Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sismograf ya da depremyazar,, depremler, volkanik patlamalar ve patlamaların neden olduğu yer seslerini ve sarsıntılarını sürekli olarak kaydederek yer sarsıntılarının büyüklüğünü, süresini, merkezini ve zamanını saptamaya yarayan alete denir. Genellikle sismograf ‘ın zamanlama ve kayıt cihazı vardır. Daha önce kağıda (resme bakınız) veya filme ama atık dijital olarak kaydedilen ve işlenen bu cihazın çıktısı bir sismogramdır. Bu tür veriler depremlerin yerini belirlemek ve karakterize etmek ve Dünya'nın iç yapısını incelemek için kullanılır.
En basit türü bir ucu dayanaklı, öbür ucunda bir kayıt kalemi bulunan, yay ile desteklenmiş ağırlıklı bir çubuktan oluşmaktadır. Herhangi bir sarsıntı anında, üzerindeki ağırlık atıldığından dolayı, çubuğun sabit kalarak diğer bölümlerin salınması ilkesine göre çalışır. Kayıt kalemi, saat ibresi yönünde ağır ağır dönen bir silindir üzerinde sarsıntıları saptar. Günümüzde, gözlemevlerinde daha çok, benzer mekanik düzenekten yola çıkarak salınımları değişik elektronik aygıtlarla yükseltip otomatik olarak saptayan, çok daha duyarlı sismograf türleri kullanılmaktadır.
Ölçümler için bir doğrultu boyunca jeofonlar yere 1 metre saplanacak kadar yerleştirilir. Her bir jeofon arasında 1,5-2 metre bırakılır. Daha sonra, en baştaki jeofondan yerin altına titreşim yollanarak diğer jeofonlardan geri dönüş dalgaları ölçülür. Geri gelen s-p dalga boylarına göre zemin sınıflandırılır.
Sismoskop
Sismografa benzer bir alettir. Zhang Heng Tarafından bulunmuştur. 2 metre uzunluğundadır ve tunçtan oluşmuştur.
Modern aletler
Modern enstrümanlar elektronik sensörler, amplifikatörler ve kayıt cihazları kullanır. Çoğu, geniş bir frekans aralığını kapsayan geniş banttır. Bazı sismograflar 500 Hz ila 0,00118 Hz (1/500 = döngü başına 0,002 saniyeden, 1/0,00118 = döngü başına 850 saniyeye kadar) arasındaki frekanslardaki hareketleri ölçebilir. Yatay aletler için mekanik süspansiyon yukarıda açıklanan bahçe-kapısı olarak kalır. Dikey aletler, LaCoste süspansiyonu gibi bir tür sabit kuvvet süspansiyonu kullanır. LaCoste süspansiyonu, uzun periyot (yüksek hassasiyet) sağlamak için sıfır uzunlukta yay kullanır.
Bazı modern cihazlar, üç özdeş hareket sensörünün dikeyle aynı açıda, yatayda ise 120 derece aralıklarla yerleştirildiği "üç eksenli" veya "Galperin" tasarımını kullanır. Üç sensörün çıkışlarından dikey ve yatay hareketler hesaplanabilir.
Sismograflar kaçınılmaz olarak ölçtükleri sinyallerde bir miktar bozulmaya neden olur, ancak profesyonelce tasarlanmış sistemler frekans dönüşümlerini dikkatle karakterize etmiştir.
Modern hassasiyetler üç geniş aralıktadır: jeofonlar, 50 ila 750 V/m; yerel jeolojik sismograflar, yaklaşık 1.500 V/m; ve dünya araştırması için kullanılan telesismograflar, yaklaşık 20.000 V/m. Aletler üç çeşittir: kısa süreli, uzun süreli ve geniş bant. Kısa ve uzun periyotlu ölçümler hızı ölçer ve çok hassastır, ancak sinyali 'kırparlar' veya insanlar tarafından hissedilebilecek kadar güçlü yer hareketi için ölçek dışına çıkarlar. 24 bitlik analogdan dijitale dönüşüm kanalı yaygındır. Pratik cihazlar kabaca milyonda bir parçaya kadar doğrusaldır.
Teslim edilen sismograflar iki çıkış stiliyle birlikte gelir: analog ve dijital. Analog sismograflar, muhtemelen analogdan dijitale dönüştürücü içeren analog kayıt ekipmanı gerektirir. Dijital sismografın çıktısı kolayca bir bilgisayara girilebilir. Verileri standart bir dijital biçimde (genellikle Ethernet üzerinden "SE2") sunar.
