Sopio Gurieli'nin Mezarı

Sopio Gurieli’nin Mezarı, Gurieli hanedanından Gürcü prensesi Sopio’nun Türkiye’deki mezarıdır. 1829’da Platana’da inşa edilmiş olan anıtsal mezar, daha sonra Ünye’ye taşınmıştır. Kilise Tepe'deki veya Yalı'daki Rum Ortodoks kilisenin avlusuna taşınmış olan bu mezar günümüze ulaşmamıştır.

Sopio Gurieli'nin Platana'daki (solda) ve Ünye'deki (sağda) anıt mezarları.

Sopio Gurieli, Gürcistan’ı işgal eden Çarlık Rusya güçlerine karşı 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Guria Prensliğinin bağımsızlığını yeniden tesis etmek için savaşırken yenilince Osmanlı ülkesine sığındı. Kısa süre sonra Platana’da ölen Sopio, öldüğü kasabadaki Rum manastırında toprağa verildi. Mezarı üzerine inşa edilen baldaken yapı, 1909 yılında Droeba gazetesinin ekinde yayımlanan fotoğrafa göre dört sütun üzerine oturtulmuş kemerli bir kısımla son buluyordu. Yapının çatısı kiremitle örtülüydü. Mezar, Akçaabat'ın Orta Mahalle mevkiinde bulunan ve günümüzde varlığını koruyan Başmelek Mikail Kilisesi avlusunda bulunmaktaydı. Fyodor Uspenski'nin 1916 yılında yaptığı araştırma ve keşif gezisinde çektiği bir fotoğrafta kilise avlusunda yer alan anıt mezarın henüz yıkılmamış olduğu görünmektedir.

Uspensky'nin araştırma gezisinde fotoğraflanan Başmelek Mikail Kilisesi ve Gurieli'nin anıt mezarı (sağda), Akçaabat (1916)

Daha sonraki bir döneme ait Dmitri Ermakov’un bir fotoğrafında ise, Sopio Gurieli’nin mezarının Ünye’de olduğu belirtilmiştir. Sopio Gurieli’nin maiyetinin büyük bir olasılıkla 1909 yılından sonra, 93 Harbi’nin ardından Gürcülerin yerleştiği Ünye kasabasına göç ettiği ve Sopio Gurieli’nin mezarını da taşıdığı tahmin edilmektedir. Ünye’de Meryem Ana'ya adanmış Rum Ortodoks Kilisesi’nin avlusundaki baldaken yapının Platana’daki yapıdan biraz daha farklı olduğu görülmektedir. Öte yandan Platana’daki anıtsal mezarda görünür halde bir lahit olmadığı halde, Ünye’deki baldaken yapıda açık biçimde bir lahit bulunmaktadır. Gurieli'nin Ünye'deki mezarının Meryem Ana'ya adanmış bir Rum Ortodoks kilisesinde bulunduğu bilgisi Ermakov'un notuyla sabittir. Patrikhane kayıtlarına göre Ünye'de Meryem Ana'ya adanmış iki Rum Ortodoks kilisesi bulunmaktaydı.

Sopio Gurieli'nin mezarının Yalı semtineki Rum Ortodoks kilisesine mi yoksa Kilise Tepe'deki Rum Ortodoks kilisesine mi taşındığı net olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte Kilise Tepe'deki Theotokos (Meryem Ana) Ortodoks Kilise tamamen yıkılmış olup Sopio Gurieli'nin mezarı da bu sırada ortadan kalkmış olabilir. Nitekim bu kilisenin çan kulesi 1923 öncesinde Topal Osman ve adamları tarafından yıkılmış, daha sonra kilise 1950'li yıllarda tamamen ortadan kaldırılarak Meçhulasker Orta Okulu arazisine katılmıştır. Daha sonra 2011 yılında okul binasını yenilemek amacıyla yapılan yıkım ve hafriyat çalışmalarında pek çok mezar ve yapı kalıntısıyla karşılaşılmıştır. Kültür Sanat Merkezi olarak restore edilen Yalı'daki Panagia (Meryem Ana) Ortodoks Kilisesi ise varlığını korumuş olmakla birlikte avlusunda bir mezar bulunmamaktadır.

Kaynakça

1. ^ ^{a b c d} "Necmettin Aygün - "Akçaabat'ta, Orta Mahalle'deki Rum Kilisesinin Adı Hakkındaki İhtilafa Dair Rapor"". 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2022. 
2. ^ "Sopio Gurieli'nin Platana'daki Mezarı, Droeba - Resimli Ek, 19 Nisan 1909, sayı: 16". 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2022. 
3. ^ ""Bakire Meryem Kilisesi'nde Sopio Gurieli'nin Mezarı, Ünye - Gürcistan Ulusal Arşivi". 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2022. 
4. ^ "Ünye Yalı Kilisesi'nin Gerçek İsmi Bulundu". Ünye TV. unyetv.net. 20 Nisan 2016. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. Patrikhane kayıtlarında Ünye’de kayıtlı iki kilise görünmekte olup, bunlar yukarıdaki ve aşağıdaki kilise olarak isimlendirilmişti. Yukarıda diye bahsedilen kilise şimdiki Meçhul Asker Ortaokulu’nun yerinde var olmuş 1957 yılında yıkılarak yerine bina yapılmıştır. Aşağıdaki olarak kayıtlara geçen ise Yalı Kilisesi’dir. 
5. ^ Mistepe, M. Ufuk (15 Şubat 2019). "Bizim Hanım Kilisesi". Ünye TV. unyetv.net. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. Çan Kulesi’nin kampana mahallini, vefat yılı olan 1923 yılından önce Giresunlu Meşhur Topal Osman Ağa ve adamları, halat takıp, yerle bir etmişler. Sadece kulenin çokgen kaidesi ayakta kalmıştı. Mimarlık şaheseri bu muhteşem Kilise Binası, 1954 – 1955 yılları arasında yıktırıldı. Amaç: Arsa temin etmek ve buraya yeni bir okul binası yapmaktı. 
6. ^ "Ünyeli Vasiliki'nin Hüzünlü Yaşamı". Ünye Vizyon Dergisi, Yıl : 1, Sayı : 2, ss. 26 - 28. unyezile.net. 2 Şubat 2010. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 1933’te kilise ve mezarlık arsası ortaokula dönüştürülmüş, okulun genişletme çalışmaları ve müştemilâtının yeniden inşâsı için 1955’te tamamen sökülmüştü. 
7. ^ A. Kabayel - A. Derya Varilci (13 Ocak 2012). . Ünye Kent. unyekent.com. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 23 Aralık 2011’de son zilini çalan Meçhul Asker İlköğretim Okulu yıkılıyor. Bir yandan okula ait molozlar taşınırken, diğer yandan yeni yapılacak olan okul binasının temeli atılıyor. İş makineleri, dozerler ve kamyonlar okul binalarına ait son kalıntıları süpürüyor. Spor kompleksinin demirleri toplanıyor. Okulu çevreleyen duvarların bir bölümü şantiye girişi için yıkılmış. Dozerin kepçesi zemine her daldığında, yıllar önce toprağın altında kalmış bir yapı kalıntısına ya da bir mezar parçasına denk geliyor. Rengi iyice esmerleşmiş koyu kahverengi insan kemikleri ve kafatasları; tıpkı Saray Camisi restorasyonunda caminin bânisi Kondura Ahmet Efendi’nin kemikleri gibi molozlarla birlikte alınıp götürülüyor. 
8. ^ . Ünye Belediyesi. unye.bel.tr. 7 Ağustos 2017. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022.