Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şemseddin Sami (Fraşiri) (1 Haziran 1850, Fraşır - 1 Temmuz 1904, İstanbul), Arnavut asıllı Osmanlı yazarı, ansiklopedist ve sözlükçü.
| Şemseddin Sami | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Sami Freşiri 1 Haziran 1850 Fraşer, Permedi, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1 Temmuz 1904 (54 yaşında) Erenköy, Kadıköy, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin yeri | Feriköy Mezarlığı, İstanbul |
| Meslek | Yazar, ansiklopedist ve sözlükçü |
| Milliyet | Arnavut |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Dönem | 1872-1904 |
| Evlilik | Emine Hanım |
| Çocuklar | Ali Sami Yen |
| Akrabalar | Fraşirili Abdül Bey (ağabeyi) Naim Fraşiri (ağabeyi) Mehdi Fraşiri (yeğeni) |
Çok yönlü bir Osmanlı aydınıdır. İlk Türkçe roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ın (1872), ilk Türkçe ansiklopedi olan Kâmûsü'l-A'lâm'ın (1889-1898) ve modern anlamdaki ilk geniş kapsamlı Türkçe sözlük olan Kâmûs-ı Türkî'nin (1901) yazarıdır. Ayrıca adlı Fransızca ve adlı Arapça sözlükleri kaleme almıştır. Yaptığı çalışmalarla devrinde Türkolojinin temellerini atmıştır. İsmi Osmanlı devrinde basılmış bazı sözlüklerde Latin harfleri ile Fraschery şeklinde yazılmıştır.
Aslen Arnavut olan Şemsettin Sami, ağabeyi Fraşirili Abdül Bey ile birlikte, Latin ve Yunan harflerini kullanan ilk Arnavut alfabesini geliştirmiş (1879) ve Arnavutça bir gramer kitabı yazmıştır (1886). Kardeşi Naim Fraşıri, Arnavut millî şiirinin kurucusu olarak kabul edilir. Şemsettin Sami ve Arnavut sorunlarıyla yakından ilgilendiği halde, Osmanlı devletinin modernleşerek güçlenmesini savunmuş, bunun için imparatorluğun ortak dili olan Türkçenin önemini vurgulamıştır. Oğullarından Ali Sami Yen, Galatasaray Spor Kulübü' nün kurucusudur.
Hayatı
1850'de Güney Arnavutluk'ta Permet'e yakın Fraşırî kasabasında doğdu. Tımar sahibi Fraşırî ailesinden Halit Bey ile II. Bayezid devri Arnavut asıllı komutan İmrahor İlyas Bey'in torunlarından olan Emine Hanım'ın altı oğlundan üçüncüsüdür. Diğer iki oğul, Naim ve Abdül, Arnavutluk tarihinde önemli roller oynamışlardır.
İlk eğitimini Bektaşi tarikât'a ait olan Nasîbi Tâhir Baba Tekkesi'nde aldı. 1859'da babası Halit Bey'i, 1861'de annesi Emine Hanım'ı kaybedince, kardeşlerine babalık eden ağabeyi Abdül, aileyi alarak Yanya'ya göç etti. Şemsettin Sami, ortaöğrenimini bugünkü Yunanistan sınırları içinde kalan Yanya'da ünlü Lisesi'nde tamamladı (1868). Arnavutça, Eski ve yeni Yunanca, Fransızca ve İtalyanca'nın yanı sıra Türkçe, Arapça ve Farsça öğrendi. Aile geleneği doğrultusunda Bektaşi tekkesine devam etti.
Bir süre Yanya Mektubi Kalemi'nde çalışan Şemsettin Sami, 1872'de İstanbul'a geldi. Matbuat Kalemi'nde memur olarak göreve başladı. İstanbu'a geldikten sonra "Şemsettin Sami" olarak tanındı. Memurluk yaparken bir yandan da ilk telif eseri olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romanını 1872-1873 yıllarında forma forma yayınladı. Ebüzziya Tevfik'in çıkardığı Sirac ve Hadika gazetelerinde çalıştı. Vatan Yahut Silistre krizi esnasında bu gazete Yeni Osmanlılar lehine neşriyatta bulunduğu için kapatıldı. Yine Mektubi Kalemi'ne devam eden Şemsettin Sami, 1874'te Fransızcadan çevirdiği İhtiyar Onbaşı adlı trajedisinin sahnede kazandığı başarı üzerine, Arnavut sorunlarını ele alan Besa adlı oyunu da Gedikpaşa Tiyatrosu'nda sahnelendi.
1874'te vilayet gazetesini yönetmek üzere Trablusgarp'a gitti. Dokuz ay orada kaldı. Vilayet gazetesini 256. sayısından başlayarak yönetti. Bu görevinden önce bir İtalya seyahati yaptı. Trablusgarp'tan İstanbul'a döndükten sonra, bir süre gazetelerde çalıştı, bu arada piyesler yazmaya devam etti. 1876'da Nakkaşyan'la ile birlikte Sabah gazetesini yayımlamaya başladı ve bu gazetede bir yıl çalıştı. Gazete, kısa zamanda büyük bir popülerlik kazanarak Türk basınında o zamana kadar görülmemiş bir tiraja kavuştu.
1877'de beş ay Rodos Valisi Sava Paşa'nın mühürdarlığı görevinde bulundu. İstanbul'a dönüşünde, daha önce Sabah'ta yazdığı "Şundan Bundan" başlıklı köşesini gazetesinde sürdürdü. Bu sırada yoğun olarak Arnavut konularıyla ilgilendi. Bir yandan ağabeyi Abdül Fraşırî'nin önderliğindeki Arnavut İttihadı hareketini desteklerken, Arnavutluk'un Osmanlı Devleti'nden ayrılmasını savunan görüşlere karşı çıktı. Gazete, 1878 yılında 180. sayısında kapanınca Şemsettin Sami Fransızcadan romanlar çevirdi ve Mihran Efendi'nin yayımladığı Cep Kütüphanesi için küçük kitaplar hazırladı. "Cem'iyyet-i llmiyye-i Arnavudiye" adlı derneğe üye olan Şemsettin Sami "Arnavutçanın Alfabesi"ni ve "Arnavutça'nın Grameri"ni meydana getirdi.
1880'de II. Abdülhamit'in isteği üzerine saraya alınarak mabeynde kurulan Teftiş-i Askeri Komisyonu'nun kâtipliğine getirildi. Ölümüne kadar koruduğu bu görev, onun ekonomik rahatlığa kavuşarak kitapları üzerinde çalışmasına imkân sağladı. Bu yıllarda Daniel Defoe'dan Robenson Kruzo ve Victor Hugo'dan Sefiller romanlarını Türkçeye çevirdi. 1882-1883 yıllarında, büyük eserlerinin ilki olan Fransızca-Türkçe 'yi, 1885'te de bu eserin Türkçe-Fransızca kısmını yayınladı. Bu eserden dolayı II. Abdülhamit tarafından İftihar Madalyası tevcih olundu.
1884 yılında Edremitli Kazasker Sadettin Efendi'nin kızı Emine Veliye Hanım'la evlendi ve Sadettin Efendi'nin Kandilli'deki yalısına taşındı. Bu evlilikten dört çocuğu oldu. 1889'dan itibaren tek başına yazdığı ve dokuz yılda altı cilt olarak forma forma yayımladığı Kâmûsü'l-A'lâm adlı ansiklopediyle, Türkiye'nin en popüler yazarlarından biri haline geldi. 1893'te Teftiş-i Askerî Komisyonu'nun başkâtipliğine atandı. Aynı yıl, eşi Emine Veliye Hanım'ı kaybetti. 1892'de ölmüş olan ağabeyi Abdül Bey'in dul eşi Belkıs Hanım'la 1894 yılında ikinci evliliğini yaptı. Bu evlilikten bir oğlu oldu ve ağabeyi Abdül Bey'in iki çocuğunu büyüttü.
Kâmûsü'l-A'lâm yayını sürmekte iken 1896-1897 arasında bir yıllık bir çalışmayla, bugüne dek hazırlanmış en kapsamlı Arapça-Türkçe lugat olan Kâmûs-ı Arabî adlı büyük sözlüğü fasıl fasıl çıkarmaya başladı. Ancak 'unun birbuçuk katı olacağı haber verilen bu eserin, ancak cim harfinin sonuna kadar olan 504 sayfalık kısmı yayımlandı.
1898'de gazetelerde Şemseddin Sami'nin Türkçenin ıslahı üzerine bir dizi makalesi çıktı. 1899'da modern ilkelere göre hazırlanmış ilk Türkçe-Türkçe sözlük olan Kâmûs-ı Türkî'yi yazmaya başladı. 1901'de bu büyük eseri yayımladıktan sonra kendini tamamen Türk dili araştırmalarına verdi. 1902'de Kutadgu Bilik'in ve 1903'te Orhun Abideleri'nin izahlı çevirilerini hazırladı. Ortaçağ Kıpçakçası hakkındaki eserini bitiremeden 1 Temmuz 1904'te Erenköy'deki evinde hayatını kaybetti.
Erenköy'deki Sahrayıcedid Mezarlığı’nda birinci eşinin yanına gömülmüştür. 1968 yılında ailesinin isteği üzerine kemikleri Feriköy Mezarlığı’na 23. adadaki aile kabristanına nakledildi.
Görüşleri
Şemseddin Sami, modern Türk milliyetçiliğinin ilk ve bazı yönleriyle en ilginç biçimi olan Osmanlıcılığın en önemli temsilcilerinden biridir. Aslen Arnavut olduğu ve Arnavut sorunlarıyla yakından ilgilendiği halde, Osmanlı devletinin modernleşerek güçlenmesini savunmuş, bunun için imparatorluğun ortak dili olan Türkçenin önemini vurgulamıştır. Türkçeyi incelemek, modernize etmek, geliştirmek ve öğretmek alanlarında, yalnız kendi çağında değil, tüm dönemlerde, Şemseddin Sami kadar emek vermiş kimse azdır.
Kâmûs-ı Türki, Osmanlı Türkçesini üç dilden oluşan bir karma sayan eski zihniyetten, bağımsız ve bütünlüklü bir dil olarak gören yeni anlayışa geçişte kilit bir merhaleyi temsil eder. Arapça ve Farsça kelimeler eski sözlüklerdeki gibi gelişigüzel aktarılmamış, güncel yazı dilinde kullanılma ve yaşayan bir unsur olma özelliklerine dikkat edilmiştir. Arapça ve Farsça sözcüklerin özgün anlamları değil, (geleneksel bakışta "bozuk" sayılsa da) güncel Türkçe kullanımdaki anlamları verilmiştir. Batı dillerinden alınan yeni kelimelere yer vermeye özen gösterilmiştir. En önemlisi, dilin bel kemiğini oluşturan "Türkçe" unsurunun yapısı ve etimolojisi üzerinde dikkatle durulmuştur. Şemseddin Sami, dilin sadeleşmesini ve Türkçeleşmesini savunmuş, bunun için gerekirse Türkçenin en eski kaynaklarına ve Doğu Türkçesine (Çağatayca) başvurulmasını önermiştir. Ayrıca Şemseddin Sami İslamiyet ile Sosyalizmi bağdaştıran Osmanlı aydınlarından biridir. Kendisine göre, Komünizm lanetlenmeli fakat Sosyalizm yüceltilmelidir. Çünkü Şemseddin Sami'ye göre insanlığın kurtuluşu Sosyalizm'dedir.
Arnavut milliyetçiliği
Modern Arnavut milliyetçiliğinin (Rilindja Kombëtare) manifestosu sayılan Arnavutluk Ne idi, Nedir, Ne Olacak başlıklı kitapçık, Arnavut ulusal geleneğinde Şemseddin Sami Bey'e atfedilir. Bu esere dayanarak Sami Fraşırî, kardeşleri Naim ve Abdül ile birlikte, Arnavut ulusal düşüncesinin babası sayılır. (Bak. İngilizce Vikipedi Sami Frashëri13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. maddesi.) Arnavutluk başkenti Tiran'ın ana meydanlarından birinde üç kardeşin anıtı bulunur.
Adı geçen kitapçık ilk kez 1899'da yazar adı olmaksızın Arnavutça, daha sonra Fransızca yayımlanmış, 1904'te Şemseddin Sami'nin ölümünden hemen sonra Sofya'da onun adıyla ve "Arnavutçadan harfiyen tercüme" olduğu kaydıyla Türkçe olarak basılmıştır. Türk tarihçileri genellikle bu eserin Şemseddin Sami'ye ait olduğunu kabul etmezler ve olayı, Şemseddin Sami'nin ününü ve prestijini kullanarak Arnavut milliyetçiliğine itibar kazandırma çabası olarak değerlendirirler. Şemseddin Sami'nin özellikle son yıllarında Türklük ve Osmanlılık konularına gösterdiği yoğun ilgi göz önüne alınırsa, bu görüşte doğruluk payı olduğu düşünülebilir. Buna karşılık Arnavutça eserlerde, Arnavutluk manifestosunun Şemseddin Sami'ye aitliği konusunda en ufak bir kuşku dile getirilmemektedir.
İlk Türkçe (yerli) roman
Şemseddin Sami'nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romanı 1872 Kasım'ından itibaren Hadika gazetesinde tefrika edildi; 1873 yazında tamamlandı. (Yeni harflerle basımı Sedid Yüksel, Ankara 1964.) Talat ile Fitnat'ın aşkını anlatan roman, Türk edebiyat tarihine ilişkin birçok eserde "İlk Türkçe Roman" olarak değerlendirilir. Ancak bu doğru değildir. Bugüne dek ortaya çıkarılmış olan ilk Türkçe roman, Vartan Paşa (Hovsep Vartanyan) tarafından Türkçe olarak yazılıp Ermeni harfleriyle basılan 'dir. 1851'de yayımlanan bu romanı 1991'de Andreas Tietze modern transkripsiyonla yayımlamıştır. (Eren Kitabevi, İstanbul.) 1851-1872 arasında da çok sayıda Ermenice harfli Türkçe roman yayımlandığı anlaşılmaktadır.
Şemseddin Sami'nin eserinin Türkçe yazıyla ilk Türkçe telif roman olup olmadığı yeterince aydınlatılmış bir konu değildir. Ancak popülerlik kazanan ilk Türkçe roman olduğu muhakkaktır.
Eserleri
- Roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
- İlk Türkçe Sözlük: Kâmûs-ı Türkî
- Sözlük: Kâmûs-ı Fransevî, Kâmûs-ı Arabî
- Ansiklopedi : Kâmûsü'l-A'lâm
- Tiyatro: Besa yahut Ahde Vefa, Gave, Seydi Yahya
- Çeviri: Sefiller, Robinson Crusoe
- Makale: Lisan-ı Türkî Makalesi
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Sami Frashëri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ K. Dursun, Türk Yazı Dillerinin Sözlükbilimi I: Osmanlı Türkçesi, Türkiyat Mecmuası 29, 2 (2019)
- ^ Ertan, Veli. (PDF). Milli Kültür, Haziran 1983. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.
- ^ a b c d Levent, Agâh Sırrı. (PDF). Ankara Üniversitesi Basımevi, 1969. 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ . 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.
- Bu makaledeki biyografik bilgilerin bir bölümü Ömer Faruk Akün'ün Kâmûs-ı Türki tıpkıbasımına (Alfa Yay. İstanbul 1998) yazdığı önsözden aktarılmıştır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Semseddin Sami Frasiri 1 Haziran 1850 Frasir 1 Temmuz 1904 Istanbul Arnavut asilli Osmanli yazari ansiklopedist ve sozlukcu Semseddin SamiDogumSami Fresiri 1 Haziran 1850 1850 06 01 Fraser Permedi Osmanli ImparatorluguOlum1 Temmuz 1904 54 yasinda Erenkoy Kadikoy Istanbul Osmanli ImparatorluguDefin yeriFerikoy Mezarligi IstanbulMeslekYazar ansiklopedist ve sozlukcuMilliyetArnavutVatandaslikOsmanli ImparatorluguDonem1872 1904EvlilikEmine HanimCocuklarAli Sami YenAkrabalarFrasirili Abdul Bey agabeyi Naim Frasiri agabeyi Mehdi Frasiri yegeni Cok yonlu bir Osmanli aydinidir Ilk Turkce roman olan Taassuk i Talat ve Fitnat in 1872 ilk Turkce ansiklopedi olan Kamusu l A lam in 1889 1898 ve modern anlamdaki ilk genis kapsamli Turkce sozluk olan Kamus i Turki nin 1901 yazaridir Ayrica adli Fransizca ve adli Arapca sozlukleri kaleme almistir Yaptigi calismalarla devrinde Turkolojinin temellerini atmistir Ismi Osmanli devrinde basilmis bazi sozluklerde Latin harfleri ile Fraschery seklinde yazilmistir Aslen Arnavut olan Semsettin Sami agabeyi Frasirili Abdul Bey ile birlikte Latin ve Yunan harflerini kullanan ilk Arnavut alfabesini gelistirmis 1879 ve Arnavutca bir gramer kitabi yazmistir 1886 Kardesi Naim Frasiri Arnavut milli siirinin kurucusu olarak kabul edilir Semsettin Sami ve Arnavut sorunlariyla yakindan ilgilendigi halde Osmanli devletinin modernleserek guclenmesini savunmus bunun icin imparatorlugun ortak dili olan Turkcenin onemini vurgulamistir Ogullarindan Ali Sami Yen Galatasaray Spor Kulubu nun kurucusudur Hayati1850 de Guney Arnavutluk ta Permet e yakin Frasiri kasabasinda dogdu Timar sahibi Frasiri ailesinden Halit Bey ile II Bayezid devri Arnavut asilli komutan Imrahor Ilyas Bey in torunlarindan olan Emine Hanim in alti oglundan ucuncusudur Diger iki ogul Naim ve Abdul Arnavutluk tarihinde onemli roller oynamislardir Ilk egitimini Bektasi tarikat a ait olan Nasibi Tahir Baba Tekkesi nde aldi 1859 da babasi Halit Bey i 1861 de annesi Emine Hanim i kaybedince kardeslerine babalik eden agabeyi Abdul aileyi alarak Yanya ya goc etti Semsettin Sami ortaogrenimini bugunku Yunanistan sinirlari icinde kalan Yanya da unlu Lisesi nde tamamladi 1868 Arnavutca Eski ve yeni Yunanca Fransizca ve Italyanca nin yani sira Turkce Arapca ve Farsca ogrendi Aile gelenegi dogrultusunda Bektasi tekkesine devam etti Bir sure Yanya Mektubi Kalemi nde calisan Semsettin Sami 1872 de Istanbul a geldi Matbuat Kalemi nde memur olarak goreve basladi Istanbu a geldikten sonra Semsettin Sami olarak tanindi Memurluk yaparken bir yandan da ilk telif eseri olan Taassuk i Talat ve Fitnat adli romanini 1872 1873 yillarinda forma forma yayinladi Ebuzziya Tevfik in cikardigi Sirac ve Hadika gazetelerinde calisti Vatan Yahut Silistre krizi esnasinda bu gazete Yeni Osmanlilar lehine nesriyatta bulundugu icin kapatildi Yine Mektubi Kalemi ne devam eden Semsettin Sami 1874 te Fransizcadan cevirdigi Ihtiyar Onbasi adli trajedisinin sahnede kazandigi basari uzerine Arnavut sorunlarini ele alan Besa adli oyunu da Gedikpasa Tiyatrosu nda sahnelendi 1874 te vilayet gazetesini yonetmek uzere Trablusgarp a gitti Dokuz ay orada kaldi Vilayet gazetesini 256 sayisindan baslayarak yonetti Bu gorevinden once bir Italya seyahati yapti Trablusgarp tan Istanbul a dondukten sonra bir sure gazetelerde calisti bu arada piyesler yazmaya devam etti 1876 da Nakkasyan la ile birlikte Sabah gazetesini yayimlamaya basladi ve bu gazetede bir yil calisti Gazete kisa zamanda buyuk bir populerlik kazanarak Turk basininda o zamana kadar gorulmemis bir tiraja kavustu Semseddin Sami ile esi Emine Hanim in cekilmis vesikalik bir resmi 1884Semseddin Sami nin oglu Ali Sami Yen ile birlikte yan yana bulundugu kabri Ferikoy Mezarligi Istanbul 1877 de bes ay Rodos Valisi Sava Pasa nin muhurdarligi gorevinde bulundu Istanbul a donusunde daha once Sabah ta yazdigi Sundan Bundan baslikli kosesini gazetesinde surdurdu Bu sirada yogun olarak Arnavut konulariyla ilgilendi Bir yandan agabeyi Abdul Frasiri nin onderligindeki Arnavut Ittihadi hareketini desteklerken Arnavutluk un Osmanli Devleti nden ayrilmasini savunan goruslere karsi cikti Gazete 1878 yilinda 180 sayisinda kapaninca Semsettin Sami Fransizcadan romanlar cevirdi ve Mihran Efendi nin yayimladigi Cep Kutuphanesi icin kucuk kitaplar hazirladi Cem iyyet i llmiyye i Arnavudiye adli dernege uye olan Semsettin Sami Arnavutcanin Alfabesi ni ve Arnavutca nin Grameri ni meydana getirdi 1880 de II Abdulhamit in istegi uzerine saraya alinarak mabeynde kurulan Teftis i Askeri Komisyonu nun katipligine getirildi Olumune kadar korudugu bu gorev onun ekonomik rahatliga kavusarak kitaplari uzerinde calismasina imkan sagladi Bu yillarda Daniel Defoe dan Robenson Kruzo ve Victor Hugo dan Sefiller romanlarini Turkceye cevirdi 1882 1883 yillarinda buyuk eserlerinin ilki olan Fransizca Turkce yi 1885 te de bu eserin Turkce Fransizca kismini yayinladi Bu eserden dolayi II Abdulhamit tarafindan Iftihar Madalyasi tevcih olundu 1884 yilinda Edremitli Kazasker Sadettin Efendi nin kizi Emine Veliye Hanim la evlendi ve Sadettin Efendi nin Kandilli deki yalisina tasindi Bu evlilikten dort cocugu oldu 1889 dan itibaren tek basina yazdigi ve dokuz yilda alti cilt olarak forma forma yayimladigi Kamusu l A lam adli ansiklopediyle Turkiye nin en populer yazarlarindan biri haline geldi 1893 te Teftis i Askeri Komisyonu nun baskatipligine atandi Ayni yil esi Emine Veliye Hanim i kaybetti 1892 de olmus olan agabeyi Abdul Bey in dul esi Belkis Hanim la 1894 yilinda ikinci evliligini yapti Bu evlilikten bir oglu oldu ve agabeyi Abdul Bey in iki cocugunu buyuttu Kamusu l A lam yayini surmekte iken 1896 1897 arasinda bir yillik bir calismayla bugune dek hazirlanmis en kapsamli Arapca Turkce lugat olan Kamus i Arabi adli buyuk sozlugu fasil fasil cikarmaya basladi Ancak unun birbucuk kati olacagi haber verilen bu eserin ancak cim harfinin sonuna kadar olan 504 sayfalik kismi yayimlandi 1898 de gazetelerde Semseddin Sami nin Turkcenin islahi uzerine bir dizi makalesi cikti 1899 da modern ilkelere gore hazirlanmis ilk Turkce Turkce sozluk olan Kamus i Turki yi yazmaya basladi 1901 de bu buyuk eseri yayimladiktan sonra kendini tamamen Turk dili arastirmalarina verdi 1902 de Kutadgu Bilik in ve 1903 te Orhun Abideleri nin izahli cevirilerini hazirladi Ortacag Kipcakcasi hakkindaki eserini bitiremeden 1 Temmuz 1904 te Erenkoy deki evinde hayatini kaybetti Erenkoy deki Sahrayicedid Mezarligi nda birinci esinin yanina gomulmustur 1968 yilinda ailesinin istegi uzerine kemikleri Ferikoy Mezarligi na 23 adadaki aile kabristanina nakledildi GorusleriSemseddin Sami modern Turk milliyetciliginin ilk ve bazi yonleriyle en ilginc bicimi olan Osmanliciligin en onemli temsilcilerinden biridir Aslen Arnavut oldugu ve Arnavut sorunlariyla yakindan ilgilendigi halde Osmanli devletinin modernleserek guclenmesini savunmus bunun icin imparatorlugun ortak dili olan Turkcenin onemini vurgulamistir Turkceyi incelemek modernize etmek gelistirmek ve ogretmek alanlarinda yalniz kendi caginda degil tum donemlerde Semseddin Sami kadar emek vermis kimse azdir Kamus i Turki Osmanli Turkcesini uc dilden olusan bir karma sayan eski zihniyetten bagimsiz ve butunluklu bir dil olarak goren yeni anlayisa geciste kilit bir merhaleyi temsil eder Arapca ve Farsca kelimeler eski sozluklerdeki gibi gelisiguzel aktarilmamis guncel yazi dilinde kullanilma ve yasayan bir unsur olma ozelliklerine dikkat edilmistir Arapca ve Farsca sozcuklerin ozgun anlamlari degil geleneksel bakista bozuk sayilsa da guncel Turkce kullanimdaki anlamlari verilmistir Bati dillerinden alinan yeni kelimelere yer vermeye ozen gosterilmistir En onemlisi dilin bel kemigini olusturan Turkce unsurunun yapisi ve etimolojisi uzerinde dikkatle durulmustur Semseddin Sami dilin sadelesmesini ve Turkcelesmesini savunmus bunun icin gerekirse Turkcenin en eski kaynaklarina ve Dogu Turkcesine Cagatayca basvurulmasini onermistir Ayrica Semseddin Sami Islamiyet ile Sosyalizmi bagdastiran Osmanli aydinlarindan biridir Kendisine gore Komunizm lanetlenmeli fakat Sosyalizm yuceltilmelidir Cunku Semseddin Sami ye gore insanligin kurtulusu Sosyalizm dedir Arnavut milliyetciligiModern Arnavut milliyetciliginin Rilindja Kombetare manifestosu sayilan Arnavutluk Ne idi Nedir Ne Olacak baslikli kitapcik Arnavut ulusal geleneginde Semseddin Sami Bey e atfedilir Bu esere dayanarak Sami Frasiri kardesleri Naim ve Abdul ile birlikte Arnavut ulusal dusuncesinin babasi sayilir Bak Ingilizce Vikipedi Sami Frasheri13 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi maddesi Arnavutluk baskenti Tiran in ana meydanlarindan birinde uc kardesin aniti bulunur Adi gecen kitapcik ilk kez 1899 da yazar adi olmaksizin Arnavutca daha sonra Fransizca yayimlanmis 1904 te Semseddin Sami nin olumunden hemen sonra Sofya da onun adiyla ve Arnavutcadan harfiyen tercume oldugu kaydiyla Turkce olarak basilmistir Turk tarihcileri genellikle bu eserin Semseddin Sami ye ait oldugunu kabul etmezler ve olayi Semseddin Sami nin ununu ve prestijini kullanarak Arnavut milliyetciligine itibar kazandirma cabasi olarak degerlendirirler Semseddin Sami nin ozellikle son yillarinda Turkluk ve Osmanlilik konularina gosterdigi yogun ilgi goz onune alinirsa bu goruste dogruluk payi oldugu dusunulebilir Buna karsilik Arnavutca eserlerde Arnavutluk manifestosunun Semseddin Sami ye aitligi konusunda en ufak bir kusku dile getirilmemektedir Ilk Turkce yerli romanSemseddin Sami nin Taassuk i Talat ve Fitnat adli romani 1872 Kasim indan itibaren Hadika gazetesinde tefrika edildi 1873 yazinda tamamlandi Yeni harflerle basimi Sedid Yuksel Ankara 1964 Talat ile Fitnat in askini anlatan roman Turk edebiyat tarihine iliskin bircok eserde Ilk Turkce Roman olarak degerlendirilir Ancak bu dogru degildir Bugune dek ortaya cikarilmis olan ilk Turkce roman Vartan Pasa Hovsep Vartanyan tarafindan Turkce olarak yazilip Ermeni harfleriyle basilan dir 1851 de yayimlanan bu romani 1991 de Andreas Tietze modern transkripsiyonla yayimlamistir Eren Kitabevi Istanbul 1851 1872 arasinda da cok sayida Ermenice harfli Turkce roman yayimlandigi anlasilmaktadir Semseddin Sami nin eserinin Turkce yaziyla ilk Turkce telif roman olup olmadigi yeterince aydinlatilmis bir konu degildir Ancak populerlik kazanan ilk Turkce roman oldugu muhakkaktir EserleriRoman Taassuk i Talat ve Fitnat Ilk Turkce Sozluk Kamus i Turki Sozluk Kamus i Fransevi Kamus i Arabi Ansiklopedi Kamusu l A lam Tiyatro Besa yahut Ahde Vefa Gave Seydi Yahya Ceviri Sefiller Robinson Crusoe Makale Lisan i Turki MakalesiAyrica bakinizMustafa Celaleddin PasaKaynakcaWikimedia Commons ta Sami Frasheri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir K Dursun Turk Yazi Dillerinin Sozlukbilimi I Osmanli Turkcesi Turkiyat Mecmuasi 29 2 2019 Ertan Veli PDF Milli Kultur Haziran 1983 12 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2021 Arsivlenmis kopya PDF 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Temmuz 2020 a b c d Levent Agah Sirri PDF Ankara Universitesi Basimevi 1969 21 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2021 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Temmuz 2020 Bu makaledeki biyografik bilgilerin bir bolumu Omer Faruk Akun un Kamus i Turki tipkibasimina Alfa Yay Istanbul 1998 yazdigi onsozden aktarilmistir