Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hitit devletinin kurucusu kimi kaynaklarda I. Hattuşili olarak belirtiliyor olsa da Telipinu fermanında aktarıldığı üzere, bir önceki kral Labarna'nın zamanında Anadolu'nun çeşitli bölgelerinin fethedildiği anlaşılmaktadır. Hitit beylikleri döneminde sağlam bir devlet yapısı olduğu söylenemez. Bu dönemde Orta Anadolu'da sadece Hititler değil, Hattiler, Luwiler gibi grupların da hüküm sürdüğü şehir devletleri mevcuttur. Labarna'dan son kral II. Şuppiluliuma'ya kadar yaklaşık 5 asır boyunca hükümdarlığı kesin olarak belgelenmiş 26 Hitit kralı hüküm sürmüştür.
Kral Listesi ile ilgili problemler
Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.
Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri Boğazköy'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dokümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.
Anadolu'da Asur ticaret kolonisi devri sonu ile Hitit devletinin kuruluşu arasındaki zaman dilimi yani yaklaşık olarak Anitta'dan Labarna'ya kadar olan devir için henüz yeterli bilgi bulunmamaktadır. Çeşitli tarihçiler tarafından bazı isimler ileri sürülmüşse de (Tuthaliya, PU-Šarruma, Papadilmah, Kantuzzili vs.) bunlar tartışmaya açıktır. Ancak 1986 yılında Boğazköy'de bulunan ve 1993 yılında yayınlanan haç şekilli (krusiform) mühür ilk Hitit kralları Labarna ve Hattuşili'nin öncesinde Huzziya isimli bir kral olduğunu göstermiş ve kabul bulmuştur.
Orta krallık dönemine ait çok az belge olduğu için özellikle kralların saltanat süreleri hakkında pek bir bilgi yoktur.
Tahurvaili'nin Telipinu ile II. Zidanta arasında bir dönem kral olduğu kesin olmakla beraber hangi sırada olduğu belli değildir. En yaygın görüşler ya Telipinu'dan veya Alluvamna'dan sonra olduğu şeklindedir.
II. Hattuşili diye bir kral çoğu Hititoloğa göre mevcut değildir. Varlığını iddia edenler bu kralın hükümdarlık zamanı için I. Tuthaliya ile I. Şuppiluliuma arasında değişik görüşler öne sürmüştür.
Genç Tuthaliya'nın da kral olmadan öldürülmüş olması muhtemeldir.
Kurunta'nın Hitit devletinde kral olup olmadığı tartışmalıdır.
Hatti beylikler devri
- Ayrıca bakınız: Hattiler
| Hükümdar | Dönemi | Önemli Olaylar | Akrabalık Durumları |
|---|---|---|---|
| Pamba | MÖ 23. yüzyıl | Hatti Kralı | |
| Pithana | MÖ 18. yüzyıl | Kralı, Fatihi | |
| Piyusti | MÖ 18. yüzyıl | Hatti Kralı, Anitta'ya yenildi | |
| Anitta | MÖ 18. yüzyıl | Kralı, Hattuşa'yı yıktı | Pithana'nın oğlu |
Eski Krallık Dönemi
| Hükümdar | Dönemi (MÖ) | Önemli Olaylar | Akrabalık Durumları |
|---|---|---|---|
| ... | |||
| Labarna | ...-1650 | Hitit devleti'nin geleneksel kurucusudur | |
| I. Hattuşili | 1650-1620 | II. Labarna diye de bilinir. Hattuşa şehrini başkent yapmıştır. | I. Labarna'nın yeğeni, evlatlığı |
| I. Murşili | 1620-1590 | 1595'te Babil'i yıkarak Hammurabi sülalesine son verdi. | I. Hattuşili'nin torunu, evlatlığı |
| I. Hantili | 1590-1560 | Zidanta ile işbirliği yaparak I. Murşili'yi öldürdü. | I. Murşili'nin kayınbiraderi |
| I. Zidanta | 1560-1545 | Hantili'nin varisini(?) öldürerek tahta çıktı. | I. Hantili'nin damadı |
| Ammuna | 1545-1530 | Babasını öldürerek tahta çıktı. | I. Zidanta'nın oğlu |
| I. Huzziya | 1530-1525 | Ammuna'nın gelinin erkek kardeşi(kayını) | |
| Telepinu | 1535-1500 | Huzziya'yi sürgüne gönderdi. Tahta çıkış yasasını çıkardı. | I. Huzziya'nın kayınbiraderi |
Orta Krallık Dönemi
| Hükümdar | Dönemi (MÖ) | Önemli Olaylar | Akrabalık Durumları |
|---|---|---|---|
| Alluvamna | 1500-... | Telipinu'nun damadı | |
| Tahurvaili | Krallığı kesin ama sırası belli değil (Telipinu ve II. Zidanta arasında). | ||
| II. Hantili | Alluvamna'nın oğlu? | ||
| II. Zidanta | II. Hantili'nin oğlu? | ||
| II. Huzziya | II. Zidanta'nın oğlu? | ||
| I. Muvatalli | ...-1400 | II. Huzziya'yi öldürerek tahta çıktı | Aile dışından |
Büyük Krallık
| Hükümdar | Dönemi (MÖ) | Önemli Olaylar | Akrabalık Durumları |
|---|---|---|---|
| I. Tuthaliya | 1400-? | II. Huzziya'nın torunu(?) | |
| I. Arnuvanda | I. Tuthaliya'nın damadı | ||
| II. Hattuşili | Varlığı, akrabalığı ve saltanat zamanı tartışmalıdır | ||
| II. Tuthaliya | ... | I. Arnuvanda'nın (veya II. Hattuşili'nin) oğlu | |
| Genç Tuthaliya | ?-1350 | Hiç hüküm sürmemiş olabilir. | II. Tuthaliya'nın oğlu |
| I. Şuppiluliuma | 1350-1322 | Kuzey Suriye ve Mitanni ülkesini fethetti | II. Tuthaliya'nın (veya II. Hattuşili'nin) oğlu |
| II. Arnuvanda | 1322-1321 | I. Şuppiluliuma'nın oğlu | |
| II. Murşili | 1321-1295 | Arzava ülkesini fethetti | I. Şuppiluliuma'nın oğlu |
| II. Muvatalli | 1295-1272 | Kadeş Meydan Muharebesi | II. Murşili'nin oğlu |
| III. Murşili | 1272-1267 | Urhi-Teşup olarak da bilinir. | II. Muvatalli'nin oğlu |
| III. Hattuşili | 1267-1237 | Urhi-Teşup'u sürerek tahta çıktı. Mısır ile (Kadeş Antlaşması)'nı yaptı | II. Murşili'nin oğlu |
| IV. Tuthaliya | 1237-1209 | III. Hattuşili'nin oğlu | |
| Kurunta | 1228-1227 | Krallığı kesin değildir. Çok kısa bir süre için tahtı ele geçirmiş olabilir | II. Muvatalli'nin oğlu |
| III. Arnuvanda | 1209-1207 | IV. Tuthaliya'nın oğlu | |
| II. Şuppiluliuma | 1207-1180 | IV. Tuthaliya'nın oğlu |
Notlar
- ^ Bu rakama tartışmalı isimler II. Hattuşili, Genç Tuthaliya ve Kurunta dahil değildir.
- ^ Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendirme sistemleri oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155
- ^ (İngilizce) A. Dinçol, B. Dinçol, J. D. Hawkins, G. Wilhelm (1993) "The Cruciform seal from Boğazköy-Hattusa", Istanbuler Mitteilungen 43, s. 87-106.
- ^ Eski Hitit kralları hakkında:
(İngilizce) R. Beal (2003) "Predecessors of Hattusili I" FsHoffner s. 13-35.
(İngilizce) M. Forlanini (2010) "An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period." Pax Hethitica (FsSinger), s. 115-135. - ^ Hititler için kullanılan 'Orta krallık' tabirinin belli bir hanedanla ilgisi yoktur. Eski, Orta, Büyük (Yeni) krallık terimleri günümüz tarihçileri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Orta krallık Telipinu sonrasındaki hakkında fazla bir bilgi olmayan dönemi diğerlerinden ayırmak için, kısmen de filolojik nedenlerle oluşturulmuştur. Bazı tarihçiler Eski ve Orta krallıkları birleştirerek, sadece Eski ve Büyük (Yeni) krallık diye ikiye ayırırlar.
- ^ a b Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: (İngilizce) de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," Altorientalische Forschungen 37, s. 186-197.
- ^ 3 ve 4 nolu notlardaki kaynaklara bakınız. Bu kralın varlığı yakın zamanda ortaya çıktığı ve halihazırda Hitit kralları arasında I. ve II. Huzziya bulunduğu için kimi yayınlarda Huzziya "0" diye geçer.
- ^ Bu konuda tam bir fikir birliği yoktur. Ammuna'nın oğlu da olabilir.
- ^ Bazı kaynaklarda II. veya I./II. Tuthaliya
- ^ Bazı kaynaklarda III. veya II./III. Tuthaliya
Kaynakça
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.
- KOÇ, İlker (1 Ekim 2006). Hititler. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık. ss. 14-15. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hitit devletinin kurucusu kimi kaynaklarda I Hattusili olarak belirtiliyor olsa da Telipinu fermaninda aktarildigi uzere bir onceki kral Labarna nin zamaninda Anadolu nun cesitli bolgelerinin fethedildigi anlasilmaktadir Hitit beylikleri doneminde saglam bir devlet yapisi oldugu soylenemez Bu donemde Orta Anadolu da sadece Hititler degil Hattiler Luwiler gibi gruplarin da hukum surdugu sehir devletleri mevcuttur Labarna dan son kral II Suppiluliuma ya kadar yaklasik 5 asir boyunca hukumdarligi kesin olarak belgelenmis 26 Hitit krali hukum surmustur Kral Listesi ile ilgili problemler Asagida verilen butun tarihler ozellikle Orta krallik ve oncesi doneme ait olanlar takribidir ve orta kronolojiye dayanmaktadir Hitit krallarinin sirasi ve saltanat sureleri Bogazkoy de aciga cikarilan Hitit arsivleri ve muhurleri kullanilarak olusturulmus ayrica Hititlerin cagdasi olan diger Orta Dogu kaynakli arsivlerle de desteklenmistir Buna ragmen listede bosluklar vardir Saglikli bir liste olusturulamamasinin ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin ayni cagdaki Misirli ve Mezopotamyali meslektaslarinin aksine dokumanlarinda bir tarihleme yontemi kullanmamis olmasidir Ayrica Hitit krallari arasinda ayni isimleri tasiyan cok sayida kral bulunmasi bu isimlerde toplam kac kral oldugu ve taht siralari hakkinda problemler yaratmaktadir Anadolu da Asur ticaret kolonisi devri sonu ile Hitit devletinin kurulusu arasindaki zaman dilimi yani yaklasik olarak Anitta dan Labarna ya kadar olan devir icin henuz yeterli bilgi bulunmamaktadir Cesitli tarihciler tarafindan bazi isimler ileri surulmusse de Tuthaliya PU Sarruma Papadilmah Kantuzzili vs bunlar tartismaya aciktir Ancak 1986 yilinda Bogazkoy de bulunan ve 1993 yilinda yayinlanan hac sekilli krusiform muhur ilk Hitit krallari Labarna ve Hattusili nin oncesinde Huzziya isimli bir kral oldugunu gostermis ve kabul bulmustur Orta krallik donemine ait cok az belge oldugu icin ozellikle krallarin saltanat sureleri hakkinda pek bir bilgi yoktur En genis sinirlarinda Hitit Devleti MO 13 yuzyil Tahurvaili nin Telipinu ile II Zidanta arasinda bir donem kral oldugu kesin olmakla beraber hangi sirada oldugu belli degildir En yaygin gorusler ya Telipinu dan veya Alluvamna dan sonra oldugu seklindedir II Hattusili diye bir kral cogu Hititologa gore mevcut degildir Varligini iddia edenler bu kralin hukumdarlik zamani icin I Tuthaliya ile I Suppiluliuma arasinda degisik gorusler one surmustur Genc Tuthaliya nin da kral olmadan oldurulmus olmasi muhtemeldir Kurunta nin Hitit devletinde kral olup olmadigi tartismalidir IV TuthaliyaHatti beylikler devri Ayrica bakiniz HattilerHukumdar Donemi Onemli Olaylar Akrabalik DurumlariPamba MO 23 yuzyil Hatti KraliPithana MO 18 yuzyil Krali FatihiPiyusti MO 18 yuzyil Hatti Krali Anitta ya yenildiAnitta MO 18 yuzyil Krali Hattusa yi yikti Pithana nin ogluEski Krallik Donemi Hukumdar Donemi MO Onemli Olaylar Akrabalik Durumlari Labarna 1650 Hitit devleti nin geleneksel kurucusudurI Hattusili 1650 1620 II Labarna diye de bilinir Hattusa sehrini baskent yapmistir I Labarna nin yegeni evlatligiI Mursili 1620 1590 1595 te Babil i yikarak Hammurabi sulalesine son verdi I Hattusili nin torunu evlatligiI Hantili 1590 1560 Zidanta ile isbirligi yaparak I Mursili yi oldurdu I Mursili nin kayinbiraderiI Zidanta 1560 1545 Hantili nin varisini oldurerek tahta cikti I Hantili nin damadiAmmuna 1545 1530 Babasini oldurerek tahta cikti I Zidanta nin ogluI Huzziya 1530 1525 Ammuna nin gelinin erkek kardesi kayini Telepinu 1535 1500 Huzziya yi surgune gonderdi Tahta cikis yasasini cikardi I Huzziya nin kayinbiraderiOrta Krallik Donemi Hukumdar Donemi MO Onemli Olaylar Akrabalik DurumlariAlluvamna 1500 Telipinu nun damadiTahurvaili Kralligi kesin ama sirasi belli degil Telipinu ve II Zidanta arasinda II Hantili Alluvamna nin oglu II Zidanta II Hantili nin oglu II Huzziya II Zidanta nin oglu I Muvatalli 1400 II Huzziya yi oldurerek tahta cikti Aile disindanBuyuk Krallik Hukumdar Donemi MO Onemli Olaylar Akrabalik DurumlariI Tuthaliya 1400 II Huzziya nin torunu I Arnuvanda I Tuthaliya nin damadiII Hattusili Varligi akrabaligi ve saltanat zamani tartismalidirII Tuthaliya I Arnuvanda nin veya II Hattusili nin ogluGenc Tuthaliya 1350 Hic hukum surmemis olabilir II Tuthaliya nin ogluI Suppiluliuma 1350 1322 Kuzey Suriye ve Mitanni ulkesini fethetti II Tuthaliya nin veya II Hattusili nin ogluII Arnuvanda 1322 1321 I Suppiluliuma nin ogluII Mursili 1321 1295 Arzava ulkesini fethetti I Suppiluliuma nin ogluII Muvatalli 1295 1272 Kades Meydan Muharebesi II Mursili nin ogluIII Mursili 1272 1267 Urhi Tesup olarak da bilinir II Muvatalli nin ogluIII Hattusili 1267 1237 Urhi Tesup u surerek tahta cikti Misir ile Kades Antlasmasi ni yapti II Mursili nin ogluIV Tuthaliya 1237 1209 III Hattusili nin ogluKurunta 1228 1227 Kralligi kesin degildir Cok kisa bir sure icin tahti ele gecirmis olabilir II Muvatalli nin ogluIII Arnuvanda 1209 1207 IV Tuthaliya nin ogluII Suppiluliuma 1207 1180 IV Tuthaliya nin ogluNotlar Bu rakama tartismali isimler II Hattusili Genc Tuthaliya ve Kurunta dahil degildir Eski cag tarihindeki kronolojik bilgi kitligi tarihciler arasinda cesitli gorus ayriliklarina yol acmis ve Uzun Orta Kisa ve hatta Cok kisa diye isimlendirilen farkli tarihlendirme sistemleri olusturulmustur Hitit krallarinin Uzun Orta ve Kisa kronolojiye gore karsilastirmali bir listesi icin Alpaslan M 2009 Hititolojiye Giris s 155 Ingilizce A Dincol B Dincol J D Hawkins G Wilhelm 1993 The Cruciform seal from Bogazkoy Hattusa Istanbuler Mitteilungen 43 s 87 106 Eski Hitit krallari hakkinda Ingilizce R Beal 2003 Predecessors of Hattusili I FsHoffner s 13 35 Ingilizce M Forlanini 2010 An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period Pax Hethitica FsSinger s 115 135 Hititler icin kullanilan Orta krallik tabirinin belli bir hanedanla ilgisi yoktur Eski Orta Buyuk Yeni krallik terimleri gunumuz tarihcileri tarafindan kullanilmaya baslanmistir Orta krallik Telipinu sonrasindaki hakkinda fazla bir bilgi olmayan donemi digerlerinden ayirmak icin kismen de filolojik nedenlerle olusturulmustur Bazi tarihciler Eski ve Orta kralliklari birlestirerek sadece Eski ve Buyuk Yeni krallik diye ikiye ayirirlar a b Bu konudaki tartismalari ve degisik gorusleri ozetleyen bir makale icin Ingilizce de Martino S 2010 Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire Altorientalische Forschungen 37 s 186 197 3 ve 4 nolu notlardaki kaynaklara bakiniz Bu kralin varligi yakin zamanda ortaya ciktigi ve halihazirda Hitit krallari arasinda I ve II Huzziya bulundugu icin kimi yayinlarda Huzziya 0 diye gecer Bu konuda tam bir fikir birligi yoktur Ammuna nin oglu da olabilir Bazi kaynaklarda II veya I II Tuthaliya Bazi kaynaklarda III veya II III TuthaliyaKaynakcaBrandau B amp Schickert H 2003 Hititler Ankara Arkadas Yayinlari Ingilizce Bryce T 2005 Kingdom of the Hittites 2nd Edition Oxford Oxford University Press Almanca Klengel H 1999 Geschichte des hethitischen Reichs Brill Leiden KOC Ilker 1 Ekim 2006 Hititler ODTU Gelistirme Vakfi Yayincilik ss 14 15 ISBN 994434409 5 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim