Cezaevi'nde iken ailesine yazdığı mektuplarda "Çok şükür ki görev yaptığım süre içerisinde orduyu siyasete karıştırmadım. Bizim hakkımızda tarih karar verecek." demiştir.
9 Kasım 1983 günü 89 yaşındayken İstanbul, Kabataş'ta vefat etti. İngilizce, Fransızca, Japonca, Almanca, Arapça ve Rusça ve Osmanlıca biliyordu. Vasfiye Erdelhun ile evliydi ve çocuğu olmadı.
Kaynakça
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
Önce gelen: | NATO Askerî Komite Başkanı 23 Şubat 1960 - 3 Haziran 1960 | Sonra gelen: Louis Mountbatten |
| Önce gelen: Feyzi Mengüç | TSK Genelkurmay Başkanı 23 Ağustos 1958 - 27 Mayıs 1960 | Sonra gelen: Ragıp Gümüşpala |
| Önce gelen: Necati Tacan | Türk Kara Kuvvetleri Komutanı 1 Ağustos 1958 - 21 Ağustos 1958 | Sonra gelen: Cemal Gürsel |
| Önce gelen: Necati Tacan | 2. Ordu Komutanı 14 Haziran 1956 - 1 Ağustos 1958 | Sonra gelen: Suat Kuyaş |
| Önce gelen: Zekâi Okan | TSK Genelkurmay II. Başkanı 14 Eylül 1954 - 14 Haziran 1956 | Sonra gelen: Salih Coşkun |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mustafa Rustu Erdelhun 1894 Edirne Osmanli Imparatorlugu 9 Kasim 1983 Istanbul Turkiye Turk asker Turk Silahli Kuvvetlerinin 10 Genelkurmay Baskani Rustu Erdelhun 1330 B TOP 10DogumMustafa Rusdu 1894 Edirne Osmanli ImparatorluguOlum9 Kasim 1983 88 89 yasinda Istanbul TurkiyeBagliligi Osmanli 1914 1921 Turkiye 1921 1960 Hizmet yillari1914 1960RutbesiOrgeneralKomutasi15 Tugay 18 Kolordu Genelkurmay II Baskani 2 Ordu Turk Kara KuvvetleriCatisma savaslariI Dunya Savasi Turk Kurtulus SavasiOdulleriHayatiAnnesi ve babasi Romanya da dogdu Ailesi Trakya ya goc edince 1894 yilinda Edirne de dunyaya geldi Askerlik Kariyeri Ilk olarak Edirne Lisesi nden mezun olduktan sonra 1914 yilinda Topcu Astegmen rutbesi ile Harp Okulu nu bitirdi Topcu Birliklerinde Batarya Takim Komutanligi ve Yaverlik gorevlerinde bulundu 1917 yilinda I Dunya Savasi sirasinda Kafkas Cephesi nde savasti Izmir Silah Komisyonu nda gorevli iken 2 Nisan 1921 tarihinde Anadolu ya gecerek Turk Kurtulus Savasi na katildi Savastaki basarilarindan oturu Kirmizi seritli Istiklal Madalyasi ile taltif edildi 1923 yilinda girdigi Harp Akademisi ni 1926 yilinda bitirerek kurmay subay oldu 1945 yilina kadar cesitli karargah ve birlikler ile Tokyo Roma ve Londra Askeri Ataselikleri nde gorev yapti 1945 yilinda tuggeneral 1947 yilinda tumgeneral 1952 yilinda korgeneral ve 1956 yilinda orgeneral rutbesine terfi etti Tuggeneral rutbesi ile 15 Tugay Komutanligi ve Genelkurmay Egitim Yarbaskanligi tumgeneral rutbesi ile Genelkurmay Egitim Daire Baskanligi 6 ve 51 Tumen Komutanligi MSB Istanbul Tetkik Kurulu Uyeligi Korgeneral rutbesi ile Tokyo Irtibat Heyeti Baskanligi 18 Kolordu Komutanligi ve Genelkurmay II Baskanligi gorevlerinde bulundu Orgeneral rutbesinde 2 Ordu Komutani iken 1 Agustos 1958 tarihinde Kara Kuvvetleri Komutanligi na atandi 23 Agustos 1958 tarihinde atandigi Genelkurmay Baskanligi gorevinden 27 Mayis 1960 darbesinden sonra 3 Haziran 1960 tarihinde emekliye sevk edildi 27 Mayis Donemi Genelkurmay Baskanligini yuruttugu sirada askerlerin siyasete karismasina ve askeri cuntalara karsi cikmasi ile toplumdaki sosyal ve politik endiseler anayasa ihlali gibi konulardan rahatsizlik duyan dusuk rutbeli silahli kuvvetler uyelerine karsit olarak bu konularda hukumet yanlisi tutumuyla tanindi Komuta kademesindeki cogu komutan tarafindan da paylasilan bu tutumun ozellikle bazi genc subaylar arasinda yayilmakta olan huzursuzlugu hizlandirici bir etkisi oldu kaynak belirtilmeli Silahli kuvvetler icinde gelisen darbeci egilimler DP iktidari kadar silahli kuvvetlerin komuta kademelerine de yonelikti Mayis 1960 yilinda darbe hazirligi istihbaratini alan Erdelhun Ankara disindan takviye kuvvet getirilmesini emreder Ancak cuntaci ekip Genelkurmay Baskani nin bu hamlesini Milli Savunma Bakani Etem Menderes vasitasiyla bosa cikarir Pasa ya gore takviye kuvvet rahatsizlik olusturur fikrine Milli Savunma Bakani araciligiyla Basbakan Adnan Menderes kandirilir Bunun uzerine Erdelhun Pasa darbeyi onlemek amaciyla 27 Mayis tan bir gun once cuntacilarin da aralarinda oldugu subaylari Genelkurmay Karargahi nda toplar Erdelhun burada su konusmayi yapar 1912 de Balkan Harbi nde Silahli Kuvvetler Ittihatci ve Itilafci diye ikiye bolundu Emir komuta ve idarenin muhal olmasi neticesinde Osmanli Imparatorlugu parcalandi Butun bu misaller askerlerin mesleklerinden gayri bilmedikleri ve rejimin kendilerine vermedigi haklari zorla alarak ya asiri milliyetperverlik ya da birden sifirdan yuze cikabilmek icin yaptiklari hareketlerdir Anayasa ic hizmet kanunu ile silahli kuvvetler millet iradesi yetkisine verilmistir Parlamento ve onun icra ettigi hukumetin elindeki bir kuvvettir Demokratik rejimlerde parlamento ve hukumet milletin secimi ile meydana gelir Partiler icerisinde en cok rey alan iktidara gecer Bugun Demokrat Parti iktidardir Silahli Kuvvetler parti diye degil secimle gelmis bir iktidar hukumetinin emrindedir Yarin secimleri Halk Partisi kazanirsa ordu onun baskanina da itaat etmeye ve emirlerini yapmaya mecburdur Secimle gelen hangi iktidar veya partinin herhangi bir kusuru olursa onu millet takdir eder Ve secmez dusurur Kulagima gelen bazi haberlere gore Ankara da 60 kadar subay Sayin Cumhurbaskanligi Kosku nu ve Millet Meclisi ni basarak istifalarini isteyecekmis Bugun Turkiye nin en degerli mali Silahli Kuvvetler dir Bunun diger maddi ve fiziki kiymetlerinden baska hassaten itaatkarligi hukumet ve milletime kanunlarina riayeti sayesinde malidir Silahli Kuvvetler de Kita ile veya kitasiz cuzi ve kulli yapilacak boyle bir hareket yukarida Turkiye icin degerli mal olarak ifade ettigim biricik kiymetli silahli kuvvetlerin bu degerini gaip etmesiyle kaybetmesiyle neticelenir Sonra demokrasiye ve secime bir darbe olacak boyle bir hareketin milletin buyuk ekseriyetince tutulmayacagindan neticesi husran olur 1941 de Ikinci Dunya Harbi nde Japonlar Amerikalilar la anlasmaya calisirken silahli kuvvetlerin tazyiki ile Pearl Harbor Baskini yapilarak Amerika ile harbe tutusmus ve neticesinde maglup olup kayitsiz sartsiz teslim olmuslardir Yunan Silahli Kuvvetleri nin Geminis hukumetine mudahalesi neticesinde Istiklal harbinde maglup olmuslardir Italyan ordusunun Mussolini ile fasizme kaymasi neticesinde silahli kuvvetler siyasete girmistir 1935 te Japonya Silahli Kuvvetleri butcesinin zayif tutularak gerekli askeri silah ve malzeme techizatinin temin edilmemesi nedeniyle maliye bakanini oldurmeleri neticesi Japonya nin mali buhranlara ugramasina neden olmustur Erdelhun bu konusmadan yalnizca 12 saat sonra 27 Mayis gunu gece saat 3 te tutuklanarak Harp Okulu na goturulur Ancak ayni gun Erdelhun a cuntaci subaylar tarafindan Cuntanin lideri ol teklifi yapilir O gun aldigi teklifi Erdelhun notlarinda soyle anlatir 27 Mayis gunu ogleye kadar bazi subaylar gelerek bu hareketin 27 Mayis Darbesi benim tarafimdan yapilmasinin beklendigini ilettiler Fakat benim koru korune hukumete bagliligimin bu neticeyi verdigini kendime yazik ettigimi iki saat icinde her seyin olup bittigini soylediler Pek sevdigim ve takdir ettigim sinif arkadasim emekli bir korgeneral de 15 20 kadar subayla birlikte benim radyoya giderek beyanat vermemi ihtilalcilere iltihakimi ve bu isin basina gecmemi teklif etti Bu ilgisine tesekkur ettim fakat 15 20 saat evvel yani dun Genelkurmay da ihtilal aleyhine konustugumu ve boyle bir hareketi asla tasvip etmedigimi soyledigimi ve halen mevkuf olup ne sifatta oldugumu bile bilmedigimi hayatim pahasina da olsa boyle bir donekligin kabil olmayacagini soyledim ve reddettim Bunun uzerine Yassiada Mahkemesinde yargilandi ve idama mahkum edildi Cezasi daha sonra omur boyu hapse cevrildi Bu cezasi da 1964 yilinda Cumhurbaskani Cemal Gursel tarafindan affedildi Kayseri Cezaevi nde iken ailesine yazdigi mektuplarda Cok sukur ki gorev yaptigim sure icerisinde orduyu siyasete karistirmadim Bizim hakkimizda tarih karar verecek demistir 9 Kasim 1983 gunu 89 yasindayken Istanbul Kabatas ta vefat etti Ingilizce Fransizca Japonca Almanca Arapca ve Rusca ve Osmanlica biliyordu Vasfiye Erdelhun ile evliydi ve cocugu olmadi KaynakcaAskeri goreviOnce gelen NATO Askeri Komite Baskani 23 Subat 1960 3 Haziran 1960 Sonra gelen Louis MountbattenOnce gelen Feyzi Menguc TSK Genelkurmay Baskani 23 Agustos 1958 27 Mayis 1960 Sonra gelen Ragip GumuspalaOnce gelen Necati Tacan Turk Kara Kuvvetleri Komutani 1 Agustos 1958 21 Agustos 1958 Sonra gelen Cemal GurselOnce gelen Necati Tacan 2 Ordu Komutani 14 Haziran 1956 1 Agustos 1958 Sonra gelen Suat KuyasOnce gelen Zekai Okan TSK Genelkurmay II Baskani 14 Eylul 1954 14 Haziran 1956 Sonra gelen Salih Coskun