Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sfenks, kafası koç, kuş veya insan, gövdesi ise uzanan bir aslan biçimini alan heykel. İlk önce Antik Mısır'da rastlanan Sfenks, antik Yunan mitolojisinde büyük kültürel önem taşımıştır ve ismini buradan almıştır (Yunanca: Σφιγξ, Sphinks). Sözcüğün Mısırca’daki orijinal biçimi kepes ankh ya da “yaşayan heykel” anlamında şeşep (sheshep) ankh'tır. Sfenkslerin en tanınmışı Büyük Gize Sfenksi'dir.
Büyük Gize Sfenksi
Mısır sfenksi antik bir efsanevi yaratıktır. Gövdesi uzanan bir aslan ve kafası genellikle bir firavunun kafasının şeklini alır. Aslanlar güneş ile bağlantıları nedeniyle antik Mısırlılar tarafından kutsal hayvan sayılırlardı.
En büyük ve en ünlü olanı, Gize platosunda Nil Nehri'nin batı kıyısında bulunan Büyük Gize Sfenksi'dir. Gize Sfenksi doğuya bakar ve pençelerinin arasında bir tapınak yer alır. Aslan gövdeli, insan başlı bu Sfenksin uzunluğu 73 metre, yüksekliği 20 metre yüzünün genişliği 5 metredir. Bir adı da 'Harmakis' olan Sfenks, doğan güneşi ve firavun için yeniden dirilişi temsil eder. Yüzünün doğuya dönük oluşu, Güneş tanrısı Ra'yı her sabah doğar doğmaz görmesi içindir. Yapıldığı zaman ön ayaklarının arasında kurban için bir sunak olduğu kalıntılarda yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkartılmıştır. Sfenksin yüzünün firavun Kefren'e ait olduğu sanılır ve yapılış tarihini (Dördüncü Hanedanlık) (MÖ 2723 - 2563) dönemine denk getirir. Fakat bazı alternatif teoriler sfenksin Eski Hanedanlık döneminden önce (hatta bir teoriye göre tarih öncesi) yapıldığını iddia eder. Diğer ünlü Mısır sfenksleri arasında 'in kaymaktaşı sfenksi ve Karnak yakınlarında eskiden dokuz yüz adet olduğu sanılan koç kafalı sfenksler yer alır.
Antik Mısırlıların heykele ne ad verdikleri henüz bilinmiyor. Büyük Sfenks'e Arapça verilen isim, Ebu el-Hôl, "Dehşetin Babası" anlamına gelir. Yunancada Sphinx adı verilmiş olmasına rağmen heykelin kafası bir kadına değil erkeğe aittir.
Yunan sfenksi
Yunan mitolojisinde yer alan tek sfenks, yıkım ve kötü şans temsil eden, benzersiz bir şeytandır. Hesiod'a göre ve 'un, diğer kişilere göre Typhon ve 'nın kızıdır (bunların hepsi Mitolojik figürlerdir). Vazo resimlerinde ve bas kabartmalarında dik oturan sfenks, kadın kafası olan kanatlı bir aslana veya pençeleri, tırnakları ve göğüsleri aslandan, kuyruğu yılandan ve kuş kanatlarından oluşan bir kadına benzer.
Hera ya da Ares sfenksi anavatanı Etiyopya'dan alıp (Yunanlar sfenksin kökenini hatırlıyorlardı) Thebes'in dışında oturmasını ve yoldan geçenlere tarihin en ünlü bulmacasını sormasını emreder. O da emri yerine getirerek gelip geçeni durdurarak onlara bilmeceyi sorar, bu bilmeceyi çözemeyenleri boğarak öldürür veya oracıkta yerdi. Sfenksin karşısına Yunan mitolojisinde keskin zekası ve bilgeliği ile tanınan Oedipus çıktı. Canavar Sfenks ona da aynı bilmeceyi sordu: "Hangi varlık sabah dört ayak üstünde, öğlen iki ayak üstünde ve akşam üç ayak üstünde yürür?" Oedipus bulmacayı çözmeyi başarır: "O yaratık insandır. Çünkü insan bebekliğinde ellerini de ayak gibi kullanarak dört ayak üzerinde emekler, yetişkin halinde iki ayak üzerinde yürür ama yaşlandığında yürüyebilmek için bir de baston kullanır yani üç ayaklı olur." Yenildiğini anlayan sfenks kendini yüksek bir kayalıktan atar ve ölür. Hikâyenin farklı versiyonlarında kendini hırsla yiyip yuttuğu söylenir.
Anadolu’daki sfenks kabartma ve heykelleri
Anadolu’daki insan başlı aslan sfenkslerine Hitit, Lidya ve Frigya uygarlıklarında daha çok heykel olarak rastlanır. Bunlardan en ünlüleri, Alacahöyük kent kapısının iki yanına dikilmiş sfenksler ve Zincirli’de keşfedilen Neo-Hitit sfenksleridir.
Benzer Yaratıklar
Eski zaman kalıntılarındaki her insan kafalı hayvan sfenks sayılmaz. Örneğin antik Asur'da taçlı ve sakallı kral kafaları olan boğa heykelleri tapınak girişlerinde nöbet tutarlardı.
Yunanistan'ın klasik Olimpiyan mitolojisinde ilahî varlıkların her biri insan şekline sahip olmasına rağmen hayvan biçimine de bürünebiliyordu. İnsan ve hayvan şekilleri bir arada olan tüm mitolojik Yunan yaratıklar, Olimpiyan öncesi inançların kalıntılarıdır: Santorlar, , Medusa, Lamia.
Hindu geleneğinde, Vişnu'nun dönüşümlerinden biri olan 'eril aslan' anlamına gelir. Dönüşümün insan gövdesi ve aslan kafası vardır.
Sfenkslerin güçleri
Her yaratığın şekline girebilen hazine bekçileri olarak bilinirler. Aslan vücutlu olarak resmedilirler, Aynı zamanda bir mısır burcudur.[]
Galeri
| Wikimedia Commons'ta Sfenks ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Dış bağlantılar
- Sfenks: İnsanın Kaderi[]
- Sfenks 15 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sfenks kafasi koc kus veya insan govdesi ise uzanan bir aslan bicimini alan heykel Ilk once Antik Misir da rastlanan Sfenks antik Yunan mitolojisinde buyuk kulturel onem tasimistir ve ismini buradan almistir Yunanca Sfig3 Sphinks Sozcugun Misirca daki orijinal bicimi kepes ankh ya da yasayan heykel anlaminda sesep sheshep ankh tir Sfenkslerin en taninmisi Buyuk Gize Sfenksi dir Buyuk Gize Sfenksi ve arka planda gorunen Kefren Piramidi Misir SfenksiHint SfenksiYunan SfenksiHitit SfenksiIslami Donem SfenksiBuyuk Gize SfenksiMisir sfenksi antik bir efsanevi yaratiktir Govdesi uzanan bir aslan ve kafasi genellikle bir firavunun kafasinin seklini alir Aslanlar gunes ile baglantilari nedeniyle antik Misirlilar tarafindan kutsal hayvan sayilirlardi En buyuk ve en unlu olani Gize platosunda Nil Nehri nin bati kiyisinda bulunan Buyuk Gize Sfenksi dir Gize Sfenksi doguya bakar ve pencelerinin arasinda bir tapinak yer alir Aslan govdeli insan basli bu Sfenksin uzunlugu 73 metre yuksekligi 20 metre yuzunun genisligi 5 metredir Bir adi da Harmakis olan Sfenks dogan gunesi ve firavun icin yeniden dirilisi temsil eder Yuzunun doguya donuk olusu Gunes tanrisi Ra yi her sabah dogar dogmaz gormesi icindir Yapildigi zaman on ayaklarinin arasinda kurban icin bir sunak oldugu kalintilarda yapilan kazi calismalarinda ortaya cikartilmistir Sfenksin yuzunun firavun Kefren e ait oldugu sanilir ve yapilis tarihini Dorduncu Hanedanlik MO 2723 2563 donemine denk getirir Fakat bazi alternatif teoriler sfenksin Eski Hanedanlik doneminden once hatta bir teoriye gore tarih oncesi yapildigini iddia eder Diger unlu Misir sfenksleri arasinda in kaymaktasi sfenksi ve Karnak yakinlarinda eskiden dokuz yuz adet oldugu sanilan koc kafali sfenksler yer alir Antik Misirlilarin heykele ne ad verdikleri henuz bilinmiyor Buyuk Sfenks e Arapca verilen isim Ebu el Hol Dehsetin Babasi anlamina gelir Yunancada Sphinx adi verilmis olmasina ragmen heykelin kafasi bir kadina degil erkege aittir Yunan sfenksiYunan mitolojisinde yer alan tek sfenks yikim ve kotu sans temsil eden benzersiz bir seytandir Hesiod a gore ve un diger kisilere gore Typhon ve nin kizidir bunlarin hepsi Mitolojik figurlerdir Vazo resimlerinde ve bas kabartmalarinda dik oturan sfenks kadin kafasi olan kanatli bir aslana veya penceleri tirnaklari ve gogusleri aslandan kuyrugu yilandan ve kus kanatlarindan olusan bir kadina benzer Hera ya da Ares sfenksi anavatani Etiyopya dan alip Yunanlar sfenksin kokenini hatirliyorlardi Thebes in disinda oturmasini ve yoldan gecenlere tarihin en unlu bulmacasini sormasini emreder O da emri yerine getirerek gelip geceni durdurarak onlara bilmeceyi sorar bu bilmeceyi cozemeyenleri bogarak oldurur veya oracikta yerdi Sfenksin karsisina Yunan mitolojisinde keskin zekasi ve bilgeligi ile taninan Oedipus cikti Canavar Sfenks ona da ayni bilmeceyi sordu Hangi varlik sabah dort ayak ustunde oglen iki ayak ustunde ve aksam uc ayak ustunde yurur Oedipus bulmacayi cozmeyi basarir O yaratik insandir Cunku insan bebekliginde ellerini de ayak gibi kullanarak dort ayak uzerinde emekler yetiskin halinde iki ayak uzerinde yurur ama yaslandiginda yuruyebilmek icin bir de baston kullanir yani uc ayakli olur Yenildigini anlayan sfenks kendini yuksek bir kayaliktan atar ve olur Hikayenin farkli versiyonlarinda kendini hirsla yiyip yuttugu soylenir Anadolu daki sfenks kabartma ve heykelleriAnadolu daki insan basli aslan sfenkslerine Hitit Lidya ve Frigya uygarliklarinda daha cok heykel olarak rastlanir Bunlardan en unluleri Alacahoyuk kent kapisinin iki yanina dikilmis sfenksler ve Zincirli de kesfedilen Neo Hitit sfenksleridir Benzer YaratiklarEski zaman kalintilarindaki her insan kafali hayvan sfenks sayilmaz Ornegin antik Asur da tacli ve sakalli kral kafalari olan boga heykelleri tapinak girislerinde nobet tutarlardi Yunanistan in klasik Olimpiyan mitolojisinde ilahi varliklarin her biri insan sekline sahip olmasina ragmen hayvan bicimine de burunebiliyordu Insan ve hayvan sekilleri bir arada olan tum mitolojik Yunan yaratiklar Olimpiyan oncesi inanclarin kalintilaridir Santorlar Medusa Lamia Hindu geleneginde Visnu nun donusumlerinden biri olan eril aslan anlamina gelir Donusumun insan govdesi ve aslan kafasi vardir Sfenkslerin gucleriHer yaratigin sekline girebilen hazine bekcileri olarak bilinirler Aslan vucutlu olarak resmedilirler Ayni zamanda bir misir burcudur kaynak belirtilmeli GaleriWikimedia Commons ta Sfenks ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Dis baglantilarSfenks Insanin Kaderi olu kirik baglanti Sfenks 15 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca