Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stratonikeia (Hititçe: 𒀜𒊑𒅀 Atriya, Antik Yunanca: Στρατoνικεια), Muğla'nın Yatağan ilçesinde bulunan, Karya ve Roma dönemine ait antik yerleşimdir.
Στρατoνικεια | |
 Şehrin tiyatrosu   Stratonikeia   Stratonikeia | |
| Diğer adı | Stratonikeia, Stratoniceia, Stratoniki, Stratonike, Stratonice, Idrias, Chrysaoris, Hadrianopolis |
|---|---|
| Konum | Eskihisar, Yatağan, Muğla |
| Bölge | İç Karya, Asya Eyaleti (Roma İmp.) |
| Koordinatlar | 37°18′53″K 28°03′57″D / 37.31472°K 28.06583°D |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kurucu | I. Antiohos |
| Kuruluş | MÖ 3. yüzyıl |
| Devir(ler) | Antik Çağ ve Orta Çağ |
| Kültür(ler) | Karya, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı |
| İlgili kişi(ler) | I. Seleukos eşi Stratonis |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Batı cadde, gymnasion, kilise, Roma hamamı, agora, tiyatro, sahne binası ve orkestra, doğu parodos, doğu teras, batı teras. ve Bouleuterion |
| Kazı tarihleri | 2008'dan beri |
| Arkeologlar | Bilal Söğüt (PAÜ) |
| Durum | Restore |
| Kamusal erişim | Açık |
Kent antik dönemde kurulmuş olmakla birlikte Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de yerleşim görmüştür. Selçuklulardan kalma bir hamam ile Osmanlı döneminden kalma Şaban Ağa Camisi bunun kanıtıdır.
Konumu
Stratonikea Muğla'nın Yatağan ilçesi'nin 6–7 km. batısında, Yatağan-Milas karayolu çıkışında 1 kilometre mesafede yer alan Eskihisar mahallesi ile iç içe bir antik kenttir.
Tarihi
Kent, MÖ 3. yüzyıl'da kurulmuştur. Bazı akademisyenler Hitit dokümanlarında adı geçen Atriya şehrinin Stratonikeia olduğunu düşünmektedir. Atriya, Yunan sömürgecilerle Anadolu yerlileri arasındaki çatışmalarda önemli bir yere sahiptir. Hitit Büyük Kralı IV. Tuthaliya döneminde Atriya, Utima şehri ile ile birlikte Hitit topraklarında yer alırken Avarna ve Pina şehirleri Miken Yunanları tarafından kontrol edilen Milavata (Milet) kralının yönetimi altındaydı. olarak bilinen tarihi dokümana göre Hitit Kralı IV. Tuthaliya, kendisinin Utima ve Atriya'daki rehineleri Milavata'ya göndermesine rağmen Yunan kontrolü altında bulunan Milavata kralının Avarna ve Pina'daki rehineleri kendisine göndermemesinden yakınmaktadır.
MÖ 3.yy Büyük İskender'in komutanlarından olan ve ölümünden sonra kurulan yeni imparatorluğun kralı I. Selevkos eşi 'yi oğlu 'a vermiş, da önce üvey annesi sonra eşi olan Stratonike'nin adını kente vermiştir.
Antik çağ coğrafyacısı ve gezgini Strabon'a göre kent, çok güzel yapılarla donatılmıştı. Yapılan kazılarda ele geçirilen sikkelerden, Stratonikeia sikkelerinin kentin Rodos'tan bağımsızlığını kazandığı MÖ 167'den itibaren basılmaya başlandığı ve Gallienus (253-268) zamanına kadar devam ettiği anlaşılıyor.
Kentin akropolü güneydeki dağın tepesindedir. Bu tepenin çevresi bir surla çevrilmiştir. Kuzeyinde, yamaç üzerindeki bir teras üzerinde şimdiki karayolunun hemen altındaki, bir yazıtta imparator için yapılmış küçük bir tapınağın kalıntıları göze çarpar.
Günümüzde
Bunun aşağısında da büyük bir tiyatro vardır. Burada cavea, merdivenlerle 9 a bölünmüştür ve tek bir vardır. Sahne binasının kalıntıları, yapılan kazılarda büyük ölçüde ortaya çıkarılmıştır. Antik kent üzerinde, 'nın kullandığı linyit yatakları üzerinde bulunmasından dolayı günümüzde boşaltılmış bulunan Eskihisar mahallesi bulunmaktadır. Kent surlarla çevrilmiş olup, bugün kent surlarının yalnızca önemsiz uzantıları görülmektedir. Yerleşim alanının kuzeydoğu köşesinde, büyük kesme taşlar ile kireç harçtan örülmüş güçlü bir kalenin yıkıntıları vardır. Yapı, büyük kesme taşlar ile kireçli harçtan örülmüştür. Yapının onarım gördüğü diğer yapılardan alınma yazıtlı taşlar ve sütun gövdelerinden anlaşılmaktadır.
Kentin kuzey kenarındaki ana giriş kapısı büyük bloklardan oluşmaktadır. Geniş ve ince taş duvarcılığı ile örülmüştür. Bu kapının üzerinde kemer olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kapı iki girişlidir. İki kapı girişi arasında bir vardır. Kapıdan sonra sütunlu bir alanın ve yolun varlığı görülmektedir.
Kentin tam ortasında, en çok göze çarpan yapısı, kent meclisinin toplandığı bulunmaktadır. Bouleuterion tiyatro benzeri küçük bir yapıdır. Bu yapının hemen batısındaki tek başına duran kapı bu alanın giriş kapısıdır. Bunun olduğu ileri sürülmüştür; ancak kazılarda bulunan yazıtlar bu görüşün yanlış olduğunu göstermiştir. Bouleuterionun kuzeye bakan dış duvarında Diocletianus'un fiyat listesi ve bunun uygulanmasına ilişkin giriş kısmı Latince yazılmıştır. Bu yapının alttaki oturma sıraları korunmuştur.
Kentin batısında, Antik Yunan ve Roma'da gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitildikleri, öğrenim gördükleri, spor etkinliklerinde bulundukları gymnasion denilen yapı bulunmaktadır.
Kente giriş kapısının önündeki kutsal yolun kenarında oda mezarlar yer almaktadır. Giriş kapısından başlayan kutsal yol nekropolden geçmekte ve Lagina'daki Hekate kutsal alanına ulaşmaktadır. Söz konusu nekropol sahası günümüzde kömür ocakları havzası altında kalarak yok olmuştur.
Araştırma,kazı ve restorasyon
2012 yılında sur duvarı dışında kentin batısında bulunan Erikli Kilisesi ve aynı alanda mezar kazıları yapılmıştır. Kentin içinde ise Kuzey Şehir Kapısı ve Cadde, Bouleuterion, Tiyatro, Roma Hamamı-1, Batı Cadde ve Selçuk Hamamı'nda çalışılmıştır. Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapılarının restorasyonu konusunda plan tespit ve rölöve çalışmalarına devam edilmiştir.
Buluntular
2012 yılında yapılan kazı çalışmalarında kilisesinin aydınlatması ile ilişkili objeler tespit edilmiştir. Bunlar arasında bronz kancalar, zincirler, halkalar ile demir zincirler, duvara aplike edildiği düşünülen eserler bulunmaktadır. Kilisede bulunan sikkeler darbedildikleri yerlere ve imparatorlara göre incelendiğinde Bizans'ın en önemli merkezi olan Konstantinopolis'e ait sikkelerin daha fazla olduğu görülmektedir. Diğer darp merkezleri ise Nicomedia, Kyzikos, Antiocheia ad Orontes ve Thessalonica gibi kentlerdir. Bunların dışındaki en önemli buluntulardan diğer ikisi ise, kuzey nefte havuzun hemen yanında bulunmuş olan 11ES17-F-PT01 envanter numaralı Spatheion amphorası ile darp yeri Carthaca olan ve I. İustinianus Dönemine (M.S. 527-565) tarihlenen bronz sikkedir. Kuzey Afrika tipi form ve hamur yapısına sahip olan bu amphoranın Anadolu üretimi olmadığı kesin ve benzer örneklerinin M.S. 6-7. yy. arasında kullanıldığı bilinmektedir. Aynı seviyelerde bulunan amphora ve sikke ticaret sonucu, aynı dönemde buraya gelmiş olmalıdır. Çalışmalarda ele geçirilen buluntular ışığında, kilisenin M.S. 5 yy. ile 7 yy.ın ilk çeyreği arasında kullanım gördüğü, çıkan yangın ve tahrip sonucu kullanımına son verildiği anlaşılmaktadır. Bundan sonraki süreçte uzun süre yerleşimin olmadığı alanda, en üstte Beylikler ya da Erken Osmanlı Dönemine tarihlenen bir ev kalıntısı tespit edilmiştir. Çok az bir bölümüne ait kalıntının korunduğu evin duvarları kilisenin mozaik ve tuğla döşemeleri üzerine yerleştirilmiştir. Mevcut kalıntılara göre evin girişi güneyden, iç ve dış ocaklı, iki ya da üç odalı, dış kısımda hayvan bağlama yerleri bulunan, kırsal kesime ait tipik evlerden olduğu düşünülmektedir.
Yapılar
Erikli Kilisesi
Stratonikeia antik kentinin kuş uçumu 650 m. batısında yapılan çalışmalarda Bazilikal planlı bir kilise kalıntısı tespit edilmiş ve 2012 yılında başlayan kazılar bu yıl tamamlanmıştır. Eski Yatağan-Milas karayolu bu yapının kenarına kadar gelmektedir. Bu yol sayesinde kalıntıya güvenli bir şekilde ulaşım mümkün olmaktadır. Buradaki çalışmalarda doğu-batı yönünde bir kilise kalıntısı tespit edilmiştir. Kilisenin batıdaki giriş bölümü ve bu yöndeki mekanların tam planı belirlenebilmektedir. Yapının girişi, batıdaki mekanların güney bölümünden gelmekte ve bazı bölümleri taş döşemeli olmak üzere girişten sonra batıdaki mekanlara ve narteks bölümüne ulaşılmaktadır. Duvar kalıntıları ve mimari detaylardan batı kısımda bazı mekanların iki katlı olduğu düşünülmektedir. Doğu-batı yönünde 3 nefin olduğu kilisenin güney bölümünde, nefe paralel bir mekan daha bulunmaktadır. Kilisenin merkezi nefi mozaik, her iki yan nefler ise tuğla döşemedir. Kuzey nefin batı kenarında bir havuz ve buradan doğuya doğru, kuzey nef orta bölümü boyunca devam eden üzeri kapalı bir kanal tespit edilmiştir. Batı bölümü daha iyi korunmuş olan orta nef mozaikleri geometrik şekillerden oluşmakta ve çok renklidir. Kilisenin doğu bölümü tahribat görmüş, geriye kalan kısmından yapının planı çıkarılabilmektedir.
Batı caddesi
Batı Cadde, Gymnasion doğu duvarındaki propylondan başlayıp Roma Hamamı-1 ve Bouleuterion'un kuzeyinden geçerek doğu yönde devam etmektedir. Propylonda in situ bulunan postamentli Attik-İon tipi kaide ve oturduğu stylobat ile caddeye girişi sağlayan krepislerin açığa çıkarılması, propylona doğudan girişi sağlayan bir caddenin bulunduğunu göstermiştir. Doğu-batı yönünde devam eden caddeyi tespit etmek ve bu caddenin Bouleuterion'un kuzeyinde yer alan cadde ile bağlantısını kanıtlamak amacı ile alanda temizlik ve çevre düzenlemesinden sonra kazı çalışmalarına başlanmıştır. Yapılan ilk çalışmalarda düzensiz halde taşıyıcı ve üst yapıya ait mimari bloklar açığa çıkarılmıştır. Bu blokların Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet Döneminde değişik yapılardan taşındığı belirlenmiştir. Kazı çalışmaları sırasında 497,31 m. kot seviyesinde doğu-batı yönünde ilerleyen mermer bloklardan oluşturulmuş cadde döşemesine ulaşılmıştır. Cadde döşemesinin küçük bir bölümü hariç oldukça iyi korunduğu görülmektedir. Korunmayan bölümdeki döşeme blokları daha geç dönemlerde yerinden sökülerek başka yapı veya yapılara götürülmüş olmalıdır. Caddenin ortasından geçen bir kanalizasyon sisteminin varlığı belirlenmiş ve bu sistemin geçtiği alandaki mermer döşemede, kentte yaşanan dönemsel depremler nedeniyle yer yer çökmelerin meydana geldiği belirlenmiştir. Caddeyi kuzey ve güneyde peristasisin oturduğu stylobat ile bir krepis sınırlandırmaktadır. Caddenin doğu yönünde yapılan çalışmalar sırasında güney stylobatın üzerine düşmüş halde bulunan 6 adet sütun tamburu ve 2 adet Dor başlığının anastylosisi yapılmıştır. Yapılan anastylosise göre iki sütun arası mesafe 1.30 m. olarak tespit edilmiştir. Benzer bir düzenleme batı yönde de yapılmış olmalıdır. Her iki yöndeki stylobat üzerinde sonraki dönemlerde yapılan tahribatın izlerine rastlanmıştır. Stylobat bloklarının bazı bölümlerinin de kaldırıldığı görülmüştür. Kaldırılan bloklarının altında krepis sırasının korunduğu görülürken, bazı bölümlerde stylobatın krepis ile birlikte kaldırıldığı tespit edilmiştir. Tahrip edilen bu bölümlerin sonraki dönemlerde taşıyıcı ve üst yapı mimari elemanların ikinci kullanımlarıyla onarıldığı anlaşılmaktadır. Bu devşirme malzemeler arasında Augustus Dönemi özellikleri gösteren bir İon başlık parçası yer almaktadır. Caddede yapılan doğu yönlü kazı çalışmalarında, taşıyıcı ve üst yapı elemanlarına ait birçok mimari blok açığa çıkarılmıştır. Friz bloklarının hepsinin üzerinde ranke ve İon kymationu bezemesi görülürken, dönemsel olarak farklılıklar tespit edilmiştir. Geç Hellenistik Dönemden Geç Roma Dönemine kadar tarihlenen farklı yapılara ait friz bloklarının sonraki dönemlerde bu alana taşınmış olduğu, dağınık halde bulunan korniş bloklarının bir bölümünün ise aynı yapıya ait olduğu tespit edilmiştir. Alanda bulunan korniş blokları bezemelerine göre Geç Antoninler-Erken Severuslar Dönemine12 tarihlenirken, konsollu korniş bloklarıarasında M.S. 1. yy. sonuna tarihlenen örnekler de vardır13. Farklı yapılara ait korniş bloklarının friz bloklarında olduğu gibi caddeye taşınmış olduğu anlaşılmaktadır. Önceki yıllarda kazısı yapılan ve M.S. 139 yılı depreminden sonra inşa edilen Kuzey Cadde 8,90 m. genişliğinde olmasına karşın, Batı Cadde peristasis hariç 10 m. genişliğe sahiptir. Caddenindoğuyöndedevamınıntespitiiçin Bouleuterion'unkuzeyindeçalışmalara devam edilmiştir. Bu alanda yapılan çalışmalarda, bazı bölümlerde cadde döşemesinin taşındığı görülmüştür. Çalışmalar doğu yönde devam ettikçe yer yer çökmeler olsa da cadde döşemesi sağlam olarak açığa çıkarılmıştır. Caddenin bazı bölümlerinde ise sadece kanalizasyon sistemi üzerindeki döşemenin bir bölümünün korunduğu görülmüştür. 497,66 m. kot seviyesinde kuzey stylobata ait iki basamak açığa çıkarılmıştır. Kuzey stylobatın bazı yerlerde ikinci basamağa, bazı kısımlarda ise üçüncü basamağa ait bloklar tespit edilmiştir. Kuzey caddenin batı portiğinde olduğu gibi burada da iki basamakla çıkıldığı, üçüncü sıradaki blokların ise peristasisi oluşturan sütunların oturduğu stylobat olduğu anlaşılmaktadır. Cadde döşemesinde, kazı çalışmalarının başladığı ilk nokta ile Bouleuterion'un kuzeyindeki doğu ucu arasında 0,45 metrelik kod farkı bulunmaktadır. Bu fark kanalizasyon sisteminde atık suyun düzenli bir şekilde kent dışına akıtılmasını sağlamak için yapılmış olmalıdır. Çalışmalarda caddenin taşıyıcı elemanı olan postament kaideler, yivli-yivsiz sütun tamburları, Dor ve Korinth başlıkları ile arşitrav, friz ile korniş bloklarından oluşan üst yapı elemanları açığa çıkarılmıştır. Taşıyıcı elemanların yoğunlukla Dor Düzeni'nde olması Antik Dönemde stylobat üzerindeki portiğin en son düzenlemesinin Dor Düzeni'nde olduğunu göstermektedir. Bu blokların bir bölümü düştüğü şekilde bulunmuş, bir bölümü de taşınmış veya devşirme olarak sıralandırılarak bahçe duvarı oluşturulmuştur. Mimari blokların bezeme özelliklerine bakılarak farklı dönemlerde imar faaliyetlerinin yapıldığı görülmektedir. Caddenin üst yapı elemanlarından friz ve korniş blokları yoğun olarak Antoninler16 ve Severuslar17 Dönemi'nin mimari özelliklerini taşımaktadır. Blokların tarihi, M.S. 139 depreminden sonra, Kuzey Caddede olduğu gibi burada da imar faaliyetinin gerçekleştirildiğini ortaya koymaktadır. Alanda bulunan eserler değerlendirildiğinde; Roma Döneminde Korinth Düzeni'nde inşa edilen cadde, doğusunda olduğu gibi Erken Bizans Döneminde Dor düzenlemesi ile geç dönemlere kadar kullanımı devam ettiği anlaşılmaktadır. Caddedeki en kalıcı düzenlemeler, M.S. 139 depreminden sonra kentte gerçekleştirilen imar faaliyetleriyle birlikte yapılmıştır. Öncekine göre daha küçük de olsa, daha sonraki dönemlerde bu düzenlemeler devam etmiştir. Mermer cadde döşemesi üzerinde ele geçirilen Roma18, Bizans ve İslami Döneme tarihlenen eserlerin aynı yerde bulunması, farklı dönemlere ait kullanımı düşündürmektedir. Kuzey Cadde'de olduğu gibi Bizans Dönemine ait mekanlara burada rastlanmamıştır. Batı Cadde üzerinde kazılan bölümde böyle bir yapılaşmanın bulunmaması, caddenin kendi amacı dışında kullanılmadığını farklı dönemlerde tadilat geçirerek yine aynı işlevini sürdürdüğünü göstermesi kent için önemlidir. Caddenin doğubatı aksında ve aynı zamanda Kuzey Cadde ile kesişerek kuzey yönde sirkülasyonu sağlayan kentin ana arterlerden birisi olduğu kesindir. Propylon ile bağlantılı olan Batı Cadde'de Hellenistik Döneme ait bir bulguya rastlanmamış olmakla birlikte, cadde ile ilgili ilk düzenleme en azından Hellenistik Döneme ait olmalıdır. Erken İmparatorluk Döneminde buraya yeni bir cadde eklemek mümkün olamayacağından, önceden var olan caddenin yeniden düzenlenmiş olduğu düşünülmektedir. Özellikle caddenin doğusunda yolun içinde düştüğü gibi bulunan ve postament kaideler ile Dorik tambur ve başlıkların kullanıldığı sütunlar, Erken Bizans Dönemi düzenlemesine aittir. Zemin döşemesi ve stylobat üzerinde aralarında haçların bulunduğu çok sayıda grafitiler de Bizans Döneminde caddenin aktif olarak kullanıldığını göstermektedir. Farklı dönemlere ait seramik parçaları ve sikkeler de buranın aynı amaçla, uzun süre kullanıldığını doğrular niteliktedir.
Ayrıca birde Mysia Stratonikeia'sı vardır
Kaynakça
- ^ a b c d e f SÖĞÜT, Bilal (2012). Stratonikeia 2012 Yılı Çalışmaları. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:1633. ss. 449,457. ISSN 1017-7655. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ Wolf-Dietrich Niemeier (2008). "Hattusas Beziehungen zu West-Kleinasien und dem mykenischen Griechenland (Ahhijawa)". CDOG (Almanca). Cilt 6. ss. 321-322. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Trevor Bryce (1992). "Lukka Revisited". Journal of Near Eastern Studies (İngilizce). 51 (2). s. 124. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Max Gander (2010). Die geographischen Beziehungen der Lukka-Länder (Almanca). Universitätsverlag Winter Heidelberg. s. 120. 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ a b c d e YILMAZ, Banu (2012). 35.Kazı Snuçları Toplantısı 3. cilt/Stratonikeia 2012 Yılı Çalışmaları/35.Kazı sonuçları toplantısı 3. cilt. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:1633. ss. 450,451,452. ISSN 1017-7655. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b c d e DAŞBACAK, Coşkun (2012). Stratonikeia 2012 Yılı Çalışmaları. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:1633. ss. 450,451,452. ISSN 1017-7655. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
Dış bağlantılar
- Bodrum Pages7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., "Stratoniceia"16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Stratonikeia Hititce 𒀜𒊑𒅀 Atriya Antik Yunanca Stratonikeia Mugla nin Yatagan ilcesinde bulunan Karya ve Roma donemine ait antik yerlesimdir StratonikeiaStratonikeiaSehrin tiyatrosu StratonikeiaTurkiye deki konumu StratonikeiaMugla daki konumuDiger adiStratonikeia Stratoniceia Stratoniki Stratonike Stratonice Idrias Chrysaoris HadrianopolisKonumEskihisar Yatagan MuglaBolgeIc Karya Asya Eyaleti Roma Imp Koordinatlar37 18 53 K 28 03 57 D 37 31472 K 28 06583 D 37 31472 28 06583TurYerlesimTarihceKurucuI AntiohosKurulusMO 3 yuzyilDevir ler Antik Cag ve Orta CagKultur ler Karya Roma Bizans Selcuklu OsmanliIlgili kisi ler I Seleukos esi StratonisSit ayrintilariBuluntu lar Bati cadde gymnasion kilise Roma hamami agora tiyatro sahne binasi ve orkestra dogu parodos dogu teras bati teras ve BouleuterionKazi tarihleri2008 dan beriArkeologlarBilal Sogut PAU DurumRestoreKamusal erisimAcikStratonikeia antik kentinde darb edilmis Imparator Septimus Severus a ait sikke On yuzde Imparator Septimus Severus portresi arka tip Zeus Panamaros at sirtinda yanan sunaga yaklasiyor onunde sagdan sola antik kentin ismi CTPATONIKEIW STRATONIKEO olarak darb edilmistir Kent antik donemde kurulmus olmakla birlikte Selcuklu ve Osmanli donemlerinde de yerlesim gormustur Selcuklulardan kalma bir hamam ile Osmanli doneminden kalma Saban Aga Camisi bunun kanitidir KonumuStratonikea Mugla nin Yatagan ilcesi nin 6 7 km batisinda Yatagan Milas karayolu cikisinda 1 kilometre mesafede yer alan Eskihisar mahallesi ile ic ice bir antik kenttir TarihiKent MO 3 yuzyil da kurulmustur Bazi akademisyenler Hitit dokumanlarinda adi gecen Atriya sehrinin Stratonikeia oldugunu dusunmektedir Atriya Yunan somurgecilerle Anadolu yerlileri arasindaki catismalarda onemli bir yere sahiptir Hitit Buyuk Krali IV Tuthaliya doneminde Atriya Utima sehri ile ile birlikte Hitit topraklarinda yer alirken Avarna ve Pina sehirleri Miken Yunanlari tarafindan kontrol edilen Milavata Milet kralinin yonetimi altindaydi olarak bilinen tarihi dokumana gore Hitit Krali IV Tuthaliya kendisinin Utima ve Atriya daki rehineleri Milavata ya gondermesine ragmen Yunan kontrolu altinda bulunan Milavata kralinin Avarna ve Pina daki rehineleri kendisine gondermemesinden yakinmaktadir MO 3 yy Buyuk Iskender in komutanlarindan olan ve olumunden sonra kurulan yeni imparatorlugun krali I Selevkos esi yi oglu a vermis da once uvey annesi sonra esi olan Stratonike nin adini kente vermistir Antik cag cografyacisi ve gezgini Strabon a gore kent cok guzel yapilarla donatilmisti Yapilan kazilarda ele gecirilen sikkelerden Stratonikeia sikkelerinin kentin Rodos tan bagimsizligini kazandigi MO 167 den itibaren basilmaya baslandigi ve Gallienus 253 268 zamanina kadar devam ettigi anlasiliyor Kentin akropolu guneydeki dagin tepesindedir Bu tepenin cevresi bir surla cevrilmistir Kuzeyinde yamac uzerindeki bir teras uzerinde simdiki karayolunun hemen altindaki bir yazitta imparator icin yapilmis kucuk bir tapinagin kalintilari goze carpar GunumuzdeBunun asagisinda da buyuk bir tiyatro vardir Burada cavea merdivenlerle 9 a bolunmustur ve tek bir vardir Sahne binasinin kalintilari yapilan kazilarda buyuk olcude ortaya cikarilmistir Antik kent uzerinde nin kullandigi linyit yataklari uzerinde bulunmasindan dolayi gunumuzde bosaltilmis bulunan Eskihisar mahallesi bulunmaktadir Kent surlarla cevrilmis olup bugun kent surlarinin yalnizca onemsiz uzantilari gorulmektedir Yerlesim alaninin kuzeydogu kosesinde buyuk kesme taslar ile kirec harctan orulmus guclu bir kalenin yikintilari vardir Yapi buyuk kesme taslar ile kirecli harctan orulmustur Yapinin onarim gordugu diger yapilardan alinma yazitli taslar ve sutun govdelerinden anlasilmaktadir Kentin kuzey kenarindaki ana giris kapisi buyuk bloklardan olusmaktadir Genis ve ince tas duvarciligi ile orulmustur Bu kapinin uzerinde kemer oldugu kalintilardan anlasilmaktadir Kapi iki girislidir Iki kapi girisi arasinda bir vardir Kapidan sonra sutunlu bir alanin ve yolun varligi gorulmektedir Kentin tam ortasinda en cok goze carpan yapisi kent meclisinin toplandigi bulunmaktadir Bouleuterion tiyatro benzeri kucuk bir yapidir Bu yapinin hemen batisindaki tek basina duran kapi bu alanin giris kapisidir Bunun oldugu ileri surulmustur ancak kazilarda bulunan yazitlar bu gorusun yanlis oldugunu gostermistir Bouleuterionun kuzeye bakan dis duvarinda Diocletianus un fiyat listesi ve bunun uygulanmasina iliskin giris kismi Latince yazilmistir Bu yapinin alttaki oturma siralari korunmustur Kentin batisinda Antik Yunan ve Roma da genclerin dusunsel ve bedensel yonden egitildikleri ogrenim gordukleri spor etkinliklerinde bulunduklari gymnasion denilen yapi bulunmaktadir Kente giris kapisinin onundeki kutsal yolun kenarinda oda mezarlar yer almaktadir Giris kapisindan baslayan kutsal yol nekropolden gecmekte ve Lagina daki Hekate kutsal alanina ulasmaktadir Soz konusu nekropol sahasi gunumuzde komur ocaklari havzasi altinda kalarak yok olmustur Arastirma kazi ve restorasyon2012 yilinda sur duvari disinda kentin batisinda bulunan Erikli Kilisesi ve ayni alanda mezar kazilari yapilmistir Kentin icinde ise Kuzey Sehir Kapisi ve Cadde Bouleuterion Tiyatro Roma Hamami 1 Bati Cadde ve Selcuk Hamami nda calisilmistir Gec Osmanli ve Cumhuriyet Donemi yapilarinin restorasyonu konusunda plan tespit ve rolove calismalarina devam edilmistir Buluntular 2012 yilinda yapilan kazi calismalarinda kilisesinin aydinlatmasi ile iliskili objeler tespit edilmistir Bunlar arasinda bronz kancalar zincirler halkalar ile demir zincirler duvara aplike edildigi dusunulen eserler bulunmaktadir Kilisede bulunan sikkeler darbedildikleri yerlere ve imparatorlara gore incelendiginde Bizans in en onemli merkezi olan Konstantinopolis e ait sikkelerin daha fazla oldugu gorulmektedir Diger darp merkezleri ise Nicomedia Kyzikos Antiocheia ad Orontes ve Thessalonica gibi kentlerdir Bunlarin disindaki en onemli buluntulardan diger ikisi ise kuzey nefte havuzun hemen yaninda bulunmus olan 11ES17 F PT01 envanter numarali Spatheion amphorasi ile darp yeri Carthaca olan ve I Iustinianus Donemine M S 527 565 tarihlenen bronz sikkedir Kuzey Afrika tipi form ve hamur yapisina sahip olan bu amphoranin Anadolu uretimi olmadigi kesin ve benzer orneklerinin M S 6 7 yy arasinda kullanildigi bilinmektedir Ayni seviyelerde bulunan amphora ve sikke ticaret sonucu ayni donemde buraya gelmis olmalidir Calismalarda ele gecirilen buluntular isiginda kilisenin M S 5 yy ile 7 yy in ilk ceyregi arasinda kullanim gordugu cikan yangin ve tahrip sonucu kullanimina son verildigi anlasilmaktadir Bundan sonraki surecte uzun sure yerlesimin olmadigi alanda en ustte Beylikler ya da Erken Osmanli Donemine tarihlenen bir ev kalintisi tespit edilmistir Cok az bir bolumune ait kalintinin korundugu evin duvarlari kilisenin mozaik ve tugla dosemeleri uzerine yerlestirilmistir Mevcut kalintilara gore evin girisi guneyden ic ve dis ocakli iki ya da uc odali dis kisimda hayvan baglama yerleri bulunan kirsal kesime ait tipik evlerden oldugu dusunulmektedir Yapilar Erikli Kilisesi Stratonikeia antik kentinin kus ucumu 650 m batisinda yapilan calismalarda Bazilikal planli bir kilise kalintisi tespit edilmis ve 2012 yilinda baslayan kazilar bu yil tamamlanmistir Eski Yatagan Milas karayolu bu yapinin kenarina kadar gelmektedir Bu yol sayesinde kalintiya guvenli bir sekilde ulasim mumkun olmaktadir Buradaki calismalarda dogu bati yonunde bir kilise kalintisi tespit edilmistir Kilisenin batidaki giris bolumu ve bu yondeki mekanlarin tam plani belirlenebilmektedir Yapinin girisi batidaki mekanlarin guney bolumunden gelmekte ve bazi bolumleri tas dosemeli olmak uzere giristen sonra batidaki mekanlara ve narteks bolumune ulasilmaktadir Duvar kalintilari ve mimari detaylardan bati kisimda bazi mekanlarin iki katli oldugu dusunulmektedir Dogu bati yonunde 3 nefin oldugu kilisenin guney bolumunde nefe paralel bir mekan daha bulunmaktadir Kilisenin merkezi nefi mozaik her iki yan nefler ise tugla dosemedir Kuzey nefin bati kenarinda bir havuz ve buradan doguya dogru kuzey nef orta bolumu boyunca devam eden uzeri kapali bir kanal tespit edilmistir Bati bolumu daha iyi korunmus olan orta nef mozaikleri geometrik sekillerden olusmakta ve cok renklidir Kilisenin dogu bolumu tahribat gormus geriye kalan kismindan yapinin plani cikarilabilmektedir Bati caddesi Bati Cadde Gymnasion dogu duvarindaki propylondan baslayip Roma Hamami 1 ve Bouleuterion un kuzeyinden gecerek dogu yonde devam etmektedir Propylonda in situ bulunan postamentli Attik Ion tipi kaide ve oturdugu stylobat ile caddeye girisi saglayan krepislerin aciga cikarilmasi propylona dogudan girisi saglayan bir caddenin bulundugunu gostermistir Dogu bati yonunde devam eden caddeyi tespit etmek ve bu caddenin Bouleuterion un kuzeyinde yer alan cadde ile baglantisini kanitlamak amaci ile alanda temizlik ve cevre duzenlemesinden sonra kazi calismalarina baslanmistir Yapilan ilk calismalarda duzensiz halde tasiyici ve ust yapiya ait mimari bloklar aciga cikarilmistir Bu bloklarin Gec Osmanli Erken Cumhuriyet Doneminde degisik yapilardan tasindigi belirlenmistir Kazi calismalari sirasinda 497 31 m kot seviyesinde dogu bati yonunde ilerleyen mermer bloklardan olusturulmus cadde dosemesine ulasilmistir Cadde dosemesinin kucuk bir bolumu haric oldukca iyi korundugu gorulmektedir Korunmayan bolumdeki doseme bloklari daha gec donemlerde yerinden sokulerek baska yapi veya yapilara goturulmus olmalidir Caddenin ortasindan gecen bir kanalizasyon sisteminin varligi belirlenmis ve bu sistemin gectigi alandaki mermer dosemede kentte yasanan donemsel depremler nedeniyle yer yer cokmelerin meydana geldigi belirlenmistir Caddeyi kuzey ve guneyde peristasisin oturdugu stylobat ile bir krepis sinirlandirmaktadir Caddenin dogu yonunde yapilan calismalar sirasinda guney stylobatin uzerine dusmus halde bulunan 6 adet sutun tamburu ve 2 adet Dor basliginin anastylosisi yapilmistir Yapilan anastylosise gore iki sutun arasi mesafe 1 30 m olarak tespit edilmistir Benzer bir duzenleme bati yonde de yapilmis olmalidir Her iki yondeki stylobat uzerinde sonraki donemlerde yapilan tahribatin izlerine rastlanmistir Stylobat bloklarinin bazi bolumlerinin de kaldirildigi gorulmustur Kaldirilan bloklarinin altinda krepis sirasinin korundugu gorulurken bazi bolumlerde stylobatin krepis ile birlikte kaldirildigi tespit edilmistir Tahrip edilen bu bolumlerin sonraki donemlerde tasiyici ve ust yapi mimari elemanlarin ikinci kullanimlariyla onarildigi anlasilmaktadir Bu devsirme malzemeler arasinda Augustus Donemi ozellikleri gosteren bir Ion baslik parcasi yer almaktadir Caddede yapilan dogu yonlu kazi calismalarinda tasiyici ve ust yapi elemanlarina ait bircok mimari blok aciga cikarilmistir Friz bloklarinin hepsinin uzerinde ranke ve Ion kymationu bezemesi gorulurken donemsel olarak farkliliklar tespit edilmistir Gec Hellenistik Donemden Gec Roma Donemine kadar tarihlenen farkli yapilara ait friz bloklarinin sonraki donemlerde bu alana tasinmis oldugu daginik halde bulunan kornis bloklarinin bir bolumunun ise ayni yapiya ait oldugu tespit edilmistir Alanda bulunan kornis bloklari bezemelerine gore Gec Antoninler Erken Severuslar Donemine12 tarihlenirken konsollu kornis bloklariarasinda M S 1 yy sonuna tarihlenen ornekler de vardir13 Farkli yapilara ait kornis bloklarinin friz bloklarinda oldugu gibi caddeye tasinmis oldugu anlasilmaktadir Onceki yillarda kazisi yapilan ve M S 139 yili depreminden sonra insa edilen Kuzey Cadde 8 90 m genisliginde olmasina karsin Bati Cadde peristasis haric 10 m genislige sahiptir Caddenindoguyondedevaminintespitiicin Bouleuterion unkuzeyindecalismalara devam edilmistir Bu alanda yapilan calismalarda bazi bolumlerde cadde dosemesinin tasindigi gorulmustur Calismalar dogu yonde devam ettikce yer yer cokmeler olsa da cadde dosemesi saglam olarak aciga cikarilmistir Caddenin bazi bolumlerinde ise sadece kanalizasyon sistemi uzerindeki dosemenin bir bolumunun korundugu gorulmustur 497 66 m kot seviyesinde kuzey stylobata ait iki basamak aciga cikarilmistir Kuzey stylobatin bazi yerlerde ikinci basamaga bazi kisimlarda ise ucuncu basamaga ait bloklar tespit edilmistir Kuzey caddenin bati portiginde oldugu gibi burada da iki basamakla cikildigi ucuncu siradaki bloklarin ise peristasisi olusturan sutunlarin oturdugu stylobat oldugu anlasilmaktadir Cadde dosemesinde kazi calismalarinin basladigi ilk nokta ile Bouleuterion un kuzeyindeki dogu ucu arasinda 0 45 metrelik kod farki bulunmaktadir Bu fark kanalizasyon sisteminde atik suyun duzenli bir sekilde kent disina akitilmasini saglamak icin yapilmis olmalidir Calismalarda caddenin tasiyici elemani olan postament kaideler yivli yivsiz sutun tamburlari Dor ve Korinth basliklari ile arsitrav friz ile kornis bloklarindan olusan ust yapi elemanlari aciga cikarilmistir Tasiyici elemanlarin yogunlukla Dor Duzeni nde olmasi Antik Donemde stylobat uzerindeki portigin en son duzenlemesinin Dor Duzeni nde oldugunu gostermektedir Bu bloklarin bir bolumu dustugu sekilde bulunmus bir bolumu de tasinmis veya devsirme olarak siralandirilarak bahce duvari olusturulmustur Mimari bloklarin bezeme ozelliklerine bakilarak farkli donemlerde imar faaliyetlerinin yapildigi gorulmektedir Caddenin ust yapi elemanlarindan friz ve kornis bloklari yogun olarak Antoninler16 ve Severuslar17 Donemi nin mimari ozelliklerini tasimaktadir Bloklarin tarihi M S 139 depreminden sonra Kuzey Caddede oldugu gibi burada da imar faaliyetinin gerceklestirildigini ortaya koymaktadir Alanda bulunan eserler degerlendirildiginde Roma Doneminde Korinth Duzeni nde insa edilen cadde dogusunda oldugu gibi Erken Bizans Doneminde Dor duzenlemesi ile gec donemlere kadar kullanimi devam ettigi anlasilmaktadir Caddedeki en kalici duzenlemeler M S 139 depreminden sonra kentte gerceklestirilen imar faaliyetleriyle birlikte yapilmistir Oncekine gore daha kucuk de olsa daha sonraki donemlerde bu duzenlemeler devam etmistir Mermer cadde dosemesi uzerinde ele gecirilen Roma18 Bizans ve Islami Doneme tarihlenen eserlerin ayni yerde bulunmasi farkli donemlere ait kullanimi dusundurmektedir Kuzey Cadde de oldugu gibi Bizans Donemine ait mekanlara burada rastlanmamistir Bati Cadde uzerinde kazilan bolumde boyle bir yapilasmanin bulunmamasi caddenin kendi amaci disinda kullanilmadigini farkli donemlerde tadilat gecirerek yine ayni islevini surdurdugunu gostermesi kent icin onemlidir Caddenin dogubati aksinda ve ayni zamanda Kuzey Cadde ile kesiserek kuzey yonde sirkulasyonu saglayan kentin ana arterlerden birisi oldugu kesindir Propylon ile baglantili olan Bati Cadde de Hellenistik Doneme ait bir bulguya rastlanmamis olmakla birlikte cadde ile ilgili ilk duzenleme en azindan Hellenistik Doneme ait olmalidir Erken Imparatorluk Doneminde buraya yeni bir cadde eklemek mumkun olamayacagindan onceden var olan caddenin yeniden duzenlenmis oldugu dusunulmektedir Ozellikle caddenin dogusunda yolun icinde dustugu gibi bulunan ve postament kaideler ile Dorik tambur ve basliklarin kullanildigi sutunlar Erken Bizans Donemi duzenlemesine aittir Zemin dosemesi ve stylobat uzerinde aralarinda haclarin bulundugu cok sayida grafitiler de Bizans Doneminde caddenin aktif olarak kullanildigini gostermektedir Farkli donemlere ait seramik parcalari ve sikkeler de buranin ayni amacla uzun sure kullanildigini dogrular niteliktedir Ayrica birde Mysia Stratonikeia si vardirKaynakca a b c d e f SOGUT Bilal 2012 Stratonikeia 2012 Yili Calismalari T C Kultur ve Turizm Bakanligi Yayin No 1633 ss 449 457 ISSN 1017 7655 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2021 Wolf Dietrich Niemeier 2008 Hattusas Beziehungen zu West Kleinasien und dem mykenischen Griechenland Ahhijawa CDOG Almanca Cilt 6 ss 321 322 23 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2022 Trevor Bryce 1992 Lukka Revisited Journal of Near Eastern Studies Ingilizce 51 2 s 124 13 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2022 Max Gander 2010 Die geographischen Beziehungen der Lukka Lander Almanca Universitatsverlag Winter Heidelberg s 120 22 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2022 a b c d e YILMAZ Banu 2012 35 Kazi Snuclari Toplantisi 3 cilt Stratonikeia 2012 Yili Calismalari 35 Kazi sonuclari toplantisi 3 cilt T C Kultur ve Turizm Bakanligi Yayin No 1633 ss 450 451 452 ISSN 1017 7655 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b c d e DASBACAK Coskun 2012 Stratonikeia 2012 Yili Calismalari T C Kultur ve Turizm Bakanligi Yayin No 1633 ss 450 451 452 ISSN 1017 7655 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2021 Dis baglantilarBodrum Pages7 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Stratoniceia 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde