Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ya da Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet başkanları Zirvesi, Türk dil ve lehçelerini konuşan altı Türk ülkesinin devlet başkanlarının ve üst düzey yetkililerinin katıldığı bir zirvedir. Bir diğerinin egemen eşitliğine karşılıklı saygı temeline dayanan bu zirve, ortak tarih ve kültürel yapıya sahip ülke cumhurbaşkanlarını bir araya getirmektedir. 1992 yılından beri belirli aralıklarla düzenlenen zirvede Türk dünyasının sorunları gündeme getirilmektedir. 3 Ekim 2009'da, Nahçıvan Anlaşması'yla daimî sekreteryası kurulmuş ve adı Türk Keneşi olmuştur.
| Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi | |
|---|---|
 | |
| Tarih | 1992-2010 |
| Şehir | Ankara (1992) İstanbul (1994) Bişkek (1995) Taşkent (1996) Astana (1998) Bakü (2000) İstanbul (2001) Antalya (2006) Nahçıvan (2009) İstanbul (2010) |
| Katılımcılar |  Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Türkiye Türkmenistan |
| Sonraki | Almatı Anlaşması |
Türk Keneşi'nin kurumsal merkezi İstanbul, akademik merkezi Kazakistan, Parlamenterler Asamblesi TÜRKPA'nın merkezi Bakü olmuştur. TÜRKSOY da bu konseye bağlanmıştır.[]
Katılımcılar
Tarihçe
Türkçe konuşan ülkeler arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1991 yılında başlamıştır. Türkçe konuşan ülkeler arasındaki ilişkileri en üst düzeyde geliştirmeyi amaçlayan zirvelerin ilki, 30-31 Ekim 1992 tarihlerinde Ankara’da düzenlenmiştir.
1992 yılında yapılan ilk zirveye 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Askar Akayev, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov katılmıştır.
Altı ülke arasındaki ilişkileri ve iş birliğini ele alacak olmaları nedeniyle büyük beklentilerle başlayan zirve, kültür bakanlıkları arasında bazı kararların imzalanmasıyla (TÜRKSOY'un kurulması) sınırlı kaldı. Türk dünyasının bilim ve kültür alanında tanınmış isimlerinin ortak anılması kararı, ilk zirve toplantısının somut sonucu olarak ortaya çıktı.
Türkçe konuşan ülkeler arasındaki ilişkilerinin gelişmeye yatkınlığı ve daha sonra kaydedilen gelişmeler, zıt yöndeki bazı etkileri de harekete geçirdi. Bakü'de yapılması planlanan ikinci zirve, Bağımsız Devletler Topluluğu zirvesinin aynı günlerde yapılması nedeniyle daha sonra İstanbul'da yapılabildi. İstanbul’da yapılan ikinci zirvede de liderler, "zirvenin bir başka ülkeye karşı olmadığını" dile getirdiler.
İstanbul zirvesinden sonra İzmir'de yapılması kararlaştırılan Türk Dünyası Kurultayı'na katılması beklenen Türkçe konuşan ülkelerinin liderleri, kurultay ile aynı tarihlerde düzenlenen BDT zirvesine katılmak zorunda kaldığından zirveden sonra düzenlenen kurultaya katılamadılar.
Üçüncüsü Bişkek ve dördüncüsü Taşkent'te yapılan zirvelerin, Kırgızların "Manas Destanı"nı, Özbeklerin Emîr Timur'u kutlamalarının yıl dönümüne getirilmesi de "zirvenin geri plana itildiği" gibi yorumlara yol açtı. Zirvenin beşincisi 1998 yılında Astana'da, altıncısı 2000 yılında Bakü'de yapıldı.
Taşkent'te yapılan dördüncü zirveye kadar "Türk Zirvesi" olarak adlandırılan toplantıların adı önce "Türk Cumhuriyetleri Devlet Başkanları Zirvesi"ne, beşinci zirveden sonra da "Türkçe Konuşan (Türk Dili Konuşan) Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi"ne dönüştürüldü.
Altı zirvede ele alınan konular, ayrı ayrı zirvenin yapıldığı başkentlerin adlarıyla anılan, Türkçe ve Rusça olarak iki nüsha hazırlanan bildirilerle duyurulmuştur.
Bildiriler genelde temennilerden ibaret kalmıştır. Ağırlıklı olarak bölge ülkelerindeki petrol ve doğal gazın dünya pazarına taşınmasıyla ilgili çalışmalardan duyulan memnuniyet, ilişkilerin güçlendirilmesi, ticari ve ekonomik iş birliğinin gerekliliği, terörizm ve uyuşturucu trafiğine karşı ortak mücadele, bölgesel sorunlarda BM ve AGİK ilkelerinin önemi üzerinde durulmuştur.
Altıncı zirveden sonra, zirvede kırılmalar ve tıkanmalar yaşanmaya başlamıştır. Özbekistan ve Türkmenistan bu tarihlerden sonra zirveye karşı soğuk tutum göstermişlerdir.
2000 yılına kadarki tüm zirvelerde altı ülkeden de devlet başkanları düzeyinde katılım gerçekleşmiştir. 2000 yılında Bakü'de düzenlenen altıncı zirveye, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan devlet başkanı düzeyinde katılırken, Özbekistan ve Türkmenistan meclis başkanları tarafından temsil edilmiştir.
2001 yılında düzenlenen yedinci zirvede ise, Özbekistan meclis başkanı düzeyinde katılırken diğer ülkeler devlet başkanı düzeyinde temsil edilmiştir.
2006 yılında düzenlenen sekizinci zirvede Kazakistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Türkiye devlet başkanı, Türkmenistan büyükelçi düzeyinde temsil edilirken Özbekistan zirveye katılmamıştır.
Kazakistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Türkiye, diğer Türkçe konuşan ülkeler katılmasa bile dörtlü olarak zirvelerin devam edeceğini belirtmiştir. Buna bağlı olarak dört ülke TÜRKPA adı altında yeni bir oluşum içine de girmiştir.
Özbekistan, başta Türkiye kaynaklı irticai faaliyetler gerekçesiyle Türkiye'ye uzak durmakta ve Türkiye ile resmî ilişkilerini asgari düzeyde tutmaktaydı. Komşu Türkçe konuşan ülkelerle de sınır sorunları nedeniyle onlarla da ilişkilerini düşük seviyede tutmaktaydı. Özbekistan, Devlet Başkanı İslam Kerimov'un ölmesinden sonra bu tutumundan tamamen vazgeçti.
Rusya Federasyonu, bu zirveye bünyesindeki Türk halklarını temsilen gözlemci olarak katılmak istemektedir.
Ekim 2009'da Nahçıvan'da yapılan zirveye Özbekistan hariç diğer Türk ülkelerin hepsi katılmıştır. Türkmenistan da yüksek düzeyde temsil edilmiştir. Nahçıvan Anlaşması'yla Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi, kurumsallaşarak Türk Keneşi'ne dönüşmüştür.
Zirveler
- 30 Ekim 1992 –
![image]()
Ankara Zirvesi - 18 Ekim 1994 –
![image]()
İstanbul Zirvesi - 28 Ağustos 1995 –
![image]()
Bişkek Zirvesi - 21 Ekim 1996 –
![image]()
Taşkent Zirvesi - 9 Haziran 1998 –
![image]()
Astana Zirvesi - 8 Nisan 2000 –
![image]()
Bakü Zirvesi - 26 Nisan 2001 –
![image]()
İstanbul Zirvesi - 17 Kasım 2006 –
![image]()
Antalya Zirvesi - 3 Ekim 2009 –
![image]()
Nahçıvan Zirvesi - 15 Eylül 2010 –
![image]()
İstanbul Zirvesi
Zirve Konuları
Türk Devletleri arasındaki bağları derinleştirmek ve karşılıklı iş birliğini, kültürel ve ekonomik ilişkileri arttırmak; ortak tarihî mirası ortaya çıkarmaktır. Ekonomik olarak öncelikli hedef alınan iki alan ise enerji ve ulaşımdır. Buna göre:
- Türk halkları arasındaki yakın ilişkileri geliştirmek,
- Türk cumhuriyetleri arasındaki dostane ve yapıcı ilişkileri güçlendirmek,
- Türk dili konuşan ülkelerin uluslararası barış ve istikrara hizmet eden olumlu katkılarını artırmak,
- Ülkelerin oluşturduğu coğrafyayı bir iş birliği, gönenç, istikrar ve barış bölgesine dönüştürmek
- Avrasya gerçeğinin daha da güçlü bir biçimde algılanmasını sağlamak,
- Bağımsızlıklarının on beşinci yıldönümünü kutlamakta olan Türk dili konuşan ülkelerin siyasal arenada ortak hareket etmesine katkıda bulunmak,
- Devletlerin ortak hareket ederek uluslararası platformlarda ve dünya jeopolitikinde etkinliğini arttırmak, zirvenin temel konularıdır.