Telesismograflar
Modern geniş bant sismograf çok geniş bir frekans aralığını kaydedebilir. Gelişmiş elektronikler tarafından tahrik edilen, elektriksel kuvvetlerle sınırlandırılmış küçük bir "geçirmez kütle"den oluşur. Dünya hareket ettikçe elektronik devreler bir geri besleme devresi aracılığıyla kütleyi sabit tutmaya çalışır. Bunu başarmak için gereken kuvvet miktarı daha sonra kaydedilir.
Çoğu tasarımda elektronik, çerçeveye göre hareketsiz bir kütleyi tutar. Bu cihaza "kuvvet dengesi ivmeölçer" denir. Yer hareketinin hızı yerine ivmeyi ölçer. Temel olarak kütle ile çerçevenin bir kısmı arasındaki mesafe, doğrusal değişken bir diferansiyel transformatör tarafından çok hassas bir şekilde ölçülür. Bazı cihazlar doğrusal değişken diferansiyel kapasitör kullanır.
Bu ölçüm daha sonra elektronik negatif geri besleme döngüsünün parçalarına bağlanan elektronik amplifikatörler tarafından güçlendirilir. Negatif geri besleme döngüsünden gelen güçlendirilmiş akımlardan biri, bir hoparlöre çok benzeyen bir bobini çalıştırır. Sonuçta kütle neredeyse hareketsiz kalır.
Çoğu cihaz mesafe sensörünü kullanarak yer hareketini doğrudan ölçer. Mıknatısın kütle üzerindeki algılama bobininde ürettiği voltaj doğrudan yerin anlık hızını ölçer. Tahrik bobinine giden akım, kütle ile çerçeve arasındaki kuvvetin hassas ve doğru bir ölçümünü sağlar, böylece doğrudan zeminin ivmesini ölçer (f=ma kullanılarak, burada f=kuvvet, m=kütle, a=ivme).
Hassas dikey sismograflarla ilgili süregelen sorunlardan biri de kütlelerinin kaldırma kuvvetidir. Açık bir pencereye esen rüzgarın neden olduğu basınçtaki eşit olmayan değişiklikler, odadaki havanın yoğunluğunu, dikey bir sismografın sahte sinyaller göstermesine neden olacak kadar kolayca değiştirebilir. Bu nedenle çoğu profesyonel sismograf, sert, gaz geçirmez muhafazalar içinde kapatılmıştır. Örneğin, yaygın bir Streckeisen modelinin, tutkalda kabarcıklar olmadan iskelesine yapıştırılması gereken kalın bir cam tabana sahip olmasının nedeni budur.
Ağır mıknatısın bir kütle olarak hizmet etmesini sağlamak mantıklı görünebilir, ancak bu, Dünya'nın manyetik alanı hareket ettiğinde sismografı hatalara maruz bırakır. Sismografın hareketli parçalarının manyetik alanlarla minimum düzeyde etkileşime giren bir malzemeden yapılmış olmasının nedeni de budur. Bir sismograf aynı zamanda sıcaklıktaki değişikliklere karşı da duyarlıdır; bu nedenle birçok alet, manyetik olmayan invar gibi az genleşen malzemelerden yapılmıştır.
Bir sismograftaki menteşeler genellikle patentlidir ve patentin süresi dolduğunda tasarım iyileştirilmiştir. En başarılı kamuya açık alan tasarımları, bir kelepçede ince folyo menteşeler kullanır.
Diğer bir konu ise, bir sismografın transfer fonksiyonunun, frekans tepkisinin bilinebilmesi için doğru bir şekilde karakterize edilmesi gerektiğidir. Bu genellikle profesyonel ve amatör enstrümanlar arasındaki en önemli farktır. Çoğu, değişken frekanslı bir sarsma masasında karakterize edilir.
Kuvvetli hareket sismografları
Başka bir sismometre türü, dijital kuvvetli hareket sismografı veya ivmeölçerdir. Böyle bir cihazdan elde edilen veriler, deprem mühendisliği yoluyla bir depremin insan yapımı yapıları nasıl etkilediğini anlamak için gereklidir. Bu tür cihazların kayıtları, mühendislik sismolojisiyle sismik tehlikenin değerlendirilmesi için çok önemlidir.
Güçlü hareket sismometresi ivmeyi ölçer. Bu daha sonra hız ve konumu vermek için matematiksel olarak integrali alınabilir. Kuvvetli hareket sismometreleri, yer hareketlerine telesismik cihazlar kadar duyarlı değildir ancak en güçlü sismik sarsıntı sırasında ölçekte kalırlar.
Yoğunluk ölçer uygulamalarında güçlü hareket sensörleri kullanılır.
 | Alet ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ Agnew, Duncan Carr (2003). "Ch. 1: History of Seismology". International Handbook of Earthquake & Engineering Seismology. Part A. ss. 3-11. ISBN . LCCN 2002103787.
- ^ "Physics of the Zero-Length Spring of Geoscience". physics.mercer.edu. 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2018.
- ^ . 20 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sismograf ya da depremyazar depremler volkanik patlamalar ve patlamalarin neden oldugu yer seslerini ve sarsintilarini surekli olarak kaydederek yer sarsintilarinin buyuklugunu suresini merkezini ve zamanini saptamaya yarayan alete denir Genellikle sismograf in zamanlama ve kayit cihazi vardir Daha once kagida resme bakiniz veya filme ama atik dijital olarak kaydedilen ve islenen bu cihazin ciktisi bir sismogramdir Bu tur veriler depremlerin yerini belirlemek ve karakterize etmek ve Dunya nin ic yapisini incelemek icin kullanilir ABD Icisleri Bakanligi tarafindan kullanilan bir kinemetrik sismograf En basit turu bir ucu dayanakli obur ucunda bir kayit kalemi bulunan yay ile desteklenmis agirlikli bir cubuktan olusmaktadir Herhangi bir sarsinti aninda uzerindeki agirlik atildigindan dolayi cubugun sabit kalarak diger bolumlerin salinmasi ilkesine gore calisir Kayit kalemi saat ibresi yonunde agir agir donen bir silindir uzerinde sarsintilari saptar Gunumuzde gozlemevlerinde daha cok benzer mekanik duzenekten yola cikarak salinimlari degisik elektronik aygitlarla yukseltip otomatik olarak saptayan cok daha duyarli sismograf turleri kullanilmaktadir Olcumler icin bir dogrultu boyunca jeofonlar yere 1 metre saplanacak kadar yerlestirilir Her bir jeofon arasinda 1 5 2 metre birakilir Daha sonra en bastaki jeofondan yerin altina titresim yollanarak diger jeofonlardan geri donus dalgalari olculur Geri gelen s p dalga boylarina gore zemin siniflandirilir SismoskopSismografa benzer bir alettir Zhang Heng Tarafindan bulunmustur 2 metre uzunlugundadir ve tunctan olusmustur Modern aletlerSifir uzunlukta yay kullanilarak basitlestirilmis LaCoste suspansiyonuCMG 40T uc eksenli genis bant sismografAlfred Wegener Enstitusu nde cocuklara yonelik depremlerle ilgili bir gosteride sunulan muhafazasiz bir sismograf Modern enstrumanlar elektronik sensorler amplifikatorler ve kayit cihazlari kullanir Cogu genis bir frekans araligini kapsayan genis banttir Bazi sismograflar 500 Hz ila 0 00118 Hz 1 500 dongu basina 0 002 saniyeden 1 0 00118 dongu basina 850 saniyeye kadar arasindaki frekanslardaki hareketleri olcebilir Yatay aletler icin mekanik suspansiyon yukarida aciklanan bahce kapisi olarak kalir Dikey aletler LaCoste suspansiyonu gibi bir tur sabit kuvvet suspansiyonu kullanir LaCoste suspansiyonu uzun periyot yuksek hassasiyet saglamak icin sifir uzunlukta yay kullanir Bazi modern cihazlar uc ozdes hareket sensorunun dikeyle ayni acida yatayda ise 120 derece araliklarla yerlestirildigi uc eksenli veya Galperin tasarimini kullanir Uc sensorun cikislarindan dikey ve yatay hareketler hesaplanabilir Sismograflar kacinilmaz olarak olctukleri sinyallerde bir miktar bozulmaya neden olur ancak profesyonelce tasarlanmis sistemler frekans donusumlerini dikkatle karakterize etmistir Modern hassasiyetler uc genis araliktadir jeofonlar 50 ila 750 V m yerel jeolojik sismograflar yaklasik 1 500 V m ve dunya arastirmasi icin kullanilan telesismograflar yaklasik 20 000 V m Aletler uc cesittir kisa sureli uzun sureli ve genis bant Kisa ve uzun periyotlu olcumler hizi olcer ve cok hassastir ancak sinyali kirparlar veya insanlar tarafindan hissedilebilecek kadar guclu yer hareketi icin olcek disina cikarlar 24 bitlik analogdan dijitale donusum kanali yaygindir Pratik cihazlar kabaca milyonda bir parcaya kadar dogrusaldir Teslim edilen sismograflar iki cikis stiliyle birlikte gelir analog ve dijital Analog sismograflar muhtemelen analogdan dijitale donusturucu iceren analog kayit ekipmani gerektirir Dijital sismografin ciktisi kolayca bir bilgisayara girilebilir Verileri standart bir dijital bicimde genellikle Ethernet uzerinden SE2 sunar Telesismograflar Dusuk frekansli 3 yonlu okyanus tabani sismometresi kapak cikarilmis X ve y yonu icin iki kutle gorulebilmektedir z yonu icin ucuncusu asagidadir Bu model Guralp Systems Ltd tarafindan uretilen bir CMG 40TOBS olup Monterey Hizlandirilmis Arastirma Sisteminin bir parcasidir Monterey Accelerated Research System Modern genis bant sismograf cok genis bir frekans araligini kaydedebilir Gelismis elektronikler tarafindan tahrik edilen elektriksel kuvvetlerle sinirlandirilmis kucuk bir gecirmez kutle den olusur Dunya hareket ettikce elektronik devreler bir geri besleme devresi araciligiyla kutleyi sabit tutmaya calisir Bunu basarmak icin gereken kuvvet miktari daha sonra kaydedilir Cogu tasarimda elektronik cerceveye gore hareketsiz bir kutleyi tutar Bu cihaza kuvvet dengesi ivmeolcer denir Yer hareketinin hizi yerine ivmeyi olcer Temel olarak kutle ile cercevenin bir kismi arasindaki mesafe dogrusal degisken bir diferansiyel transformator tarafindan cok hassas bir sekilde olculur Bazi cihazlar dogrusal degisken diferansiyel kapasitor kullanir Bu olcum daha sonra elektronik negatif geri besleme dongusunun parcalarina baglanan elektronik amplifikatorler tarafindan guclendirilir Negatif geri besleme dongusunden gelen guclendirilmis akimlardan biri bir hoparlore cok benzeyen bir bobini calistirir Sonucta kutle neredeyse hareketsiz kalir Cogu cihaz mesafe sensorunu kullanarak yer hareketini dogrudan olcer Miknatisin kutle uzerindeki algilama bobininde urettigi voltaj dogrudan yerin anlik hizini olcer Tahrik bobinine giden akim kutle ile cerceve arasindaki kuvvetin hassas ve dogru bir olcumunu saglar boylece dogrudan zeminin ivmesini olcer f ma kullanilarak burada f kuvvet m kutle a ivme Hassas dikey sismograflarla ilgili suregelen sorunlardan biri de kutlelerinin kaldirma kuvvetidir Acik bir pencereye esen ruzgarin neden oldugu basinctaki esit olmayan degisiklikler odadaki havanin yogunlugunu dikey bir sismografin sahte sinyaller gostermesine neden olacak kadar kolayca degistirebilir Bu nedenle cogu profesyonel sismograf sert gaz gecirmez muhafazalar icinde kapatilmistir Ornegin yaygin bir Streckeisen modelinin tutkalda kabarciklar olmadan iskelesine yapistirilmasi gereken kalin bir cam tabana sahip olmasinin nedeni budur Agir miknatisin bir kutle olarak hizmet etmesini saglamak mantikli gorunebilir ancak bu Dunya nin manyetik alani hareket ettiginde sismografi hatalara maruz birakir Sismografin hareketli parcalarinin manyetik alanlarla minimum duzeyde etkilesime giren bir malzemeden yapilmis olmasinin nedeni de budur Bir sismograf ayni zamanda sicakliktaki degisikliklere karsi da duyarlidir bu nedenle bircok alet manyetik olmayan invar gibi az genlesen malzemelerden yapilmistir Bir sismograftaki menteseler genellikle patentlidir ve patentin suresi doldugunda tasarim iyilestirilmistir En basarili kamuya acik alan tasarimlari bir kelepcede ince folyo menteseler kullanir Diger bir konu ise bir sismografin transfer fonksiyonunun frekans tepkisinin bilinebilmesi icin dogru bir sekilde karakterize edilmesi gerektigidir Bu genellikle profesyonel ve amator enstrumanlar arasindaki en onemli farktir Cogu degisken frekansli bir sarsma masasinda karakterize edilir Kuvvetli hareket sismograflari Baska bir sismometre turu dijital kuvvetli hareket sismografi veya ivmeolcerdir Boyle bir cihazdan elde edilen veriler deprem muhendisligi yoluyla bir depremin insan yapimi yapilari nasil etkiledigini anlamak icin gereklidir Bu tur cihazlarin kayitlari muhendislik sismolojisiyle sismik tehlikenin degerlendirilmesi icin cok onemlidir Guclu hareket sismometresi ivmeyi olcer Bu daha sonra hiz ve konumu vermek icin matematiksel olarak integrali alinabilir Kuvvetli hareket sismometreleri yer hareketlerine telesismik cihazlar kadar duyarli degildir ancak en guclu sismik sarsinti sirasinda olcekte kalirlar Yogunluk olcer uygulamalarinda guclu hareket sensorleri kullanilir Alet ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca Agnew Duncan Carr 2003 Ch 1 History of Seismology International Handbook of Earthquake amp Engineering Seismology Part A ss 3 11 ISBN 978 0 12 440652 0 LCCN 2002103787 Physics of the Zero Length Spring of Geoscience physics mercer edu 28 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2018 20 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi