Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Edip Bey (ya da Sarı Efe Edip Bey) (d. 1882 - ö. 13 Temmuz 1926, İzmir) Kurtuluş Savaşı yıllarında İzmit'te Jandarma Yüzbaşı olarak görev yapan ve sonrasında Gazi Paşa'ya karşı girişilen suikast girişimi sonrası İstiklal Mahkemesi'nin kararıyla asılarak idam edilen Türk komitacı.
İlk yılları
Çerkes bir aileye mensup olan Edip Bey, 1882 yılında doğmuştur. 1902 yılında, Mekteb-i Harbiye’den Kurmay Jandarma olarak mezun olan Edip Bey’in ilk görev yeri Balkanlar idi. Farklı karakollardaki mesaisinin ardından Jandarma Kumandanlığı göreviyle Serez’e tayin edilmiştir. Serez’de, o tarihlerde bir yeraltı örgütü olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılan Edip Bey, aynı zamanda Cemiyet’in “Fedai Zabitan” adı verilen tetikçi grubunda aktif olarak görev almıştır.
Kurtuluş savaşı
1910’lu yılların başlarında yüzbaşı rütbesiyle önce Salihli, sonrasında da Ödemiş-Tire Jandarma Kumandanlığına atanan Edip Bey, özellikle I. Dünya Savaşı yıllarında bölgedeki pek çok çeteyi tasfiye etme başarısı göstermiştir. Kuvayı Milliye’nin nüvelerinin atıldığı 1919 yılının Mart ayından itibaren, yaklaşan işgale karşı teşkilatlanma ve silahlı mücadele faaliyetlerinin içerisine giren Edip Bey, Cemiyet’in İzmir Kâtib-i Mesûlü Celal (Bayar) Bey’in yanı sıra, jandarma kumandanlığı zamanında elde ettiği nüfuzun da etkisiyle Gökçen Hüseyin, Mursallı İsmail, Demirci Mehmet, Poslu Mestan ve Çerkes Ethem gibi ünlü Kuvvacılarla birlikte hareket etmiştir. Bu süreçte zeybek kıyafetleri giymesi hasebiyle “Sarı Efe” olarak anılan ve 400 kişilik süvari birliğiyle Salihli, Balıkesir, Kocaeli, Düzce, Adapazarı, Sakarya ve Bolu’da kimi zaman Yunan kuvvetleriyle kimi zaman da iç isyancılarla mücadele etmiştir. “Zeybek Müfrezesi Kumandanı”, “Düzce Kaymakam Vekili” ve “Sakarya Müfrezesi Kumandanı” görevlerini üstlenmiştir. İkinci İnönü Muharebesi sırasında 33. Süvari Alayı Kumandanlığı görevini yürütmüş, Büyük Taarruz’un akabinde de İzmir’e geri dönmüştür.
İzmir suikastı
Milli mücadelenin başarıyla sonuçlanması sonrası askerlikten emekli oldu ve kahyası olduğu iddia edilen Çopur Hilmi ile birlikte İzmir'de bir çiftlik işletmeye başladı. Ziya Hurşit'in başını çektiği ve Gazi'yi öldürmeyi amaçlayan başarısız suikast girişimi sonrası Sarı Efe de İstanbul'da tutuklandı. Tutuklandıktan sonraki ilk ifadesinde suikast planından haberdar olduğunu ve suikastı Celal Bayar'a haber vermek üzereyken yakalandığını söyledi. Suikast girişiminin ele başısı Ziya Hurşit sorgusunda adamları Laz İsmail ve Gürcü Yusuf ile suikast günü olan 14 Haziran'dan birkaç gün önce tüm silah ve bombalarla birlikte İzmir'e geldiğini, suikast için Çopur Hilmi aracılığıyla Edip Bey ile bağlantı kurduğunu itiraf etti.
Uzun süren sorgular sonrasında Sarı Efe Edip suikast girişiminden sadece İttihat ve Terakki üyelerinin değil Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularının ve özellikle Kurtuluş Savaşı komutanlarından Kazım Karabekir'in de haberi olduğunu iddia etti. Onun ifadesine dayanılarak Karabekir başta olmak üzere Ali Fuat Paşa, Refet Paşa, İsmail Canbolat ve Sabit Bey gibi isimler gözaltına alındı.
İzmir İstiklal Mahkemesi, 13 Temmuz 1926'da başta Ziya Hurşit olmak üzere içlerinde Sarı Efe Edip Bey ve kahyası Çopur Hilmi de olmak üzere 15 kişiyi idama mahkûm etti. Aynı günün gece yarısı hakkında verilen hüküm infaz edildi.
Yıllar sonra ortaya atılan iddialara göre Sarı Efe Edip dönemin TBMM Başkanı Kazım Özalp tarafından suikastçilerin içine hükûmetin ajanı olarak yerleştirilmişti ve Özalp'ın çiftliğinde Ziya Hurşit ve Abidin Bey'le bağ kurmuştu.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Edip Bey ya da Sari Efe Edip Bey d 1882 o 13 Temmuz 1926 Izmir Kurtulus Savasi yillarinda Izmit te Jandarma Yuzbasi olarak gorev yapan ve sonrasinda Gazi Pasa ya karsi girisilen suikast girisimi sonrasi Istiklal Mahkemesi nin karariyla asilarak idam edilen Turk komitaci Ilk yillariCerkes bir aileye mensup olan Edip Bey 1882 yilinda dogmustur 1902 yilinda Mekteb i Harbiye den Kurmay Jandarma olarak mezun olan Edip Bey in ilk gorev yeri Balkanlar idi Farkli karakollardaki mesaisinin ardindan Jandarma Kumandanligi goreviyle Serez e tayin edilmistir Serez de o tarihlerde bir yeralti orgutu olan Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne katilan Edip Bey ayni zamanda Cemiyet in Fedai Zabitan adi verilen tetikci grubunda aktif olarak gorev almistir Kurtulus savasi1910 lu yillarin baslarinda yuzbasi rutbesiyle once Salihli sonrasinda da Odemis Tire Jandarma Kumandanligina atanan Edip Bey ozellikle I Dunya Savasi yillarinda bolgedeki pek cok ceteyi tasfiye etme basarisi gostermistir Kuvayi Milliye nin nuvelerinin atildigi 1919 yilinin Mart ayindan itibaren yaklasan isgale karsi teskilatlanma ve silahli mucadele faaliyetlerinin icerisine giren Edip Bey Cemiyet in Izmir Katib i Mesulu Celal Bayar Bey in yani sira jandarma kumandanligi zamaninda elde ettigi nufuzun da etkisiyle Gokcen Huseyin Mursalli Ismail Demirci Mehmet Poslu Mestan ve Cerkes Ethem gibi unlu Kuvvacilarla birlikte hareket etmistir Bu surecte zeybek kiyafetleri giymesi hasebiyle Sari Efe olarak anilan ve 400 kisilik suvari birligiyle Salihli Balikesir Kocaeli Duzce Adapazari Sakarya ve Bolu da kimi zaman Yunan kuvvetleriyle kimi zaman da ic isyancilarla mucadele etmistir Zeybek Mufrezesi Kumandani Duzce Kaymakam Vekili ve Sakarya Mufrezesi Kumandani gorevlerini ustlenmistir Ikinci Inonu Muharebesi sirasinda 33 Suvari Alayi Kumandanligi gorevini yurutmus Buyuk Taarruz un akabinde de Izmir e geri donmustur Izmir suikastiMilli mucadelenin basariyla sonuclanmasi sonrasi askerlikten emekli oldu ve kahyasi oldugu iddia edilen Copur Hilmi ile birlikte Izmir de bir ciftlik isletmeye basladi Ziya Hursit in basini cektigi ve Gazi yi oldurmeyi amaclayan basarisiz suikast girisimi sonrasi Sari Efe de Istanbul da tutuklandi Tutuklandiktan sonraki ilk ifadesinde suikast planindan haberdar oldugunu ve suikasti Celal Bayar a haber vermek uzereyken yakalandigini soyledi Suikast girisiminin ele basisi Ziya Hursit sorgusunda adamlari Laz Ismail ve Gurcu Yusuf ile suikast gunu olan 14 Haziran dan birkac gun once tum silah ve bombalarla birlikte Izmir e geldigini suikast icin Copur Hilmi araciligiyla Edip Bey ile baglanti kurdugunu itiraf etti Uzun suren sorgular sonrasinda Sari Efe Edip suikast girisiminden sadece Ittihat ve Terakki uyelerinin degil Terakkiperver Cumhuriyet Firkasi kurucularinin ve ozellikle Kurtulus Savasi komutanlarindan Kazim Karabekir in de haberi oldugunu iddia etti Onun ifadesine dayanilarak Karabekir basta olmak uzere Ali Fuat Pasa Refet Pasa Ismail Canbolat ve Sabit Bey gibi isimler gozaltina alindi Izmir Istiklal Mahkemesi 13 Temmuz 1926 da basta Ziya Hursit olmak uzere iclerinde Sari Efe Edip Bey ve kahyasi Copur Hilmi de olmak uzere 15 kisiyi idama mahkum etti Ayni gunun gece yarisi hakkinda verilen hukum infaz edildi Yillar sonra ortaya atilan iddialara gore Sari Efe Edip donemin TBMM Baskani Kazim Ozalp tarafindan suikastcilerin icine hukumetin ajani olarak yerlestirilmisti ve Ozalp in ciftliginde Ziya Hursit ve Abidin Bey le bag kurmustu Kaynakca a b Ozcelik Ali Yaz 2021 BIR KOMITACI PORTRESI SARI EFE EDIP Ataturk ve Turkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi 9 ss 189 222 30 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Nisan 2022