J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreniyle ilgili yazmış olduğu hikâyelerde birçok yer ismi geçmektedir. Bu hayalî mekanlardan bazıları, olayların merkezinde yer alırken, yine bazı mekanlar vardır ki bunlara ayrıntılı olarak değinilmemiştir. Orta Dünya kıtasında yer alan, görece ikinci planda kalan bu yerlerden bazıları aşağıda listelenmektedir.
İçindekiler
A
- Aldburg
- (E.İ. 'eski kale') Rohan'da Toprak olarak bilinen bölgede tarafından inşa ettirilmiş küçük ve savunmalı bir yerleşim yeridir. birkaç kilometre uzaklıktadır. Edoras’ın merkez oluşu Rohan Tarihi'nin erken dönemlerinde Genç Eorl’ün oğlu Brego’nun Edoras’a taşınmasından itibarendir. Bununla beraber, Aldburg Brego’nun üçüncü oğlu ’un neslinin ikametgâhı olmayı sürdürdü. Yüzük Savaşı sırasında mekan, Kral Théoden’in yeğeni, vârisi ve aynı zamanda üç numaralı ordu komutanı Éomer’in meskeniydi.
- Amon Hen
- (: 'Göz Tepesi') Yüzüklerin Efendisi’nde burada parçalanmıştır.
- Tepe, Anduin nehrinin batı kıyısında uzun Nen Hithoel gölünün güney ucundadır. Hemen yanında, göl olarak dökülür. Bu tepe, Rauros Çağlayanı’ndaki üç tepeden biridir. Diğer ikisi, Amon Lhaw (Kulak Tepesi) ve iki tepenin ortasında yer alan Tol Brandir’dir. Gondor’un kuzey sınırında bir nöbetçi kulesi olması amacıyla İkinci Çağ’ın başlarında buraya Görme Koltuğu inşa edilmiştir.
- Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin ilk cildi olan Yüzük Kardeşliği’nde, kardeşlik grubu Ayrıkvadi’de oluşturulduktan sonra Mordor’a doğru yolculuğa başlamış ve (Lothlórien)’de konakladıktan sonra Anduin nehrinden güneye doğru devam etmiş, bir kez de bu tepede konaklamıştır. (Boromir), burada Frodo Baggins’ten zorla Tek Yüzük’ü almaya teşebbüs eder, bu sırada Meriadoc Brandybuck (Merry) ve (Peregrin Took) (Pippin) Saruman’ın gönderdiği orklar tarafından –Tek Yüzük’ün onlarda olduğu zannıyla- yakalanır. Frodo, Boromir’den kurtulduktan sonra Görüş Koltuğu’na gelerek –parmağında Tek Yüzük takılı olduğu halde- oturur ve yüzlerce kilometre ötelerde cereyan eden olayları görür. Boromir, burada orklarla yaptığı çatışmada öldürülür. Frodo ve Samwise Gamgee (Sam) Amon Hen’den sonra da Mordor yolculuğuna birlikte devam ederler. Cüce ırkından , elf ırkından Legolas ve insan ırkından Aragorn ise hobbit ırkından olan arkadaşları Merry ve Pippin’i kurtarmak için orkların peşine düşerler.
- 2001’de Tolkien’in eserini temel alarak çekilmiş -Peter Jackson imzalı- Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği filminde 'Amon Hen Savaşı' isimli bir çatışma sahnesi yer alır. Hikâyedeki gibi, filmde de bu tepe kardeşliğin bozulduğu yerdir. Filmin çekildiği yer Queenstown’ın hemen dışında yer alır.
- Amon Hen ayrıca, ’nin çıkardığı bültenin adıdır.
- Amon Lhaw
- (. 'Kulak Tepesi') Nen Hithoel olarak bilinen gölün akıntısı olan ’nın üzerindeki üç tepeden birisidir. Anduin’in doğu kıyıları boyunca (Emyn Muil) denilen engebeli arazide bir kule gibi yükselir. Bu tepenin ikizi (Amon Hen) (Göz Tepesi) ise batı kıyılarında yer alır. İkisinin arasında ve Rauros Çağlayanı’nın tam üstünde kimsenin ayak basmadığı Tol Brandir tepesi yer alır.
- Yüzük Savaşı’ndan çok önceleri–burası hala Gondor’un kuzey sınırı iken- Amon Lhaw’da –kimilerince İşitme Koltuğu denilen- yüksek bir koltuk inşa edilmiştir. Bu olay, bu bölge Mordor’un nüfuzu altına girmeden çok önceki bir döneme aittir. ’da Kulak Tepesi veya İşitme Tepesi olarak geçer.
- Andrath
- Batıda ’nın içinden ve doğuda Güney Yaylalar’ın içinden geçen Yeşilyol’un diğer adıyla Kuzey-Güney Yolu’nun yüksek bir bölümüdür. Andrath’ın ötesinde yol –(Bree)’nin kapılarının hemen batısında- ile kesişir.
- Üçüncü Çağ’ın sonunda Nazgûl, Mordor’dan Shire’a yüzüğü bulmak için yola çıktıklarında Angmarlı Cadı Kral Andrath’ta konakladı. Kralın Dönüşü’nün ekler bölümünde belirtildiğine göre muhtemelen Cadı kral tarafından Höyük Yaylaları’nın yakınında Andrath’ta konakladığı sırada uyandırıldılar.
- Angmar Dağları
- Gundabad Dağı'nın kuzeybatısından Dumanlı Dağlar'ın kuzey ucuna değin uzanan bir dağ sırası. Belalı Angmar Krallığı ismini bu dağ sırasına vermiştir. Dağlar muhtemelen çeşitli zamanlarda orklar ve cüceler tarafından mesken tutulmuştur. Angmar'ın başkenti (Carn Dûm) bu dağ sırasının yamaçlarındadır.
- Argonath
- Isildur ve ’a benzeyecek şekilde oyulmuş, Nen Hithoel’e kuzeyden Anduin nehri üzerinden yaklaşırken nehrin her iki kıyısında aynı hizada yükselen iki dev sütundan oluşan bir anıttır.
- II. Rómendacil tarafından Üçüncü Çağ 1240’ta yaptırılan heykellerYüzük Savaşı sırasında da orijinal şeklini muhafaza etmekteydi. Bu iki dev heykel, Gondor’un kuzey sınırının bir işareti olarak yaptırılmıştı, kafilesi Ü. Ç. 25 Şubat 3019’da Argonath’ın yanından kayıklarla geçtiği sırada Gondor krallığının sınırları küçülmüş olduğundan Argonath artık bir sınır işareti değildi.