Hedefler
- Daimî bir sekreterya oluşturmak
- Türk dünyası ortak alfabesi geliştirmek
- Türk lehçelerinin karşılaştırmalı sözlüğünü hazırlamak
- Ortak Türk tarihi kitabı oluşturmak ve ortak tarih müfredatı oluşturmak
- Ortak Türk tarihi enstitüsü kurmak
- Türk dünyasını birbirine bağlayacak enerji politikaları oluşturmak
- İstanbul-Almatı tren ve genel ulaşım ağına Bişkek’in dâhil edilmesi ve Bakü-Tiflis-Ahıskalı-Kars demir yolu inşasına desteğin artırılması
- İpek Yolu’nun gerçek anlamda yeniden canlandırılması
- Ülkeler arasındaki çeşitli alanlarda çok taraflı ve ikili iş birliğinin geliştirilmesi
- Ulaşım ve haberleşme projelerinin, ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi
- Ortak kültür mirası eserlerinin korunması, onarılması ve tanıtılması ile ilgili ortak kurum oluşturmak
- Eğitim bakanlıkları ve üniversiteler arasındaki iş birliğin teşviki
- Karşılıklı burslu öğrenci değişimini geliştirmek
- Lise ve üniversiteler arası öğrenci değişim ve dolaşım sistemi kurmak
- Parlamentolar arası asamblesi ve parlamentolar arası ilişkiler enstitüsü kurmak
- Ülkeler arasındaki muhtelif bölgesel ve uluslararası sorunlar hakkında fikir alışverişinde bulunmak ve orta yol aramak
Dış bağlantılar
- 9. Zirve görüntüleri (Nahçıvan zirvesi)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turk Dili Konusan Ulkeler Zirvesi ya da Turkce Konusan Ulkeler Devlet baskanlari Zirvesi Turk dil ve lehcelerini konusan alti Turk ulkesinin devlet baskanlarinin ve ust duzey yetkililerinin katildigi bir zirvedir Bir digerinin egemen esitligine karsilikli saygi temeline dayanan bu zirve ortak tarih ve kulturel yapiya sahip ulke cumhurbaskanlarini bir araya getirmektedir 1992 yilindan beri belirli araliklarla duzenlenen zirvede Turk dunyasinin sorunlari gundeme getirilmektedir 3 Ekim 2009 da Nahcivan Anlasmasi yla daimi sekreteryasi kurulmus ve adi Turk Kenesi olmustur Turk Dili Konusan Ulkeler ZirvesiTarih1992 2010SehirAnkara 1992 Istanbul 1994 Biskek 1995 Taskent 1996 Astana 1998 Baku 2000 Istanbul 2001 Antalya 2006 Nahcivan 2009 Istanbul 2010 Katilimcilar Azerbaycan Kazakistan Kirgizistan Ozbekistan Turkiye TurkmenistanSonrakiAlmati Anlasmasi Turk Kenesi nin kurumsal merkezi Istanbul akademik merkezi Kazakistan Parlamenterler Asamblesi TURKPA nin merkezi Baku olmustur TURKSOY da bu konseye baglanmistir kaynak belirtilmeli Katilimcilar Turkiye Azerbaycan Kazakistan Kirgizistan Ozbekistan TurkmenistanTarihceTurkce konusan ulkeler arasindaki siyasi ve ekonomik iliskiler Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra 1991 yilinda baslamistir Turkce konusan ulkeler arasindaki iliskileri en ust duzeyde gelistirmeyi amaclayan zirvelerin ilki 30 31 Ekim 1992 tarihlerinde Ankara da duzenlenmistir 1992 yilinda yapilan ilk zirveye 8 Cumhurbaskani Turgut Ozal Azerbaycan Cumhurbaskani Ebulfez Elcibey Kazakistan Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev Kirgizistan Cumhurbaskani Askar Akayev Ozbekistan Cumhurbaskani Islam Kerimov ve Turkmenistan Cumhurbaskani Saparmurat Niyazov katilmistir Alti ulke arasindaki iliskileri ve is birligini ele alacak olmalari nedeniyle buyuk beklentilerle baslayan zirve kultur bakanliklari arasinda bazi kararlarin imzalanmasiyla TURKSOY un kurulmasi sinirli kaldi Turk dunyasinin bilim ve kultur alaninda taninmis isimlerinin ortak anilmasi karari ilk zirve toplantisinin somut sonucu olarak ortaya cikti Turkce konusan ulkeler arasindaki iliskilerinin gelismeye yatkinligi ve daha sonra kaydedilen gelismeler zit yondeki bazi etkileri de harekete gecirdi Baku de yapilmasi planlanan ikinci zirve Bagimsiz Devletler Toplulugu zirvesinin ayni gunlerde yapilmasi nedeniyle daha sonra Istanbul da yapilabildi Istanbul da yapilan ikinci zirvede de liderler zirvenin bir baska ulkeye karsi olmadigini dile getirdiler Istanbul zirvesinden sonra Izmir de yapilmasi kararlastirilan Turk Dunyasi Kurultayi na katilmasi beklenen Turkce konusan ulkelerinin liderleri kurultay ile ayni tarihlerde duzenlenen BDT zirvesine katilmak zorunda kaldigindan zirveden sonra duzenlenen kurultaya katilamadilar Ucuncusu Biskek ve dorduncusu Taskent te yapilan zirvelerin Kirgizlarin Manas Destani ni Ozbeklerin Emir Timur u kutlamalarinin yil donumune getirilmesi de zirvenin geri plana itildigi gibi yorumlara yol acti Zirvenin besincisi 1998 yilinda Astana da altincisi 2000 yilinda Baku de yapildi Taskent te yapilan dorduncu zirveye kadar Turk Zirvesi olarak adlandirilan toplantilarin adi once Turk Cumhuriyetleri Devlet Baskanlari Zirvesi ne besinci zirveden sonra da Turkce Konusan Turk Dili Konusan Ulkeler Devlet Baskanlari Zirvesi ne donusturuldu Alti zirvede ele alinan konular ayri ayri zirvenin yapildigi baskentlerin adlariyla anilan Turkce ve Rusca olarak iki nusha hazirlanan bildirilerle duyurulmustur Bildiriler genelde temennilerden ibaret kalmistir Agirlikli olarak bolge ulkelerindeki petrol ve dogal gazin dunya pazarina tasinmasiyla ilgili calismalardan duyulan memnuniyet iliskilerin guclendirilmesi ticari ve ekonomik is birliginin gerekliligi terorizm ve uyusturucu trafigine karsi ortak mucadele bolgesel sorunlarda BM ve AGIK ilkelerinin onemi uzerinde durulmustur Altinci zirveden sonra zirvede kirilmalar ve tikanmalar yasanmaya baslamistir Ozbekistan ve Turkmenistan bu tarihlerden sonra zirveye karsi soguk tutum gostermislerdir 2000 yilina kadarki tum zirvelerde alti ulkeden de devlet baskanlari duzeyinde katilim gerceklesmistir 2000 yilinda Baku de duzenlenen altinci zirveye Turkiye Kazakistan ve Kirgizistan devlet baskani duzeyinde katilirken Ozbekistan ve Turkmenistan meclis baskanlari tarafindan temsil edilmistir 2001 yilinda duzenlenen yedinci zirvede ise Ozbekistan meclis baskani duzeyinde katilirken diger ulkeler devlet baskani duzeyinde temsil edilmistir 2006 yilinda duzenlenen sekizinci zirvede Kazakistan Kirgizistan Azerbaycan ve Turkiye devlet baskani Turkmenistan buyukelci duzeyinde temsil edilirken Ozbekistan zirveye katilmamistir Kazakistan Kirgizistan Azerbaycan ve Turkiye diger Turkce konusan ulkeler katilmasa bile dortlu olarak zirvelerin devam edecegini belirtmistir Buna bagli olarak dort ulke TURKPA adi altinda yeni bir olusum icine de girmistir Ozbekistan basta Turkiye kaynakli irticai faaliyetler gerekcesiyle Turkiye ye uzak durmakta ve Turkiye ile resmi iliskilerini asgari duzeyde tutmaktaydi Komsu Turkce konusan ulkelerle de sinir sorunlari nedeniyle onlarla da iliskilerini dusuk seviyede tutmaktaydi Ozbekistan Devlet Baskani Islam Kerimov un olmesinden sonra bu tutumundan tamamen vazgecti Rusya Federasyonu bu zirveye bunyesindeki Turk halklarini temsilen gozlemci olarak katilmak istemektedir Ekim 2009 da Nahcivan da yapilan zirveye Ozbekistan haric diger Turk ulkelerin hepsi katilmistir Turkmenistan da yuksek duzeyde temsil edilmistir Nahcivan Anlasmasi yla Turk Dili Konusan Ulkeler Zirvesi kurumsallasarak Turk Kenesi ne donusmustur Zirveler30 Ekim 1992 Ankara Zirvesi 18 Ekim 1994 Istanbul Zirvesi 28 Agustos 1995 Biskek Zirvesi 21 Ekim 1996 Taskent Zirvesi 9 Haziran 1998 Astana Zirvesi 8 Nisan 2000 Baku Zirvesi 26 Nisan 2001 Istanbul Zirvesi 17 Kasim 2006 Antalya Zirvesi 3 Ekim 2009 Nahcivan Zirvesi 15 Eylul 2010 Istanbul ZirvesiZirve KonulariTurk Devletleri arasindaki baglari derinlestirmek ve karsilikli is birligini kulturel ve ekonomik iliskileri arttirmak ortak tarihi mirasi ortaya cikarmaktir Ekonomik olarak oncelikli hedef alinan iki alan ise enerji ve ulasimdir Buna gore Turk halklari arasindaki yakin iliskileri gelistirmek Turk cumhuriyetleri arasindaki dostane ve yapici iliskileri guclendirmek Turk dili konusan ulkelerin uluslararasi baris ve istikrara hizmet eden olumlu katkilarini artirmak Ulkelerin olusturdugu cografyayi bir is birligi gonenc istikrar ve baris bolgesine donusturmek Avrasya gerceginin daha da guclu bir bicimde algilanmasini saglamak Bagimsizliklarinin on besinci yildonumunu kutlamakta olan Turk dili konusan ulkelerin siyasal arenada ortak hareket etmesine katkida bulunmak Devletlerin ortak hareket ederek uluslararasi platformlarda ve dunya jeopolitikinde etkinligini arttirmak zirvenin temel konularidir HedeflerDaimi bir sekreterya olusturmak Turk dunyasi ortak alfabesi gelistirmek Turk lehcelerinin karsilastirmali sozlugunu hazirlamak Ortak Turk tarihi kitabi olusturmak ve ortak tarih mufredati olusturmak Ortak Turk tarihi enstitusu kurmak Turk dunyasini birbirine baglayacak enerji politikalari olusturmak Istanbul Almati tren ve genel ulasim agina Biskek in dahil edilmesi ve Baku Tiflis Ahiskali Kars demir yolu insasina destegin artirilmasi Ipek Yolu nun gercek anlamda yeniden canlandirilmasi Ulkeler arasindaki cesitli alanlarda cok tarafli ve ikili is birliginin gelistirilmesi Ulasim ve haberlesme projelerinin ticari ve ekonomik iliskilerin gelistirilmesi Ortak kultur mirasi eserlerinin korunmasi onarilmasi ve tanitilmasi ile ilgili ortak kurum olusturmak Egitim bakanliklari ve universiteler arasindaki is birligin tesviki Karsilikli burslu ogrenci degisimini gelistirmek Lise ve universiteler arasi ogrenci degisim ve dolasim sistemi kurmak Parlamentolar arasi asamblesi ve parlamentolar arasi iliskiler enstitusu kurmak Ulkeler arasindaki muhtelif bolgesel ve uluslararasi sorunlar hakkinda fikir alisverisinde bulunmak ve orta yol aramakDis baglantilar9 Zirve goruntuleri Nahcivan zirvesi