Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tatar edebiyatı, - Tatar halkının geleneklerinden köken alan edebi eserleri içeren kavram.
Ortaçağ edebiyatı
Tatar edebiyatı eski bir tarihe dayanmaktadır. Matbaacılık öncesi dönemlerde, Arap harfleriyle yazılmış eski Tatar kitapları elle kopyalanmaktaydı. Kuran'ın el yazmaları, diğer dini kitaplar ve eğitim kitapları yaygın olarak dağıtılmıştı. Tatar el yazması kitaplar en iyi dönemlerini Tatar devletinin altın çağında, yani 14-16. Yüzyıllarda ulaşmıştır.
Günümüzde Tatar el yazması kitapların pek çok nüshası Kazan, St.Petersburg, Moskova ve Ufa'daki kütüphane ve müzelerde bulunmaktadır. Bir kısmı da Astrahan, Tümen, Orta Asya, Türkiye ve diğer ülkelerdedir. Ancak bu alandaki araştırma ve çeviri eksikliği, istatistik veriler önemli bir problem olarak halen çözüm beklemektedir.
Orta Çağ'da Tatar devletlerinde, diğer Türk halklarının edebiyatınlarına, örneğin Türkistanlı Ahmed Yasevi ve Süleyman Bakirgani gibisufi bazı şairlerinin eserlerinin "Tatar edebiyatına" ait olduğu da iddia edilmektedir..
Bilinen en eski ulusal Tatar edebiyatının eserlerinden biri, 13.Yüzyılın başında ünlü şair Kul Gali tarafından yazılan Yusuf'un Öyküsü kabul edilir.
16. yüzyılın ilk yarısında, Kazan Hanlığı'nın kültürünün gelişiminde Muhammedyar, Garifbek, Kul Şerif öncelikli olarak rol aldı. Kendisi de bir şair olan Kazan Hanı Muhammed Emin , Bolgar kavmini yok etmesi nedeniyle Timur'u kızgın tonlarda anlattığı şiirler yazdı. Adalet ve merhameti yücelttiği "Tukhfai Mardan" ("Büyüklerin Hediyesi") ve "Nuri Sodur" ("Kalplerin Işığı") şiirleri de Muhammadyar'a aittir.
16. yüzyılın ikinci yarısında, Moskova'da esaret altında olan diplomat Adnash ibn Adnish 1552'de yaşanan savaş yenilgilerini anlatan "Siraj al-kolyub" ("Kalplerin Işığı") adlı incelemeyi yazdı.
Folklor
Tatar sözlü yaratıcılığının en yaygın türleri şarkılardır . Tatar halk şarkıları çoğunlukla, içerik olarak birbirleriyle ilişkili olmayabilen ama kesinlikle kafiyeli olan dörtlüklerden oluşur. Tatar folkloru aynı zamanda sözler, atasözleri, peri masalları, bilmeceler yönünden de zengindir.
18. Yüzyıl
Tatar dilinde ilk basılı kitap, 1722'de Rus-İran Savaşı vesilesiyle I. Petro matbaasında yayınlanan I. Petro Manifestosu idi.
18. yüzyılda Mevle Kholi ve İbatulla İşhan şairlerinin eserleri önemli yer aldı.
19. Yüzyıl
19 - 20. yüzyılın başları Tatar basılı eserlerinin en parlak zamanıdır. Toplamda, 1801-1855 arasında Kazan'daki özel matbaalarda toplamda yaklaşık bir milyon kopya olan 577 Tatar kitabı yayınlanmıştır.Bu sayı, Rusya'daki tüm matbaalarda basılan kitapların neredeyse üçte birine tekabül etmektedir (Moskova ve St. Petersburg). Bu dönemde Tatar yayınları, kendi basılı yayınları olmayan diğer Türk halkları arasında da yaygın olarak yer buldu. 19. yüzyılın ikinci yarısında, Kazan'daki 14 matbada 500'den fazla Tatar kitabı basılmıştır. Toplam baskı sayısı yaklaşık 1.5 milyon kopyaya ulaşmıştır.
19. yüzyılda Shamsuddin Sufi diğer yazarlara göre daha ön planda olmuştur. Zaki ve ardından oyun yazarı Zakir Gadi, Gali Çukriji (1826-1889), Rızaeddin Fareddin (1859-1936), Musa Jarullah Bigi (1875-?), Z. Bigeyev (1870-1902), Akmulla (1831-1895), şair I. Emelyanov (1848-1895), oyun yazarları G. Iliasi (1856-1895), Zakir Gadi ve F. Khalidi (1850-1923) ve tarihçi Merchani Chikhaberdin (1815-1889), Musa Akegitov, Kisamudin molla ve G. İlyasov ilk tiyatro eseri "Bichara Kyz" ("Mutsuz Kız")'ı yayınlamıştır.
20. Yüzyıl
20. yüzyılda Taarakku (İlerleme) gazetesinin kurucusu ve Magarif dergisinin yayıncısı olarak Ali Asgar Kemal (1878-1933) öne çıktı. 1906'da Azad (Özgürlük) ve Azad Khalyk (Özgür İnsanlar) gazetesini, 1908-1909 hiciv dergisi Yashina'yı (İllüstrasyon), 1907-1917 yılları arasında Yulduz dergisini ("Yıldız") yayınladı. 1905'te ilk modern romanı "Tatarlar", "Şehrimizin Sırları"nı yayınladı. Ayrıca Eesh (İş) ve Kızıl Bayrak ( Kızıl Bayrak) gazetelerinde çalıştı. Nikolai Gogol ve Maksim Gorki'nin eserlerini Tatarcaya çevirdi.
19. Yüzyıl sonlarında ve 20. Yüzyılın başlarında, Tatar ve Başkurt edebiyatında öne çıkanlar Mazhit Gafuri (1880-1934), etnograf Kayum Nasyri (1825-1902), şair Kryashen ve rahip Yakov'dur.
1907'de Tatar halk şairi Abdullah Tukay , Tatar folkloruna dayanan Şurele şiirini yazdı. Dönemde çocuk şiirleri de dahil olmak üzere diğer birçok şiir bu yazara aitti.
Sovyet edebiyatı
1923'te Rusça ve Tatar dillerinde yayınlanan haftalık Tatar hiciv ve mizah dergisi Çayan yayınlanmıştır.
Devrim döneminden sonra yazarlar , Puşkin ve Shakespeare'in şairi ve çevirmeni Naki Isanbet (1899-1992); Rıza İşmurat (1903-1995), Tatar Başkurt, Tatar tiyatrosu yönetmeni; Fatykh Karim (1909-1945) - Asaarlaar derlemesi ile şair ve partizan (1957); Lyabiba Eisanova (1923); Kerim Tinçurin (1887-1947); Abdurakhman Absalyamov (1911-1979), Gazinura (1951), Ak çiçekler (Beyaz Çiçekler, 1965) ve Mәңgelek Keshe'nin (Ebedi Adam, 1960) yazarı; Abdullah Aliş (1908-1944); Nazib Dumavi; Mirsaiyaf Amirov (1906 -?); Adele Cutui (1903-1945); Hadi Taktaş (1901-1931); Nur Bayan (1905-1945); Gumer Bashirov (1901-1999); Salikh Battal (1905-1995) - Puşkin ve Mayakovsky'nin çevirmeni; Tazi Gizzat (1895-1955); Hasan Tufan (1900-1981); nesir yazarı Kavi Najmi (1901-1957); Atilla Rasikh (1916-1996); İbrahim Gazi (1907-1971); Mirzhaydar Faizi (1891-1928); Modern Tatar şairlerinin en ünlüsü Musa Celil (1906-1944), İldar (1941), "Ekim Balosu" ("Ekim Çocukları"), "Keçkenә İptәshlәr" ("Genç Yoldaşlar"), "Barabi" ("Mart", 1925) ve " Altynchech " ("Goldilocks", 1941); Ahmed Faizi (1903-1958) ve Fatih Hüsni (1908-1996).
Daha sonra N. Nandimi (1901-1957), Garif Gubay (1907), Raphael Tudzh Vatullin (1924), Rinat Yarov (1941), Ayaz Gilyazov (1928-2002) ve Tufan Minullin (1935-2012) gibi yeni yazarlar ortaya çıktı.); Mujamit Sadri (1913); Taufik Aydi (1941-2001), Kaida da Kaderle (Recognized Where You Are, 1984), No Buldy? (Bize Ne Olur, 1991) ve Elan Ugy (Yılanın Dövme Dili, 1991).
Bazı ünlü Tatar yazarları ve şairleri
- Fatih Emirhan (1886-1926)
- (1900-1941)
- (1901-1999)
- (Eniki'nin takma adı) (1909-2000)
- (1902-1967)
- Galimcan İbrahimov (1887-1938)
- Ayaz İshaki (1878-1954)
- Ali Asgar Kemal (Kamaletdinov) (1879-1933)
- (Baygildiev) (1884-1942)
- Derdmend (1859-1921)
- (1880-1926)
- Abdullah Tukay (Tukayev) (1886-1913)
- Rızaeddin Fahreddin (1859-1936)
- Hadi Taqtaş (Taktashev) (1901-1931)
- (Khakimov) (1911-1986)
- Kayyum Nasırî (1825-1902)
- Ayaz Ğıylecev (1928-2002)
- Mecit Ğafuri (1880-1934)
- Musa Celil (Jalilov) (1906-1944)
- (1910-1989)
- (1900-1981)
Ayrıca
- Tatar alfabesi
- Tataristan Cumhuriyeti Yazarlar Birliği
Kaynaklar
- ^ a b c d "История возникновения и развития татарской книги" (Rusça). 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021.
- ^ a b . www.tatworld.ru. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019.
- ^ "ТАТАРСКАЯ ЛИТЕРАТУРА. Дореволюционная литература". 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Nisan 2021.
- ^ "Яков Емельянов: просветитель, гражданин, поэт" (Rusça). Газета «Туганайлар» («Родные мои»). 2 Eylül 2018. 2 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2019.
- ^ "Габдулла Тукай биография". Образовака. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2019.
Bağlantılar
- "«Татарская электронная библиотека»" (Rusça). 17 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tatar edebiyati Tatar halkinin geleneklerinden koken alan edebi eserleri iceren kavram Ortacag edebiyatiTatar edebiyati eski bir tarihe dayanmaktadir Matbaacilik oncesi donemlerde Arap harfleriyle yazilmis eski Tatar kitaplari elle kopyalanmaktaydi Kuran in el yazmalari diger dini kitaplar ve egitim kitaplari yaygin olarak dagitilmisti Tatar el yazmasi kitaplar en iyi donemlerini Tatar devletinin altin caginda yani 14 16 Yuzyillarda ulasmistir Gunumuzde Tatar el yazmasi kitaplarin pek cok nushasi Kazan St Petersburg Moskova ve Ufa daki kutuphane ve muzelerde bulunmaktadir Bir kismi da Astrahan Tumen Orta Asya Turkiye ve diger ulkelerdedir Ancak bu alandaki arastirma ve ceviri eksikligi istatistik veriler onemli bir problem olarak halen cozum beklemektedir Orta Cag da Tatar devletlerinde diger Turk halklarinin edebiyatinlarina ornegin Turkistanli Ahmed Yasevi ve Suleyman Bakirgani gibisufi bazi sairlerinin eserlerinin Tatar edebiyatina ait oldugu da iddia edilmektedir Bilinen en eski ulusal Tatar edebiyatinin eserlerinden biri 13 Yuzyilin basinda unlu sair Kul Gali tarafindan yazilan Yusuf un Oykusu kabul edilir 16 yuzyilin ilk yarisinda Kazan Hanligi nin kulturunun gelisiminde Muhammedyar Garifbek Kul Serif oncelikli olarak rol aldi Kendisi de bir sair olan Kazan Hani Muhammed Emin Bolgar kavmini yok etmesi nedeniyle Timur u kizgin tonlarda anlattigi siirler yazdi Adalet ve merhameti yucelttigi Tukhfai Mardan Buyuklerin Hediyesi ve Nuri Sodur Kalplerin Isigi siirleri de Muhammadyar a aittir 16 yuzyilin ikinci yarisinda Moskova da esaret altinda olan diplomat Adnash ibn Adnish 1552 de yasanan savas yenilgilerini anlatan Siraj al kolyub Kalplerin Isigi adli incelemeyi yazdi FolklorTatar sozlu yaraticiliginin en yaygin turleri sarkilardir Tatar halk sarkilari cogunlukla icerik olarak birbirleriyle iliskili olmayabilen ama kesinlikle kafiyeli olan dortluklerden olusur Tatar folkloru ayni zamanda sozler atasozleri peri masallari bilmeceler yonunden de zengindir 18 YuzyilTatar dilinde ilk basili kitap 1722 de Rus Iran Savasi vesilesiyle I Petro matbaasinda yayinlanan I Petro Manifestosu idi 18 yuzyilda Mevle Kholi ve Ibatulla Ishan sairlerinin eserleri onemli yer aldi 19 YuzyilAbdullah Tukay 19 20 yuzyilin baslari Tatar basili eserlerinin en parlak zamanidir Toplamda 1801 1855 arasinda Kazan daki ozel matbaalarda toplamda yaklasik bir milyon kopya olan 577 Tatar kitabi yayinlanmistir Bu sayi Rusya daki tum matbaalarda basilan kitaplarin neredeyse ucte birine tekabul etmektedir Moskova ve St Petersburg Bu donemde Tatar yayinlari kendi basili yayinlari olmayan diger Turk halklari arasinda da yaygin olarak yer buldu 19 yuzyilin ikinci yarisinda Kazan daki 14 matbada 500 den fazla Tatar kitabi basilmistir Toplam baski sayisi yaklasik 1 5 milyon kopyaya ulasmistir 19 yuzyilda Shamsuddin Sufi diger yazarlara gore daha on planda olmustur Zaki ve ardindan oyun yazari Zakir Gadi Gali Cukriji 1826 1889 Rizaeddin Fareddin 1859 1936 Musa Jarullah Bigi 1875 Z Bigeyev 1870 1902 Akmulla 1831 1895 sair I Emelyanov 1848 1895 oyun yazarlari G Iliasi 1856 1895 Zakir Gadi ve F Khalidi 1850 1923 ve tarihci Merchani Chikhaberdin 1815 1889 Musa Akegitov Kisamudin molla ve G Ilyasov ilk tiyatro eseri Bichara Kyz Mutsuz Kiz i yayinlamistir 20 Yuzyil20 yuzyilda Taarakku Ilerleme gazetesinin kurucusu ve Magarif dergisinin yayincisi olarak Ali Asgar Kemal 1878 1933 one cikti 1906 da Azad Ozgurluk ve Azad Khalyk Ozgur Insanlar gazetesini 1908 1909 hiciv dergisi Yashina yi Illustrasyon 1907 1917 yillari arasinda Yulduz dergisini Yildiz yayinladi 1905 te ilk modern romani Tatarlar Sehrimizin Sirlari ni yayinladi Ayrica Eesh Is ve Kizil Bayrak Kizil Bayrak gazetelerinde calisti Nikolai Gogol ve Maksim Gorki nin eserlerini Tatarcaya cevirdi 19 Yuzyil sonlarinda ve 20 Yuzyilin baslarinda Tatar ve Baskurt edebiyatinda one cikanlar Mazhit Gafuri 1880 1934 etnograf Kayum Nasyri 1825 1902 sair Kryashen ve rahip Yakov dur 1907 de Tatar halk sairi Abdullah Tukay Tatar folkloruna dayanan Surele siirini yazdi Donemde cocuk siirleri de dahil olmak uzere diger bircok siir bu yazara aitti Sovyet edebiyati 1923 te Rusca ve Tatar dillerinde yayinlanan haftalik Tatar hiciv ve mizah dergisi Cayan yayinlanmistir Devrim doneminden sonra yazarlar Puskin ve Shakespeare in sairi ve cevirmeni Naki Isanbet 1899 1992 Riza Ismurat 1903 1995 Tatar Baskurt Tatar tiyatrosu yonetmeni Fatykh Karim 1909 1945 Asaarlaar derlemesi ile sair ve partizan 1957 Lyabiba Eisanova 1923 Kerim Tincurin 1887 1947 Abdurakhman Absalyamov 1911 1979 Gazinura 1951 Ak cicekler Beyaz Cicekler 1965 ve Mәngelek Keshe nin Ebedi Adam 1960 yazari Abdullah Alis 1908 1944 Nazib Dumavi Mirsaiyaf Amirov 1906 Adele Cutui 1903 1945 Hadi Taktas 1901 1931 Nur Bayan 1905 1945 Gumer Bashirov 1901 1999 Salikh Battal 1905 1995 Puskin ve Mayakovsky nin cevirmeni Tazi Gizzat 1895 1955 Hasan Tufan 1900 1981 nesir yazari Kavi Najmi 1901 1957 Atilla Rasikh 1916 1996 Ibrahim Gazi 1907 1971 Mirzhaydar Faizi 1891 1928 Modern Tatar sairlerinin en unlusu Musa Celil 1906 1944 Ildar 1941 Ekim Balosu Ekim Cocuklari Keckenә Iptәshlәr Genc Yoldaslar Barabi Mart 1925 ve Altynchech Goldilocks 1941 Ahmed Faizi 1903 1958 ve Fatih Husni 1908 1996 Daha sonra N Nandimi 1901 1957 Garif Gubay 1907 Raphael Tudzh Vatullin 1924 Rinat Yarov 1941 Ayaz Gilyazov 1928 2002 ve Tufan Minullin 1935 2012 gibi yeni yazarlar ortaya cikti Mujamit Sadri 1913 Taufik Aydi 1941 2001 Kaida da Kaderle Recognized Where You Are 1984 No Buldy Bize Ne Olur 1991 ve Elan Ugy Yilanin Dovme Dili 1991 Bazi unlu Tatar yazarlari ve sairleriFatih Emirhan 1886 1926 1900 1941 1901 1999 Eniki nin takma adi 1909 2000 1902 1967 Galimcan Ibrahimov 1887 1938 Ayaz Ishaki 1878 1954 Ali Asgar Kemal Kamaletdinov 1879 1933 Baygildiev 1884 1942 Derdmend 1859 1921 1880 1926 Abdullah Tukay Tukayev 1886 1913 Rizaeddin Fahreddin 1859 1936 Hadi Taqtas Taktashev 1901 1931 Khakimov 1911 1986 Kayyum Nasiri 1825 1902 Ayaz Giylecev 1928 2002 Mecit Gafuri 1880 1934 Musa Celil Jalilov 1906 1944 1910 1989 1900 1981 AyricaTatar alfabesi Tataristan Cumhuriyeti Yazarlar BirligiKaynaklar a b c d Istoriya vozniknoveniya i razvitiya tatarskoj knigi Rusca 1 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mayis 2021 a b www tatworld ru 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2019 TATARSKAYa LITERATURA Dorevolyucionnaya literatura 15 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Nisan 2021 Yakov Emelyanov prosvetitel grazhdanin poet Rusca Gazeta Tuganajlar Rodnye moi 2 Eylul 2018 2 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2019 Gabdulla Tukaj biografiya Obrazovaka 1 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2019 Baglantilar Tatarskaya elektronnaya biblioteka Rusca 17 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2021