- Her iki insan heykeli de bir taç ve bir miğfer giymiş olarak görünür. Sağ ellerinde bir balta vardır ve sol elleri Gondor’un düşmanlarına karşı bir meydan okuma anlamını içeren bir dur işareti yapmaktadır.
- Kralların Kapıları ya da Kralların Sütunları olarak da bilinir.
- Aynagöl
- Moria'nın doğu kapılarının hemen aşağısında yer alır. Cüceler tarafından Kheled-zâram olarak bilinir. Durin'in halkından cücelerin anlattığına göre, Ölümsüz Durin Hithaeglir'in kuzeyindeki Gundabad Dağı'nda uyandığında güneye yolculuğa başladı, ta ki bu göle gelinceye kadar seyahat etti. Göle baktığında yansımasında kafasında bir taç gördü. Yansımasının kafasında gördüğü taç, yıldızların bir yansımasıydı aslında. İlginç olansa, o vakit henüz gece olmamıştı ve yıldızlar gökte görünmüyordu. Peşinden, Durin burada Khazad-dûm'u kurdu.
- Yüzük Savaşı sırasında Moria'dan kurtulmalarının ardından buradan geçmiş ve acele etmeleri gerektiği halde göle bakmadan geçmemiştir. Frodo Baggins ve (Sam Gamgee) de onunla birlikte göle bakmış Durin'in tacını görmüşlerdir.
- Azanulbizar
- Bakınız Dimrill Vadisi
B
- Bamfurlong
- ’un çiftliği Shire’ın doğusunda ’te yer alıyordu. Toprağın bataklık yapısından dolayı geleneksel yapmanın mümkün olmadığı bu yerde insan tarzı mesken yapmak zorunlu hale geliyor. Tolkien, bu yüzden bu yerin ismi için Eski İngilizce’de fasulye tarlası anlamına gelen Bamfurlong ismini vermiştir.
- Barrow-Down
- (Cardolan)'daki en güzel mezarlıktır.Büyük Salgın'dan sonra bütün Dunedain'ler ve birçok Hobbit öldü.Bunlar Barrow-Down mezarlığına gömülünce Angmar ve (Rhudaur)'dan gelen kötü ruhlar Barrow-Down mezarlığını bastılar.Bu ruhlara (BarrowWight) deniliyordu.O zamandan beri Cardolan'daki en güzel mezarlık şimdi ruhların bastığı ve her zaman tepesinde karanlıkların dolaştığı bir tepe haline geldi.
- Bulutludoruk
- (Cloudyhead) Bakınız Fanuidhol
- Bundushathûr
- Bakınız Fanuidhol
C
- Celebdil
- lisanında Zirakzigil olarak geçer ve Türkçe anlamı Gümüşboynuz'dur. Dumanlı Dağlar'da cücelerin yeraltı şehri Moria'nın üzerinde yer alan üç yüksek doruktan en batıdakidir. (Diğer iki doruk ve Fanuidhol'dür). Durin'in Kulesi, Zirakzigil doruğunda yer alıyordu. Burası aynı zamanda, Gandalf'ın (Balrog) ile savaştığı Savaş Doruğu'dur.
- Cerin Amroth
- denilen çiçeğin yetiştiği, Amroth ailesinin kaybolmadan önce yaşadığı, (Lothlórien)'in ortasına denk düşen tepesidir.
- 'de (Lothlórien)'in -elf diyarının- kalbi Cerin Amroth bulunmaktadır. Ağaçlar bu vadide boşluklar oluşturmuştur ve çimenli bayırları elanor ve niphredil çiçekleriyle taçlanmıştır. Cerin Amroth tepesinde, iç içe geçmiş iki ağaç halkası göze çarpmaktadır. Dışta bulunan halkada beyaz gövdeli ağaçlar, içteki halkada ise altın yapraklı ağaçları bulunmaktadır. İki halkanın tam ortasında, muazzam uzunlukta bir ağaç vardır ve ağacın en üst dallarına beyaz bir (flet) kurulmuştur. Bu fletten (Altın Orman)'ın tamamını görebilmek mümkündür.
- (Lothlórien) engebesiz bir arazide bulunuyordu ve üzerinde hiçbir taştan yapı bulunmazdı. Bu sebeple kendi güvenlikleri için ağaçlara platformlar kurmaya başladılar. Bunlara (flet) ya da talan dendi. Bu fletler başlarda barınak ya da gözcü evi olarak kullanılıyordu. Zamanla fletlerin yararı anlaşılınca pek çok elf Cerin Amroth tepesinde ağaçların en üstlerine platformlar kurmaya başladılar. , nehrin diğer yakasındaki (Dol Guldur)'u gözetebilmek için kendine bir flet yaptı, daha sonraları da tıpkı diğer elflerin yaptığı gibi bu flette yaşamaya başladı, flet onun evi oldu. Bu sebeple Lothlórienli elflere - Ağaç Halkı denmeye başlandı.
- Cirith Gorgor
- (. 'Dehşet Geçidi') (Ered Lithui) ve sıradağlarının kesiştiği noktada Mordor’a giren ana geçittir. ile korunur ve iki yanda yer alan Carchost ve Narchost vasıtasıyla gözetlenir. Cirith Gorgor, kimilerince 'Hayaletli Geçit' olarak tercüme edilir.
Ç
D
- Dagorlad
- (Emyn Muil) ve Cirith Gorgor arasında uzanan geniş, ağaçsız ve düz arazi. Dagorlad Sindarin lisanında, Savaş Meydanı anlamına gelmektedir, (dagor(muharebe) + lad (meydan)) İkinci Çağ’ın sonunda Sauron’un güçleriyle (Son İttifak) güçleri arasında gerçekleşen ’na ithafen bu ad verilmiştir. Savaşta ölenlerin bedenleri çürüdü, fakat zamanla arazinin bir kısmı bir bataklığa dönüştü ve (Ölü Bataklıklar) olarak anıldı.
- Daha sonra Üçüncü Çağ boyunca Dagorlad, Gondorlular ve (İng. Easterlings) arasındaki çarpışmalara sahne oldu. Bunlardan en önemlisi -Yüzük Savaşı'nın da sonunu getiren- Morannon Savaşı’dır. Bu savaşa Yüzük Kardeşliğinde yer alan birçok kişi katıldı. Bunlardan Aragorn ordu komutanı ve Gondor'un yeni kralı olarak meydanda yer aldı. Sayısız harpler sonunda Dagorlad harap ve terk edilmiş, kirli ve sağlıksız, her tarafında zehirli birikintiler ile dolu ve yanmış toprak tepecikleri ile dolu bir hale geldi.
- Dagorlad (Mordor'un kuzeyine düşer. İkinci Çağ'ın sonunda Sauron ile arasındaki büyük savaşın yapıldığı bu ağaçsız ve geniş düzlük 3434 de yapılan ve Sauron'un tutsak edilmesi ile biten 'ndan sonra da pek çok savaş görmüştür. Üçüncü Çağ boyunca istilacı ile Gondor birlikleri arasında bu arazide birçok irili ufaklı savaşlar yaşandı. 'nın son evresinde Dagorlad'a gelen Aragorn komutasındaki ordu, Sauron ordusunu Dagorlad'da yapılan Morannon Savaşı'nda yendi.
- Dimholt
- Dwimorberg dağındaki Rohan üssünün yer aldığı çam ve köknar ağaçlarından oluşan bir orman. Dimholt’un kelime anlamı, 'karanlık orman'dır. Burada, gözle görülür inşa edilmiş bir yol vardır ve yolun sonundaki -’na açılan- Karanlık Kapı’nın önünde dikili bir taş bulunmaktadır. Patika, Dwimorberg dağının altından geçer ve bu patika Üçüncü Çağ’da Aragorn’un huzurunda yeminlerini yenileyene ve bu bölgeyi terkedene dek ’nin ruhları tarafından zaptedilmiştir.
- Dimrill Vadisi
- Kuzeyli İnsanların dilinde Khazad-dûm’un doğusunda uzanan vadiye verilen ad. Vadi ayrıca, dilinde Nanduhirion ve dilinde Azanulbizar olarak isimlendirilir. Üçüncü Çağ’ın 2779 senesinde bu vadide Orklar arasında kanlı gerçekleşti ve bu savaşta Orklar yenildi, liderleri öldürüldü. Ü. Ç. 2989’da ve beraberindekiler, bu vadi üzerinden ’ne giden yol üzerinde Orklarla çarpıştılar. Bundan otuz yıl sonra –Gandalf’ı kaybetmelerinden hemen sonra- Moria’dan kurtulduklarında burada konakladılar. Vadide (Aynagöl) isminda –bir zamanlar Durin’in ilk kez yıldızların yansımasını gördüğü- kristal kadar berrak bir göl vardır. nehri, bu vadiden akarak (Lórien)’e doğru ilerler.
- Dip Vadisi
- ’ın kuzeyinde çok korunaklı derin bir vadi. (Miğfer Dibi) ve Borukent kalesi burada yer alır. Bu mekanda, Yüzük Savaşı sürecinde (Miğfer Dibi Savaşı) adında önemli bir savaş yaşanmıştır.
- Diş Kuleleri
- Mordor'un Dişleri olarak da bilinir. Mordor'un Kara Kapısı'nın her iki yanında yer alır. Carchost ve Narchost olarak bilinirler. İkinci Çağ'ın sonunda Sauron'un yenilmesi üzerine Gondorlular tarafından inşa edildiler. Üçüncü Çağ'ın sonlarına doğru Sauron tarafından ele geçirildiler. Ü.Ç. 1944'te Kral Ondoher'in yenilmesi üzerine -savaştan önce bu insanların yerleştirildiği kule- zaman zaman Arabasürücülerinin kontrolüne bırakıldı.
- Tolkien'in yazılarında hangi kulenin 'un ne tarafında olduğu açıkça belirtilmemiştir. Bununla birlikte, Carchost'un doğuda, Narchost'un ise batıda yer aldığı düşünülmektedir. Carchost dilinde "Diş Kalesi" demektir (carch (diş) + ost (kale)). Narchost ise bir isimdir ve anlamı "Ateş Kalesi"dir. Kuleler Yüzük Savaşı'nda Sauron'un yenilmesi ve Tek Yüzük'ün yok edilmesinin ardından yıkılmıştır.
- Doğu Koyu
- (İng. East Bight) Kuyutorman'ın güneydoğusunda içeri doğru bir açık arazidir. ağaçları kese kese zamanla burada üç tarafı Kuyutorman'la çevrili geniş bir açık bölge oluşmuştur.
- Drúwaith Iaur
- Gondor’un batısında bir bölge. Burası, Gondor’un –ve aynı zamanda (Yeni Birleşik Krallık)’ın bir parçası olmadı. Burası, ’den geriye kalanların anavatanıydı. , ’in yerlileriydi ve Númerorlulara düşmanlık etmeleri nedeniyle Númenorlular bu halkı dağıttı. Drúwaith Iaur’un kuzey bölümünde ise Bozdiyarlılar kalıyordu, Drûgin bu halktan –kullandıkları zehirli oklardan ötürü- korkmuştu.
- Durin'in Kulesi
- Khazad-dûm’un üzerindeki (Celebdil) doruğunun üzerine inşa edilmişti, Gandalf ’ni burada öldürmüştü. Bu kuleye bir tek yoldan ulaşılabiliyordu, basamakları madenlerin çok daha derininden başlayan (Sonsuz Merdiven).
- Durthang
- (. 'karanlık baskı') Mordor’un kuzeyinde eski bir kale. ’ın kuzeyinde yer alır, ’nın yamaçlarındadır. İkinci Çağ’ın sonunda Sauron’un düşüşünden sonra Gondorlular tarafından inşa edildiği, daha sonra Sauron’un birlikleri tarafından ele geçirildiği tahmin ediliyor.
- Dwimorberg
- ’da Tapanvadi girişindeki bir dağdır. , vadinin doğu yakasında Dwimorberg dağının paralelinde yer alır. Dunharrow’un ötesinde, çam ve köknar ağaçlarından oluşmuş Dimholt ormanı bulunur.
- Dimholt’ta –sonunda ’na çıkan bir geçidin yer aldığı- bir vadi vardır. Ölüler Yolu’na götüren geçidin girişinde bir dikili taş bulunur. Geçit, Dwimorberg dağının altından geçer ve Üçüncü Çağ boyunca tarafından zaptedilmiştir. Üçüncü Çağ’ın sonunu getiren bir dizi olayın yaşandığı dönemde Aragorn –Isildur’a verdikleri yemini tutmadıkları için ruhları lanetlenen bu halkı- yeminlerinden azat etmiştir. Bundan sonra Dwimorberg hayaletli bir yer olmaktan çıkmıştır.
E
- Edhellond
- ( 'elf-limanı') Gondor'da ve nehirlerinin birleşme noktasında elfler tarafından inşa edilmiş çok eski bir liman ve şehir.
- Tolkien'in anlattığı bir söylentiye göre, Morgoth'un elf krallıklarına yaptığı muzaffer saldırılardan ve Beleriand'ın çöküşünden kaçan elflerinden üç küçük gemi -daha sonra Edhellond denilecek olan - limanın olduğu yere geldi ve burayı inşa ettiler. Bir başka söylentiye göre liman -ülkelerinin düşüşünden sonra Orta Dünya'ya dağılan- Doriath'lı mülteciler tarafından kuruldu. Her iki hikâye de, limanı yapanların gemi yapımını bilen bir halk olduğunu gösterir ki -eğer söylendiği gibi liman Beleriand'ın çöküşünden bir süre sonra ya da bu tarihten daha önce inşa edildiyse- Birinci Çağ'da bu zanaatı icra edebildiği bilinen tek kişi (Círdan) ve tek halk elflerdir. İlk kez kim tarafından inşa edildiği bilinmese de, bilinen şu ki zamanı geldiğinde Edhellond, denizin ötesine gitmek için kullanabilecekleri limanlar arayan elfleri yararlandı.
- (Lothlórien) beyi , Üçüncü Çağ 1981'de Edhellond civarında kayıplara karıştı. Amroth, buralara kayıplara karışmış sevgilisi 'i bulmak için gelmişti. Daha sonraları, Orta Dünya'da büyüyen gölgeden kurtulmak ve batıya gitmek için yola düşen elflerin bir kısmı bu limanı kullandı. Yüzük Savaşı sırasında elflerin sahipsiz bıraktığı süre zarfında liman Gondor'un nüfuzu altına girdi.
- Elostirion
- (Kule Tepeleri)'ndeki üç kuleden en uzun olanı. Bu kulelerin, Yüksek Noldor Kralı (Gil-galad) tarafından -Númenor'un çöküşünden kurtularak Orta Dünya'ya gelen Elendil'in şerefine- yaptırıldığı söylenir. Sonraları Elendil buraya sık sık gelir olmuş ve bu kulelerden (Batıil)'i görebilen Elostirion'a Arnor'un (palantír)lerinden birisini yerleştirmiştir. Elostirion Gil-galad ve Elendil'in ölümlerinin ardından yaklaşık binyıl boyunca (Círdan) ve elfleri tarafından kullanıldı. Bununla birlikte bir zamanlar bu kulede tutulan palantír, Üçüncü Çağ'ın sonunda Elrond ve halkı batıya Kutsanmış Krallık'a yelken açtıklarında onlarla birlikte gitti.
- Emyn Beraid
- See Kule Tepeleri
- Emyn Muil
- Nen Hithoel'in her iki yanını saran sarp ve geçitsiz dağlık bir bölge. İki Kule'de, Frodo ve Sam Mordor'un 'sına ulaşmak için bu bölgeden geçmeye çalışırlar fakat -Gollum onları bulana kadar- Emyn Muil'in doğu kesiminde yollarını kaybetmiş olarak dolanırlar. Büyük bir çaba sarfettikten sonra iki yoldaş Gollum'u Mordor yolunda kendilerine kılavuzluk yapması konusunda ikna ederler ve Gollum'un önderliğinde güneydeki (Ölü Bataklıklar)'a doğru yola koyulurlar.
- Emyn Uial
- (. 'alacakaranlık tepeleri') Eriador'un kuzeyinde Evendim Tepeleri de denilen dağlık bir arazi. Tepelerin başladığı en güney noktasında, Shire'dan yüz mili kuzeydeki (Evendim Gölü) kıyısına inşa edilmiş olan ve Arnor'un ilk başkenti bulunur. (Brendibadesi) (diğer adıyla ) nehri bu gölün gideğenidir. Ayrıca, nehrinin de bir kolu bu tepelerden doğar.
- İkinci Çağ'da Númenorlu insanlar Orta Dünya'ya geri döndüklerinde burada Evendim Tepeleri'nde 'nin atalarıyla akraba olan bir toplulukla karşılaştılar ve burada yerleştiler, burada kurdukları şehir daha sonra ortaya çıkacak olan Arnor krallığının çekirdeği konumundadır. Elendil ve oğulları tarafından Sürgündeki Krallıklar kurulduğunda Evendim Halkı Dúnedain ile tamamıyla birleşmiştir ve (Bree) Halkı gibi Arnor'un Edain olmayan insanlarını oluşturmuştur.
- Ered Lithui
- (. 'Kül Dağları') Mordor'un kuzeyinde doğal bir sınır oluşturan dağ sırasıdır. Ered Lithui, batıda ile birleştiği yerden doğuya doğru yüzlerce kilometre uzayıp gider. (Hüküm Dağı)'nın rüzgaraltı olmasından dolayı dağın savurduğu volkanik külleri yamaçlarında biriktirmesi "Kül Dağları" adını almasının sebebi olarak görülüyor.
- Eryn Vorn
- 'Kara Orman', Eriador'un güneyinde sık ormanlı bir yarımadadır. denilen bölgenin batı ucunu oluşturur. Bu orman, İkinci Çağ'ın kaşifleri buralara geldiklerinde -o zamanlar kuzeybatı Orta Dünya'nın neredeyse tamamını kaplayan- ormanın bir parçasıdır ve bu ismi Númenórlular vermiştir.
- Minhiriath'ın doğal bitki örtüsü, burayı keşfeden Númenórluların buradaki ağaçları gemi yapımında kereste olarak kullanmak istemeleri ve doymak bilmez gemi yapma arzuları yüzünden sistematik olarak yok edildi ve geri kalan kısım da 'nda tamamen yandı. İkinci Çağ 1700'de savaş bittiğinde ormanın sakinleri ya kuzeye (Bree) tarafına yahut da Eryn Vorn'a kaçtı. Savaştan sonraki yüzyıllarda, bölgenin geri kalan el değmemiş yerleriyle ne elfler ne de Númenórlular ilgilendiler.
- Eryn Vorn son olarak İkinci Çağ'ın sonunda 'un çöküşünden kurtulanların kurduğu Arnor'a dahil edildi. Üçüncü Çağ 861'de Arnor'un üçe bölünmesinden sonra Kara Ormanlar (Cardolan)'da küçük ormancıklar halindeydi.
- Birkaç asır sonra Cardolan halkı 'da tamamen öldü ve Kara Orman'ın halkı bundan nasıl etkilendi bilinmiyor fakat tarih boyunca Kara Orman'ın halkı yaşamını sürdürdü. Bununla beraber, Üçüncü Çağ'ın sonlarında Bree'nin batısında hiçbir insan yerleşimi yoktu, sadece "sayıları çok az, gizemli avcı bir topluluk" Yüzük Savaşı sırasında burada varlığını sürdürüyordu. Kara Orman, Minhiriath'taki haritada gösterilmeye değer büyüklükteki tek ağaç topluluğuydu. Ormandaki gizemli halkın, büyük ihtimalle, binlerce yıl önce Eryn Vorn'a gizlenen halkın neslinden geldiği tahmin ediliyor.
- Eski Púkel Ülkesi
- Bakınız Drúwaith Iaur
- Evendim Gölü
- (. Nenuial) Eriador'da bir göl. Evendim Gölü, Shire'ın kuzeyinde Evendim Tepeleri'nde yer alır. Göl, (Brendibadesi) nehrinin kaynağıdır.
- İkinci Çağ'ın başlarında Galadriel ve Celeborn Evendim Gölü yakınlarında birçok elfle birlikte yaşamışlardır. Daha sonra İ.Ç. 700'de buradan Eregion'a göçtüler. İkinci Çağ'ın başlarında burada insanlar da yaşamıştı. İ.Ç. 3320'de Arnor krallığı kurulduğunda, Yüksek Kral Elendil'in tahtı (Brendibadesi) nehrinin kaynağının yakınında, Evendim Gölü kıyısında kurulmuş olan 'taydı. (Palantir)lerden birisi burada Annúminas'ta tutuluyordu.
- Üçüncü Çağ 861'de Arnor üçe bölündüğünde, başkent 'a taşındı. Annúminas yavaş yavaş harabeleşti ve sonunda burada kimse kalmadı. Dördüncü Çağ'da Kral Elessar (Aragorn), Annúminas'ı tekrar kuzeyin başkenti yaptı. Dördüncü Çağ'ın 15 senesinde Kral ve Kraliçe(Arwen)) Evendim Gölü kıyısına gelere burada bir süre kaldılar.
- Evendim "akşam alacakaranlığı" anlamına gelmektedir. dilinde Nenuial "alacakaranlık gölü" demektir (nen=göl + 'uial=alacakaranlık).
- Evendim Tepeleri
- Bakınız Emyn Uial
- Everholt
- Rohirrim tarafından (Firienholt)'un bir kesimine verilen ad. Bölge yaban domuzu ile ünlüdür.
F
- Fanuidhol
- lisanında Bundushathûr olarak geçer ve Türkçe Bulutlu doruk anlamına gelir. Dumanlı Dağlar'da ve Celebdil ile birlikte cüce şehri Moria'nın üzerindeki üç dağ zirvesinden biridir.
G
- Gram
- Bakınız Gram Dağı
- Goblinkent
- Dumanlı Dağlar'da yer alan bir goblin şehri. (Ulu Goblin) tarafından yönetilir. Birçok tünel ve mağaradan oluşmaktadır. 'de yer alan bir yuvasının yakınına açılan bir arka kapısı vardır. Gollum'un mağarası bu kapıya yakındır.
- (Yalnız Dağ)'a yapılan seyahatte kafileden Bilbo Baggins ve Thorin Meşekalkan Goblinkentli goblinler tarafından yakalanmışlardır. İkisini casusluk yapmakla suçlayan Ulu Goblin, Thorin'in taşıdığı (Orcrist)'i görünce iyice öfkelenmiştir. Gandalf'ın yardımıyla Bilbo ve cüceler kurtulmuş ve Gandalf, Ulu Goblin öldürmüştür, ardından büyük bir takip başlamıştır fakat hepsi de takipten kurtulur.
- Gorgoroth
- Mordor'un kuzeybatısında bir yayla. Tam ortasında (Hüküm Dağı) yer alır. Sauron Hüküm Dağı'nın kuzeydoğusundaki Ered Lithui'nin bir çıkıntısına kalesi (Barad-dûr)'u inşa etmiştir. Yüzük Savaşı sırasında Mordor ordularının zırhları Gorgoroth'tan çıkarılan madenlerle üretiliyordu. Yaylada bitki yetişebilecek küçük bir alan ya vardır ya yoktur, zira her yer külle kaplıdır. Yaylada herhangi bir insan yerleşiminin bulunması mümkün değildir.
- Beleriand'da bir dağ sırası da aynı adı almıştır: .
- Gram Dağı
- Kuzey Eriador'da bir dağ; tam yeri bilinmese de 'nda veya Angmar Dağları'nda ya da Dumanlı Dağlar'ın kuzeyinde olduğu tahmin ediliyor. Bu dağlarda -bir zamanlar bir orduyla Shire'a saldırmış olan- orklar yaşamaktadır.
- Gundabad Dağı
- Dumanlı Dağlar'ın en kuzeyinde bir dağdır. İlk başta cücelere aitken, sonraları orkların eline geçmiştir.
- Cücelerin anlattığına göre Ölümsüz Durin, 'nın en yaşlısı, 'ndan hemen sonra bu dağda uyanmıştır. Bu yüzden, Gundabad Dağı cüceler için hep kutsal olmuştur.
- İkinci Çağ'ın ortasında Sauron'un hizmetkârı orklar Gundabad'ı istila etmiştir. İkinci Çağ'ın sonunda Sauron'un yenilmesi ve Tek Yüzük'ün yok edilmesi ile beraber dağ orklardan temizlenmeye başlamıştır.
- Üçüncü Çağ'da Angmar'ın orkları dağı tekrar işgal etti ve burayı başkent ilan ettiler. Cüceler bu yüzden orklardan özellikle nefret ederlerdi. Angmar düştükten sonra bile Gundabad orkların kalesi olarak kalmaya devam etti. 'nda yağmalanması bile bu statüyü değiştirmedi. Hobbit'te anlatıldığına göre (Beş Ordular Savaşı)'nda savaşan orklar, bu dağda toplanmıştı.
- Gümüşboynuz
- Bakınız Celebdil
I
- Irensaga
- dağ sırasında yer alan bir dağdır. Tapanvadi'nin üzerindedir.
- Isen Ağzı
- (Diğer adı Carach Angrendir, her ikisi de Demir Ağız anlamına gelir), Bu mekan, Mordor'un iç kapısı konumundadır ve vadisinin güney ucunda yer alır. Vadinin kuzey ucundaki dış kapı ise 'a açılır.
K
- Kahverengi Topraklar
- ("Brown Lands") Anduin’inin bir bölümünü içine alan ve (Fangorn) ormanına kadar uzanan ülke. Birinci Çağ’da buraya yerleşmiş bahçeler yapmaya koyulmuşlardı, ayrıca eskiden beri orada yaşayan İnsanlara tarımı öğrettiler. Bölgenin o zamanki ismiyle, Enthanımlarının bahçeleri, İkinci Çağ’ın sonlarında ’na yakın bir dönemde Sauron tarafından yakılana dek ayakta kaldı. Sauron’un güçleri tarafından baştan sona bahçelerin yakılıp yok edilmesinin ardından bölgenin adı Kahverengi Topraklar olarak anılmaya başlandı. Ağaçsakal Enthanımlarının tamamıyla yok olmadığını savunuyordu; nihai kaderleri ise sır olarak kalmaya devam ediyor.
- Arazi, geriye hiçbir yeşillik kalmayacak şekilde kurumuş olarak tasvir ediliyor. Yüzük Kardeşliği’nde, Anduin nehrinde elf kayıklarıyla ilerlerken bu araziden geçiyorlar.
- Khand
- Mordor'un güneydoğusunda ve (Yakın Harad)'ın doğusunda yer alır. Khandlı insanlar olarak bilinir. Bu ülke ve halkı hakkında çok az şey biliniyor.
- Khand, Mordor'un nüfuz bölgesiydi ve Gondor tarihinde iki kez geçmektedir. Birincisinde, Üçüncü Çağ'ın 1944 senesinde ile birlikte Gondor'a saldırmışlardı. İkincisinde, Yüzük Savaşı sırasında (Pelennor Çayırları)'nda Gondor'a karşı savaşmış ve öldürülmüşlerdi. Orta Dünya ile ilgili metinlerde tam olarak söylenmese de, Dördüncü Çağ'da Khand diyarı Gondor'un nüfuzu altına girdi ve düşmanlığı terk etti.
- Kuğualayı
- (. Nîn-in-Eilph) Eriador'da bataklıklı bir bölge. 'in 'ya (Gri Su'ya) karıştığı Kuğualayı, bir iç delta özelliği gösterir ve belirsiz bir sürü akıntının olduğu toprak ve suyun birbirinden ayırt edilemediği bir tarz bataklık görünümü arz eder.
- (Hithaeglir)'in diğer tarafındaki (Ferah Çayırlar) ile büyük benzerlik gösterir. buraya geldiklerinde, kendilerini buraya göç etmeden önce yaşadıkları Ferah Çayırlar'da gibi hissetmişlerdir. 'da birçoğu kırılana kadar, Hobbitler burada yaladı ve geri kalan Ülkenler kuzeye Shire'ın Güneydirhem bölgesine yerleştiler. Kuğualayı'nın yakınlarında Glanduin'in karşı tarafına geçilebilen bir sığlık vardır. Bu sığlıktan geçen yol, bir zamanların meşhur şehrinden geriye kalan harabeye, 'e gider.
- Kule Tepeleri
- Eriador'un en batısında dik yamaçlı tepeler grubu. lisanında Emyn Beraid olarak bilinir. 'ın 30 Númenor mili doğusunda ve eskiden Shire'ın sınırı sayılan 'ın 80 km (50 mil) batısındadır. Kule Tepeleri'nde üç uzun elf kulesi yükselir. En uzunları olan (Elostirion)'da uzun bir süre boyunca (palantír)lerden birisi tutulmuştur.
- Kule Tepeleri, eskiden elf krallığı ile insan krallığı Arnor arasında bir sınırdı. Ayrıkvadi'ye giden bu tepelerden geçerdi. Dördüncü Çağ'ın başlarında ve kocası Kule Tepeleri'ne taşındı ve tepelerin doğu yamaçlarına Kuleleraltı şehrini kurdular ve -Kral Elessar'ın çıkardığı bir fermanla Shire'ın batı sınırı Kule Tepeleri olduğunda- 'nın Muhafızları oldular.
- Kuzgun Tepesi
- (İng. Ravenhill)'un ana gövdesine bağlı olarak yükselen ayrı bir tepe. Dağın güneyinde yer alan çıkıntı şeklindeki yüksek bir zeminde ayrı bir tepe olarak yükselmektedir. 'ya ve (Dale) vadisine bakar. Erebor cüceleri vaktiyle bu tepeye bir nöbetçi kulesi inşa etmişlerdir. Bu nöbetçi kulesinde çok uzun bir zaman boyunca iki akıllı kuzgun, ve eşi yaşamıştır. Tepenin adı işte bu kuzgunlardan gelir.
- Kül Dağları
- Bakınız Ered Lithui
L
- Lithlad
- (. 'kül ovası') Yamacında (Barad-dûr) kulesinin inşa edildiği Ered Lithui'nin güneyinde yer alan ovadır.
- Lune Körfezi
- (Okunuşu: Lûn)(Ered Luin)'i Eriador'a bir geçit olacak şekilde yaran körfezdir. Körfezin adı, (ya da "Lune") nehrinden gelmektedir. Öfke Savaşı sırasında Beleriand çöktüğünde meydana gelmiştir. Bir zamanlar (Ossiriand) olan bölgede , dağları yarmış ve Lune Körfezi'ne yol açmıştır. Körfezin kuzeyinde Beleriand'dan geriye kalan parça Forlindon olarak bilinir, körfezin güneyindeki Beleriand kalıntısının adı ise Harlindondur, her iki bölge birlikte olarak bilinir. Körfezin en doğu ucunda limanları (diğer adıyla Gri Limanlar') inşa edilmiştir. Bununla birlikte, Forlindon'da ve Harlindon'da daha küçük limanlar da inşa edilmiştir, örneğin; (Forlond) ve Harlond.
- İkinci Çağ'da ilk Orta Dünya gezilerini -geride kalan (Gil-galad)'ın komutasındaki Noldor ve 'ı ziyaret etmek maksadıyla- Lune Körfezi'ne gerçekleştirmişlerdir. Üçüncü Çağ boyunca bu körfezdeki limanları kullanarak gemilerle Batı'ya gitmiştir.
M
- Merdiven Çağlayanı
- (Sirannon) nehri, Moria'nın olarak da bilinen batı kapısının önünde 9.1 metre (30 fit) yükseklikteki bir kayalıkta şelaleye dönüşür. Düştüğü yerden güneydoğuya doğru akarak nehrine kavuşur. Şelalenin kuzey tarafında bir zamanlar kayalıklara oyulmuş bir taş merdiven vardı. Merdiven Çağlayanı bir zamanlar güçlü akardı, fakat Yüzük Savaşı sırasında önüne set çekilerek bir havuz oluşturuldu ve akıntısı yavaşladı. Bu havuzda, (Sudaki Gözcü) bu havuza yuvalanmıştı.
- 13 Ocak 3019'da buraya geldiklerinde Gandalf, Gimli ve (Frodo) taş merdivene tırmandı ve yollarının havuz vasıtasıyla engellendiğini gördüler. Gizli yolu kullanamadıkları için geri dönerek ana patikadan Durin'in Kapıları'na geldiler. Yüzük Savaşı bittikten sonra, Sirannon'un önündeki set imha edilmiş ve havuz boşaltılmış ve Merdiven Çağlayanı tekrar eskisi gibi akmış olabilir fakat hiçbir notta bundan bahsedilmemiştir.
- Methedras
- (. 'son boynuz') Dumanlı Dağlar'ın en güneydeki doruğudur. Nan Curunír vadisinde Isengard'ın hemen yanındadır.
- Mindolluin
- (. 'yükselen mavi zirve') 'ın en güneydeki doruğudur. Hemen doğusunda aşağısında (Minas Tirith) şehri yükselir. 'nde, Aragorn'un, taç giyme töreniyle Kral Elessar olmasından hemen sonra Gandalf onu bu dağ zirvesine götürmüş ve başka hiçbir bitkinin yetişmediği bir yamaçta bir Nimloth sürgünü ile karşılaşmışlardır (). Aragorn, 'ye bu yeni sürgünü -krallığın yeniden doğuşunun- bir simgesi olarak dikmiştir.
- Moria Dağları
- Dumanlı Dağlar'da Moria'nın üzerine denk düşen üç doruğa verilen addır. Bunlar: , Celebdil ve Fanuidhol'dür. Üç doruğun ana gövdesi Celebdil'in altına denk gelir. Yüzüklerin Efendisi'nde Caradhras'a tırmanmaya çalışmış fakat bir çığ düşmesi sonucu bu yoldan vazgeçerek Madenlerden geçmeye karar vermişlerdir.
N
- Nanduhirion
- See Dimrill Vadisi
- Nindalf
- Ayrıca Wetwang olarak bilinir. Bu bataklık, Ulu Nehir Anduin'in doğusuna, (Emyn Muil)'in güneyine düşer. Büyük iç delta deltası ile beslenir. (Ölü Bataklıklar) biraz daha doğudadır ve Nindalf'ın bir uzantısı olarak görülür.
- Nen Hithoel
- Ulu Nehir Anduin'in içinden geçtiği, (Emyn Muil)'in ortasında ve Rohan'ın doğusunda bir göldür. Gölün kuzey-güney uzunluğu 32 km (20 mil) ve doğu-batı genişliği 16 km (10 mil) olarak hesaplanmıştır. Göle kuzeyden Anduin nehrin üzerinden yaklaşıldığında -Gondor kralı döneminde yapılmış olan- Gondor'un kuzey sınırının işaretleri olan (Argonath) ile karşılaştılar. Bununla birlikte Yüzük Savaşı sırasında Gondor, Argonath'tan çoktan çekilmişti. Görüş Koltuğu (Amon Hen) batıda, İşitme Koltuğu Amon Lhaw doğuda yer alır. Gölün içinde üç tepenin ortancası Tol Brandir sarp bir adacık şeklinde yükselir. Gölün suları gölün en güneyinde ve Tol Brandir'in yükseldiği noktada çok şiddetli bir akıntıyla Çağlayanı'na dönüşür, bu yüzden kimse Tol Brandir'e ayak basamamıştır.
- , Üçüncü Çağ 25 Şubat 3019'da Nen Hithoel'e varmış ve Amon Hen yakınındaki (Parth Galen)'de kamp yapmışlardı. Az sonra da (Boromir)'in öldürülmesi ve peşinden Kardeşliğin dağılması süreci yaşanmıştır. Frodo ve Sam bir kayıkla gölün doğu kıyısına geçtiler ve Merry ve (Pippin) orklar tarafından ele geçirildi. Öteki kayıkla Boromir'in bedeni suya bırakıldı ve geriye kalan üç yoldaş Aragorn, Legolas ve kendilerine Üç Avcı adını verdi ve Hobbitleri kurtarmaya orkların peşine düştü.
P
- Parth Galen
- (: 'Yeşil Çimenlik') Çağlayanı yanında (Amon Hen) tepesinin eteğinde yeşil bir arazi. Nen Hithoel'in güney ucuna çok yakın, batı kıyısında yer alır. Küçük bir pınarla sulanan, yeşil, güzel bir alandır. burada dağılmıştır.
R
- Rhûn Denizi
- Rhûn bölgesinde çok büyük bir tuzlu göl ya da iç denizdir. Rhûn Denizi, Tolkien'ın haritalarına göre yaklaşık 1000 km²'dir (400 mil²'dir). (Akan Su), kuzeybatıdan gelerek denizin kuzeybatıya uzanan bir koluna boşalmaktadır. Birkaç ırmak da kuzeydoğudan denizi beslemektedir.
S
- Sarn Gebir
- 'nın hemen batısında engebeli bir arazi. Ulu Nehir Anduin'in güzergahında yer alır.
- Sertboynuz
- (İng. Starkhorn) 'ın iç taraflarında karlı bir zirve. Eteğinden, akmaktadır. Nehir gittikçe vadisini genişleterek kuzeyde Rohan ovalarına açılır. Bu vadiye Rohirrim tarafından (Tapanvadi) adı verilmiştir ve saraylarının bulunduğu da vadinin ağzında yer alır. Vadinin ağzında yer alan başkentten bakıldığında düz vadinin ötesinde Sertboynuz görülebilmektedir.
- Soğukotlaklar
- ("Coldfells") Dumanlı Dağlar’ın batısına ve ’nın güneyine denk gelen yüksek arazilerdir. nehrinin kuzey kolu, Soğukotlaklar’ı dağlardan ve avlaklardan ayırır.
- Son Köprü
- nehrinin ile kesişme noktasındadır. Köprü, Ayrıkvadi ile (Bree) arasında bir yol işareti özelliği olarak görülür. Zira, köprü iki yerleşim yerinin hemen hemen ortasına düşer ve Bree'den yaklaşık bir hafta uzaklıktadır.
- Bilbo Baggins, Gandalf ve cüceler Hobbitte anlatılan yolculuklarında -açıkça belirtilmese de- bu köprüden geçtikleri anlaşılmaktadır. Buradan geçtikten kısa bir süre sonra da Trolbükü'nde trollerle karşılaşmışlardı. Yüzüklerin Efendisinde Aragorn köprünün üzerinde bir beril bulmuştu. Bu taş, Nazgûl'ün Tek Yüzük'ü bulmak için Büyük Doğu Yolu üzerinde dolaştıklarını haber veren bir işaretti. Glorfindel, Nazgûl ile köprü üzerinde çatışırken bu işareti Aragorn'un görmesi için bırakmıştı. Rivendell yolu üzerinde karşılaşabilecekleri tehlike konusunda Aragorn'u uyarmak istemişti.
T
- Tol Brandir
- Nen Hithoel gölünde 'nın tam tepesinde dimdik duran bir kayalık ada. Ada doğu tarafında Amon Lhaw, batı tarafında (Amon Hen) ile çevrelidir. Rauros Çağlayanı bu üç tepenin arasından iki kol halinde aşağı dökülür. Geçmiş zamanlarda, Tol Brandir'in yanındaki tepeler Gondor Krallığı için önemli gözcü kuleleri konumundaydı. Bununla birlikte, bilindiği kadarıyla Tol Brandir'e kimse ayak basamadı.
- Tol Brandir, uzun ada demektir ve elfler tarafından bu şekilde isimlendirilmiştir. İnsanlar ise adaya Kurkaya (Eski İng. 'Tindrock') demişlerdir.
- Toprak
- Rohan'da çok eski ve tarihî önemi olan bir bölge. 'taki Rohan Kralları'nın sarayına yakındır. Rohan krallığının ilk taht şehri olan (Aldburg) burada yer alır.
- Trollbükü
- ve arasında ve Ayrıkvadi'nin batısında kayın ağaçlarından oluşan bir orman. Bu bölgelerde avlanırdı. Hobbit serüveninde bu bölgede üç Troll Bilbo Baggins ve yol arkadaşlarını yakalamıştı. Yıllar sonra, (Frodo) ve yol arkadaşları Ayrıkvadi'ye giderken bu üç troll ile karşılaştılar, fakat troller çok uzun zamandır birer taş heykelden ibaretti.
U
- Uzun Göl
- 'nin akış yönünde ve (Yalnız Dağ)'ın güneyindeki 'e kadar uzanan bir göl. Gölün ismi, doğu-batı yönünde çok dar, ancak kuzey-güney yönünde çok uzun olmasından alır. Orman Nehri'nin göle boşaldığı yerden, gölün karşı kıyısı alenen görülebilir, ancak gölün güney veya kuzeyinden bakıldığında öteki uç görülmez. Gölün suları, güneyde şelalelerle nehrine boşalır ve nehrin suyu da güneydeki (Rhûn Denizi)'ne boşalır. (Esgaroth) şehri, tamamen gölün üzerine inşa edilmiştir, göl şehir için doğal bir savunma hendeği durumundadır. Şehir Orman Nehri'nin ağzına çok yakındır, buna karşın bir kayalık burun şehri akıntıdan korur. Gölün kendi suyu ise hep sakindir.
V
- Vadi
- (İng. Dale) (Akan Su) üzerinde İnsanlar tarafından kurulmuş bir şehirdir. Şehir, (Yalnız Dağ) ve arasındadır. Üçüncü Çağ’ın 2770 senesinde Smaug yok edilene dek tarafından yönetilmiştir. Smaug’un öldürülmesinden ve (Beş Ordular Savaşı)’ndan sonra cüceler krallıklarını tekrar canlandırdı ve İnsanlar da Vadi şehrini tekrar kurdu.
- Vadi, Yüzük Savaşı esnasında tarihinde ikinci kez olmak üzere bu defa Mordorlular ve tarafından yağmalandı ve yıkıldı. sırasında Erebor kralı (II. Dáin Demirayak) ve Vadi Kralı katledildi ve Vadi halkı cücelerin yanına Erebor’a sığındı. Sauron’un yenilmesi üzerine Erebor kuşatması kaldırıldı ve Vadi yeniden inşa edildi fakat hiçbir zaman eski ihtişamına erişemedi, bunun bir sebebi Erebor cücelerinin zayıflamasıdır.
Y
Z
- Zirakzigil
- Bakınız Celebdil
Kaynakça
- ^ İki ayda bir yayınlanan Amon Hen dergisi hakkında ’nin resmî sitesinde yer alan bilgilendirme: Amon Hen 18 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ J. R. R. Tolkien, "Ek A: Gondor ve Anárion'un Vârisleri". Yüzüklerin Efendisi
- ^ J. R. R. Tolkien, "Ulu Nehir". Yüzük Kardeşliği.
- ^ Hammond and Scull, J.R.R. Tolkien: Artist & Illustrator, Figure 158: "Dimrill Dale and Mountains of Moria", p. 163.
- ^ . 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2009.
- ^ J. R. R. Tolkien, Christopher Tolkien, ed., Unfinished Tales, Boston: , History of Galadriel and Celeborn: Of Amroth and Nimrodel ()
- ^ "Tomb of Elendil - Tolkien Gateway". 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2009.
- ^ J. R. R. Tolkien (1954), Yüzük Kardeşliği, Yüzüklerin Efendisi, Boston: Houghton Mifflin (published 1987), Book 2, Chapter IX: "Ulu Nehir", ()
- ^ . 25 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar