Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sürmeli Ali Paşa (d. ? Dimetoka - ö. 1695 Edirne) II. Ahmet ve II. Mustafa saltanatlarında, 14 Mart 1694 - 2 Mayıs 1695 tarihleri arasında bir yıl bir ay on dokuz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. "Sürmeli" olarak anılması Hammer'e göre "haddini bilmeyen" anlamlı; Uzunçarşılı'ya göre ise "gözlerinin sürmeli olmasından veya sürme çekmesinden" dolayıdır.
| Sürmeli Ali Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 14 Mart 1694 - 2 Mayıs 1695 | |
| Hükümdar | II. Ahmed II. Mustafa |
| Yerine geldiği | Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa |
| Yerine gelen | Elmas Mehmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Dimetoka |
| Ölüm | 1695 Edirne |
Hayatı
Dimetoka'lıdır Gençken İstanbul'a gelmiş ve Sokullu sülalesinden olan İbrahim Han'ın kethudası Ali Ağa yanına girmiş ve onun tarafından eğitilmiştir. Önce vergi tahsili için iltizam taahüdü işleri yapmış; Sonra orduya müteahhid olarak arpa emini olmuş; 1688'de ise Tersane-i Amire'de önemli bir görev olan "tersane emini" olmuştur. Buradan Aralık 1688 başdefterdar görevine atanmıştır. Bu görevde iken çok sayıda küçük değerde bakır sikke olan mangır darpettirmiştir. Bundan sonra başdefterdarlıktan azledilip 1689'da Edirne'de "rikab-ı hümayun" defterdarı olarak atanmasına kadar boşta kalmıştır. Kasım 1691'de ise ikinci defa başdefterdar tayin edilmiştir ve vezirlik rütbesi verilmiştir. 1692 başında bu görevden tekrar azledilmiş ve valilik görevleri yapmaya atanmıştır. 1692'de Kıbrıs valisi ve 1693'te Trablusşam valisi olarak görev verilmiştir.
II. Ahmet, sadrazam Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa'nın işlere bakmadığını görüp 14 Mart 1694'te onu azletmiş ve Trablusşam valiliği yapmakta olan Sürmeli Ali Paşa sadarete davet etmiştir. yeni sadrazam olarak hızla İstanbul'a gelmiştir çünkü o yıl ordu Avusturya Seferi için hazırlanmakta idi. Sürmeli Ali Paşa bu sefere serdar tayin edilmiş ve ordu ile Avusturya sınırına gitmiştir. Kırım Hanlığı ordusuyla birlikte Osmanlı ordusu 4 Eylül 1694'te Petrovaradin kalesini kuşatmaya almışlardır. Fakat kale ele geçirilememiş; mevsim gecikip kış gelmiş; kuşatma metrislerini sular basmış ve kuşatmaya devama imkân kalmadığı için 15 Aralık 1694'te Sürmeli Ali Paşa komutasındaki ordu kuşatmayı bırakarak kışlak olan Belgrad'da dönmüştür. O yıl kampanya mevsimi bittiği için Kırım Hanlığı ordusu Kırım'a dönmüş ve Sürmeli Ali Paşa ise Edirne'ye gelmiştir.
Aynı yaz, Eylül 1694'te, Amiral Zeno komutasında bir Venedik donanması ve bağdaşıkları Papalık Devleti, Malta Şövalyeleri ile Floransa Cumhuriyeti filoları desteği ile Ege Denizi'ne girmiş ve Sakız adasına asker çıkartmıştır. 21 Eylül 1694'te Sakız Adası Venedikli'lere teslim olmuştur. Fakat Osmanlı donanması buna çok geçmeden karşılık vermiştir. Kaptan-ı Derya Mezomorto Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması ile Amiral Zeno komutasındaki Venedik ve bağdaşıkları donanması arasında 9 Şubat1695'te yapılan Koyun Adaları Muharebesi'nde Osmanlı donanması galip gelmiş ve Sakız adası Venedikliler'den geri alınmıştır.
