Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sözeylem, aynı zamanda bir eylem teşkil eden sözler için kullanılan dil felsefesi ve dilbilim terimi. Konuşucunun yalnızca bilgi sunmayıp aynı zamanda bir eylem gerçekleştirdiği söylemlerdir. Örneğin, "Kimchi istiyorum; rica etsem onu bana uzatır mısınız?" ifadesi, konuşmacının kimchiyi elde etme arzusunu ifade etmesinin yanı sıra birisinin kimchiyi kendisine uzatması için bir talep sunması nedeniyle bir sözeylem olarak kabul edilir.
Doğal dillerde dolaylı edimler, olaysız ve düz edimlere göre sayısal açıdan daha fazladır; dolaylı edimler alıcının vereceği yanıt veya tepkiyi açıkça ifade etmez fakat alıcı kastedileni anlar. Bu edimlerin gerçekleştirilmesi ve bir tepki ile sonuçlanması çoğunlukla gönderen-alıcı arasındaki görev ve kişilik farklılıkları ve toplumsal statü gibi etmenlere bağlıdır.
Dorothea Franck, Söz-Eylem Kuramı'nın, "sorunun yorumuyla ilgilenmediğini; sözeylemlerin belirlenmesini, göndericinin niyeti üzerine kurduğunu" söylemiştir.
'a göre "neredeyse her sözeylem, konuşucunun amacının farklı yönleriyle ayırt edilen birkaç eylemin aynı anda gerçekleştirilmesidir: bir şey söyleme eylemi, kişinin bunu söyleyerek ne yaptığı (talep etme veya söz verme gibi) ve kitleyi nasıl etkilemeye çalıştığı".
Genel bakış
Sözeylem teriminin çağdaş kullanımı, J. L. Austin'in edimsel ifadeleri geliştirmesine ve düzsöz, edimsöz ve etkisöz kavramlarına dayanır. Austin'in, How to Do Things with Words adlı eserinde öne sürdüğü ve "Söz-Eylem Kuramı" adını veriği, dilin işlevine dair olan bu teori, öğrencisi John Searle tarafından uygunluk koşuluna göre sınıflandırılarak geliştirilmiştir.
Sözeylemler, söylendikten veya iletildikten sonra işlevlerini yerine getirirler. Bunlar genellikle özür dileme, söz verme, emir verme, cevap verme, rica etme, şikayet etme, uyarma, davet etme, reddetme ve tebrik etme gibi eylemleri içerir.
Austin'e göre insan, konuşurken üç eylem sergiler:
- Düzsöz (locutionary act): Bir ifadenin icrasıdır. Söylenenin yazınsal, düz, söylendiği gibi olan anlamıdır.
- Edimsöz (illocution): Bir düzsözün söylenmesi ile ifade edilen işlemin yerine getirilmesidir. Söyleyen kişinin niyetini ve amacını içerir, dolayısıyla konuşmacı temelli bir eylemdir.
- Etkisöz (perlocutionary act): Söylenen sözün alıcıda bıraktığı etki ve işlevidir. Buna karşılık alıcının tepki vermesi beklenir.
Searle'ün uygunluk koşulu, sözeylemlerin yeterli ölçüde bütünlenmesi ve edimsel bağlamı için geçerli olan koşullardır. Searle sözeylemleri 5 ayrı başlıkla sınıflandırmıştır:
- İşlemsel: Koşul ve tehdit içerebilir. Göndericinin olacak bir olay sonucunda eyleme geçeceğini bildiren sözeylemlerdir.
- Uygulayımsal: Şimdiki zaman kipi ile söylenen uygulama ve oluş içeren sözeylemledir.
- Buyruksal: Emir bildiren sözeylemlerdir.
- Anlatımsal: Bir şeyin veya nesnenin durumunu anlatan sözeylemlerdir.
- Betimleyimsel: Bir olayın veya herhangi bir şeyin özelliklerini ve halini betimleyerek anlatan sözeylemlerdir.
Kaynakça
- ^ a b c d İmer, K.; Kocaman, A.; Özsoy, A. S. (2019). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. ISBN .
- ^ Austin, J. L. (1975). Urmson, J. O.; Sbisà, Marina. (Ed.). How to do things with words (2 bas.). Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN . OCLC 1811317.
- ^ Franck, D. (1981). H. Parret; M. Sbisa; J. Verschueren (Ed.). Seven Sins of Pragmatics: Theses about Speech Act Theory, Conversational Analysis, Linguistics and Rhetoric.
- ^ Ingber, Warren; Bach, Kent; Harnish, Robert M. (Ocak 1982). "Linguistic Communication and Speech Acts". . 91 (1): 134. doi:10.2307/2184680. JSTOR 2184680.
- ^ "The Center for Advanced Research on Language Acquisition (CARLA): Pragmatics and Speech Acts". carla.umn.edu. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2019.
Ek okumalar
- Kılıç, Veysel. "Söz-Eylem Kuramı".
- Schuhmann, Karl; Smith, Barry (1990). (PDF). . 7: 47-66. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Brock, Jarrett (1981). "An Introduction to Peirce's Theory of Speech Acts". Transactions of the Charles S. Peirce Society. 17 (4): 319-326. JSTOR 40319937.
Dış bağlantılar
- Green, Mitchell. "Speech Acts". (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Kent Bach'ın yazdığı Routledge Felsefe Ansiklopedisinden Söz Eylemleri girişi
- Barry Smith, Towards a History of Speech Act Theory ed. M. McDonald, ss. 2–3. Warwick: University of Warwick. (2008)
- Foundation for Intelligent Physical Agents
- , Noriko Ishihara
 | Dilbilim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sozeylem ayni zamanda bir eylem teskil eden sozler icin kullanilan dil felsefesi ve dilbilim terimi Konusucunun yalnizca bilgi sunmayip ayni zamanda bir eylem gerceklestirdigi soylemlerdir Ornegin Kimchi istiyorum rica etsem onu bana uzatir misiniz ifadesi konusmacinin kimchiyi elde etme arzusunu ifade etmesinin yani sira birisinin kimchiyi kendisine uzatmasi icin bir talep sunmasi nedeniyle bir sozeylem olarak kabul edilir Dogal dillerde dolayli edimler olaysiz ve duz edimlere gore sayisal acidan daha fazladir dolayli edimler alicinin verecegi yanit veya tepkiyi acikca ifade etmez fakat alici kastedileni anlar Bu edimlerin gerceklestirilmesi ve bir tepki ile sonuclanmasi cogunlukla gonderen alici arasindaki gorev ve kisilik farkliliklari ve toplumsal statu gibi etmenlere baglidir Dorothea Franck Soz Eylem Kurami nin sorunun yorumuyla ilgilenmedigini sozeylemlerin belirlenmesini gondericinin niyeti uzerine kurdugunu soylemistir a gore neredeyse her sozeylem konusucunun amacinin farkli yonleriyle ayirt edilen birkac eylemin ayni anda gerceklestirilmesidir bir sey soyleme eylemi kisinin bunu soyleyerek ne yaptigi talep etme veya soz verme gibi ve kitleyi nasil etkilemeye calistigi Genel bakisSozeylem teriminin cagdas kullanimi J L Austin in edimsel ifadeleri gelistirmesine ve duzsoz edimsoz ve etkisoz kavramlarina dayanir Austin in How to Do Things with Words adli eserinde one surdugu ve Soz Eylem Kurami adini verigi dilin islevine dair olan bu teori ogrencisi John Searle tarafindan uygunluk kosuluna gore siniflandirilarak gelistirilmistir Sozeylemler soylendikten veya iletildikten sonra islevlerini yerine getirirler Bunlar genellikle ozur dileme soz verme emir verme cevap verme rica etme sikayet etme uyarma davet etme reddetme ve tebrik etme gibi eylemleri icerir Austin e gore insan konusurken uc eylem sergiler Duzsoz locutionary act Bir ifadenin icrasidir Soylenenin yazinsal duz soylendigi gibi olan anlamidir Edimsoz illocution Bir duzsozun soylenmesi ile ifade edilen islemin yerine getirilmesidir Soyleyen kisinin niyetini ve amacini icerir dolayisiyla konusmaci temelli bir eylemdir Etkisoz perlocutionary act Soylenen sozun alicida biraktigi etki ve islevidir Buna karsilik alicinin tepki vermesi beklenir Searle un uygunluk kosulu sozeylemlerin yeterli olcude butunlenmesi ve edimsel baglami icin gecerli olan kosullardir Searle sozeylemleri 5 ayri baslikla siniflandirmistir Islemsel Kosul ve tehdit icerebilir Gondericinin olacak bir olay sonucunda eyleme gececegini bildiren sozeylemlerdir Uygulayimsal Simdiki zaman kipi ile soylenen uygulama ve olus iceren sozeylemledir Buyruksal Emir bildiren sozeylemlerdir Anlatimsal Bir seyin veya nesnenin durumunu anlatan sozeylemlerdir Betimleyimsel Bir olayin veya herhangi bir seyin ozelliklerini ve halini betimleyerek anlatan sozeylemlerdir Kaynakca a b c d Imer K Kocaman A Ozsoy A S 2019 Dilbilim Sozlugu Istanbul Bogazici Universitesi Yayinevi ISBN 978 605 4787 08 1 Austin J L 1975 Urmson J O Sbisa Marina Ed How to do things with words 2 bas Cambridge Mass Harvard University Press ISBN 978 0674411524 OCLC 1811317 Franck D 1981 H Parret M Sbisa J Verschueren Ed Seven Sins of Pragmatics Theses about Speech Act Theory Conversational Analysis Linguistics and Rhetoric Ingber Warren Bach Kent Harnish Robert M Ocak 1982 Linguistic Communication and Speech Acts 91 1 134 doi 10 2307 2184680 JSTOR 2184680 The Center for Advanced Research on Language Acquisition CARLA Pragmatics and Speech Acts carla umn edu 21 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2019 Ek okumalarKilic Veysel Soz Eylem Kurami Schuhmann Karl Smith Barry 1990 PDF 7 47 66 5 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Brock Jarrett 1981 An Introduction to Peirce s Theory of Speech Acts Transactions of the Charles S Peirce Society 17 4 319 326 JSTOR 40319937 Dis baglantilarGreen Mitchell Speech Acts Ed Stanford Encyclopedia of Philosophy Kent Bach in yazdigi Routledge Felsefe Ansiklopedisinden Soz Eylemleri girisi Barry Smith Towards a History of Speech Act Theory ed M McDonald ss 2 3 Warwick University of Warwick 2008 Foundation for Intelligent Physical Agents Noriko IshiharaDilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz