Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sümbüllü (Gürcüce: სინკოთი; translit.: "sink'oti"), Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Sinkoti'dir.
| Sümbüllü | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Sümbüllü Sümbüllü'nün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 183 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Köyün eski adı
Bugün Sümbüllü adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Sinkoti’dir (სინკოთი). Bu ad Gürcüceden Türkçeye Sinkot olarak geçmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitapta köyün eski adını bu şekilde, Sinkot (سينقوت) biçiminde yazmıştır.93 Harbi'nde (1877-1878) Tao-Klarceti bölgesini ele geçiren Rus yönetimi de 1886 tarihinde köyün adını Sinkot (Сингот) olarak kaydetmiştir. Rus idaresi sırasında 1893’te bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze köyün adını Sinkoti (სინქოთი) biçiminde yazmıştır.
Tarihsel Şavşeti bölgesinde Sinkoti ve Sira Sinkoti adlarını taşıyan yerler vardır.
Coğrafya
Köy, Artvin il merkezine 6 km uzaklıktadır. Sümbüllü köyü, Çoruh vadisinde, Çoruh Nehri’nin sağ tarafında, Artvin kentinin kuzeyinde, yer alır. Toprakları Çoruh Nehri kıyısına kadar uzanan köye Bakırköy, Vezirköy ve Seyitler sınır oluşturur. Temeli 1988 yılında Sümbüllü köyünde atılan Deriner Barajı’nın 2012 yılında su tutmasıyla Sümbüllü köyünün arazisi daralmıştır. Sekiz kilometrelik bir kıyıya sahip olan köyün nehir kıyısındaki tarım arazisi bugün bir kilometre derinliği geçmemektedir. Bununla birlikte köyün toprakları göl kıyısındaki bir arazi görünümü almıştır.
Demografi
Yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı egemenliğinde kalmış olan Tao-Klarceti bölgesinde kadın ve erkek birlikte nüfus sayımı ilk kez Rus idaresi sırasında yapılmıştır. 1886 tarihinde gerçekleşen bu sayıma göre Sinkoti köyünde 44 hanede 372 kişi yaşıyordu. Köyün başlıca mahalleleri Bağati, Vake ve Saviali'ydi. Köyün nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte hane başına ortalama 8,4 kişi düşmesi ailelerin çok kalabalık olduğunu göstermektedir. Buradan hareketle Osmanlı Devleti ile Rusya arasında üç yıllık (1879-1882) karşılıklı göçü öngören anlaşmaya rağmen köyden önemli bir göç olmadığı, geniş ailelerin bölünmediği sonucuna varılabilir. Nitekim 1893’te bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze köyden sadece 12 hanenin göç etmiş olduğunu yazmıştır. Daha sonraki yıllarda köyün nüfusu artmış ve 1907 yılında 475 kişiye ulaşmıştır. Bu nüfus sayımında köyün nüfusunun tamamı Müslüman Gürcü olarak kaydedilmiştir. Rus idaresi yıllarında Sinkoti, Batum oblastı içindeki Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlı Beşauli nahiyesinin köylerinden biriydi ve bu nahiyede tamamı Gürcü olarak kaydedilmiş 1.736 kişi yaşıyordu.
Rus idaresinin ardından Gürcistan sınırları içinde kalan Artvin ve Ardahan bölgesinin 1921 yılında Türkiye’ye bırakılmasından sonra, 1926 yılında yapılan nüfus tespitine göre Sinkoti’de 67 hanede 168’i erkek ve 152’si kadın olmak üzere 320 kişi yaşıyordu. 1907 yılında köyde yaşayan insan sayısı üzerinden köyün nüfusunun yüzde 32 oranında azalmış olması, Sinkoti’de yaşayanların üçte birinin göç etmiş olduğunu göstermektedir. Hane başına düşen ortalama nüfusun 4,7 kişiye düşmüş olması ise, göç edenlerden kalan evlere köyü terk etmeyen ailelerin yerleştiği biçimde yorumlanabilir.
Son tespitlere göre Sinkoti köyünde, 118’i erkek ve 115’i kadın olmak üzere 233 kişi yaşamaktadır. Yüz yıl içinde köyün nüfusunun artmayıp azalmış olması, köyden kente göçün bir sonucu olarak görülebilir.
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 170 |
| 2020 | 183 |
| 2019 | 202 |
| 2018 | 233 |
| 2017 | 121 |
| 2016 | 124 |
| 2015 | 126 |
| 2014 | 127 |
| 2013 | 158 |
| 2012 | 98 |
| 2011 | 80 |
| 2010 | 81 |
| 2009 | 83 |
| 2008 | 87 |
| 2007 | 62 |
| 2000 | 138 |
| 1990 | 198 |
| 1985 | 243 |
Tarihçe
Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biri olan Sinkoti’nin kuruluşuna dair bilgi yoktur. Bununla birlikte, bir Gürcü köyü olan Sinkoti’de 10-11. yüzyılda inşa edilmiş olan kale köyün de en geç bu tarihten itibaren bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Sinkoti, Sinkoti Kalesi'nin de inşa edilmiş olduğu erken ortaçağda ve geç ortaçağda Gürcü krallıkları ve prenslikleri sınırları içinde kaldığı bilinmektedir. Köy, 16. yüzyılın sonlarında, Gürcü atabegler devleti olan Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti egemenliğine girdi ve Osmanlıların kurduğu Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.
Yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı egemenliğinde altında kalan Sinkoti’yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Ruslar ele geçirdi. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Sinkoti, Batum oblastında Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Artvin kazası sınırları içindeki nahiyelerden biri olan Beşauli nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin diğer köyleri Beşavul (Бешаул), “İrsa-Ahaldaba” (Ирса-Ахалдаба), “Kvatshana” (Квацхана) dir. 1910 yılında Sinkoti aynı idari konuma sahipti.
Sinkoti, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini ele geçirdi, ama Batum'da tutunamadı. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Sinkoti’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.
Türkçe Sinkot adıyla bilinen Sinkoti’nin adı, köy yeniden Türkiye’ye sınırları içinde kaldıktan dört yıl sora, 1925’te Sünbüllü (سنبللی) olarak değiştirildi. 1926’da yapılan nüfus sayımında Sinkoti Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı bir köydü. Dahiliye Vekaleti’nin 1933 yılında yayımlanan Köylerimiz adlı kitapta Sinkot adıyla Çoruh vilayetinin Artvin kazasına bağlı bir köy olarak geçer. Sünbüllü adı daha sonra Sümbüllü halini almıştır.
Tarihsel yapılar
Sinkoti’de varlığı bilinen ve günümüze ulaşan tek tarihsel yapı Sinkoti Kalesi’dir. Kale kare bir plan üzerinde kırma ve moloz taşlarla kireç harcı kullanılarak sarp bir kaya üzerine inşa edilmiştir. Doğal şartlar nedeniyle ve insan eliyle büyük ölçüde tahrip olan Sinkoti Kalesi bugüne kadar herhangi bir onarım geçirmemiştir. Kalenin inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak gözetleme kulesinin Tao-Klarceti’deki yapım tarihi bilinen diğer kalelere benzerliği üzerinden Sinkoti Kalesi’ni 10-11. yüzyıla tarihlendirmek mümkündür. Çoruh vadisinde bir kaya üzerine inşa edilmiş olan kale, etrafındaki yerleşimlere hakim küçük bir yapıdır. Kalenin giriş kapısı batı yönündedir. Kalenin girişteki kulesinin en az iki katlı olduğu anlaşılmaktadır. Kireç harcı kullanılarak moloz taşlarla örülmüş bir duvara sahip olan bu kulenin etrafında 4-5 metre yüksekliğinde surlar bulunmaktadır. Bugün Sümbüllü Kalesi de denen Sinkoti Kalesi’nin doğu ucunda bir sarnıç ve sarnıcın yanında tonoz örtülü bir yapı kalıntısı bulunmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Sumbullu, Turkey Page". Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Sümbüllü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 112.
- ^ a b c . 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020.
- ^ a b Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s. 135.
- ^ a b c d . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 20, 45, .
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 140, .
- ^ "Merkez Sümbüllü Köyü Nüfusu". Erişim tarihi: 9 Nisan 2020". 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 33, .
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 665.
- ^ "Sümbüllü Köyü Kalesi – Artvin”. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.[]
Dış bağlantılar
- Sümbüllü, Artvin için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sumbullu Gurcuce სინკოთი translit sink oti Artvin ilinin Merkez ilcesine bagli bir koydur Eski adi Sinkoti dir SumbulluKoyArtvin in Turkiye deki konumuSumbulluSumbullu nun Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceMerkezCografi bolgeKaradeniz BolgesiRakim1532 mNufus 2021 Toplam183Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08100Koyun eski adiBugun Sumbullu adini tasiyan koyun bilinen en eski adi Sinkoti dir სინკოთი Bu ad Gurcuceden Turkceye Sinkot olarak gecmistir Nitekim Muvahhid Zeki 1927 de yayimlanan Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli Osmanlica kitapta koyun eski adini bu sekilde Sinkot سينقوت biciminde yazmistir 93 Harbi nde 1877 1878 Tao Klarceti bolgesini ele geciren Rus yonetimi de 1886 tarihinde koyun adini Sinkot Singot olarak kaydetmistir Rus idaresi sirasinda 1893 te bolgeyi gezen Gurcu arastirmaci Zakaria Cicinadze koyun adini Sinkoti სინქოთი biciminde yazmistir Tarihsel Savseti bolgesinde Sinkoti ve Sira Sinkoti adlarini tasiyan yerler vardir CografyaKoy Artvin il merkezine 6 km uzakliktadir Sumbullu koyu Coruh vadisinde Coruh Nehri nin sag tarafinda Artvin kentinin kuzeyinde yer alir Topraklari Coruh Nehri kiyisina kadar uzanan koye Bakirkoy Vezirkoy ve Seyitler sinir olusturur Temeli 1988 yilinda Sumbullu koyunde atilan Deriner Baraji nin 2012 yilinda su tutmasiyla Sumbullu koyunun arazisi daralmistir Sekiz kilometrelik bir kiyiya sahip olan koyun nehir kiyisindaki tarim arazisi bugun bir kilometre derinligi gecmemektedir Bununla birlikte koyun topraklari gol kiyisindaki bir arazi gorunumu almistir DemografiYaklasik uc yuz yil Osmanli egemenliginde kalmis olan Tao Klarceti bolgesinde kadin ve erkek birlikte nufus sayimi ilk kez Rus idaresi sirasinda yapilmistir 1886 tarihinde gerceklesen bu sayima gore Sinkoti koyunde 44 hanede 372 kisi yasiyordu Koyun baslica mahalleleri Bagati Vake ve Saviali ydi Koyun nufusunun tamami Gurculerden olusuyordu Bu tarihte hane basina ortalama 8 4 kisi dusmesi ailelerin cok kalabalik oldugunu gostermektedir Buradan hareketle Osmanli Devleti ile Rusya arasinda uc yillik 1879 1882 karsilikli gocu ongoren anlasmaya ragmen koyden onemli bir goc olmadigi genis ailelerin bolunmedigi sonucuna varilabilir Nitekim 1893 te bolgeyi gezen Gurcu arastirmaci Zakaria Cicinadze koyden sadece 12 hanenin goc etmis oldugunu yazmistir Daha sonraki yillarda koyun nufusu artmis ve 1907 yilinda 475 kisiye ulasmistir Bu nufus sayiminda koyun nufusunun tamami Musluman Gurcu olarak kaydedilmistir Rus idaresi yillarinda Sinkoti Batum oblasti icindeki Artvin sancaginin okrug Artvin kazasina ucastok bagli Besauli nahiyesinin koylerinden biriydi ve bu nahiyede tamami Gurcu olarak kaydedilmis 1 736 kisi yasiyordu Rus idaresinin ardindan Gurcistan sinirlari icinde kalan Artvin ve Ardahan bolgesinin 1921 yilinda Turkiye ye birakilmasindan sonra 1926 yilinda yapilan nufus tespitine gore Sinkoti de 67 hanede 168 i erkek ve 152 si kadin olmak uzere 320 kisi yasiyordu 1907 yilinda koyde yasayan insan sayisi uzerinden koyun nufusunun yuzde 32 oraninda azalmis olmasi Sinkoti de yasayanlarin ucte birinin goc etmis oldugunu gostermektedir Hane basina dusen ortalama nufusun 4 7 kisiye dusmus olmasi ise goc edenlerden kalan evlere koyu terk etmeyen ailelerin yerlestigi bicimde yorumlanabilir Son tespitlere gore Sinkoti koyunde 118 i erkek ve 115 i kadin olmak uzere 233 kisi yasamaktadir Yuz yil icinde koyun nufusunun artmayip azalmis olmasi koyden kente gocun bir sonucu olarak gorulebilir Yillara gore koy nufus verileri2021 1702020 1832019 2022018 2332017 1212016 1242015 1262014 1272013 1582012 982011 802010 812009 832008 872007 622000 1381990 1981985 243TarihceTao Klarceti nin bir parcasi olan Klarceti bolgesindeki yerlesim yerlerinden biri olan Sinkoti nin kurulusuna dair bilgi yoktur Bununla birlikte bir Gurcu koyu olan Sinkoti de 10 11 yuzyilda insa edilmis olan kale koyun de en gec bu tarihten itibaren bir yerlesme oldugunu gostermektedir Sinkoti Sinkoti Kalesi nin de insa edilmis oldugu erken ortacagda ve gec ortacagda Gurcu kralliklari ve prenslikleri sinirlari icinde kaldigi bilinmektedir Koy 16 yuzyilin sonlarinda Gurcu atabegler devleti olan Samtshe Saatabago topraklarini ele geciren Osmanli Devleti egemenligine girdi ve Osmanlilarin kurdugu Cildir Eyaleti icinde yer aldi Yaklasik uc yuz yil Osmanli egemenliginde altinda kalan Sinkoti yi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi ndan galip cikan Ruslar ele gecirdi Rus idaresinin 1886 tarihli nufus sayimina gore Sinkoti Batum oblastinda Artvin sancaginin okrug Artvin kazasina ucastok bagliydi Artvin kazasi sinirlari icindeki nahiyelerden biri olan Besauli nahiyesinde yer aliyordu Bu nahiyenin diger koyleri Besavul Beshaul Irsa Ahaldaba Irsa Ahaldaba Kvatshana Kvachana dir 1910 yilinda Sinkoti ayni idari konuma sahipti Sinkoti I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan 1918 1921 arasinda bagimsiz olan Gurcistan sinirlari icinde yer aldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk birlikleri Ardahan Artvin ve Batum bolgelerini ele gecirdi ama Batum da tutunamadi Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de Sovyet Rusya yla imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Sinkoti nin de icinde yer aldigi Artvin ve Ardahan Turkiye ye birakildi Turkce Sinkot adiyla bilinen Sinkoti nin adi koy yeniden Turkiye ye sinirlari icinde kaldiktan dort yil sora 1925 te Sunbullu سنبللی olarak degistirildi 1926 da yapilan nufus sayiminda Sinkoti Artvin vilayetinin merkez kazasina bagli bir koydu Dahiliye Vekaleti nin 1933 yilinda yayimlanan Koylerimiz adli kitapta Sinkot adiyla Coruh vilayetinin Artvin kazasina bagli bir koy olarak gecer Sunbullu adi daha sonra Sumbullu halini almistir Tarihsel yapilarSinkoti de varligi bilinen ve gunumuze ulasan tek tarihsel yapi Sinkoti Kalesi dir Kale kare bir plan uzerinde kirma ve moloz taslarla kirec harci kullanilarak sarp bir kaya uzerine insa edilmistir Dogal sartlar nedeniyle ve insan eliyle buyuk olcude tahrip olan Sinkoti Kalesi bugune kadar herhangi bir onarim gecirmemistir Kalenin insa tarihi kesin olarak bilinmemektedir Ancak gozetleme kulesinin Tao Klarceti deki yapim tarihi bilinen diger kalelere benzerligi uzerinden Sinkoti Kalesi ni 10 11 yuzyila tarihlendirmek mumkundur Coruh vadisinde bir kaya uzerine insa edilmis olan kale etrafindaki yerlesimlere hakim kucuk bir yapidir Kalenin giris kapisi bati yonundedir Kalenin giristeki kulesinin en az iki katli oldugu anlasilmaktadir Kirec harci kullanilarak moloz taslarla orulmus bir duvara sahip olan bu kulenin etrafinda 4 5 metre yuksekliginde surlar bulunmaktadir Bugun Sumbullu Kalesi de denen Sinkoti Kalesi nin dogu ucunda bir sarnic ve sarnicin yaninda tonoz ortulu bir yapi kalintisi bulunmaktadir Kaynakca Sumbullu Turkey Page Fallingrain com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Artvin Merkez Sumbullu Koy Nufusu Nufusune com 1 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2022 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 1927 s 112 a b c 25 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Nisan 2020 a b Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin Osmanli Ulkesine Buyuk Gocu Gurcuce 1912 Tiflis s 135 a b c d YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 20 45 ISBN 9789941485244 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basim 1927 s 140 ISBN 9789944197526 Merkez Sumbullu Koyu Nufusu Erisim tarihi 9 Nisan 2020 25 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2020 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 33 ISBN 9789941485244 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 Koylerimiz Yayimlayan Dahiliye Vekaleti Istanbul 1933 s 665 Sumbullu Koyu Kalesi Artvin Erisim tarihi 9 Nisan 2020 olu kirik baglanti Dis baglantilarSumbullu Artvin icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft