Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halil Turgut Özal (13 Ekim 1927, Malatya - 17 Nisan 1993, Ankara), Türk mühendis, bürokrat, siyasetçi, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. cumhurbaşkanı. Anavatan Partisi genel başkanı olarak 1983-1989 yılları arasında başbakanlık görevinde de bulunan Özal, 1989 seçimini kazanarak cumhuriyet döneminde doğan ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından, görevi başında vefat eden ikinci cumhurbaşkanıdır.
| Turgut Özal | |
|---|---|
 | |
| 1989'da Turgut Özal | |
| 8. Türkiye cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 (3 yıl, 5 ay ve 8 gün) | |
| Başbakan | Yıldırım Akbulut (1989-1991) Mesut Yılmaz (1991) Süleyman Demirel (1991-1993) |
| Yerine geldiği | Kenan Evren |
| Yerine gelen | Süleyman Demirel |
| 19. Türkiye başbakanı | |
| Görev süresi 13 Aralık 1983 - 9 Kasım 1989 | |
| Cumhurbaşkanı | Kenan Evren |
| Yerine geldiği | Bülend Ulusu |
| Yerine gelen | Yıldırım Akbulut |
| Anavatan Partisi genel başkanı | |
| Görev süresi 20 Mayıs 1983 - 9 Kasım 1989 | |
| Yardımcı | Cavit Şadi Pehlivanoğlu |
| Yerine gelen | Yıldırım Akbulut |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 17. ve 18. dönem milletvekili | |
| Görev süresi 6 Kasım 1983 - 9 Kasım 1989 | |
| Seçim bölgesi | 1983 - İstanbul 1987 - İstanbul |
| 23. Türkiye devlet bakanı ve başbakan yardımcısı | |
| Görev süresi 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982 | |
| Başbakan | Bülend Ulusu |
| Yerine geldiği | 1979-1980 yılları arası başbakan yardımcısı atanmadı. |
| Yerine gelen | Kaya Erdem |
| Türkiye Başbakanlık müsteşarı | |
| Görev süresi 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980 | |
| Yerine geldiği | Ahmet Durakoğlu |
| Yerine gelen | Necdet Calp |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 13 Ekim 1927 Malatya, Türkiye |
| Ölüm | 17 Nisan 1993 (65 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Turgut Özal Anıt Mezarı, İstanbul 41°1′36″K 28°55′30″D / 41.02667°K 28.92500°D |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Millî Selamet Partisi (1977-1980) Anavatan Partisi (1983-1989) |
| Evlilik(ler) | Ayhan İnal (e. 1952; b. 1952) Semra Yeğinmen (e. 1954; ö. 1993) |
| Akraba(lar) | Korkut Özal (kardeşi) (1929-2016) Yusuf Bozkurt Özal (kardeşi) (1940-2001) |
| Çocuk(lar) | Ahmet Özal Zeynep Özal Efe Özal |
| Bitirdiği okul | Elektrik Fakültesi, İstanbul Texas Technology University |
| Mesleği | Elektrik mühendisi · Ekonomist · Bürokrat · Siyasetçi |
| Hükûmeti | 45. ve 46. Hükûmetler |
| Dini | İslam |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Türkiye |
| Birimi | Millî Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu |
Amerika Birleşik Devletleri'nde, Dünya Bankası'nda ve üniversite öğretim üyeliği gibi kısa süreli görevlerin ardından, Özal 1979'da Türkiye Maden İşçileri Sendikası'nın genel sekreteri ve daha sonra lideri oldu. 1977'de büyük ölçekli sendikal olaylar sırasında baş müzakereci olarak hizmet verdi. 1977 genel seçimlerinde İzmir'den Millî Selamet Partisi (MSP) adayı olarak seçime girdi ancak başarılı olamadı. 1979'da, Başbakan Süleyman Demirel'in azınlık hükûmetinde başbakanlık müsteşarı olarak göreve başladı ve 1980 askeri darbesine kadar bu görevde bulundu. Müsteşar olarak, Türkiye'ye neoliberal politikaları kazandıran '24 Ocak kararları' olarak bilinen ekonomik reform sürecinde önemli bir rol oynadı. Darbeden sonra, Bülend Ulusu tarafından kurulan hükûmette ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevini üstlenerek ekonomik reformları uygulamaya devam etti. Ekonomi politikası üzerindeki anlaşmazlıklar nedeniyle 1982'de istifa etti.
1983'te askerî hükûmet tarafından siyasi faaliyetlere getirilen yasağın kaldırılmasının ardından, Turgut Özal Anavatan Partisi'ni (ANAP) kurdu. ANAP, 1983 genel seçimlerinde %45,14 oranında oy alarak parlamentoda çoğunluğu kazandı ve Özal, 45. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak Türkiye'nin Başbakanı oldu. Döviz kuru ve düzenlemeler konusunda bir dizi ekonomik reformu uygularken, enflasyondaki artış ve Kürtçülerin sivil vatandaşlara yönelik artan saldırıları, ANAP'ın 1984 yerel seçimlerinde oy oranının azalmasına neden oldu. 1987 referandumu, 12 Eylül döneminde yasaklanan siyasetçilere siyasi faaliyetlere devam etme izni vermiştir. Başbakan Turgut Özal erken genel seçim kararı almış ve aynı yıl 29 Kasım'da 1987 Türkiye genel seçimleri yapılmıştır. Partisinin oy oranı 1987 Türkiye genel seçimlerinde %8,83 düşerek %36,31'e gerilemiştir. 46. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak tekrar başbakan olmuştur. 1988'deki parti kongresinde suikast girişiminden sağ kurtuldu. Özal, dış politikada NATO müttefikleriyle uyumlu hareket etti. Döneminde Avrupa Birliği'ne ilk kez tam üyelik başvurusu yapıldı ve Bulgar Komünist Partisi rejiminin baskı uyguladığı ve asimilasyon politikası yürüttüğü Bulgaristan Türklerinin Türkiye'ye sığınmalarına ve göç etmelerine izin verildi.
Özal, 1989 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmiştir. Başbakanlıktan ayrılmasına rağmen, siyasi olayların gelişmesinde belirleyici rolünü sürdürmüştür. Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini belirtmiştir. Döneminde Soğuk Savaş döneminin bitmesiyle Türkiye'nin de dahil olduğu Batılı müttefikler Sovyetler Birliği'nin dağılması ile dünyada üstünlük kurmuştur. Körfez Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George H. W. Bush ile yakın bir bağ kurmuştur.
Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük Orta Asya gezisinden sonra cumhurbaşkanlığı döneminde resmî kayıtlara göre kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiştir. Topkapı Mezarlığı'nda, Vatan Caddesi üzerinde kendi adına hazırlanan anıt mezara defnedilmiştir.
İlk yılları ve erken kariyeri
Babası Malatya'nın Çırmıktılı yani şimdiki adıyla Yeşilyurt ilçesinin Ünlüoğulları ailesinden banka memuru Mehmet Sıddık Özal, annesi ise Tunceli Çemişgezekli, ilkokul öğretmeni, Kürt kökenli Hafize Hanım'dır (d. 1906 - ö. 1988). Çocukluğunun bir döneminde pilot olmak isteyen Özal, Silifke'ye taşındıktan sonra, eşeğin üzerinden düşerek kolundan sakatlandı ve kollarından biri diğerine göre daha kısa kaldı. Bu durum pilot olma isteğinden zorunlu olarak vazgeçmesine neden oldu.
4 yaşındayken ailesi Bilecik'in Söğüt ilçesine taşındı ve ilköğrenim hayatına burada başladı. Babasının görevi nedeniyle sık sık il değiştirdi. Ortaokulu Mardin'de bitirdi. Mardin'de lise olmaması nedeniyle, Konya Lisesi'nde eğitimine devam etti. Bu dönem içerisinde kardeşi Korkut Özal da eşlik etti. Son olarak Kayseri Lisesi'nde lise eğitimini bitirdi. İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi'nde Elektrik Mühendisliği bölümünü okudu ve 1950 yılında mezun oldu. Mühendislik yapmaya başladı ve kısa bir süre sonra ailesinin isteğiyle evlendiği Ayhan İnal ile 1952 yılında kısa süreli bir birliktelik yaşadı. Bu evlilikten sonra çalıştığı kurum Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünde sekreter olarak görev yapan Semra Yeğinmen ile evlendi. Evlendikten sonra Amerika'da Teksas Teknoloji Üniversitesi'ne ihtisas yapmaya giderek burada ekonomi branşında eğitim aldı. Yine bu evlilikten sonra Ahmet (d. 1955), Zeynep (d. 1956) ve Efe (d. 1967) adında üç çocuk sahibi oldu.
Bürokratlık dönemi
Geri döndüğünde EİEİ Genel Müdür Yardımcısı (ya da Genel Direktör Teknik Müşaviri; kayıtlar arasında ikilem mevcut) oldu ve Türkiye'de elektrifikasyon üzerine projelerde çalıştı. 1958 yılında Planlama Komisyonu'nda sekretarya görevini yaptıktan sonra 1959 yılında Ankara Ordonat Okulunda yedek subay oldu. Dönemin Devlet Su İşleri Genel Müdürü Süleyman Demirel de, 27 Mayıs Darbesi'nden hemen sonra askere alındı.
Askerliği sonrasında Devlet Planlama Teşkilatı'nın kuruluşunda çalıştı. 1965 seçimlerinden sonra Süleyman Demirel'in danışmanı olarak görev yaptı. 1967 yılında DPT Müsteşarı oldu. 1971 yılından 1973 yılında kadar Dünya Bankası Sanayi Dairesinde danışman olarak çalıştı. Yurda döndükten sonra başta Sabancı Holding olmak üzere birçok sektördeki, birçok şirket için yönetici olarak çalıştı. Sabancı Holding'deki görevinin genel koordinatörlük olduğu belirtilmektedir.
Erken siyasi kariyeri
1977 genel seçimlerinde Millî Selamet Partisi'nden İzmir milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. 43. Hükûmet döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ile DPT Müsteşar Vekilliği görevlerine getirildi. 24 Ocak Kararları'nı hazırladı. 24 Ocak kararları 1980'li ve 1990'lı yıllara egemen olacak bir politikacıyı tanıtıyordu. Bu politikacı Turgut Özal'dır. 12 Eylül 1980 Askerî Darbesi'nden sonra, bu politikaları devam ettirmek amacıyla Bülend Ulusu Hükûmeti'nde ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevine getirildi. Bu göreve getirildikten 22 ay sonra, 14 Temmuz 1982 yılında istifa etti.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin hem DPT Müsteşarlığı hem de başbakanlık müsteşarlığı yapmış tek Başbakanı ve Cumhurbaşkanıdır.
Başbakanlığı (1983-1989)
20 Mayıs 1983 tarihinde Anavatan Partisini kurdu. 1983 Türkiye genel seçimlerinde tarihindeki seçimlerde 400 kişiden oluşan parlamentoda 211 milletvekili çıkararak tek başına iktidar ve 45. Hükûmet'in Başbakanı oldu. 1984 yerel seçimlerinden de başarıyla çıktı. 13 Nisan 1985 tarihinde yapılan ilk kongrede tekrar genel başkanlığa seçildi.