Sürmeli Ali Paşa sedaretine devam etmekte iken 6 Şubat 1695'te II. Ahmet vefat etmiş; yerine II. Mustafa yeni padişah olarak tahta geçmiştir. Sürmeli Ali Paşa sedareti devam etmek idi. Fakat yeni padişahın hocası olan ve şeyhülislam olacak ve yeni padişahın baş danışmanı olacak Feyzullah Efendi ile sadrazamın, Feyzullah Efendi'nin iktidar gücüne ortaklık yapması olasılığı dolayısıyla, arası açılmıştı. Genç padişah II. Mustafa atalarının eski savaşlarından ilham almaktaydı ve yeni bir Avusturya Seferi yapmak istemekteydi. Sürmeli Ali Paşa ise buna karşı idi. O sırada Belgrad'a gönderilen 1.500 kadar kişilik bir yeniçeri birliği Cezr-i Mustafa mevkiinde disiplinsiz hareketlerle büyük bir olay çıkartmıştı. Bu olayın Sürmeli Ali Paşa tarafından seferi önlemek için bir tertip olduğu dedikodular başkentte dolaşmaya başlamıştı. Padişahın yaptırdığı araştırmalar ise Sürmeli Ali Paşa'nın olayı abarttığı sonucunu ortaya koydu. Bu II. Mustafa'yı kızdırmıştı. Aynı zamanda sadrazamın Anadolu'da irtikap yapıp serveti olanlardan ya para ya da hizmetkar topladığı ve bunu zimmetine geçirdiği söylentileri de sadrazamla arası iyi olamayan Feyzullah Efendi'nin abartması ile önem kazanmış ve yeni padişahın sadrazama olan kızgınlığını körüklemişti. Bunun üzerinde II. Mustafa ve çevresindekiler Sürmeli Ali Paşa'nın sedaretten azledilmesine karar verdiler. Sürmeli Ali Paşa 2 Mayıs'ta Hasoda köşküne huzura çağrıldı; elinden mühr-ü humayun alındı ve çavuşbaşına teslim edilerek önce kapı arasında tutuklandı. Bu arada malı ve mülkü devlet tarafından müsadere edildi. Fakat bu müsaderede serveti değil borcu olduğu ortaya çıkıp rüşvet alıp irtikap yapmadığı anlaşıldı.
Hemen Çeşme kasabasına sürgüne gönderildi. Fakat II. Mustafa'nın kızgınlığı bitmemişti ve müsaderenin sonuçlarına inanmamaktaydı. Silahdar Tarihi'ne göre "Sağ oldukça ateşin sönmez" diyerek Sürmeli Ali Paşa'yı Çeşme'deki sürgününden Edirne'ye getirtti. Burada Sürmeli Ali Paşa 29 Mayıs 1695'te boğularak idam edildi. Bu tarihte 50 yaşında olduğu bildirilmiştir.
Mezarı Edirne'de "Evliya Kasım Paşa Cami" mezarlığındadır.
Eserleri
Kadıköy çarşında bulunan Rum kilisesinin duvarında kitabesine göre 1693 ya da 1694 yılında yapılmış olan bir çeşmesi vardır.
Kaynakça
- ^ von Hammer-Purgstall, Joseph (haz. ), (1986) Osmanlı Devleti Tarihi 12 Cilt, İstanbul: Üçdal Neşriyat
- ^ a b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.441-442
- ^ Kızılkayak, Görkem, (Ed.) (Aralık 2011). Kadıköy Çeşmeleri. Kadıköy Belediyesi. s. 123.
Konuyla ilgili yayınlar
- Danışmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954, Son bas.:2011) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları (ISBN 978-975-16-0010) say.441-442
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5,
- von Hammer-Purgstall, Joseph (haz.), (1986)Osmanlı Devleti Tarihi 12 Cilt, İstanbul: Üçdal Neşriyat
- Emecen, Feridun, "Ali Paşa (Sürmeli)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.1 s.230-231, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.
Dış bağlantılar
- Emecen, Feridun (1989) "Ali Paşa, Sürmeli", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:2, Sayfa:427, İstanbul:TDV Yayınları. Online:[1] 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 14 Mart 1694 - 2 Mayıs 1695 | Sonra gelen: Elmas Mehmed Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Surmeli Ali Pasa d Dimetoka o 1695 Edirne II Ahmet ve II Mustafa saltanatlarinda 14 Mart 1694 2 Mayis 1695 tarihleri arasinda bir yil bir ay on dokuz gun sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Surmeli olarak anilmasi Hammer e gore haddini bilmeyen anlamli Uzuncarsili ya gore ise gozlerinin surmeli olmasindan veya surme cekmesinden dolayidir Surmeli Ali PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 14 Mart 1694 2 Mayis 1695Hukumdar II Ahmed II MustafaYerine geldigi Bozoklu Biyikli Mustafa PasaYerine gelen Elmas Mehmed PasaKisisel bilgilerDogum DimetokaOlum 1695 EdirneHayatiDimetoka lidir Gencken Istanbul a gelmis ve Sokullu sulalesinden olan Ibrahim Han in kethudasi Ali Aga yanina girmis ve onun tarafindan egitilmistir Once vergi tahsili icin iltizam taahudu isleri yapmis Sonra orduya muteahhid olarak arpa emini olmus 1688 de ise Tersane i Amire de onemli bir gorev olan tersane emini olmustur Buradan Aralik 1688 basdefterdar gorevine atanmistir Bu gorevde iken cok sayida kucuk degerde bakir sikke olan mangir darpettirmistir Bundan sonra basdefterdarliktan azledilip 1689 da Edirne de rikab i humayun defterdari olarak atanmasina kadar bosta kalmistir Kasim 1691 de ise ikinci defa basdefterdar tayin edilmistir ve vezirlik rutbesi verilmistir 1692 basinda bu gorevden tekrar azledilmis ve valilik gorevleri yapmaya atanmistir 1692 de Kibris valisi ve 1693 te Trablussam valisi olarak gorev verilmistir II Ahmet sadrazam Bozoklu Biyikli Mustafa Pasa nin islere bakmadigini gorup 14 Mart 1694 te onu azletmis ve Trablussam valiligi yapmakta olan Surmeli Ali Pasa sadarete davet etmistir yeni sadrazam olarak hizla Istanbul a gelmistir cunku o yil ordu Avusturya Seferi icin hazirlanmakta idi Surmeli Ali Pasa bu sefere serdar tayin edilmis ve ordu ile Avusturya sinirina gitmistir Kirim Hanligi ordusuyla birlikte Osmanli ordusu 4 Eylul 1694 te Petrovaradin kalesini kusatmaya almislardir Fakat kale ele gecirilememis mevsim gecikip kis gelmis kusatma metrislerini sular basmis ve kusatmaya devama imkan kalmadigi icin 15 Aralik 1694 te Surmeli Ali Pasa komutasindaki ordu kusatmayi birakarak kislak olan Belgrad da donmustur O yil kampanya mevsimi bittigi icin Kirim Hanligi ordusu Kirim a donmus ve Surmeli Ali Pasa ise Edirne ye gelmistir Ayni yaz Eylul 1694 te Amiral Zeno komutasinda bir Venedik donanmasi ve bagdasiklari Papalik Devleti Malta Sovalyeleri ile Floransa Cumhuriyeti filolari destegi ile Ege Denizi ne girmis ve Sakiz adasina asker cikartmistir 21 Eylul 1694 te Sakiz Adasi Venedikli lere teslim olmustur Fakat Osmanli donanmasi buna cok gecmeden karsilik vermistir Kaptan i Derya Mezomorto Huseyin Pasa komutasindaki Osmanli donanmasi ile Amiral Zeno komutasindaki Venedik ve bagdasiklari donanmasi arasinda 9 Subat1695 te yapilan Koyun Adalari Muharebesi nde Osmanli donanmasi galip gelmis ve Sakiz adasi Venedikliler den geri alinmistir Surmeli Ali Pasa sedaretine devam etmekte iken 6 Subat 1695 te II Ahmet vefat etmis yerine II Mustafa yeni padisah olarak tahta gecmistir Surmeli Ali Pasa sedareti devam etmek idi Fakat yeni padisahin hocasi olan ve seyhulislam olacak ve yeni padisahin bas danismani olacak Feyzullah Efendi ile sadrazamin Feyzullah Efendi nin iktidar gucune ortaklik yapmasi olasiligi dolayisiyla arasi acilmisti Genc padisah II Mustafa atalarinin eski savaslarindan ilham almaktaydi ve yeni bir Avusturya Seferi yapmak istemekteydi Surmeli Ali Pasa ise buna karsi idi O sirada Belgrad a gonderilen 1 500 kadar kisilik bir yeniceri birligi Cezr i Mustafa mevkiinde disiplinsiz hareketlerle buyuk bir olay cikartmisti Bu olayin Surmeli Ali Pasa tarafindan seferi onlemek icin bir tertip oldugu dedikodular baskentte dolasmaya baslamisti Padisahin yaptirdigi arastirmalar ise Surmeli Ali Pasa nin olayi abarttigi sonucunu ortaya koydu Bu II Mustafa yi kizdirmisti Ayni zamanda sadrazamin Anadolu da irtikap yapip serveti olanlardan ya para ya da hizmetkar topladigi ve bunu zimmetine gecirdigi soylentileri de sadrazamla arasi iyi olamayan Feyzullah Efendi nin abartmasi ile onem kazanmis ve yeni padisahin sadrazama olan kizginligini koruklemisti Bunun uzerinde II Mustafa ve cevresindekiler Surmeli Ali Pasa nin sedaretten azledilmesine karar verdiler Surmeli Ali Pasa 2 Mayis ta Hasoda koskune huzura cagrildi elinden muhr u humayun alindi ve cavusbasina teslim edilerek once kapi arasinda tutuklandi Bu arada mali ve mulku devlet tarafindan musadere edildi Fakat bu musaderede serveti degil borcu oldugu ortaya cikip rusvet alip irtikap yapmadigi anlasildi Hemen Cesme kasabasina surgune gonderildi Fakat II Mustafa nin kizginligi bitmemisti ve musaderenin sonuclarina inanmamaktaydi Silahdar Tarihi ne gore Sag oldukca atesin sonmez diyerek Surmeli Ali Pasa yi Cesme deki surgununden Edirne ye getirtti Burada Surmeli Ali Pasa 29 Mayis 1695 te bogularak idam edildi Bu tarihte 50 yasinda oldugu bildirilmistir Mezari Edirne de Evliya Kasim Pasa Cami mezarligindadir EserleriKadikoy carsinda bulunan Rum kilisesinin duvarinda kitabesine gore 1693 ya da 1694 yilinda yapilmis olan bir cesmesi vardir Kaynakca von Hammer Purgstall Joseph haz 1986 Osmanli Devleti Tarihi 12 Cilt Istanbul Ucdal Nesriyat a b Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 say 441 442 Kizilkayak Gorkem Ed Aralik 2011 Kadikoy Cesmeleri Kadikoy Belediyesi s 123 Konuyla ilgili yayinlarDanismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Son bas 2011 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari ISBN 978 975 16 0010 say 441 442 Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN978 975 254 278 5 von Hammer Purgstall Joseph haz 1986 Osmanli Devleti Tarihi 12 Cilt Istanbul Ucdal Nesriyat Emecen Feridun Ali Pasa Surmeli 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 1 s 230 231 Istanbul Yapi Kredi Kultur Yayincilik A S ISBN 975 08 0071 01 Dis baglantilarEmecen Feridun 1989 Ali Pasa Surmeli Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 2 Sayfa 427 Istanbul TDV Yayinlari Online 1 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Bozoklu Biyikli Mustafa Pasa Osmanli Sadrazami 14 Mart 1694 2 Mayis 1695 Sonra gelen Elmas Mehmed Pasa