Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stepan Gevorgiyeviç Şaumyan (Ermenice: Ստեփան Գեւորգի Շահումյան, Rusça: Степан Георгиевич Шаумян Stepan Georgiyeviç Şaumyan, 1 Ekim 1878 – 20 Eylül 1918), Ermeni asıllı Rus komünist ve Bolşevikdir. 1917 Ekim Devrimi sırasında Kafkaslarda önde gelen Bolşevik önderlerdendir.
| Stepan Şaumyan | |
|---|---|
 | |
| Baku Halk Komiserleri Sovyetinin başkanı | |
| Görev süresi 25 Nisan 1918 - 31 Temmuz 1918 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Makam feshedildi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Stepan Gevorgiyeviç Şaumyan 13 Ekim 1878 Tiflis, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Eylül 1918 (39 yaşında) Krasnovodsk, Rusya SFSC |
| Ölüm nedeni | Kurşuna dizilme |
| Defin yeri | Bilinmiyor |
| Milliyeti | Ermeni |
| Partisi | Rusya Sosyal-Demokrat İşçi Partisi/Bolşevik |
| Diğer siyasi bağlantıları | Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi |
| Bitirdiği okul | Riga Teknik Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi, devrimci |
| Hükûmeti | Bakü Komünü |
| Dini | materialist |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Suren Surenin Ayaks Kafkaslar'ın Lenin'i |
| Rütbesi | Halk komiseri |
| Çatışma/savaşları | Baku dövüşü |
Çok sayıda gazete ve yayın çıkartmış olsa da en çok Bakü Komünü lideri olarak tanınır. Mart 1918’de Bolşevik lider Lenin tarafından Kafkaslarda Bolşevik iktidarın etkin hale gelmesi ile görevlendirilmiştir. Bakü Komünü sırasında sayısız sıkıntılarla karşı karşıya kalmıştır; şehrin Azeri ve Ermeni nüfusu arasında yaşanan etnik çatışmalar ve bölgeye karşı ilerleyen Osmanlı Ordusuna karşı savaşırken Ekim Devrimini bölgeye yaymaya çalışmıştır.
Şaumyan, devrimci geçmişi boyunca Suren, Surenin ve Ayaks takma isimlerini kullanmıştır. Bakü’de iktidarı alarak kurdukları komünün 1918 Temmuz ayında düşmesiyle beraber 26 Bakü Komiseri olarak bilinen Şaumyan ve diğer Bolşevik önderler şehri terk ederek kaçsalar da Hazar Denizi kıyılarında İngilizler ve Bolşevik karşıtlarınca yakalanarak 20 Eylül 1918 günü idam edilirler.
Gençliği
Şaumyan, Rus İmparatorluğu’na bağlı Gürcistan’daki Tiflis’te giysi ticareti yapan tacir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Sankt-Peterburg Politeknik Üniversitesi ve Riga Teknik Üniversitesi'ni bitirir. 1900 yılında Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne girer.
Devrimciliğe adım atış
Üniversite yıllarında öğrenci eylemlerine karışır ve Çarlık polisi tarafından Kafkaslara sürgüne gönderilir. Sürgünden Almanya’ya kaçan Şaumyan Berlin’de 1905 yılında mezun olacağı Humboldt Üniversitesi Felsefe Bölümüne gider. Almanya’da bulunduğu süre içinde sürgün Rus aydınlarla temas eder. Bu dönemde RSDİP liderlerinden Julius Martov, Georgi Plehanov ve Vladimir Lenin ile tanışır.
1903 yılında önce Brüksel sonra da Londra’da yapılan ve partinin bölünmesine sebep olan RSDİP 2. Kongresinde Lenin tarafında yer alır ve Bolşeviklere katılır. Kafkaslara döner ve öğretmenlik yapar. 1905 Devrimi ile birlikte Bakü’ye gider ve burada petrol işçileri arasındaki örgütlenmeleri henüz Stalin ismini almamış olan Koba ile birlikte yürütür. Bu dönemde özellikle 1905 Devriminin Çarlık rejimi tarafından vahşice bastırılmasından dolayı siyasetten çekilir.
Ekim Devrimi
1914 yılında Bakü’de meydana gelen işçi grevini örgütleyenlerdendir. Grev Çarlık askerlerince bastırılacak ve Şaumyan tutuklanacaktır. 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık rejiminin devrilmesiyle beraber serbest kalır. Devrimci sürece dahil olmamış olsa da Bakü Sovyet örgütünün başkanı seçilir. Sovyetin yayın organı Bakinsky Rabochy (Bakü İşçisi) adlı gazeteyi çıkartır. Yayınlarındaki propaganda yüzünden Geçici Hükümet tarafından baskı görür.
Bakü Komünü
Kuruluş
Bolşevikler Ekim Devrimi ile birlikte başta Sankt-Peterburg ve Moskova olmak üzere özellikle Rusya’nın merkezindeki sanayi şehirlerinde iktidarı alsalar da devrimin Kafkaslardaki etkisi sınırlı olur. Şaumyan yeni Sovyet hükûmeti Sovnarkom tarafından Bakü Halk Komiserleri Konseyi Başkanı ve Kafkaslar Olağanüstü Komiseri atanarak bölgeye gönderilir. Bakü Sovyetinde yönetim Bolşevikler, Sol SR’lar, Menşevikler ve Taşnakların ittifakından oluşur.
Mart Olayları
1918 Mart ayında Azeri milyoner, iş adamı Zeynelabidin Tagiyev’in oğlu Mehmet’in cenazesine katılmak için Lenkeran’dan gelen bir grup Azeri asker Bakü Sovyeti tarafından silahsızlandırılır. Bu olay çoğunlukla müslüman olan Azeri yerel halkla ve önde gelen siyasi partileri Müsavat Partisi ile yönetiminde Azerilerin düşmanı olarak görülen Ermenilerin bulunduğu Bakü Sovyeti arasında büyük gerilime neden olur. Azerilerin yoğunlukla Osmanlı İmparatorluğuna katılmak istemeleri, bu kapsamda Enver Paşa’nın kardeşi Nuri Paşa komutasında bölgeye ilerleyen Kafkas İslam Ordusuna destek vermeleri Sovyet yönetimini tedbir almaya itecektir. Bolşeviklere ve Taşnaklara bağlı silahlı kuvvetler bu gergin ortamda Sovyet yönetimine karşı çıkan Azerilere karşı askeri bir harekât başlatırlar. İlk saldırıyı hangi tarafın gerçekleştirdiği bilinmese de Bakü’de Azeriler yenildikten sonra Ermeniler tarafından geniş kapsamlı bir katliam yapılır. Yapılan katliamda 3 bin ila 12 bin Türk kökenli müslüman öldürülür.
Bakü Muharebesi
Bakü Sovyetinde iktidarda bulunan Bolşevikler tek başlarına iktidarda olmadıkları için sürekli olarak diğer sosyalist partiler ve Ermeni Taşnaklarla çatışma halindedir. Diğer partiler Osmanlı Ordusuna karşı verilen savaşta İngilizlerden yardım alınmasını savunurken, Moskova’nın kesin talimatı üzerine hareket eden Bolşevikler İngiltere ile işbirliğine kesinlikle karşı çıkıyordu. Şaumyan Rusya’nın başka bölgelerinde Bolşeviklere karşı Beyaz Ordu saflarında savaşan İngiltere’ye güvenmiyor ve işbirliği tekliflerini reddediyordu. Görece güçsüz konumda olan Şaumyan, sürmekte olan Rus İç Savaşı yüzünden beklediği destek hiç gelmeyecektir. Haziran 1918’den beri sürmekte olan muharebelerde ağırlıklı olarak Ermenilerden oluşan ordusunun düzenli Kafkas İslam Ordularına karşı tutunamayacağını gören Şaumyan zor durumda kalır. Bu sırada Bakü Komünündeki diğer özneler İngiltere ile temas halindedirler ve Bolşeviklere rağmen uzlaşırlar. İngiltere hükûmeti Bolşevik olmamak kaydıyla her siyasi partiyle işbirliği yapmaya açık olduğunu ilan edince Sovyet yönetimindeki Bolşeviklerden kurtulma planı yürürlüğe konur.
Çöküş
Sonunda 26 Temmuz 1918 günü Bakü Sovyetinde yapılan oylamada Bolşevikler 259 oya karşı – 236 oyla geride kalırlar ve yönetimi kaybederler. Şaumyan’ın müttefikleri onu terk etmiştir. Şaumyan Bolşeviklerin Sovyet organından ve Bakü’den ayrılacağını açıklar. Bolşevikler olmadan kurulan SR, Menşevik ve Taşnaklardan oluşan hükûmet İngiltere ile işbirliği yapar ve aynı gün General Thompson komutasındaki İngiliz Ordusu Bakü’yü işgal eder.
Tutuklanma ve ölüm
31 Temmuz günü 26 Bolşevik Komiser Bolşevik silahlı kuvvetlerinin Hazar Denizi üzerinden Astrahan’a götürmeyi planlasalar da başarılı olamazlar. Gemileri 16 Ağustosta Bakü hükûmeti tarafından ele geçirilir. Komiserler ve Şaumyan'ın oğlu Lev Şaumyan, tutuklanarak Bakü’de hapse atılırlar. 28 Ağustos günü ise yapılan Bakü Sovyet seçimlerinde Şaumyan ve diğer Bolşevikler hapisteyken vekil seçilirler. Anastas Mikoyan önderliğindeki bir grup Bolşevik 14 Eylül günü Şaumyan ve arkadaşlarını hapse düzenledikleri baskınla kurtarmayı başarırlar. Gemiye binerek Krasnovodsk’a çıkarlar. Ancak burada İngiliz desteğindeki Bolşevik karşıtı kuvvetlerince yakalanırlar. Şaumyan ve Bolşevik liderler bölgedeki İngiliz General ’a teslim edilir. Bolşeviklerin esir İngiliz subaylarla değişimi söz konusu olsa da Hazar Demiryolu boyunda bilinmeyen bir yerde 20 Eylül akşamı Şaumyan ve Bolşevikler kurşuna dizilerek öldürülür. Bolşeviklerin başlamış olan iç savaştaki Beyaz Ordu mensuplarınca öldürüldüğü iddia edilse de İngiliz Ordusunun da sorumluluğu bulunmaktadır.
Geleneği
Şaumyan ölümünden sonra Ekim Devrimi uğruna hayatını kaybetmiş bir kahraman olarak değerlendirilir. Ayrıca Şaumyan’ın Lenin ve Stalin ile yakın bağları nedeniyle ve İngiliz Ordusunun Şaumyan ve arkadaşlarının idamına karışmaları sebebiyle İngiltere ile Sovyetler Birliği arasında sürekli olarak bir sürtüşme sebebi olacaktır. Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Dağlık Karabağ bölgesindeki Vararakn Hankendi kentinin adı Şaumyan’ın adına Stepanakert olarak değiştirilir. 1992 yılında Azerbaycan kentin eski adı olan Hankendi’yi kullanacak, uluslararası alanda tanınmayan de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti topraklarındaki kent için bu devlet yetkilileri hala Stepanakert adını kullanmaktadırlar. Ayrıca yine bu devlet sınırları içinde Şaumyan ili bulunmaktadır. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetindeki Celaloğlu kentinin adı Stepanavan olarak değiştirilmiştir, kent hala bu ismi korumaktadır. Sankt-Peterburg, Yekaterinburg, Rostov-na-Donu, Stavropol’da adına caddeler bulunur. 1931 yılında adına Ermenistan’ın başkenti Erivan’da dikilen heykel hala korunmaktadır.
Yeniden defnedilmesi
Şaumyan ve diğer Bolşeviklerin naaşları Rus İç Savaşından sonra öldürüldükleri yerden alınarak Sovyetler Birliği yönetimi tarafından Bakü'de anılarına yapılan anıt mezara gömülür. Anıt mezar Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra da varlığını korur. Ancak Ocak 2009'da Azerbaycan Bakü Belediyesi 26 Bakü Komiseri Anıtının yıkılacağını bildirir ve yıkım kısa sürede tamamlanır. Gelişme Ermenistan'da tepkiyle karşılandı. Azerbaycan yönetimi, yıkım sırasında yapılan kazılarda ise sadece 21 naaş bulunduğunu açıkladı. Şaumyan ve 4 Bolşevik Komiserin kaçtığı iddia edildi. Şaumyan’ın İngilizler tarafından bırakıldığı iddiası ise Şaumyan’ın torunu Tatyana tarafından reddedilmiştir.
Anıtın yıkılmasını modern Azerbaycan’ın bağımsızlığı için yapılan mücadeleye leke sürüldüğünü açıklayan Ermenistan ve Azerbaycan Komünist Partileri olanları kınamıştır. Azeri Müsavat Partisi yetkilileri ise Azerileri öldüren Ermenileri anan bir anıtın Tel Aviv’in ortasına SS anıtı yapılmasıyla benzeterek yıkım kararını desteklemişlerdir.
Galeri
-
![image]()
Sisian 'daki büstü -
![image]()
Kentron / Erivan 'daki Heykeli -
![image]()
Stepanavan 'daki heykeli -
![image]()
1933 Sovyet Pulu -
![image]()
1968 Sovyet Pulu
Kaynakça
- ^ Arzumanyan, M. Շահումյան, Ստեփան Գևորգի. The Soviet Armenian Encyclopedia. Yerevan, Armenian SSR, cilt. viii, 1982 s. 431-434
- ^ Panossian, Razmik. The Armenians: From Kings And Priests to Merchants And Commissars. New York: Columbia University Press, 2006, s. 211
- ^ Hopkirk, Peter. On Secret Service East of Constantinople: The Plot to Bring Down the British Empire. Oxford: Oxford University Press, 2001 s. 305
- ^ Montefiore, Simon Sebag, Young Stalin, Vintage Books, 2008, s.195
- ^ Michael Smith, Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory
- ^ Kurucusu Mehmed Emin Resulzade’dir.
- ^ Michael P. Croissant, The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. New York: Praeger, 1998, s. 14-15
- ^ Çatışmanın Müsavat Partisini tasfiye etmek için Sovyet yönetimince çıkartıldığı da iddia edilmektedir. Azeri ve Ermeni milliyetçileri tarafından başlatılan çatışmalar iki halk arasında günümüze kadar giderilemeyecek düşmanlıkların başlamasına neden olacaktır. Kafkas İslam Ordusu altı ay geçmeden (Eylül 1918) Bakü’yü yerli Azeri güçlerinin de desteğiyle ele geçirecek. Bu sefer benzer bir Ermeni katliamı meydana gelecek ve şehirde 10 bin Ermeni öldürülecektir.([1] 11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Human Rights Watch. "Playing the 'Communal Card': Communal Violence and Human Rights (Armenia-Azerbaijan bölümü)". 13 Şubat 2010 tarihinde erişilmiştir.)
- ^ Fromkin, David. A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. New York: Owl, 1989 s. 356
- ^ Hopkirk, Peter, On Secret Service, s. 322
- ^ "Шаумян Лев Степанович (Shahumyan Lev Stepanovich)".[]
- ^ Leach, Hugh. Strolling About the Roof of the World: The First Hundred Years of the Royal Society for Asian Affairs. London: Routledge Curzon, 2002, s. 26-27
- ^ [2] 23 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . konuyla ilgili 5 Şubat 2009 tarihli haber, 14 Şubat 2010 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Moskova’da yaşayan Tatyana, Kommersant gazetesine verdiği demeçte, büyükannesinin yeniden defin töreninde orada olduğunu belirterek iddiaları yalanlayacaktır.
- ^ Bolşevik komiserler iddia edildiği gibi tamamen Ermenilerden oluşmamaktaydı. Aslına bakılırsa sadece 6 üyesi Ermeni olan hükûmet, başkanı Şaumyan sebebiyle Ermeni olarak bilinmiştir. Buna karşın komitede 2 Azerinin yanı sıra Gürcüler, Yunanlar, Letonlar ve Yahudiler bulunmaktaydı.
Konuyla ilgili yayınlar
- Suny, Ronald Grigor. The Baku Commune, 1917-18. Princeton: Princeton University Press, 1972
- Hopkirk, Peter. On Secret Service East of Constantinople: The Plot to Bring Down the British Empire. Oxford: Oxford University Press, 2001
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Stepan Gevorgiyevic Saumyan Ermenice Ստեփան Գեւորգի Շահումյան Rusca Stepan Georgievich Shaumyan Stepan Georgiyevic Saumyan 1 Ekim 1878 20 Eylul 1918 Ermeni asilli Rus komunist ve Bolsevikdir 1917 Ekim Devrimi sirasinda Kafkaslarda onde gelen Bolsevik onderlerdendir Stepan SaumyanBaku Halk Komiserleri Sovyetinin baskaniGorev suresi 25 Nisan 1918 31 Temmuz 1918Yerine geldigi Makam olusturulduYerine gelen Makam feshedildiKisisel bilgilerDogum Stepan Gevorgiyevic Saumyan 13 Ekim 1878 1878 10 13 Tiflis Rus ImparatorluguOlum 20 Eylul 1918 39 yasinda Krasnovodsk Rusya SFSCOlum nedeni Kursuna dizilmeDefin yeri BilinmiyorMilliyeti ErmeniPartisi Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi BolsevikDiger siyasi baglantilari Rusya Sosyal Demokrat Isci PartisiBitirdigi okul Riga Teknik UniversitesiMeslegi Siyasetci devrimciHukumeti Baku KomunuDini materialistAskeri hizmetiTakma adi Suren Surenin Ayaks Kafkaslar in Lenin iRutbesi Halk komiseriCatisma savaslari Baku dovusu Cok sayida gazete ve yayin cikartmis olsa da en cok Baku Komunu lideri olarak taninir Mart 1918 de Bolsevik lider Lenin tarafindan Kafkaslarda Bolsevik iktidarin etkin hale gelmesi ile gorevlendirilmistir Baku Komunu sirasinda sayisiz sikintilarla karsi karsiya kalmistir sehrin Azeri ve Ermeni nufusu arasinda yasanan etnik catismalar ve bolgeye karsi ilerleyen Osmanli Ordusuna karsi savasirken Ekim Devrimini bolgeye yaymaya calismistir Saumyan devrimci gecmisi boyunca Suren Surenin ve Ayaks takma isimlerini kullanmistir Baku de iktidari alarak kurduklari komunun 1918 Temmuz ayinda dusmesiyle beraber 26 Baku Komiseri olarak bilinen Saumyan ve diger Bolsevik onderler sehri terk ederek kacsalar da Hazar Denizi kiyilarinda Ingilizler ve Bolsevik karsitlarinca yakalanarak 20 Eylul 1918 gunu idam edilirler GencligiSaumyan Rus Imparatorlugu na bagli Gurcistan daki Tiflis te giysi ticareti yapan tacir bir ailenin cocugu olarak dunyaya gelir Sankt Peterburg Politeknik Universitesi ve Riga Teknik Universitesi ni bitirir 1900 yilinda Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi ne girer Saumyan gencligindeDevrimcilige adim atisUniversite yillarinda ogrenci eylemlerine karisir ve Carlik polisi tarafindan Kafkaslara surgune gonderilir Surgunden Almanya ya kacan Saumyan Berlin de 1905 yilinda mezun olacagi Humboldt Universitesi Felsefe Bolumune gider Almanya da bulundugu sure icinde surgun Rus aydinlarla temas eder Bu donemde RSDIP liderlerinden Julius Martov Georgi Plehanov ve Vladimir Lenin ile tanisir Stepan Saumyan ve Caparidze 1908 Bakinskiy Rabociy uyeleriyle birlikte Saumyan orta sira soldan ikinci Caparidze orta sira sagdan birinci 1903 yilinda once Bruksel sonra da Londra da yapilan ve partinin bolunmesine sebep olan RSDIP 2 Kongresinde Lenin tarafinda yer alir ve Bolseviklere katilir Kafkaslara doner ve ogretmenlik yapar 1905 Devrimi ile birlikte Baku ye gider ve burada petrol iscileri arasindaki orgutlenmeleri henuz Stalin ismini almamis olan Koba ile birlikte yurutur Bu donemde ozellikle 1905 Devriminin Carlik rejimi tarafindan vahsice bastirilmasindan dolayi siyasetten cekilir Ekim DevrimiSaumyan arkadaslariyla 1914 yilinda Baku de meydana gelen isci grevini orgutleyenlerdendir Grev Carlik askerlerince bastirilacak ve Saumyan tutuklanacaktir 1917 Subat Devrimi ile Carlik rejiminin devrilmesiyle beraber serbest kalir Devrimci surece dahil olmamis olsa da Baku Sovyet orgutunun baskani secilir Sovyetin yayin organi Bakinsky Rabochy Baku Iscisi adli gazeteyi cikartir Yayinlarindaki propaganda yuzunden Gecici Hukumet tarafindan baski gorur Baku KomunuKurulus source source source source source Stepan Saumyan Baku de bir mitingde 1917 dikkatli bakinca Saumyan in saciyla oynama huyunu fark edebilirsiniz Bolsevikler Ekim Devrimi ile birlikte basta Sankt Peterburg ve Moskova olmak uzere ozellikle Rusya nin merkezindeki sanayi sehirlerinde iktidari alsalar da devrimin Kafkaslardaki etkisi sinirli olur Saumyan yeni Sovyet hukumeti Sovnarkom tarafindan Baku Halk Komiserleri Konseyi Baskani ve Kafkaslar Olaganustu Komiseri atanarak bolgeye gonderilir Baku Sovyetinde yonetim Bolsevikler Sol SR lar Mensevikler ve Tasnaklarin ittifakindan olusur Mart Olaylari 1918 Mart ayinda Azeri milyoner is adami Zeynelabidin Tagiyev in oglu Mehmet in cenazesine katilmak icin Lenkeran dan gelen bir grup Azeri asker Baku Sovyeti tarafindan silahsizlandirilir Bu olay cogunlukla musluman olan Azeri yerel halkla ve onde gelen siyasi partileri Musavat Partisi ile yonetiminde Azerilerin dusmani olarak gorulen Ermenilerin bulundugu Baku Sovyeti arasinda buyuk gerilime neden olur Azerilerin yogunlukla Osmanli Imparatorluguna katilmak istemeleri bu kapsamda Enver Pasa nin kardesi Nuri Pasa komutasinda bolgeye ilerleyen Kafkas Islam Ordusuna destek vermeleri Sovyet yonetimini tedbir almaya itecektir Bolseviklere ve Tasnaklara bagli silahli kuvvetler bu gergin ortamda Sovyet yonetimine karsi cikan Azerilere karsi askeri bir harekat baslatirlar Ilk saldiriyi hangi tarafin gerceklestirdigi bilinmese de Baku de Azeriler yenildikten sonra Ermeniler tarafindan genis kapsamli bir katliam yapilir Yapilan katliamda 3 bin ila 12 bin Turk kokenli musluman oldurulur Baku Muharebesi Baku Sovyetinde iktidarda bulunan Bolsevikler tek baslarina iktidarda olmadiklari icin surekli olarak diger sosyalist partiler ve Ermeni Tasnaklarla catisma halindedir Diger partiler Osmanli Ordusuna karsi verilen savasta Ingilizlerden yardim alinmasini savunurken Moskova nin kesin talimati uzerine hareket eden Bolsevikler Ingiltere ile isbirligine kesinlikle karsi cikiyordu Saumyan Rusya nin baska bolgelerinde Bolseviklere karsi Beyaz Ordu saflarinda savasan Ingiltere ye guvenmiyor ve isbirligi tekliflerini reddediyordu Gorece gucsuz konumda olan Saumyan surmekte olan Rus Ic Savasi yuzunden bekledigi destek hic gelmeyecektir Haziran 1918 den beri surmekte olan muharebelerde agirlikli olarak Ermenilerden olusan ordusunun duzenli Kafkas Islam Ordularina karsi tutunamayacagini goren Saumyan zor durumda kalir Bu sirada Baku Komunundeki diger ozneler Ingiltere ile temas halindedirler ve Bolseviklere ragmen uzlasirlar Ingiltere hukumeti Bolsevik olmamak kaydiyla her siyasi partiyle isbirligi yapmaya acik oldugunu ilan edince Sovyet yonetimindeki Bolseviklerden kurtulma plani yururluge konur Cokus Sonunda 26 Temmuz 1918 gunu Baku Sovyetinde yapilan oylamada Bolsevikler 259 oya karsi 236 oyla geride kalirlar ve yonetimi kaybederler Saumyan in muttefikleri onu terk etmistir Saumyan Bolseviklerin Sovyet organindan ve Baku den ayrilacagini aciklar Bolsevikler olmadan kurulan SR Mensevik ve Tasnaklardan olusan hukumet Ingiltere ile isbirligi yapar ve ayni gun General Thompson komutasindaki Ingiliz Ordusu Baku yu isgal eder Tutuklanma ve olum26 Baku Komiserinin idam edilmesi 31 Temmuz gunu 26 Bolsevik Komiser Bolsevik silahli kuvvetlerinin Hazar Denizi uzerinden Astrahan a goturmeyi planlasalar da basarili olamazlar Gemileri 16 Agustosta Baku hukumeti tarafindan ele gecirilir Komiserler ve Saumyan in oglu Lev Saumyan tutuklanarak Baku de hapse atilirlar 28 Agustos gunu ise yapilan Baku Sovyet secimlerinde Saumyan ve diger Bolsevikler hapisteyken vekil secilirler Anastas Mikoyan onderligindeki bir grup Bolsevik 14 Eylul gunu Saumyan ve arkadaslarini hapse duzenledikleri baskinla kurtarmayi basarirlar Gemiye binerek Krasnovodsk a cikarlar Ancak burada Ingiliz destegindeki Bolsevik karsiti kuvvetlerince yakalanirlar Saumyan ve Bolsevik liderler bolgedeki Ingiliz General a teslim edilir Bolseviklerin esir Ingiliz subaylarla degisimi soz konusu olsa da Hazar Demiryolu boyunda bilinmeyen bir yerde 20 Eylul aksami Saumyan ve Bolsevikler kursuna dizilerek oldurulur Bolseviklerin baslamis olan ic savastaki Beyaz Ordu mensuplarinca olduruldugu iddia edilse de Ingiliz Ordusunun da sorumlulugu bulunmaktadir source source source source source 26 Baku Komiseri nin 1920 deki tekrar defni GelenegiSaumyan ve oglu Lev Saumyan Saumyan olumunden sonra Ekim Devrimi ugruna hayatini kaybetmis bir kahraman olarak degerlendirilir Ayrica Saumyan in Lenin ve Stalin ile yakin baglari nedeniyle ve Ingiliz Ordusunun Saumyan ve arkadaslarinin idamina karismalari sebebiyle Ingiltere ile Sovyetler Birligi arasinda surekli olarak bir surtusme sebebi olacaktir Sovyetler Birligi doneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Daglik Karabag bolgesindeki Vararakn Hankendi kentinin adi Saumyan in adina Stepanakert olarak degistirilir 1992 yilinda Azerbaycan kentin eski adi olan Hankendi yi kullanacak uluslararasi alanda taninmayan de facto Daglik Karabag Cumhuriyeti topraklarindaki kent icin bu devlet yetkilileri hala Stepanakert adini kullanmaktadirlar Ayrica yine bu devlet sinirlari icinde Saumyan ili bulunmaktadir Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetindeki Celaloglu kentinin adi Stepanavan olarak degistirilmistir kent hala bu ismi korumaktadir Sankt Peterburg Yekaterinburg Rostov na Donu Stavropol da adina caddeler bulunur 1931 yilinda adina Ermenistan in baskenti Erivan da dikilen heykel hala korunmaktadir Yeniden defnedilmesiSaumyan ve diger Bolseviklerin naaslari Rus Ic Savasindan sonra olduruldukleri yerden alinarak Sovyetler Birligi yonetimi tarafindan Baku de anilarina yapilan anit mezara gomulur Anit mezar Sovyetler Birliginin dagilmasindan sonra da varligini korur Ancak Ocak 2009 da Azerbaycan Baku Belediyesi 26 Baku Komiseri Anitinin yikilacagini bildirir ve yikim kisa surede tamamlanir Gelisme Ermenistan da tepkiyle karsilandi Azerbaycan yonetimi yikim sirasinda yapilan kazilarda ise sadece 21 naas bulundugunu acikladi Saumyan ve 4 Bolsevik Komiserin kactigi iddia edildi Saumyan in Ingilizler tarafindan birakildigi iddiasi ise Saumyan in torunu Tatyana tarafindan reddedilmistir Anitin yikilmasini modern Azerbaycan in bagimsizligi icin yapilan mucadeleye leke suruldugunu aciklayan Ermenistan ve Azerbaycan Komunist Partileri olanlari kinamistir Azeri Musavat Partisi yetkilileri ise Azerileri olduren Ermenileri anan bir anitin Tel Aviv in ortasina SS aniti yapilmasiyla benzeterek yikim kararini desteklemislerdir GaleriSisian daki bustu Kentron Erivan daki Heykeli Stepanavan daki heykeli 1933 Sovyet Pulu 1968 Sovyet PuluKaynakca Arzumanyan M Շահումյան Ստեփան Գևորգի The Soviet Armenian Encyclopedia Yerevan Armenian SSR cilt viii 1982 s 431 434 Panossian Razmik The Armenians From Kings And Priests to Merchants And Commissars New York Columbia University Press 2006 s 211 ISBN 0 231 13926 8 Hopkirk Peter On Secret Service East of Constantinople The Plot to Bring Down the British Empire Oxford Oxford University Press 2001 s 305 ISBN 0 19 280230 5 Montefiore Simon Sebag Young Stalin Vintage Books 2008 s 195 Michael Smith Azerbaijan and Russia Society and State Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory Kurucusu Mehmed Emin Resulzade dir Michael P Croissant The Armenia Azerbaijan Conflict Causes and Implications New York Praeger 1998 s 14 15 ISBN 0 275 96241 5 Catismanin Musavat Partisini tasfiye etmek icin Sovyet yonetimince cikartildigi da iddia edilmektedir Azeri ve Ermeni milliyetcileri tarafindan baslatilan catismalar iki halk arasinda gunumuze kadar giderilemeyecek dusmanliklarin baslamasina neden olacaktir Kafkas Islam Ordusu alti ay gecmeden Eylul 1918 Baku yu yerli Azeri guclerinin de destegiyle ele gecirecek Bu sefer benzer bir Ermeni katliami meydana gelecek ve sehirde 10 bin Ermeni oldurulecektir 1 11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Human Rights Watch Playing the Communal Card Communal Violence and Human Rights Armenia Azerbaijan bolumu 13 Subat 2010 tarihinde erisilmistir Fromkin David A Peace to End All Peace The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East New York Owl 1989 s 356 ISBN 0 8050 6884 8 Hopkirk Peter On Secret Service s 322 Shaumyan Lev Stepanovich Shahumyan Lev Stepanovich olu kirik baglanti Leach Hugh Strolling About the Roof of the World The First Hundred Years of the Royal Society for Asian Affairs London Routledge Curzon 2002 ISBN 0 415 29857 1 s 26 27 2 23 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde konuyla ilgili 5 Subat 2009 tarihli haber 14 Subat 2010 tarihinde erisilmistir Moskova da yasayan Tatyana Kommersant gazetesine verdigi demecte buyukannesinin yeniden defin toreninde orada oldugunu belirterek iddialari yalanlayacaktir Bolsevik komiserler iddia edildigi gibi tamamen Ermenilerden olusmamaktaydi Aslina bakilirsa sadece 6 uyesi Ermeni olan hukumet baskani Saumyan sebebiyle Ermeni olarak bilinmistir Buna karsin komitede 2 Azerinin yani sira Gurculer Yunanlar Letonlar ve Yahudiler bulunmaktaydi Konuyla ilgili yayinlarSuny Ronald Grigor The Baku Commune 1917 18 Princeton Princeton University Press 1972 ISBN 0 691 05193 3 Hopkirk Peter On Secret Service East of Constantinople The Plot to Bring Down the British Empire Oxford Oxford University Press 2001 ISBN 0 19 280230 5