1987 yılında yapılan genel seçimlerde de 292 milletvekili çıkartarak tekrar çoğunluğu sağladı ve 46. Hükûmet'in Başbakanı oldu. İktidarda bulunduğu 1983-1991 döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık yüzde 5,2 oranında büyüdü. Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu'nu değiştirerek Emniyet İstihbarat Daire Başkanlığı'nı kurdu.
Suikast girişimi
18 Haziran 1988 Cumartesi günü Ankara Atatürk Spor Salonu'nda Anavatan Partisi'nin 2. Olağan Kongresi'nin düzenlendiği sırada Kartal Demirağ isimli saldırgan tarafından düzenlenen suikasttan yaralı olarak kurtuldu. Foto muhabirleri ve televizyon kameraları için hazırlanmış olan platformun önünden ve Özal'a 12 metre öteden saat 12.15'te iki el ateş eden Demirağ, Turgut Özal'ı sağ elinden yaraladı. Saldırı sonrası etrafa rastgele ateş açan korumalar ise 18 kişinin yaralanmasına sebep oldu. Yaralananlar arasında bakan İmren Aykut da vardır. Önce ölüm cezasına çarptırılan, ardından cezası 20 yıla indirilen Kartal Demirağ'ı cumhurbaşkanlığı döneminde affetti.
Ekonomi
Ekonomide serbest piyasa düzenini esas alan yapısal değişim programı Turgut Özal hükûmeti döneminde uygulamaya kondu. 1983-1987 yılları arasındaki Başbakanlığı dönemini de içine alan, Türkiye'de kişi başına düşen millî gelir 1980 yılında 1.539 dolar iken 1987 yılında 1.636 dolara yükseldi. Türkiye'yi ithal ikamesi modelinden ihracat önderliğinde büyüme modeline dönüştürmeyi başarmış ve Türk ekonomisi rekabete açılmıştır. Döneminde pek çok Anadolu il ve ilçesinde organize sanayi bölgesi kurulmuş, Anadolu üretim yapıp doğrudan ihracata yönelmiştir.
İnsan hakları
Türkiye'de yaşayan Kürt toplumunun hakları için çözüm sürecinin ilk aşaması katedildi. Celal Talabani ve Kuzey Irak lideri Mesud Barzani'ye uluslararası alanda rahat seyahat edebilmesi amacıyla kırmızı Türk pasaportu verdi. Ancak Talabani bu pasaportu 2003 yılında Türkiye'ye iade etti.
Cumhurbaşkanlığı (1989-1993)
1989 cumhurbaşkanlığı seçimi
1989'daki Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday oldu. Sosyaldemokrat Halkçı Parti ve Doğru Yol Partisi meclise girmeyerek seçimi boykot etti. İlk turda Turgut Özal 247, ANAP Burdur Milletvekili Fethi Çelikbaş 18 oy aldı. 17 oy boş çıkarken 3 oy geçersiz sayıldı. İkinci turunda 284 milletvekilinin katıldığı oylamada adaylardan Başbakan Turgut Özal 256 oy alırken, Çelikbaş 17 oy aldı. 2 oy geçersiz sayılırken 9 oy boş çıktı. 31 Ekim 1989 tarihinde yine muhalefetin katılmadığı 3. tur oylamasında Turgut Özal 263 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. Cumhurbaşkanı oldu. 9 Kasım 1989 tarihinde resmi olarak görevine başladı. Bu seçimden akılda kalan ise alışamadık diyenlere, alışırsınız, alışırsınız demesidir.
Körfez Savaşı
Cumhurbaşkanlığı döneminin en önemli olayı I. Körfez Savaşı'dır. Bu olayda çok aktif rol aldı. Petrol kaynaklarının kontrolünü elinde tutan Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini savundu. Saddam'ın uzaklaştırılması için mümkün olan her şeyin yapılması konusunda fikren ve siyasi açıdan son derece istekliydi. Bu nedenle ABD'ye bu konuda açık destek verdi. Harekâta Türk Ordusu'nun da katılıp, Mîsâk-ı Millî sınırları içinde olan Musul ve Kerkük'e girilmesini isteyince, zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay görev süresi sona ermeden 3 Aralık 1990 tarihinde kendi isteği ile Genelkurmay Başkanlığı görevinden emekliye ayrıldı; görevden ayrılmasına sebep olarak da I. Körfez Savaşı'nda hükûmetin tutumuna tepki olduğu öne sürüldü.
Dönemin Irak Başbakanı Taha Yasin Ramazan Türkiye ziyareti sırasında dönemin Cumhurbaşkanı Özal'ı makamında ziyareti sırasında Saddam Hüseyin hükûmetine karşı Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık uçaklarına İncirlik Hava Üssü'nü açarsanız "sizi düşman biliriz" sözlerine karşı Turgut Özal "O Saddam'a selam söyle. Eğer Türkiye topraklarına bir top mermisi düşerse, seni de Saddam'ı da Bağdat'ın ortasında asarım." demiştir.
Sivilleşme
Özal, her zaman sivil yönetimi savunmuş olup genellikle de resmi kıyafetler yerine sivil kıyafetler giymekten hoşlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarını resmi kıyafetiyle ziyaret eden diğer cumhurbaşkanlarından farklı olarak çoğu defa kravatsız, keten pantolon, keten ayakkabı ve tişörtle resmi programlara katıldı. Üst rütbeli askerlerin devir teslim törenine katılmazken, küçük bir ilçede kaymakamın göreve başlama törenine katıldı. Askerî birlikleri şortla denetlemesi medya tarafından şiddetle eleştirildi. Özal diğer cumhurbaşkanları gibi konuklarını köşkte ağırlamak yerine, Marmaris Okluk koyundaki resmi yazlıkta ağırladı. Ölümünde sivil cumhurbaşkanı, demokrat cumhurbaşkanı, dindar cumhurbaşkanı pankartlarıyla da bu tutumu desteklendi.
Ölümü
Turgut Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük Türkistan gezisinden sonra öldü. Cenazesine Türkiye'nin dört bir yanından yüzbinlerce kişi akın etti. Tören televizyonlardan canlı yayınlanırken, Türkiye'nin yanı sıra Mısır ve Pakistan'da üç günlük ulusal yas ilan edildi. Dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, Turgut Özal ile de yakın dost olan George H. W. Bush beklentilerin aksine cenaze törenine katılmadı. "Öldükten sonra beni İstanbul'a defnedin, kıyamete kadar Fatih Sultan Mehmed'in manevi ruhaniyeti altında bulunmak istiyorum." şeklindeki vasiyetine uyularak kendisi tarafından yaptırılan eski Başbakan Adnan Menderes Anıt Mezarı'nın bulunduğu Topkapı Mezarlığı'nda, Vatan Caddesi üzerinde kendi adına hazırlanan anıt mezara defnedildi.
Bir suikasta kurban gitmiş olabileceği de yıllardır tartışılmaktadır. Turgut Özal'ın limonatasına katılan arsenikle zehirlendiği iddiasını ortaya atan eşi Semra Özal, delil olarak da saç örneğini ABD'de tahlil ettirdiğini belirtmektedir. 2 Ekim 2012 tarihinde mezarı 19 yıl aradan sonra açılmış; Adli Tıp Kurumu, Özal'ın ölümünün bir suikast olup olmadığının belirlenmesi için yapılan otopsi sonucunda zehir bulunduğunu ancak zehirden mi yoksa başka sebepten mi öldüğünü tespit edemediklerini açıklamıştır.
Özel hayatı
Korkut Özal ve Yusuf Bozkurt Özal'ın ağabeyi olan Turgut Özal elektrik mühendisi olarak çalıştığı 1952 yılında Ayhan İnal ile evlenmiş ancak aynı yıl ikili boşanmıştır. Elektrik İşleri Etüd İdaresi'nde çalışırken daire çalışanlarından Semra Özal ile tanışmış, 31 Mayıs 1954 tarihinde evlenmiştir. Bu evliliğinden Zeynep, Efe ve Ahmet Özal doğmuştur.
Popüler kültürde Turgut Özal
- 2007: Zincirbozan filminde İsmail İncekara tarafından canlandırıldı
- 2009: Kurtlar Vadisi Gladio filminde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
- 2013: Seksenler dizisinde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
- 2014: Tanıklar dizisinde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
- 2015: Ertuğrul 1890 filminde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
- 2019: Cep Herkülü filminde Barış Kıralioğlu tarafından canlandırıldı
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . malatyasurmanset.com. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012.
- ^ (PDF). Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yayınları. s. 2. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.
- ^ Anderson, Perry (25 Eylül 2008). "After Kemal". . 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2008.
- ^ (27 Temmuz 2003). . Time. 29 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2008.
- ^ a b c . Malatya Valiliği. 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ Emin Çölaşan, "Turgut Nereden Koşuyor?-Turgut'un Serüveni (İki Kitap Bir arada)" s. 32 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008
- ^ "Özal Kürt'üm diyemedi". Hürriyet. 20 Nisan 2013. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ . Evrensel. 22 Mayıs 2013. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ . turktime.com. 15 Mayıs 2009. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ . Hafta Sonu. 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ ""Türkiye'de Liberalizm: 1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği". Özlem Eştürk, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü" (PDF). 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2023.
- ^ . 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015.
- ^ Süleyman Yaşar (28 Şubat 2014). "28 Şubat darbesi niye yapıldı?". Sabah. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
- ^ a b . Hürriyet. 24 Aralık 2003. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Abramowitz: Türkiye Destekleyecek". VOA News. 18 Ocak 2003. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ Turgut Özal'dan Saddam'a tehdit 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Oğlu Ahmet Özal'ın dilinden"
- ^ Alev Özbil (2012). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARININ CENAZE MERASİMLERİ". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 11 (22). DergiPark. s. 52. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
- ^ Uğur, Fatih. . Aksiyon. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
Dış bağlantılar
Turgut Özal hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
 | Vikikaynak'ta belgeler |
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı-Turgut Özal 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kenan Evren | 8. Türkiye cumhurbaşkanı 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 | Sonra gelen: Süleyman Demirel |
| Önce gelen: Bülend Ulusu | 19. Türkiye başbakanı 13 Aralık 1983 - 31 Ekim 1989 | Sonra gelen: Yıldırım Akbulut |
| Önce gelen: 1979-1980 yılları arası Başbakan Yardımcısı atanmadı. | Türkiye Başbakan Yardımcısı 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982 | Sonra gelen: Kaya Erdem |
| Hükûmet görevi | ||
| Önce gelen: Ahmet Durakoğlu | Türkiye Başbakanlık Müsteşarı 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980 | Sonra gelen: Necdet Calp |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Önce gelen yoktur. | Anavatan Partisi Genel Başkanı 20 Mayıs 1983 - 31 Ekim 1989 | Sonra gelen: Yıldırım Akbulut |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halil Turgut Ozal 13 Ekim 1927 Malatya 17 Nisan 1993 Ankara Turk muhendis burokrat siyasetci devlet adami ve Turkiye Cumhuriyeti nin 8 cumhurbaskani Anavatan Partisi genel baskani olarak 1983 1989 yillari arasinda basbakanlik gorevinde de bulunan Ozal 1989 secimini kazanarak cumhuriyet doneminde dogan ilk cumhurbaskani olmustur Ayrica Mustafa Kemal Ataturk un ardindan gorevi basinda vefat eden ikinci cumhurbaskanidir Turgut Ozal1989 da Turgut Ozal8 Turkiye cumhurbaskaniGorev suresi 9 Kasim 1989 17 Nisan 1993 3 yil 5 ay ve 8 gun Basbakan Yildirim Akbulut 1989 1991 Mesut Yilmaz 1991 Suleyman Demirel 1991 1993 Yerine geldigi Kenan EvrenYerine gelen Suleyman Demirel19 Turkiye basbakaniGorev suresi 13 Aralik 1983 9 Kasim 1989Cumhurbaskani Kenan EvrenYerine geldigi Bulend UlusuYerine gelen Yildirim AkbulutAnavatan Partisi genel baskaniGorev suresi 20 Mayis 1983 9 Kasim 1989Yardimci Cavit Sadi PehlivanogluYerine gelen Yildirim AkbulutTurkiye Buyuk Millet Meclisi 17 ve 18 donem milletvekiliGorev suresi 6 Kasim 1983 9 Kasim 1989Secim bolgesi 1983 Istanbul 1987 Istanbul23 Turkiye devlet bakani ve basbakan yardimcisiGorev suresi 20 Eylul 1980 14 Temmuz 1982Basbakan Bulend UlusuYerine geldigi 1979 1980 yillari arasi basbakan yardimcisi atanmadi Yerine gelen Kaya ErdemTurkiye Basbakanlik mustesariGorev suresi 3 Aralik 1979 22 Eylul 1980Yerine geldigi Ahmet DurakogluYerine gelen Necdet CalpKisisel bilgilerDogum 13 Ekim 1927 1927 10 13 Malatya TurkiyeOlum 17 Nisan 1993 65 yasinda Ankara TurkiyeDefin yeri Turgut Ozal Anit Mezari Istanbul 41 1 36 K 28 55 30 D 41 02667 K 28 92500 D 41 02667 28 92500Milliyeti TurkPartisi Milli Selamet Partisi 1977 1980 Anavatan Partisi 1983 1989 Evlilik ler Ayhan Inal e 1952 b 1952 Semra Yeginmen e 1954 o 1993 Akraba lar Korkut Ozal kardesi 1929 2016 Yusuf Bozkurt Ozal kardesi 1940 2001 Cocuk lar Ahmet Ozal Zeynep Ozal Efe OzalBitirdigi okul Elektrik Fakultesi Istanbul Texas Technology UniversityMeslegi Elektrik muhendisi Ekonomist Burokrat SiyasetciHukumeti 45 ve 46 HukumetlerDini IslamImzasiAskeri hizmetiBagliligi TurkiyeBirimi Milli Savunma Bakanligi Bilimsel Danisma Kurulu Amerika Birlesik Devletleri nde Dunya Bankasi nda ve universite ogretim uyeligi gibi kisa sureli gorevlerin ardindan Ozal 1979 da Turkiye Maden Iscileri Sendikasi nin genel sekreteri ve daha sonra lideri oldu 1977 de buyuk olcekli sendikal olaylar sirasinda bas muzakereci olarak hizmet verdi 1977 genel secimlerinde Izmir den Milli Selamet Partisi MSP adayi olarak secime girdi ancak basarili olamadi 1979 da Basbakan Suleyman Demirel in azinlik hukumetinde basbakanlik mustesari olarak goreve basladi ve 1980 askeri darbesine kadar bu gorevde bulundu Mustesar olarak Turkiye ye neoliberal politikalari kazandiran 24 Ocak kararlari olarak bilinen ekonomik reform surecinde onemli bir rol oynadi Darbeden sonra Bulend Ulusu tarafindan kurulan hukumette ekonomiden sorumlu basbakan yardimciligi gorevini ustlenerek ekonomik reformlari uygulamaya devam etti Ekonomi politikasi uzerindeki anlasmazliklar nedeniyle 1982 de istifa etti 1983 te askeri hukumet tarafindan siyasi faaliyetlere getirilen yasagin kaldirilmasinin ardindan Turgut Ozal Anavatan Partisi ni ANAP kurdu ANAP 1983 genel secimlerinde 45 14 oraninda oy alarak parlamentoda cogunlugu kazandi ve Ozal 45 Turkiye Hukumeti ni kurarak Turkiye nin Basbakani oldu Doviz kuru ve duzenlemeler konusunda bir dizi ekonomik reformu uygularken enflasyondaki artis ve Kurtculerin sivil vatandaslara yonelik artan saldirilari ANAP in 1984 yerel secimlerinde oy oraninin azalmasina neden oldu 1987 referandumu 12 Eylul doneminde yasaklanan siyasetcilere siyasi faaliyetlere devam etme izni vermistir Basbakan Turgut Ozal erken genel secim karari almis ve ayni yil 29 Kasim da 1987 Turkiye genel secimleri yapilmistir Partisinin oy orani 1987 Turkiye genel secimlerinde 8 83 duserek 36 31 e gerilemistir 46 Turkiye Hukumeti ni kurarak tekrar basbakan olmustur 1988 deki parti kongresinde suikast girisiminden sag kurtuldu Ozal dis politikada NATO muttefikleriyle uyumlu hareket etti Doneminde Avrupa Birligi ne ilk kez tam uyelik basvurusu yapildi ve Bulgar Komunist Partisi rejiminin baski uyguladigi ve asimilasyon politikasi yuruttugu Bulgaristan Turklerinin Turkiye ye siginmalarina ve goc etmelerine izin verildi Ozal 1989 Turkiye cumhurbaskanligi seciminde cumhurbaskani secilmistir Basbakanliktan ayrilmasina ragmen siyasi olaylarin gelismesinde belirleyici rolunu surdurmustur Saddam Huseyin in Turkiye icin buyuk bir tehlike teskil ettigini ve Saddam in bolgeyi hakimiyeti altinda tutmasina izin verilemeyecegini belirtmistir Doneminde Soguk Savas doneminin bitmesiyle Turkiye nin de dahil oldugu Batili muttefikler Sovyetler Birligi nin dagilmasi ile dunyada ustunluk kurmustur Korfez Savasi sirasinda Amerika Birlesik Devletleri Baskani George H W Bush ile yakin bir bag kurmustur Ozal 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ulkeyi kapsayan 12 gunluk Orta Asya gezisinden sonra cumhurbaskanligi doneminde resmi kayitlara gore kalp krizi gecirerek hayatini kaybetmistir Topkapi Mezarligi nda Vatan Caddesi uzerinde kendi adina hazirlanan anit mezara defnedilmistir Ilk yillari ve erken kariyeriBabasi Malatya nin Cirmiktili yani simdiki adiyla Yesilyurt ilcesinin Unluogullari ailesinden banka memuru Mehmet Siddik Ozal annesi ise Tunceli Cemisgezekli ilkokul ogretmeni Kurt kokenli Hafize Hanim dir d 1906 o 1988 Cocuklugunun bir doneminde pilot olmak isteyen Ozal Silifke ye tasindiktan sonra esegin uzerinden duserek kolundan sakatlandi ve kollarindan biri digerine gore daha kisa kaldi Bu durum pilot olma isteginden zorunlu olarak vazgecmesine neden oldu 4 yasindayken ailesi Bilecik in Sogut ilcesine tasindi ve ilkogrenim hayatina burada basladi Babasinin gorevi nedeniyle sik sik il degistirdi Ortaokulu Mardin de bitirdi Mardin de lise olmamasi nedeniyle Konya Lisesi nde egitimine devam etti Bu donem icerisinde kardesi Korkut Ozal da eslik etti Son olarak Kayseri Lisesi nde lise egitimini bitirdi Istanbul Teknik Universitesi Elektrik Fakultesi nde Elektrik Muhendisligi bolumunu okudu ve 1950 yilinda mezun oldu Muhendislik yapmaya basladi ve kisa bir sure sonra ailesinin istegiyle evlendigi Ayhan Inal ile 1952 yilinda kisa sureli bir birliktelik yasadi Bu evlilikten sonra calistigi kurum Elektrik Isleri Etut Idaresi Genel Mudurlugunde sekreter olarak gorev yapan Semra Yeginmen ile evlendi Evlendikten sonra Amerika da Teksas Teknoloji Universitesi ne ihtisas yapmaya giderek burada ekonomi bransinda egitim aldi Yine bu evlilikten sonra Ahmet d 1955 Zeynep d 1956 ve Efe d 1967 adinda uc cocuk sahibi oldu Burokratlik donemiGeri dondugunde EIEI Genel Mudur Yardimcisi ya da Genel Direktor Teknik Musaviri kayitlar arasinda ikilem mevcut oldu ve Turkiye de elektrifikasyon uzerine projelerde calisti 1958 yilinda Planlama Komisyonu nda sekretarya gorevini yaptiktan sonra 1959 yilinda Ankara Ordonat Okulunda yedek subay oldu Donemin Devlet Su Isleri Genel Muduru Suleyman Demirel de 27 Mayis Darbesi nden hemen sonra askere alindi Askerligi sonrasinda Devlet Planlama Teskilati nin kurulusunda calisti 1965 secimlerinden sonra Suleyman Demirel in danismani olarak gorev yapti 1967 yilinda DPT Mustesari oldu 1971 yilindan 1973 yilinda kadar Dunya Bankasi Sanayi Dairesinde danisman olarak calisti Yurda dondukten sonra basta Sabanci Holding olmak uzere bircok sektordeki bircok sirket icin yonetici olarak calisti Sabanci Holding deki gorevinin genel koordinatorluk oldugu belirtilmektedir Erken siyasi kariyeri1977 genel secimlerinde Milli Selamet Partisi nden Izmir milletvekili adayi oldu ancak secilemedi 43 Hukumet doneminde Basbakanlik Mustesarligi ile DPT Mustesar Vekilligi gorevlerine getirildi 24 Ocak Kararlari ni hazirladi 24 Ocak kararlari 1980 li ve 1990 li yillara egemen olacak bir politikaciyi tanitiyordu Bu politikaci Turgut Ozal dir 12 Eylul 1980 Askeri Darbesi nden sonra bu politikalari devam ettirmek amaciyla Bulend Ulusu Hukumeti nde ekonomiden sorumlu basbakan yardimciligi gorevine getirildi Bu goreve getirildikten 22 ay sonra 14 Temmuz 1982 yilinda istifa etti Turkiye Cumhuriyeti tarihinin hem DPT Mustesarligi hem de basbakanlik mustesarligi yapmis tek Basbakani ve Cumhurbaskanidir Basbakanligi 1983 1989 Turgut Ozal in Sarkisla Belediyesi ni ziyaretinden bir kare 1986 20 Mayis 1983 tarihinde Anavatan Partisini kurdu 1983 Turkiye genel secimlerinde tarihindeki secimlerde 400 kisiden olusan parlamentoda 211 milletvekili cikararak tek basina iktidar ve 45 Hukumet in Basbakani oldu 1984 yerel secimlerinden de basariyla cikti 13 Nisan 1985 tarihinde yapilan ilk kongrede tekrar genel baskanliga secildi 1987 yilinda yapilan genel secimlerde de 292 milletvekili cikartarak tekrar cogunlugu sagladi ve 46 Hukumet in Basbakani oldu Iktidarda bulundugu 1983 1991 doneminde Turkiye ekonomisi ortalama yillik yuzde 5 2 oraninda buyudu Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu nu degistirerek Emniyet Istihbarat Daire Baskanligi ni kurdu Yunanistan Basbakani Andreas Papandreu Turkiye Basbakani Turgut Ozal ile Davos ta gorusurken Subat 1986 Suikast girisimi 18 Haziran 1988 Cumartesi gunu Ankara Ataturk Spor Salonu nda Anavatan Partisi nin 2 Olagan Kongresi nin duzenlendigi sirada Kartal Demirag isimli saldirgan tarafindan duzenlenen suikasttan yarali olarak kurtuldu Foto muhabirleri ve televizyon kameralari icin hazirlanmis olan platformun onunden ve Ozal a 12 metre oteden saat 12 15 te iki el ates eden Demirag Turgut Ozal i sag elinden yaraladi Saldiri sonrasi etrafa rastgele ates acan korumalar ise 18 kisinin yaralanmasina sebep oldu Yaralananlar arasinda bakan Imren Aykut da vardir Once olum cezasina carptirilan ardindan cezasi 20 yila indirilen Kartal Demirag i cumhurbaskanligi doneminde affetti Ekonomi Ekonomide serbest piyasa duzenini esas alan yapisal degisim programi Turgut Ozal hukumeti doneminde uygulamaya kondu 1983 1987 yillari arasindaki Basbakanligi donemini de icine alan Turkiye de kisi basina dusen milli gelir 1980 yilinda 1 539 dolar iken 1987 yilinda 1 636 dolara yukseldi Turkiye yi ithal ikamesi modelinden ihracat onderliginde buyume modeline donusturmeyi basarmis ve Turk ekonomisi rekabete acilmistir Doneminde pek cok Anadolu il ve ilcesinde organize sanayi bolgesi kurulmus Anadolu uretim yapip dogrudan ihracata yonelmistir Insan haklari Turkiye de yasayan Kurt toplumunun haklari icin cozum surecinin ilk asamasi katedildi Celal Talabani ve Kuzey Irak lideri Mesud Barzani ye uluslararasi alanda rahat seyahat edebilmesi amaciyla kirmizi Turk pasaportu verdi Ancak Talabani bu pasaportu 2003 yilinda Turkiye ye iade etti Cumhurbaskanligi 1989 1993 1989 cumhurbaskanligi secimi 1989 daki Cumhurbaskanligi seciminde aday oldu Sosyaldemokrat Halkci Parti ve Dogru Yol Partisi meclise girmeyerek secimi boykot etti Ilk turda Turgut Ozal 247 ANAP Burdur Milletvekili Fethi Celikbas 18 oy aldi 17 oy bos cikarken 3 oy gecersiz sayildi Ikinci turunda 284 milletvekilinin katildigi oylamada adaylardan Basbakan Turgut Ozal 256 oy alirken Celikbas 17 oy aldi 2 oy gecersiz sayilirken 9 oy bos cikti 31 Ekim 1989 tarihinde yine muhalefetin katilmadigi 3 tur oylamasinda Turgut Ozal 263 oy alarak Turkiye Cumhuriyeti nin 8 Cumhurbaskani oldu 9 Kasim 1989 tarihinde resmi olarak gorevine basladi Bu secimden akilda kalan ise alisamadik diyenlere alisirsiniz alisirsiniz demesidir Korfez Savasi Donemin ABD Baskani George Bush ile Istanbul da 1991 Cumhurbaskanligi doneminin en onemli olayi I Korfez Savasi dir Bu olayda cok aktif rol aldi Petrol kaynaklarinin kontrolunu elinde tutan Saddam Huseyin in Turkiye icin buyuk bir tehlike teskil ettigini ve Saddam in bolgeyi hakimiyeti altinda tutmasina izin verilemeyecegini savundu Saddam in uzaklastirilmasi icin mumkun olan her seyin yapilmasi konusunda fikren ve siyasi acidan son derece istekliydi Bu nedenle ABD ye bu konuda acik destek verdi Harekata Turk Ordusu nun da katilip Misak i Milli sinirlari icinde olan Musul ve Kerkuk e girilmesini isteyince zamanin Genelkurmay Baskani Necip Torumtay gorev suresi sona ermeden 3 Aralik 1990 tarihinde kendi istegi ile Genelkurmay Baskanligi gorevinden emekliye ayrildi gorevden ayrilmasina sebep olarak da I Korfez Savasi nda hukumetin tutumuna tepki oldugu one suruldu Donemin Irak Basbakani Taha Yasin Ramazan Turkiye ziyareti sirasinda donemin Cumhurbaskani Ozal i makaminda ziyareti sirasinda Saddam Huseyin hukumetine karsi Amerika Birlesik Devletleri ve Birlesik Krallik ucaklarina Incirlik Hava Ussu nu acarsaniz sizi dusman biliriz sozlerine karsi Turgut Ozal O Saddam a selam soyle Eger Turkiye topraklarina bir top mermisi duserse seni de Saddam i da Bagdat in ortasinda asarim demistir Sivillesme Turgut Ozal in Kaymakam Eyup Sabri Kartal in kaymakam olarak gorevine baslama torenine istiraki sivil cumhurbaskanindan sivil yonetime destek olarak degerlendirilmistir 16 Agustos 1991 Ozal her zaman sivil yonetimi savunmus olup genellikle de resmi kiyafetler yerine sivil kiyafetler giymekten hoslanmistir Kamu kurum ve kuruluslarini resmi kiyafetiyle ziyaret eden diger cumhurbaskanlarindan farkli olarak cogu defa kravatsiz keten pantolon keten ayakkabi ve tisortle resmi programlara katildi Ust rutbeli askerlerin devir teslim torenine katilmazken kucuk bir ilcede kaymakamin goreve baslama torenine katildi Askeri birlikleri sortla denetlemesi medya tarafindan siddetle elestirildi Ozal diger cumhurbaskanlari gibi konuklarini koskte agirlamak yerine Marmaris Okluk koyundaki resmi yazlikta agirladi Olumunde sivil cumhurbaskani demokrat cumhurbaskani dindar cumhurbaskani pankartlariyla da bu tutumu desteklendi OlumuTurgut Ozal 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ulkeyi kapsayan 12 gunluk Turkistan gezisinden sonra oldu Cenazesine Turkiye nin dort bir yanindan yuzbinlerce kisi akin etti Toren televizyonlardan canli yayinlanirken Turkiye nin yani sira Misir ve Pakistan da uc gunluk ulusal yas ilan edildi Donemin Amerika Birlesik Devletleri Baskani Turgut Ozal ile de yakin dost olan George H W Bush beklentilerin aksine cenaze torenine katilmadi Oldukten sonra beni Istanbul a defnedin kiyamete kadar Fatih Sultan Mehmed in manevi ruhaniyeti altinda bulunmak istiyorum seklindeki vasiyetine uyularak kendisi tarafindan yaptirilan eski Basbakan Adnan Menderes Anit Mezari nin bulundugu Topkapi Mezarligi nda Vatan Caddesi uzerinde kendi adina hazirlanan anit mezara defnedildi Bir suikasta kurban gitmis olabilecegi de yillardir tartisilmaktadir Turgut Ozal in limonatasina katilan arsenikle zehirlendigi iddiasini ortaya atan esi Semra Ozal delil olarak da sac ornegini ABD de tahlil ettirdigini belirtmektedir 2 Ekim 2012 tarihinde mezari 19 yil aradan sonra acilmis Adli Tip Kurumu Ozal in olumunun bir suikast olup olmadiginin belirlenmesi icin yapilan otopsi sonucunda zehir bulundugunu ancak zehirden mi yoksa baska sebepten mi oldugunu tespit edemediklerini aciklamistir Ozel hayatiTurgut Ozal ve ailesi Korkut Ozal ve Yusuf Bozkurt Ozal in agabeyi olan Turgut Ozal elektrik muhendisi olarak calistigi 1952 yilinda Ayhan Inal ile evlenmis ancak ayni yil ikili bosanmistir Elektrik Isleri Etud Idaresi nde calisirken daire calisanlarindan Semra Ozal ile tanismis 31 Mayis 1954 tarihinde evlenmistir Bu evliliginden Zeynep Efe ve Ahmet Ozal dogmustur Populer kulturde Turgut Ozal2007 Zincirbozan filminde Ismail Incekara tarafindan canlandirildi 2009 Kurtlar Vadisi Gladio filminde Sezai Aydin tarafindan canlandirildi 2013 Seksenler dizisinde Deniz Oral tarafindan canlandirildi 2014 Taniklar dizisinde Sezai Aydin tarafindan canlandirildi 2015 Ertugrul 1890 filminde Deniz Oral tarafindan canlandirildi 2019 Cep Herkulu filminde Baris Kiralioglu tarafindan canlandirildiAyrica bakinizOzal ailesi Ozalizm NeoliberalizmKaynakca malatyasurmanset com 13 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2012 PDF Turkiye Buyuk Millet Meclisi Baskanligi Yayinlari s 2 9 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Kasim 2023 Anderson Perry 25 Eylul 2008 After Kemal 6 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2008 27 Temmuz 2003 Time 29 Nisan 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2008 a b c Malatya Valiligi 20 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2010 Emin Colasan Turgut Nereden Kosuyor Turgut un Seruveni Iki Kitap Bir arada s 32 Bilgi Yayinevi Ankara 2008 Ozal Kurt um diyemedi Hurriyet 20 Nisan 2013 22 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2013 Evrensel 22 Mayis 2013 27 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2013 turktime com 15 Mayis 2009 30 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2013 Hafta Sonu 12 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2010 Turkiye de Liberalizm 1983 1989 Turgut Ozal Donemi Ornegi Ozlem Esturk Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu PDF 18 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Haziran 2023 25 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mayis 2015 Suleyman Yasar 28 Subat 2014 28 Subat darbesi niye yapildi Sabah 2 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2016 a b Hurriyet 24 Aralik 2003 12 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mayis 2023 Abramowitz Turkiye Destekleyecek VOA News 18 Ocak 2003 29 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2010 Turgut Ozal dan Saddam a tehdit 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oglu Ahmet Ozal in dilinden Alev Ozbil 2012 TURKIYE CUMHURIYETI CUMHURBASKANLARININ CENAZE MERASIMLERI Yakin Donem Turkiye Arastirmalari 11 22 DergiPark s 52 Erisim tarihi 1 Ekim 2022 Ugur Fatih Aksiyon 27 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2012 Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Turgut Ozal hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilarVikikaynak ta belgelerTurkiye Cumhuriyeti Cumhurbaskanligi Turgut Ozal 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Kenan Evren 8 Turkiye cumhurbaskani 9 Kasim 1989 17 Nisan 1993 Sonra gelen Suleyman DemirelOnce gelen Bulend Ulusu 19 Turkiye basbakani 13 Aralik 1983 31 Ekim 1989 Sonra gelen Yildirim AkbulutOnce gelen 1979 1980 yillari arasi Basbakan Yardimcisi atanmadi Turkiye Basbakan Yardimcisi 20 Eylul 1980 14 Temmuz 1982 Sonra gelen Kaya ErdemHukumet goreviOnce gelen Ahmet Durakoglu Turkiye Basbakanlik Mustesari 3 Aralik 1979 22 Eylul 1980 Sonra gelen Necdet CalpParti siyasi goreviOnce gelen Once gelen yoktur Anavatan Partisi Genel Baskani 20 Mayis 1983 31 Ekim 1989 Sonra gelen Yildirim Akbulut