Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1934 Trakya Olayları,1934 Trakya Pogromu ya da Furtuna, 21 Haziran ile 4 Temmuz 1934 tarihleri arasında Türkiye'nin Trakya Bölgesi'nde Yahudilere karşı gerçekleştirilen şiddet eylemleri. Olaylar sonrasında çok sayıda Yahudi başka ülkelere göç etti.
| Bölge | Türkiye |
|---|---|
| Tarih | 21 Haziran - 4 Temmuz 1934 |
Saldırı türü | Pogrom |
| Ölü | 1 |
1934'te Nihal Atsız'ın Orhun dergisinde,Cevat Rıfat Atilhan'ın ise Milli İnkılap dergisinde Yahudilere karşı ırkçı yazılar yazmaları sonucunda halk etki altında kalarak Yahudi azınlığa karşı şiddet olaylarına girişti.Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ve Çanakkale gibi illerde Yahudilere ait dükkân ve evler yağmalandı ve kadınlara tecavüz edildi. Bir jandarma onbaşı, Yahudileri himaye ederken yağmacı grup tarafından öldürüldü. Yaklaşık 15 bin Trakya Yahudisi bulundukları şehirleri terk etti.
Tarihçe
İki dünya savaşı arasında dünyada demokrasi gerilemiş, 1920'lerde 35 anayasal ve seçilmiş hükûmet varken bu sayı 1938'de 17'ye kadar düşmüştür. Özellikle Avrupa'daki bu gidişattan Türkiye de etkilenmiştir. 19 Şubat 1934 tarihli bir kararname ile Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Çanakkale mıntıkalarını içine alan Trakya Umumi Müfettişliği adıyla ikinci bir müfettişlik kurulmuş, başına da 1925 yılında yaşanan Şeyh Said İsyanı'ndan sonra 1927'de Doğu Anadolu'da Birinci Umumi Müfettişliği görevini beş yıl süreyle yürüten İbrahim Tali Öngören getirilmişti.
Antisemitizm ile birlikte faşizm dalgası yayıldı ve Türkiye'de de taraftar topladı. Bunun en somut örneklerinden bir tanesi 1934 Trakya Olayları'dır.
Türkiye'de CHP dönemine denk gelen bu süreçte büyük gazeteler nazizme karşı çıkmalarına rağmen kimi kişiler nazizme sempatiyle baktılar. Türkiye'deki Nazi sempatizanlarının en önemlilerinden biri Der Stürmer gazetesine Djev imzasıyla yazılarını vermiş olan Cevat Rıfat Atilhan'dı. Turancı olan Atilhan I. Dünya Savaşı'nda Sina cephesinde yüzlerce Yahudi casusu yakalayıp onlarcasını kendi elleriyle astığını iddia etmiştir.Anadolu dergisini çıkarıp antisemitizmi yaymaya çalıştı. Atilhan, birkaç aylığına misafiri olduğu Nazi Julius Streicher'den güç kullanma ve yıldırma teknikleri öğrendi. Naziler onu "Herr Major" diye çağırıyorlardı.
İstanbul'da çıkarmaya başladı. Bu dergi ile Türk tarihinde ilk defa bir yayın kuruluşu Yahudi karşıtı olduğunu kabul ediyor ve Yahudilerden reklâm almayacağını açıklıyordu. Milli İnkılâp dergisinin birçok sayfası Türkiye Yahudilerine ayrılmıştı.
Vala Nurettin ve Vakit gazetesinden Milli İnkılâp'ı ve antisemitizmi yazılarında protesto edip, Yahudilerin Türk kültürüyle bütünleştirilmelerini ve hizmetlerinden istifade edilmesi gerektiğini savundular.
Öte yandan Nihal Atsız Yahudilere karşı bir saldırı yazısı yazdı. Bu yazının olayların üzerinde ne kadar etkili olduğu tartışmalıdır.
Bu tür Yahudi karşıtı yazıların önüne geçebilmek için Yahudi heyeti 23 Mayıs 1934'te Başbakana yardım isteme amaçlı bir dilekçe sundu. Dilekçe iki gün sonra Başbakan Müşaviri'nin eline geçti, sonra İçişleri Bakanlığı'na havale edildi, sırasıyla Emniyet Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı ve en son Matbuat Müdürlüğü'ne ulaştı; kısacası bürokrasiye takılıp kaldı.
14 Haziran tarihinde 2510 Sayılı İskân Kanunu mecliste kabul edildi. Kanun "Tek dille konuşan, bir düşünen, aynı hissi taşıyan bir memleket" yaratmak amacıyla ülkeyi "Türk kültürlü nüfusun yoğunlaşması istenen mıntıkalar", "Türk kültürüne temsili istenilen nüfusun nakil ve iskânına ayrılan mıntıkalar", "Yer, sıhhat, iktisat, kültür, siyaset, askerlik ve inzibat sebepleri ile boşaltılması istenilen, iskân ve ikamete yasak mıntıkalar"a ayırmıştır. Kanunun 9. maddesi ise İçişleri Bakanlığı'na "casuslukları sezilenleri sınır boylarından uzaklaştırmak" yetkisi vermişti. Yahudi cemaatinin önde gelen üyelerine ölüm tehditleri içeren mektuplar gelmeye ve halkı Yahudi tüccarları boykot etmeye davet eden bildiriler dağıtıldı. Daha çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu için hazırlanmış bu yasa Yahudiler aleyhine kullanıldı. İsmet Paşa'nın adının arkasına sığınarak yapılan propagandada "Hükümet ve İsmet Paşa bütün Trakya Yahudilerinin İstanbul'a sürgünlerini istiyorlar" dendi.
İlk olaylar 21 Haziran 1934'te Çanakkale’de başladı. Çanakkale'de Yahudiler'e yapılan ekonomik boykotun dozu kaçınca fiziki saldırılara dönüştü. Yağma, dayak, ırza geçme, imzasız tehdit mektupları gönderme olayları oldu. Kırklareli'nin valisi bu sırada tatildeydi ve Çanakkale'de olanların aynısı bu şehirde de oldu. Kırklareli'den kaçan Yahudiler'in bir kısmı Edirne'ye varınca olayın ciddiyetini anlayan Edirneli Yahudiler de mallarını mülklerini bırakıp İstanbul'a kaçtılar. Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, Çanakkale, Uzunköprü, Silivri, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu ve Lapseki'de olayların aynı gün içinde başlaması bu işin birkaç çapulcunun işi olmadığı anlamına geliyordu.
Sonuçları
Bu olaylardan sonra Trakya'daki Yahudi nüfusu azaldı, çoğunluğu İstanbul'a ve bir kısmı da yurtdışına kaçtı. Kesin rakam belli olmamakla birlikte Trakya'dan ayrılan Yahudilerin sayısının 13.000 ile 15.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Varlık Vergisi ve Yirmi Kur'a İhtiyatları (Müslüman olmayan azınlıkların II. Dünya Savaşı'nda askere alınması ile ilgili bir uygulama) meselesi gibi diğer olaylar, Yahudi azınlığın hayatını daha da zorlaştırmıştı. Özellikle İsrail devletinin resmen kurulmasından sonra Türkiye'deki Yahudilerin nüfusunda ciddi düşüşler olmuştur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Haluk Karabatak, 1934 Trakya Olayları ve Yahudiler, Tarih ve Toplum, Şubat 1996, Sayı:146, s.4-16.
- Avner Levi, 1934 Trakya Yahudileri Olayı: Alınmayan Ders, Tarih ve Toplum, Temmuz 1996, Sayı:151, s.10-17.
- Zafer Toprak, Trakya Olaylarında hükümetin ve CHF’nin sorumluluğu, Toplumsal Tarih, Ekim 1996, Sayı:34, s.19-25.
- Ayhan Aktar, 1934 Trakya Olayları ve Türk Milliyetçiliği, Tarih ve Toplum, Kasım 1996, Sayı:155, s.45-56.
- Rıfat N. Bali, 1934 Trakya Olayları, Libra Yayınevi, 2012, .
Dipnotlar
- ^ a b c d e f g h i Hür, Ayşe (8 Şubat 2009). . Taraf. 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ a b c Aviyente, Selim (30 Nisan 2008). . Şalom. 27 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ Özkırımlı, Umut, and Spyros A. Sofos, Tormented by history, (Columbia University Press, 2008), 168.
- ^ Hür, Ayşe (15 Kasım 2007). . Agos. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ Anver Levi, ‘1934 Trakya Yahudileri Olayı – Alınmayan Ders’, Tarih ve Toplum, Sayı 151, Temmuz 1996, s.10-17
- ^ a b c . Taraf Gazetesi. 30 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2010.
- ^ Zafer Toprak, 1934 Trakya Olaylarında C.H.F.'nin Sorumluluğu, Toplumsal Tarih Dergisi, sayı 34, s.19
- ^ a b c Avner Levi, Türkiye Cumhuriyeti'nde Yahudiler, İletişim yayınları, İstanbul 1996
- ^ Rıfat N. Bali, 1934 Trakya Olayları, Tarih ve Toplum Dergisi sayi 186 ve 187
- ^ a b c d Mücahit Düzgün, Cumhuriyet'in İlanından İsrail'in Kuruluşuna Kadar Türkiye'deki Yahudiler
- ^ Vakit gazetesi, Türkiye'de Antisemitizm var mıdır?, 20 Mayıs 1934
- ^ Karabulak, Ozan (2018). Atsız ve Türkçülüğün Yarım Asrı - Süreli Yayınlarda Türk Milliyetçiliğinin Seyri (1931-1975). Ötüken Neşriyat. s. 144-147. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1934 Trakya Olaylari 1934 Trakya Pogromu ya da Furtuna 21 Haziran ile 4 Temmuz 1934 tarihleri arasinda Turkiye nin Trakya Bolgesi nde Yahudilere karsi gerceklestirilen siddet eylemleri Olaylar sonrasinda cok sayida Yahudi baska ulkelere goc etti 1934 Trakya OlaylariBolgeTurkiyeTarih21 Haziran 4 Temmuz 1934Saldiri turuPogromOlu1 1934 te Nihal Atsiz in Orhun dergisinde Cevat Rifat Atilhan in ise Milli Inkilap dergisinde Yahudilere karsi irkci yazilar yazmalari sonucunda halk etki altinda kalarak Yahudi azinliga karsi siddet olaylarina giristi Tekirdag Edirne Kirklareli ve Canakkale gibi illerde Yahudilere ait dukkan ve evler yagmalandi ve kadinlara tecavuz edildi Bir jandarma onbasi Yahudileri himaye ederken yagmaci grup tarafindan olduruldu Yaklasik 15 bin Trakya Yahudisi bulunduklari sehirleri terk etti TarihceIki dunya savasi arasinda dunyada demokrasi gerilemis 1920 lerde 35 anayasal ve secilmis hukumet varken bu sayi 1938 de 17 ye kadar dusmustur Ozellikle Avrupa daki bu gidisattan Turkiye de etkilenmistir 19 Subat 1934 tarihli bir kararname ile Edirne Kirklareli Tekirdag ve Canakkale mintikalarini icine alan Trakya Umumi Mufettisligi adiyla ikinci bir mufettislik kurulmus basina da 1925 yilinda yasanan Seyh Said Isyani ndan sonra 1927 de Dogu Anadolu da Birinci Umumi Mufettisligi gorevini bes yil sureyle yuruten Ibrahim Tali Ongoren getirilmisti Antisemitizm ile birlikte fasizm dalgasi yayildi ve Turkiye de de taraftar topladi Bunun en somut orneklerinden bir tanesi 1934 Trakya Olaylari dir Turkiye de CHP donemine denk gelen bu surecte buyuk gazeteler nazizme karsi cikmalarina ragmen kimi kisiler nazizme sempatiyle baktilar Turkiye deki Nazi sempatizanlarinin en onemlilerinden biri Der Sturmer gazetesine Djev imzasiyla yazilarini vermis olan Cevat Rifat Atilhan di Turanci olan Atilhan I Dunya Savasi nda Sina cephesinde yuzlerce Yahudi casusu yakalayip onlarcasini kendi elleriyle astigini iddia etmistir Anadolu dergisini cikarip antisemitizmi yaymaya calisti Atilhan birkac ayligina misafiri oldugu Nazi Julius Streicher den guc kullanma ve yildirma teknikleri ogrendi Naziler onu Herr Major diye cagiriyorlardi Istanbul da cikarmaya basladi Bu dergi ile Turk tarihinde ilk defa bir yayin kurulusu Yahudi karsiti oldugunu kabul ediyor ve Yahudilerden reklam almayacagini acikliyordu Milli Inkilap dergisinin bircok sayfasi Turkiye Yahudilerine ayrilmisti Vala Nurettin ve Vakit gazetesinden Milli Inkilap i ve antisemitizmi yazilarinda protesto edip Yahudilerin Turk kulturuyle butunlestirilmelerini ve hizmetlerinden istifade edilmesi gerektigini savundular Ote yandan Nihal Atsiz Yahudilere karsi bir saldiri yazisi yazdi Bu yazinin olaylarin uzerinde ne kadar etkili oldugu tartismalidir Bu tur Yahudi karsiti yazilarin onune gecebilmek icin Yahudi heyeti 23 Mayis 1934 te Basbakana yardim isteme amacli bir dilekce sundu Dilekce iki gun sonra Basbakan Musaviri nin eline gecti sonra Icisleri Bakanligi na havale edildi sirasiyla Emniyet Genel Mudurlugu Adalet Bakanligi ve en son Matbuat Mudurlugu ne ulasti kisacasi burokrasiye takilip kaldi 14 Haziran tarihinde 2510 Sayili Iskan Kanunu mecliste kabul edildi Kanun Tek dille konusan bir dusunen ayni hissi tasiyan bir memleket yaratmak amaciyla ulkeyi Turk kulturlu nufusun yogunlasmasi istenen mintikalar Turk kulturune temsili istenilen nufusun nakil ve iskanina ayrilan mintikalar Yer sihhat iktisat kultur siyaset askerlik ve inzibat sebepleri ile bosaltilmasi istenilen iskan ve ikamete yasak mintikalar a ayirmistir Kanunun 9 maddesi ise Icisleri Bakanligi na casusluklari sezilenleri sinir boylarindan uzaklastirmak yetkisi vermisti Yahudi cemaatinin onde gelen uyelerine olum tehditleri iceren mektuplar gelmeye ve halki Yahudi tuccarlari boykot etmeye davet eden bildiriler dagitildi Daha cok Dogu ve Guneydogu Anadolu icin hazirlanmis bu yasa Yahudiler aleyhine kullanildi Ismet Pasa nin adinin arkasina siginarak yapilan propagandada Hukumet ve Ismet Pasa butun Trakya Yahudilerinin Istanbul a surgunlerini istiyorlar dendi Ilk olaylar 21 Haziran 1934 te Canakkale de basladi Canakkale de Yahudiler e yapilan ekonomik boykotun dozu kacinca fiziki saldirilara donustu Yagma dayak irza gecme imzasiz tehdit mektuplari gonderme olaylari oldu Kirklareli nin valisi bu sirada tatildeydi ve Canakkale de olanlarin aynisi bu sehirde de oldu Kirklareli den kacan Yahudiler in bir kismi Edirne ye varinca olayin ciddiyetini anlayan Edirneli Yahudiler de mallarini mulklerini birakip Istanbul a kactilar Edirne Tekirdag Kirklareli Canakkale Uzunkopru Silivri Babaeski Luleburgaz Corlu ve Lapseki de olaylarin ayni gun icinde baslamasi bu isin birkac capulcunun isi olmadigi anlamina geliyordu SonuclariBu olaylardan sonra Trakya daki Yahudi nufusu azaldi cogunlugu Istanbul a ve bir kismi da yurtdisina kacti Kesin rakam belli olmamakla birlikte Trakya dan ayrilan Yahudilerin sayisinin 13 000 ile 15 000 civarinda oldugu tahmin edilmektedir Varlik Vergisi ve Yirmi Kur a Ihtiyatlari Musluman olmayan azinliklarin II Dunya Savasi nda askere alinmasi ile ilgili bir uygulama meselesi gibi diger olaylar Yahudi azinligin hayatini daha da zorlastirmisti Ozellikle Israil devletinin resmen kurulmasindan sonra Turkiye deki Yahudilerin nufusunda ciddi dususler olmustur Ayrica bakinizTurkiye de antisemitizm Kristal Gece Turkiye ve HolokostKaynakcaHaluk Karabatak 1934 Trakya Olaylari ve Yahudiler Tarih ve Toplum Subat 1996 Sayi 146 s 4 16 Avner Levi 1934 Trakya Yahudileri Olayi Alinmayan Ders Tarih ve Toplum Temmuz 1996 Sayi 151 s 10 17 Zafer Toprak Trakya Olaylarinda hukumetin ve CHF nin sorumlulugu Toplumsal Tarih Ekim 1996 Sayi 34 s 19 25 Ayhan Aktar 1934 Trakya Olaylari ve Turk Milliyetciligi Tarih ve Toplum Kasim 1996 Sayi 155 s 45 56 Rifat N Bali 1934 Trakya Olaylari Libra Yayinevi 2012 ISBN 6054326518 Dipnotlar a b c d e f g h i Hur Ayse 8 Subat 2009 Taraf 1 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2009 a b c Aviyente Selim 30 Nisan 2008 Salom 27 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2009 Ozkirimli Umut and Spyros A Sofos Tormented by history Columbia University Press 2008 168 Hur Ayse 15 Kasim 2007 Agos 20 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2009 Anver Levi 1934 Trakya Yahudileri Olayi Alinmayan Ders Tarih ve Toplum Sayi 151 Temmuz 1996 s 10 17 a b c Taraf Gazetesi 30 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2010 Zafer Toprak 1934 Trakya Olaylarinda C H F nin Sorumlulugu Toplumsal Tarih Dergisi sayi 34 s 19 a b c Avner Levi Turkiye Cumhuriyeti nde Yahudiler Iletisim yayinlari Istanbul 1996 Rifat N Bali 1934 Trakya Olaylari Tarih ve Toplum Dergisi sayi 186 ve 187 a b c d Mucahit Duzgun Cumhuriyet in Ilanindan Israil in Kurulusuna Kadar Turkiye deki Yahudiler Vakit gazetesi Turkiye de Antisemitizm var midir 20 Mayis 1934 Karabulak Ozan 2018 Atsiz ve Turkculugun Yarim Asri Sureli Yayinlarda Turk Milliyetciliginin Seyri 1931 1975 Otuken Nesriyat s 144 147 ISBN 9786051556307