Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tebriz Kuşatması, 1603-1612 Osmanlı Safevi-Savaşı'nda bir evre. Kuşatma Safevi ordusunun başarısıyla ve Tebriz'in 18 yıl sonra tekrar Safevilerin idaresine geçmesiyle sonuçlanmıştır.
| Tebriz Kuşatması | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı | |||||||||||
 17. yüzyılda Tebriz | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Safevîler | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| Ali Paşa (esir) | Şah Abbas | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| 5-10.000 | 120.000 | ||||||||||
Safeviler'le savaşın yeniden başlaması
1590 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması Osmanlı ile Safevî Devleti arasında barışı sağlamışsa da gerginlikler sürmekteydi. 1603 yılına gelindiğinde ise Osmanlı Devleti askeri anlamda en güç dönemlerinden birini yaşıyordu.
Nitekim, Osmanlılar 1593 yılında Avusturya'ya karşı savaşa girişirken başlangıçta kazanılan önemli zaferlere karşın (Yanıkkale ve Eğri'nin fethi ile Haçova Zaferi), 1595'te Estergon'un kaybı, Budin'in kuşatılması, ayrıca 1594'te Sırpların, 1595'te ise Eflak, Boğdan ve Erdel'in isyanı ve yine 1595'te Köprü Faciası ile Akıncı Ocağı'nın yok olmasıyla batı cephesi kritik yıllar yaşadı. Huzursuzluklar, süregiden seferberlik hali ve artırılan vergiler, 1599 yılından itibaren Celali isyanlarının başlamasına neden olurken, Osmanlı askerî birlikleri batı cephesindeki savaş ve Anadolu'daki ayaklanmaları bastırma harekâtları arasında kalmıştı. Bu dönemde iktidarını sağlamlaştıran ve doğuda Özbek Hanlığı'na karşı kesin bir zafer kazanarak batıya yönelen Şah Abbas modernleştirdiği ordusuyla Osmanlılara kaybettiği toprakları geri almak için fırsat kollamaya başlamıştı.
1585'ten beri Osmanlı toprağı olan Tebriz'deki gelişmeler Şah Abbas'a bu fırsatı verdi. Avusturya savaşı ve Celali isyanları nedeniyle Osmanlı Devleti doğudaki eyalet askerlerinin maaşlarını ödemekte zorluklar yaşıyor, buradaki askerler de bunu bahane ederek etraftaki sancakları yağmalıyorlardı. kalesi hakimi Gazi Bey de bu yağma harekâtlarından nasibini aldı ve 1603 Mayıs ayında Şah Abbas'tan yardım istedi. Şah kendisine, han unvanıyla birlikte kavuk, kılıç ve kemer de takdim etti.
Tebriz Valisi ihanet olarak gördüğü bu hareketi cezalandırmak için Tebriz'de zayıflamış bir garnizon bırakarak Karnıyarık Kalesi'ne sığınmış Gazi Bey'in üzerine yürüdü. Harekâta Nahcıvan'daki Türk birlikleri de katıldılar. Karnıyarık Kalesi zaptedildiyse de Gazi Bey kaçmayı başardı ve İsfahan'daki Şahın yanına sığındı.
Şah Abbas bu gelişmeler üzerine fırsatın geldiğini anladı ve 15 Ağustos 1603 tarihinde İsfahan 'da sefer hazırlıklarına başladı. Komutanlarından Allahverdi Han'a da Bağdat üzerine yürüme komutu verdi. 14 Eylül'de ordusuyla İsfahan'dan harekete geçen Abbas, 17 Eylül'de daha kuzeydeki Kaşan'a ulaştı. Bu şekilde Mazenderan üzerine yürüyeceği şayiasını ve izlenimini yaymaya çalıştı.
Erdebil valisi ve Kazvin valisi 'a birlikleriyle kendisine katılması talimatı verip adıgeçen harekete geçtiğinde Osmanlılar Şah Abbas'ın hedefinin Tebriz olduğunu anladılar. Nihavend'i direnişsiz alan Şah Abbas ve ordusu 26 Eylül'de Tebriz önlerine vardı ve kuşatmaya başladı.
Kuşatma
Kaynaklar, kentte 5.000'i tüfekçi olmak üzere kuvvetli bir garnizonun, yaklaşık 200 savunma topunun ve 10 yıl yetebilecek zahirenin bulunduğunu öne sürmektedir. Bununla birlikte, bu birliklerin önemli bir bölümü Gazi Bey'i cezalandırma harekâtına katılmak üzere Tebriz dışındaydı. Tebriz'de kalan garnizona Ali Paşa'nın oğlu komuta etmekteydi.
Osmanlı birliklerinin 1585'te Tebriz'i zaptetmelerinden beri şehir ciddi bir yıkıma uğramış, nüfusun önemli bölümü de şehirden göçetmişti. Zaman içinde sükunetin hakim olmasıyla nüfusun bir bölümü geri dönse de, yerel halkın neredeyse çoğunluğunu oluşturan Azerilerin Şii simgeleri taşımaları da yasaklanmıştı. İran ordusunun gelişinden haberdar olan yerel halk Şiiliği simgeleyen başlıklarını taktılar. Halkın coşkusunu fark eden Osmanlı birlikleri şehirden ayrılarak kalede toplandılar. Bununla birlikte kale komutanı kuşatanların kim olduğunu başlangıçta anlamadı ve şehrin yağmacılar tarafından kuşatıldığına dair babasına haber gönderdi.
Şah Abbas önce birliklerinden bazı askerleri şehre sızdırmayı başardı. Bu askerler kaledeki garnizona fark ettirmeden nöbetçileri öldürmeyi başardılar. Şah Abbas bu aşamada 500 askerini tüccar kılığında şehre soktu. Bu askerler nöbetçileri öldürülmüş kalenin kapılarını açarken Şah da 6.000 kişilik seçkin birliklerini kaleye taarruz ettirdi. Türk ve İran birlikleri arasında çatışmalar başladı. Portekizlilerin idaresindeki topçu birlikleri de kaleyi bombardımana tutmaya başladılar.
Kaleyi kuşatanın Şah Abbas olduğunu anlayan kale komutanı babası Ali Paşa'ya bu defa iki ulak daha gönderdi ve yardım istedi. İran ordusunun Tebriz önünde belirdiğini haber alan ve Karnıyarık Kalesi üzerine seferinden dönen Ali Paşa şehre geri dönmeye çalışırken 28 Eylül 1603 tarihinde Tebriz'in kuzeybatısındaki Sufiyan yakınlarındaki Ezbent bölgesinde yaklaşık 15.000 kişilik bir İran birliğiyle karşılaştılar. Ezbend Muharebesi'nde sayıca az olan Türk birlikleri büyük bir yenilgiye uğradılar.
Bunun sonucunda Tebriz'deki garnizona yardım gelme olanağı kalmadı. Savunmacılar direnişlerini sürdürdülerse de askerlerden maaşlarının iki katını öneren İran tarafına geçenler giderek arttı. Giderek az sayıda kalan savunmacılar 21 Ekim 1603 tarihinde teslim oldular.
Kuşatma sonrası gelişmeler
Yerel Azeri halkı esir düşen birçok Osmanlı askerini 1585-1603 dönemindeki işgalin acısını çıkarmak için öldürdüler. Bu katliamdan en çok nasibini alanler Azeri kızlarıyla evlenen askerler oldu.
Tebriz'in Osmanlı birliklerinin yenilgiye uğratılması suretiyle alınması, kuruluşundan itibaren yüzyılı aşkın bir süre Osmanlı Devleti'ne karşı kayda değer bir askerî başarı kazananamamış Safevi Devleti'nin ilk zaferi oldu ve İran ordusuna moral verdi.
Zafer, Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail'in taç giydiği ve devletin ilk başkenti olan bir şehrin ele geçirilmiş olmasından da dolayı, İran'da büyük sevinç yarattı.
İran tarafından olabilecek taarruzlara karşı bölgedeki en müstahkem mevkii olan Tebriz'in düşüşü Şah Abbas'ın Batı İran'da kaybettiği tüm toprakları kısa sürede direnişsiz almasına ve Güney Kafkasya'ya dayanmasına neden oldu. Ordubad, Culfa, Maku, , Hoy, Meraga, Nahcıvan ve kısa sürede İranlıların eline geçti.
Osmanlı Devleti, ilk defa aynı anda çift cephede topyekûn savaş tehlikesiyle kaşı karşıya kaldı. Celali isyanlarının yayılmış olması fiiliyatta mücadele verilen cephe sayısını üçe çıkardı ve askerî ve malî durumu daha da güçleştirdi.
Kuşatma sonrası Safevilerin Avrupa'yla diplomatik temasları
Şah Abbas Tebriz'i aldıktan sonra burada 1593'ten beri Osmanlı Devleti'yle 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı savaş halindeki Kutsal Roma Cermen İmparatoru II. Rudolf'un elçisi George Tectander'i (Georg von der Jabel) 15 Kasım 1603 tarihinde kabul etti. Elçi Şah'a İmparatorun İtalyanca ve Latince dillerinde yazılmış mektuplarını iletti, ayrıca Moskova Prensi'nin mektuplarını sundu.
Kaynakça
- ^ "Yagub Mahmudov, "Azerbaijan and Europe", Xlibris Corporation, 19 Aug 2010". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2015.
- ^ "David Blow, "Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend", I.B.Tauris, 13 Feb 2009 p. 76". 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
- ^ "Roger Savory, "Iran Under the Safavids", Cambridge University Press, 24 Sep 2007 s. 86". 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
- ^ "Kaveh Farrokh "Iran at War:1500-1988", Osprey Publishing, 20 Dec 2011". 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
Dış bağlantılar
- Joseph von Hammer, "Büyük Osmanlı Tarihi", c.8, s. 33-3418 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Zieneb Hatamzad, "Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I", Life Science Journal (2013), 10(8s)4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İran tarihinde bugün-İngilizce18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Özer Küpeli, "Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir (2009)18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kaveh Farrokh "Iran at War:1500-1988", Osprey Publishing, 20 Dec 2011
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tebriz Kusatmasi 1603 1612 Osmanli Safevi Savasi nda bir evre Kusatma Safevi ordusunun basarisiyla ve Tebriz in 18 yil sonra tekrar Safevilerin idaresine gecmesiyle sonuclanmistir Tebriz Kusatmasi1603 1618 Osmanli Safevi Savasi17 yuzyilda TebrizTarih26 Eylul 21 Ekim 1603BolgeTebriz IranSebepSafevi Devleti nin kaybettigi topraklari geri almak istemesiSonucKesin Safevi zaferiCografi DegisikliklerTebriz Safeviler in eline gecti Safevi ordusu Kafkasya ya yoneldiTaraflarOsmanli ImparatorluguSafevilerKomutanlar ve liderlerAli Pasa esir Sah AbbasGucler5 10 000120 000Safeviler le savasin yeniden baslamasi1590 yilinda imzalanan Istanbul Antlasmasi Osmanli ile Safevi Devleti arasinda barisi saglamissa da gerginlikler surmekteydi 1603 yilina gelindiginde ise Osmanli Devleti askeri anlamda en guc donemlerinden birini yasiyordu Nitekim Osmanlilar 1593 yilinda Avusturya ya karsi savasa girisirken baslangicta kazanilan onemli zaferlere karsin Yanikkale ve Egri nin fethi ile Hacova Zaferi 1595 te Estergon un kaybi Budin in kusatilmasi ayrica 1594 te Sirplarin 1595 te ise Eflak Bogdan ve Erdel in isyani ve yine 1595 te Kopru Faciasi ile Akinci Ocagi nin yok olmasiyla bati cephesi kritik yillar yasadi Huzursuzluklar suregiden seferberlik hali ve artirilan vergiler 1599 yilindan itibaren Celali isyanlarinin baslamasina neden olurken Osmanli askeri birlikleri bati cephesindeki savas ve Anadolu daki ayaklanmalari bastirma harekatlari arasinda kalmisti Bu donemde iktidarini saglamlastiran ve doguda Ozbek Hanligi na karsi kesin bir zafer kazanarak batiya yonelen Sah Abbas modernlestirdigi ordusuyla Osmanlilara kaybettigi topraklari geri almak icin firsat kollamaya baslamisti 1585 ten beri Osmanli topragi olan Tebriz deki gelismeler Sah Abbas a bu firsati verdi Avusturya savasi ve Celali isyanlari nedeniyle Osmanli Devleti dogudaki eyalet askerlerinin maaslarini odemekte zorluklar yasiyor buradaki askerler de bunu bahane ederek etraftaki sancaklari yagmaliyorlardi kalesi hakimi Gazi Bey de bu yagma harekatlarindan nasibini aldi ve 1603 Mayis ayinda Sah Abbas tan yardim istedi Sah kendisine han unvaniyla birlikte kavuk kilic ve kemer de takdim etti Tebriz Valisi ihanet olarak gordugu bu hareketi cezalandirmak icin Tebriz de zayiflamis bir garnizon birakarak Karniyarik Kalesi ne siginmis Gazi Bey in uzerine yurudu Harekata Nahcivan daki Turk birlikleri de katildilar Karniyarik Kalesi zaptedildiyse de Gazi Bey kacmayi basardi ve Isfahan daki Sahin yanina sigindi Sah Abbas bu gelismeler uzerine firsatin geldigini anladi ve 15 Agustos 1603 tarihinde Isfahan da sefer hazirliklarina basladi Komutanlarindan Allahverdi Han a da Bagdat uzerine yurume komutu verdi 14 Eylul de ordusuyla Isfahan dan harekete gecen Abbas 17 Eylul de daha kuzeydeki Kasan a ulasti Bu sekilde Mazenderan uzerine yuruyecegi sayiasini ve izlenimini yaymaya calisti Erdebil valisi ve Kazvin valisi a birlikleriyle kendisine katilmasi talimati verip adigecen harekete gectiginde Osmanlilar Sah Abbas in hedefinin Tebriz oldugunu anladilar Nihavend i direnissiz alan Sah Abbas ve ordusu 26 Eylul de Tebriz onlerine vardi ve kusatmaya basladi KusatmaMatrakci Nasuh un XVI yuzyil Tebriz tasviri Kaynaklar kentte 5 000 i tufekci olmak uzere kuvvetli bir garnizonun yaklasik 200 savunma topunun ve 10 yil yetebilecek zahirenin bulundugunu one surmektedir Bununla birlikte bu birliklerin onemli bir bolumu Gazi Bey i cezalandirma harekatina katilmak uzere Tebriz disindaydi Tebriz de kalan garnizona Ali Pasa nin oglu komuta etmekteydi Osmanli birliklerinin 1585 te Tebriz i zaptetmelerinden beri sehir ciddi bir yikima ugramis nufusun onemli bolumu de sehirden gocetmisti Zaman icinde sukunetin hakim olmasiyla nufusun bir bolumu geri donse de yerel halkin neredeyse cogunlugunu olusturan Azerilerin Sii simgeleri tasimalari da yasaklanmisti Iran ordusunun gelisinden haberdar olan yerel halk Siiligi simgeleyen basliklarini taktilar Halkin coskusunu fark eden Osmanli birlikleri sehirden ayrilarak kalede toplandilar Bununla birlikte kale komutani kusatanlarin kim oldugunu baslangicta anlamadi ve sehrin yagmacilar tarafindan kusatildigina dair babasina haber gonderdi Sah Abbas once birliklerinden bazi askerleri sehre sizdirmayi basardi Bu askerler kaledeki garnizona fark ettirmeden nobetcileri oldurmeyi basardilar Sah Abbas bu asamada 500 askerini tuccar kiliginda sehre soktu Bu askerler nobetcileri oldurulmus kalenin kapilarini acarken Sah da 6 000 kisilik seckin birliklerini kaleye taarruz ettirdi Turk ve Iran birlikleri arasinda catismalar basladi Portekizlilerin idaresindeki topcu birlikleri de kaleyi bombardimana tutmaya basladilar Kaleyi kusatanin Sah Abbas oldugunu anlayan kale komutani babasi Ali Pasa ya bu defa iki ulak daha gonderdi ve yardim istedi Iran ordusunun Tebriz onunde belirdigini haber alan ve Karniyarik Kalesi uzerine seferinden donen Ali Pasa sehre geri donmeye calisirken 28 Eylul 1603 tarihinde Tebriz in kuzeybatisindaki Sufiyan yakinlarindaki Ezbent bolgesinde yaklasik 15 000 kisilik bir Iran birligiyle karsilastilar Ezbend Muharebesi nde sayica az olan Turk birlikleri buyuk bir yenilgiye ugradilar Bunun sonucunda Tebriz deki garnizona yardim gelme olanagi kalmadi Savunmacilar direnislerini surdurdulerse de askerlerden maaslarinin iki katini oneren Iran tarafina gecenler giderek artti Giderek az sayida kalan savunmacilar 21 Ekim 1603 tarihinde teslim oldular Kusatma sonrasi gelismelerKusatmaya tanik olan bir Avrupali gezginin kusatma sonrasindaki katliami tasviri Yerel Azeri halki esir dusen bircok Osmanli askerini 1585 1603 donemindeki isgalin acisini cikarmak icin oldurduler Bu katliamdan en cok nasibini alanler Azeri kizlariyla evlenen askerler oldu Tebriz in Osmanli birliklerinin yenilgiye ugratilmasi suretiyle alinmasi kurulusundan itibaren yuzyili askin bir sure Osmanli Devleti ne karsi kayda deger bir askeri basari kazananamamis Safevi Devleti nin ilk zaferi oldu ve Iran ordusuna moral verdi Zafer Safevi Devleti nin kurucusu Sah Ismail in tac giydigi ve devletin ilk baskenti olan bir sehrin ele gecirilmis olmasindan da dolayi Iran da buyuk sevinc yaratti Iran tarafindan olabilecek taarruzlara karsi bolgedeki en mustahkem mevkii olan Tebriz in dususu Sah Abbas in Bati Iran da kaybettigi tum topraklari kisa surede direnissiz almasina ve Guney Kafkasya ya dayanmasina neden oldu Ordubad Culfa Maku Hoy Meraga Nahcivan ve kisa surede Iranlilarin eline gecti Osmanli Devleti ilk defa ayni anda cift cephede topyekun savas tehlikesiyle kasi karsiya kaldi Celali isyanlarinin yayilmis olmasi fiiliyatta mucadele verilen cephe sayisini uce cikardi ve askeri ve mali durumu daha da guclestirdi Kusatma sonrasi Safevilerin Avrupa yla diplomatik temaslariSah Abbas Tebriz i aldiktan sonra burada 1593 ten beri Osmanli Devleti yle 1593 1606 Osmanli Avusturya Savasi savas halindeki Kutsal Roma Cermen Imparatoru II Rudolf un elcisi George Tectander i Georg von der Jabel 15 Kasim 1603 tarihinde kabul etti Elci Sah a Imparatorun Italyanca ve Latince dillerinde yazilmis mektuplarini iletti ayrica Moskova Prensi nin mektuplarini sundu Kaynakca Yagub Mahmudov Azerbaijan and Europe Xlibris Corporation 19 Aug 2010 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2015 David Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend I B Tauris 13 Feb 2009 p 76 29 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2015 Roger Savory Iran Under the Safavids Cambridge University Press 24 Sep 2007 s 86 26 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2015 Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 20 Dec 2011 27 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2015 Dis baglantilarJoseph von Hammer Buyuk Osmanli Tarihi c 8 s 33 3418 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zieneb Hatamzad Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I Life Science Journal 2013 10 8s 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iran tarihinde bugun Ingilizce18 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozer Kupeli Osmanli Safevi Munasebetleri 1612 1639 ege Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Izmir 2009 18 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 20 Dec 2011