Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Siprianus Vebası, M.S. 250'den 262'ye kadar Roma İmparatorluğu'nu etkilemiş bir veba salgını.
Bu veba salgınının, yiyecek/gıda üretimi ve Roma ordusu için yaygın insan gücü kıtlığına neden olduğu ve Üçüncü Yüzyıl Krizi sırasında imparatorluğu ciddi şekilde zayıflattığı düşünülmektedir. Modern adı, vebaya tanık olan ve onu anlatan erken dönem Hristiyan bir yazar olan Kartaca piskoposu Aziz Siprianus'dan gelir. Veba etkeni, kaynakların seyrek olması nedeni ile son derece spekülatiftir, ancak şüpheli etkenler arasında çiçek hastalığı, pandemik grip gibi viral hemorajik ateş () unsurlarından söz edilebilir.
Günümüze ait hesaplamalar
250 ila 262'de, salgının zirvesinde, Roma'da günde 5.000 kişinin öldüğü söyleniyordu. Siprianus'un biyografisini yazan Kartacalı Pontius, Kartaca'daki veba hakkında şunları yazmıştı:
- Daha sonra, korkunç bir veba patlak verdi ve korkunç bir hastalığın aşırı yıkımı meydana geldi; salgın, titreyen halk arasında art arda her evi istila etti, her biri kendi evinden sayısız insanı ani saldırılarla günden güne alıp götürdü. Hepsi titriyordu, kaçıyordu, bulaşıcı hastalıktan kaçınıyordu, sanki vebadan öleceğinden emin olan kişi hariç tutulduğunda, ölümün kendisi de dışlanabilirmiş gibi, kendi arkadaşlarını saygısızca ifşa ediyorlardı. Bu arada, bütün şehrin üzerinde artık cesetler değil, birçoklarının leşleri yatıyordu ve kendilerine ait olacak bir sürü şeyin tefekküriyle yoldan geçenlerin kendilerine acımasını istediler. Kimse onun zalim kazanımlarından başka bir şeye bakmadı. Benzer bir olayın anısına kimse endişelenmedi. Hiç kimse, kendisinin yaşamak istediği şeyi bir başkasına yapmadı.
Kartaca'da, veba salgınının başlangıç zamanında serbest bırakılan 'Decian zulmü', belki de istemeden Hristiyanların yemin etmeyi reddetmesinin bir suç haline gelmesine yol açtı. Elli yıl sonra, Kuzey Afrikalı bir Hristiyan olan Arnobius, yeni dinini pagan iddialarına karşı savundu:
- Hristiyan dini dünyaya geldikten ve gizli gerçeğin sırlarını ortaya çıkardıktan sonra yeryüzüne bir veba mı geldi? Ama hasımlarım, derler ki, vebalar, kuraklık, savaşlar, kıtlıklar, çekirgeler, fareler, dolu taşları ve insanların mülkiyetine saldıran diğer zararlı şeyler, tanrılar başımıza getirir, sizin suçlarınızdan dolayı öfkeli oldukları gibi (üstelik senin haddi aşmaların ile).
Siprianus, Hristiyan topluluğa verdiği vaazlarında ahlaki analojiler çizdi ve De mortalitate ("Veba Üzerine") adlı makalesinde vebanın semptomlarının bir resmini çizdi:
- Bu deneme, yani artık bağırsaklar sürekli bir akış halinde gevşer, bedensel gücü boşaltır; kemik iliğinden çıkan bir yangının, musluğun yaralarına dönüştüğü; bağırsakların sürekli kusma ile sallanması; enjekte edilen kanla gözlerin yandığını; bazı durumlarda ayakların veya uzuvların bazı bölümlerinin hastalıklı çürümenin bulaşmasıyla alındığını; Bedenin sakatlanması ve kaybolmasından kaynaklanan zafiyetten, yürümenin zaafa uğraması veya işitmenin engellenmesi veya görüşün kararması;-inanç delili olarak faydalıdır. Bu kadar çok yıkım ve ölüm başlangıcına karşı sarsılmamış bir zihnin tüm güçleriyle mücadele etmek ne büyük bir ruhtur! Ne büyük bir yüceliktir, insan ırkının ıssızlığı içinde dimdik durmak ve Tanrı'dan ümidi olmayanlarla secdeye kapanmamak; daha çok sevinmek ve durumun yararını kucaklamak; Böylece inancımızı cesurca göstermekle ve katlanılan acılarla, Mesih'in yürüdüğü dar yoldan Mesih'e ilerleyerek, Kendi yargısına göre O'nun yaşamının ve inancının ödülünü alabiliriz!
Vebanın tarihinin hesapları, MS 249'dan 262'ye kadar uzanıyor. 270 yılında Claudius II Gothicus'un ölümünü içeren bir tarihi olay yaşandı, fakat bunun aynı veba mı yoksa farklı bir salgın mı olduğu henüz bilinmemektedir. Historia Augusta'ya göre, "Antiochianus ve Orfitus'un konsüllüğünde cennetin lütfu Claudius"un başarısını artırdı. Büyük bir kalabalık için, Haemimontum'da toplanan barbar kabilelerinden sağ kalanlar, kıtlık ve salgın hastalıktan o kadar sert şekilde etkilenmişti ki, Claudius şimdi onları daha fazla kazanmayı küçümsedi... aynı dönemde İskitler (Got halkı) Girit'i yağmalamaya çalıştılar ve Kıbrıs'ta da öyle oldu, ancak orduları her yerde aynı şekilde vebaya tutulmuş ve yenilmişlerdi." Ancak vebanın İskenderiye'ye Roma'ya ulaşmadan en az bir yıl önce ulaşması, Doğu Afrika kökenli olduğuna dair bir işarettir.
Epidemiyoloji
Avrupa nüfusunun iki vebadan ciddi şekilde tahribat yaşaması, insanların daha önce veba hastalığına maruz kalmadığını veya hastalığa bağışıklığı olmadığını gösterebilir. Tarihçi William Hardy McNeill, hem daha önceki Antoninus vebası (166–180) hem de Siprianus Vebası'nın (251–270), biri çiçek hastalığı diğeri kızamık olmak üzere iki farklı hastalığın hayvan konaklarından insan ırkına ilk geçişleri olduğunu iddia eder (ancak mutlaka bu sırayla olmamak üzere). Dionysios Stathakopoulos ise, her iki salgının da çiçek hastalığı olduğunu iddia ediyor. Tarihçi 'a göre, antik çağ kaynakları tarafından Siprianus Vebası'na işaret edilen ve atfedilen semptomlar, çiçek hastalığından daha çok ebola gibi hemorajik ateşe neden olan viral bir hastalığa daha iyi uymaktadır. (Tersine olarak Harper, Antoninus vebası'nın çiçek hastalığından kaynaklandığına inanmaktadır.)
Mirası
Harper'a göre veba, Roma İmparatorluğu'nun adeta sonunu getirdi ve MS 248 ile 268 arasındaki dönemde, "Roma tarihi, şiddetli başarısızlıkların kafa karıştırıcı bir karmaşasıdır. İmparatorluğun makinesinin yapısal bütünlüğü parçalandı, sınır sistemi çöktü. Meşrutiyetin çöküşü, birbiri ardına gaspçıları tahtı denemeye davet etti. İmparatorluk parçalandı ve yalnızca sonraki imparatorların parçaları tekrar bir araya getirmedeki çarpıcı başarısı, bu durumun Roma imparatorluk tarihinin son hareketi olmasını engelledi." Hem vebadan kaynaklanan yakın ölüm tehdidi hem de Hristiyan din adamlarının çoğu arasındaki sarsılmaz inanç, bu dine birçok inanan kişi kazandırdı.
Kaynakça
- ^ Kyle Harper (1 Kasım 2017). . The Atlantic. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017.
- ^ (1814) [translation originally printed]. The New History, Book 1. (scanned and published online by Roger Pearse). Londra: Green and Chaplin. s. 16, 21, 31 (İngilizce). 14 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.
- ^ The power of plagues by Irwin W. Sherman 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ , Life of Cyprian. Transl. Ernest Wallis, c. 1885. Online at Christian Classics Ethereal Library 6 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (İngilizce)
- ^ , Adversus Gentes 1.3. Translated by Hamilton Bryce and Hugh Campbell, c. 1885. Online at Christian Classics Ethereal Library 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (İngilizce)
- ^ Online at Christian Classics Ethereal Library 6 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (İngilizce)
- ^ Kyle Harper (2017). "Chapter 4: The Old Age of the World". The Fate of Rome: Climate, Disease, and the End of an Empire. Princeton University Press. ISBN . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Siprianus Vebasi M S 250 den 262 ye kadar Roma Imparatorlugu nu etkilemis bir veba salgini Bu veba salgininin yiyecek gida uretimi ve Roma ordusu icin yaygin insan gucu kitligina neden oldugu ve Ucuncu Yuzyil Krizi sirasinda imparatorlugu ciddi sekilde zayiflattigi dusunulmektedir Modern adi vebaya tanik olan ve onu anlatan erken donem Hristiyan bir yazar olan Kartaca piskoposu Aziz Siprianus dan gelir Veba etkeni kaynaklarin seyrek olmasi nedeni ile son derece spekulatiftir ancak supheli etkenler arasinda cicek hastaligi pandemik grip gibi viral hemorajik ates unsurlarindan soz edilebilir Gunumuze ait hesaplamalar250 ila 262 de salginin zirvesinde Roma da gunde 5 000 kisinin oldugu soyleniyordu Siprianus un biyografisini yazan Kartacali Pontius Kartaca daki veba hakkinda sunlari yazmisti Daha sonra korkunc bir veba patlak verdi ve korkunc bir hastaligin asiri yikimi meydana geldi salgin titreyen halk arasinda art arda her evi istila etti her biri kendi evinden sayisiz insani ani saldirilarla gunden gune alip goturdu Hepsi titriyordu kaciyordu bulasici hastaliktan kaciniyordu sanki vebadan oleceginden emin olan kisi haric tutuldugunda olumun kendisi de dislanabilirmis gibi kendi arkadaslarini saygisizca ifsa ediyorlardi Bu arada butun sehrin uzerinde artik cesetler degil bircoklarinin lesleri yatiyordu ve kendilerine ait olacak bir suru seyin tefekkuriyle yoldan gecenlerin kendilerine acimasini istediler Kimse onun zalim kazanimlarindan baska bir seye bakmadi Benzer bir olayin anisina kimse endiselenmedi Hic kimse kendisinin yasamak istedigi seyi bir baskasina yapmadi Kartaca da veba salgininin baslangic zamaninda serbest birakilan Decian zulmu belki de istemeden Hristiyanlarin yemin etmeyi reddetmesinin bir suc haline gelmesine yol acti Elli yil sonra Kuzey Afrikali bir Hristiyan olan Arnobius yeni dinini pagan iddialarina karsi savundu Hristiyan dini dunyaya geldikten ve gizli gercegin sirlarini ortaya cikardiktan sonra yeryuzune bir veba mi geldi Ama hasimlarim derler ki vebalar kuraklik savaslar kitliklar cekirgeler fareler dolu taslari ve insanlarin mulkiyetine saldiran diger zararli seyler tanrilar basimiza getirir sizin suclarinizdan dolayi ofkeli olduklari gibi ustelik senin haddi asmalarin ile Siprianus Hristiyan topluluga verdigi vaazlarinda ahlaki analojiler cizdi ve De mortalitate Veba Uzerine adli makalesinde vebanin semptomlarinin bir resmini cizdi Bu deneme yani artik bagirsaklar surekli bir akis halinde gevser bedensel gucu bosaltir kemik iliginden cikan bir yanginin muslugun yaralarina donustugu bagirsaklarin surekli kusma ile sallanmasi enjekte edilen kanla gozlerin yandigini bazi durumlarda ayaklarin veya uzuvlarin bazi bolumlerinin hastalikli curumenin bulasmasiyla alindigini Bedenin sakatlanmasi ve kaybolmasindan kaynaklanan zafiyetten yurumenin zaafa ugramasi veya isitmenin engellenmesi veya gorusun kararmasi inanc delili olarak faydalidir Bu kadar cok yikim ve olum baslangicina karsi sarsilmamis bir zihnin tum gucleriyle mucadele etmek ne buyuk bir ruhtur Ne buyuk bir yuceliktir insan irkinin issizligi icinde dimdik durmak ve Tanri dan umidi olmayanlarla secdeye kapanmamak daha cok sevinmek ve durumun yararini kucaklamak Boylece inancimizi cesurca gostermekle ve katlanilan acilarla Mesih in yurudugu dar yoldan Mesih e ilerleyerek Kendi yargisina gore O nun yasaminin ve inancinin odulunu alabiliriz Vebanin tarihinin hesaplari MS 249 dan 262 ye kadar uzaniyor 270 yilinda Claudius II Gothicus un olumunu iceren bir tarihi olay yasandi fakat bunun ayni veba mi yoksa farkli bir salgin mi oldugu henuz bilinmemektedir Historia Augusta ya gore Antiochianus ve Orfitus un konsullugunde cennetin lutfu Claudius un basarisini artirdi Buyuk bir kalabalik icin Haemimontum da toplanan barbar kabilelerinden sag kalanlar kitlik ve salgin hastaliktan o kadar sert sekilde etkilenmisti ki Claudius simdi onlari daha fazla kazanmayi kucumsedi ayni donemde Iskitler Got halki Girit i yagmalamaya calistilar ve Kibris ta da oyle oldu ancak ordulari her yerde ayni sekilde vebaya tutulmus ve yenilmislerdi Ancak vebanin Iskenderiye ye Roma ya ulasmadan en az bir yil once ulasmasi Dogu Afrika kokenli olduguna dair bir isarettir EpidemiyolojiAvrupa nufusunun iki vebadan ciddi sekilde tahribat yasamasi insanlarin daha once veba hastaligina maruz kalmadigini veya hastaliga bagisikligi olmadigini gosterebilir Tarihci William Hardy McNeill hem daha onceki Antoninus vebasi 166 180 hem de Siprianus Vebasi nin 251 270 biri cicek hastaligi digeri kizamik olmak uzere iki farkli hastaligin hayvan konaklarindan insan irkina ilk gecisleri oldugunu iddia eder ancak mutlaka bu sirayla olmamak uzere Dionysios Stathakopoulos ise her iki salginin da cicek hastaligi oldugunu iddia ediyor Tarihci a gore antik cag kaynaklari tarafindan Siprianus Vebasi na isaret edilen ve atfedilen semptomlar cicek hastaligindan daha cok ebola gibi hemorajik atese neden olan viral bir hastaliga daha iyi uymaktadir Tersine olarak Harper Antoninus vebasi nin cicek hastaligindan kaynaklandigina inanmaktadir MirasiHarper a gore veba Roma Imparatorlugu nun adeta sonunu getirdi ve MS 248 ile 268 arasindaki donemde Roma tarihi siddetli basarisizliklarin kafa karistirici bir karmasasidir Imparatorlugun makinesinin yapisal butunlugu parcalandi sinir sistemi coktu Mesrutiyetin cokusu birbiri ardina gaspcilari tahti denemeye davet etti Imparatorluk parcalandi ve yalnizca sonraki imparatorlarin parcalari tekrar bir araya getirmedeki carpici basarisi bu durumun Roma imparatorluk tarihinin son hareketi olmasini engelledi Hem vebadan kaynaklanan yakin olum tehdidi hem de Hristiyan din adamlarinin cogu arasindaki sarsilmaz inanc bu dine bircok inanan kisi kazandirdi Kaynakca Kyle Harper 1 Kasim 2017 The Atlantic 4 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2017 1814 translation originally printed The New History Book 1 scanned and published online by Roger Pearse Londra Green and Chaplin s 16 21 31 Ingilizce 14 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2016 The power of plagues by Irwin W Sherman 18 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Life of Cyprian Transl Ernest Wallis c 1885 Online at Christian Classics Ethereal Library 6 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Adversus Gentes 1 3 Translated by Hamilton Bryce and Hugh Campbell c 1885 Online at Christian Classics Ethereal Library 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Online at Christian Classics Ethereal Library 6 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Kyle Harper 2017 Chapter 4 The Old Age of the World The Fate of Rome Climate Disease and the End of an Empire Princeton University Press ISBN 978 0691166834 Ingilizce