Trialetiyen Güney Kafkasya da görülen bir üst Paleolitik Epipaleolitik taş alet endüstrisidir Geçici olarak Mö 1

Trialetiyen, Güney Kafkasya'da görülen bir Üst Paleolitik - Epipaleolitik taş alet endüstrisidir. Geçici olarak MÖ 16.000/13.000 ile MÖ 8.000 arasındaki döneme tarihlenmektedir.

Trialetiyen kültürü
(c. 16/13000 – c. 8000 BP)
Çağ	Mezolitik
Bölge	Trialeti, Şanidar Mağarası, , , Chokh
Öncül	Baradostiyen kültürü
Ardıl	Şulaveri-Şomu kültürü

Arkeoloji

Arkeolojik kültürün adı, Gürcistan'ın güneyindeki Hrami nehri havzasındaki Trialeti bölgesindeki yerleşimlerden gelmektedir. Bu yerleşimler arasında Barmaksyzkaya ve Edzani-Zurtaketi bulunmaktadır. Bir Üst Paleolitik yerleşim yeri olan Edzani'de, eserlerin büyük çoğunluğu obsidiyenden yapılmıştır.

Trialetiyen kültürünün Kafkas - Anadolu bölgesi, doğuda ve güneyde Irak - İran Zarzian kültürüne, güneybatıda ise Levanten Natufyan'a komşuydu. Alan H. Simmons, kültürü "çok kötü belgelenmiş" olarak tanımlamaktadır. Buna karşılık, Trialetiyen bölgesinin kuzeyindeki Kvirila Nehri Vadisi'nde yapılan son kazılar, Mezolitik bir kültür özellikleri sergilemektedir.^[] Bu grupların geçimi Capra caucasica, yaban domuzu ve boz ayı avcılığına dayanıyordu.

Kozłowski ve Kaczanowska'ya (2004) göre Trialetiyen'in dağılımı

Triletiyen yerleşimleri

Kafkasya ve Transkafkasya :

Edzani (Gürcistan)
Chokh (Azerbaycan), katmanlar E-C200
Kotias Klde, katman B

Doğu Anadolu :

Hallan Çemi (yaklaşık MÖ 8.6-8.5.bin yıl ila MÖ 7.6-7.5.bin yıl arası)
Nevali Çori, bir PPNB bağlamında bazı Trialetiyen karışımını göstermektedir.

Trialetiyen etkileri şuralarda da görülebilir:

Cafer Höyük
Boy Tepe

Hazar Denizi'nin güneydoğusu :

Hotu (İran)
Ali Tepe (İran) (cal. MÖ 10.5. bin yıldan MÖ 8.87'ye)
Kemer Mağarası (İran), 28-11. katmanlar (son kalıntılar yaklaşık MÖ 6. bin yıl civarına tarihlenmektedir )
Dam-Dam-Çeşme II (Türkmenistan), katmanlar 7-3

Bu Hazar Mezolitik yerleşimlerinin Trialetiyene ait olup olmadığı tartışmalıdır.

Kmlo-2 ile ilişki

Kmlo-2, Ermenistan'da, Alagöz masifinde, Aparan Nehri vadisinin batı yamacında yer alan bir kaya sığınağıdır. Bu sit alanında, üç farklı yerleşim evresi görülmektedir (MÖ c. 11-10. bin yıl, c. MÖ 9-8. bin yıl ve c. MÖ 6-5. bin yıl). Üç fazın litik endüstrisi, hammadde olarak mikrolitler, küçük çekirdekler ve obsidiyenin baskınlığı gibi benzerlikler göstermektedir. Destekli skalen dilgicikler, mikrolitlerin baskın tipidir; bu aletler Kalavan-1'in Geç Üst Paleolitik Çağı ve Kotias Klde'nin Mezolitik B tabakası ile benzerlikler göstermektedir. Kmlo-2 litik endüstrisinin Toros-Zagros dağlarındaki Epipaleolitik ve Çanak Çömleksiz Neolitik yerleşimlerle kültürel yakınlıkları da kaydedilmiştir.

Kmlo-2'nin III. Katmanı, varsayımsal "Kmlo araçları"na ev sahipliği yapmaktaydı. Kmlo araçları, "yan kenarlardan birinin veya her ikisinin basınçla pullanmasıyla sürekli ve paralel rötuş" ile karakterize edilir. Kmlo aletlerinin MÖ 9-8 bin civarında batı Ermenistan yaylalarında kurulmuş ve en azından MÖ 6.-5. binyıllara kadar devam eden bir kültürün ayırt edici özellikleri olduğu öne sürülmüştür. Kmlo araçlarının yerel bir gelişimi de araştırılmıştır.

Genetik

Gürcistan'daki Kotias Klde kaya sığınağının (KK1 etiketli) A2 tabakasında bulunan ve 9,700 BP'den kalma bir Mezolitik avcı-toplayıcı bireyin genomu analiz edildi. Bu birey, Kafkas Avcı-Toplayıcı (CHG) kümesi olarak adlandırılan Satsurblia Mağarası'ndan başka bir avcı-toplayıcı ile genetik bir küme oluşturur. KK1, Y kromozomu haplogrup J2a'ya aittir. Bağımsız bir analize göre ise J2a1b-Y12379* halogrubuna aittir.

Hazar Mezolitik'inin Trialetiyen'e ait olduğu tartışmalı olsa da, MÖ 9.100-8.600 yıllarına tarihlenen Hotu Mağarası'ndan Mezolitik bir avcı-toplayıcı (Iran_HotuIIIb) ile Kotias Klde'den gelen CHG arasında genetik benzerlikler bulunmaktadır Iran_HotuIIIb bireyi, Y kromozomu haplogrup J'ye (xJ2a1b3, J2b2a1a1) aittir. Bağımsız bir analize göre bu sonuç J2a-CTS1085(xCTS11251,PF5073) -muhtemelen J2a2-'yi göstermektedir. Hem KK1 hem de Iran_HotuIIIb bireyleri, yfull tahminlerine göre yaklaşık 18.7. bin yıl önce yaşamış bir atayı paylaşırlar. (Otozomal düzeyde, CHG'ler ve İranlı Neolitik Çiftçiler kümesine girer.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Anna Stolberg: Glossar In: Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit, Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.), Stuttgart 2007, pg. 375–377, here: pg. 377.
^ Frédérique Brunet: Asie centrale: vers une redéfinition des complexes culturels de la fin du Pléistocène et des débuts de l’Holocène, in: Paléorient 28,2 (2002) pg. 9-24.
^ Nikolay I. Burchak-Abramovich, Oleg Grigor'evich Bendukidze: Fauna epipaleoliticheskoy stoyanki Zurtaketi, in: SANGSSR 55,3 (1969) pg. 32-33.
^ Karine Khristoforovna Kushnareva: The Southern Caucasus in Prehistory. Stages of Cultural and Socioeconomic Development from the Eighth to the Second Millennium B.C., University of Pennsylvania Museum of Archaeology, 1997, pg. 9.
^ Nach Henri de Cotenson in: Syria, tomus 80, 2003, 270-271, here: pg. 271; Besprechung zu (ed.): Préhistoire d’Anatolie. Genèse de deux mondes. Actes du Colloque international, Liège, 28 avril-3 mai 1997. Liège 1998.
^ Alan H. Simmons says the culture is "very poorly documented" (Alan H. Simmons: The Neolithic Revolution in the Near East. Transforming the Human Landscape, University of Arizona Press, 2011, pg. 53).
^ : Upper palaeolithic hunter-gatherers in western Asia, in: Vicki Cummings, Peter Jordan, Marek Zvelebil (ed.): The Oxford Handbook of the Archaeology and Anthropology of Hunter-Gatherers, Oxford University Press, 2014, pg. 252–278, here: pg. 265 ff.
^ J. K. Kozlowski, M. Kaczanowska (2004). "Gravettian/Epigravettian sequences in the Balkans and Anatolia". Mediterranean Archaeology and Archaeometry. 4 - Issue 1: 5-18. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Stefan Karol Kozłowski: The Trialetian “Mesolithic” industry of the Caucasus, Transcaspia, Eastern Anatolia, and the Iranian Plateau. In: Stefan Karol Kozłowski, Hans Georg Gebel (ed.): Neolithic chipped stone industries of the Fertile Crescent, and their contemporaries in adjacent regions. Studies in Early Near Eastern Production, Subsistence and Environment 3, Berlin 1996, pg. 161–170
^ ^a ^b ^c ^d The Archaeology of the Caucasus by Antonio Sagona. Cambridge Core. November 2017. doi:10.1017/9781139061254. ISBN . 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2019. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ ^a ^b "A separation: Caspian Mesolithic vs Trialetian lithic industry. A research on the excavated site of Komishan, southeast of the Caspian Sea, Iran". Paléorient. 42 (1): 75-94. 2016. doi:10.3406/paleo.2016.5694. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ ^a ^b ^c ^d "Kmlo 2. An Early Holocene Site in Armenia" (PDF). Neo-Lithics 2/09. The Newsletter of Southwest Asian Neolithic Research: 17-19. 2009. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ ^a ^b ^c "Current Neolithic Research in Armenia" (PDF). Neo-Lithics 1/10: 77-85. 2010. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ ^a ^b ^c "Tools with an abrupt, regular, sub-parallel retouch from the Armenian Highlands and the Near East: "Apnagyugh tools", "lekala" or "Hook-Like tools" and "Çayönü tools". ARAMAZD, Armenian Journal of Near Eastern Studies (AJNES). IX (2). 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ "Prehistoric sites in Northwest Armenia: Kmlo-2 and Tsaghkahovit" (PDF). Proceedings of the 7th International Congress of the Archaeology of the Ancient. 3: Fieldwork and Recent Research – Posters, Harrasowitz, Wiesbaden: 135-150. 2012. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (); r |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ Batmaz A.; Bedianashvili G., (Ed.) (2017). "From the Mesolithic to the Chalcolithic in the South Caucasus: New data from the Bavra Ablari rock shelter". Context and Connection: Essays on the Archaeology of the Ancient Near East in Honour of Antonio Sagona. Leuven: Peeters. 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Bilinmeyen parametre |kısımbiçimi= görmezden gelindi (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (); r |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ ^a ^b "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. 6: 8912. 16 Kasım 2015. doi:10.1038/ncomms9912. ISSN 2041-1723. (PMC) 4660371 $2. (PMID) 26567969. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
^ . yfull. 8 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2019.
^ "Iosif Lazaridis et al. The genetic structure of the world's first farmers, 2016". 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2019.
^ "First ancient J2 from Iran (Mesolithic, Copper Age) and Levant (Bronze Age) – Lazaridis et al. first farmers". 19 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022.
^ . yfull. 4 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2019.
^ "Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East". Nature. 536 (7617): 419-424. August 2016. doi:10.1038/nature19310. ISSN 1476-4687. (PMC) 5003663 $2. (PMID) 27459054. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

Konuyla ilgili yayınlar

Stefan Karol Kozłowski: The Trialetian “Mesolithic” industry of the Caucasus, Transcaspia, Eastern Anatolia, and the Iranian Plateau. In: Stefan Karol Kozłowski, Hans Georg Gebel (ed.): Neolithic chipped stone industries of the Fertile Crescent, and their contemporaries in adjacent regions., Studies in Early Near Eastern Production, Subsistence and Environment 3, Berlin 1996, pg. 161–170.
Sagona, A. (2017). The Archaeology of the Caucasus: From Earliest Settlements to the Iron Age (Cambridge World Archaeology). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781139061254
Olivier Aurenche, Philippe Galet, Emmanuelle Régagnon-Caroline, Jacques Évin: Proto-Neolithic and Neolithic Cultures in the Middle East – the Birth of Agriculture, Livestock Raising, and Ceramics: A Calibrated 14C Chronology 12, 500-5500 cal BC, in: Near East Chronology: Archaeology and Environment. Radiocarbon 43,3 (2001) 1191–1202. (online 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine, PDF)

[1] Anna Stolberg: Glossar In: Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit, Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.), Stuttgart 2007, pg. 375–377, here: pg. 377.

[2] Frédérique Brunet: Asie centrale: vers une redéfinition des complexes culturels de la fin du Pléistocène et des débuts de l’Holocène, in: Paléorient 28,2 (2002) pg. 9-24.

[3] Nikolay I. Burchak-Abramovich, Oleg Grigor'evich Bendukidze: Fauna epipaleoliticheskoy stoyanki Zurtaketi, in: SANGSSR 55,3 (1969) pg. 32-33.

[4] Karine Khristoforovna Kushnareva: The Southern Caucasus in Prehistory. Stages of Cultural and Socioeconomic Development from the Eighth to the Second Millennium B.C., University of Pennsylvania Museum of Archaeology, 1997, pg. 9.

[5] Nach Henri de Cotenson in: Syria, tomus 80, 2003, 270-271, here: pg. 271; Besprechung zu (ed.): Préhistoire d’Anatolie. Genèse de deux mondes. Actes du Colloque international, Liège, 28 avril-3 mai 1997. Liège 1998.

[6] Alan H. Simmons says the culture is "very poorly documented" (Alan H. Simmons: The Neolithic Revolution in the Near East. Transforming the Human Landscape, University of Arizona Press, 2011, pg. 53).

[7] : Upper palaeolithic hunter-gatherers in western Asia, in: Vicki Cummings, Peter Jordan, Marek Zvelebil (ed.): The Oxford Handbook of the Archaeology and Anthropology of Hunter-Gatherers, Oxford University Press, 2014, pg. 252–278, here: pg. 265 ff.

[8] J. K. Kozlowski, M. Kaczanowska (2004). "Gravettian/Epigravettian sequences in the Balkans and Anatolia". Mediterranean Archaeology and Archaeometry. 4 - Issue 1: 5-18. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022.

[:2-9] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Stefan Karol Kozłowski: The Trialetian “Mesolithic” industry of the Caucasus, Transcaspia, Eastern Anatolia, and the Iranian Plateau. In: Stefan Karol Kozłowski, Hans Georg Gebel (ed.): Neolithic chipped stone industries of the Fertile Crescent, and their contemporaries in adjacent regions. Studies in Early Near Eastern Production, Subsistence and Environment 3, Berlin 1996, pg. 161–170

[:3-10] The Archaeology of the Caucasus by Antonio Sagona. Cambridge Core. November 2017. doi:10.1017/9781139061254. ISBN . 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2019. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:4-11] "A separation: Caspian Mesolithic vs Trialetian lithic industry. A research on the excavated site of Komishan, southeast of the Caspian Sea, Iran". Paléorient. 42 (1): 75-94. 2016. doi:10.3406/paleo.2016.5694. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:5-12] "Kmlo 2. An Early Holocene Site in Armenia" (PDF). Neo-Lithics 2/09. The Newsletter of Southwest Asian Neolithic Research: 17-19. 2009. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:6-13] "Current Neolithic Research in Armenia" (PDF). Neo-Lithics 1/10: 77-85. 2010. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:7-14] "Tools with an abrupt, regular, sub-parallel retouch from the Armenian Highlands and the Near East: "Apnagyugh tools", "lekala" or "Hook-Like tools" and "Çayönü tools". ARAMAZD, Armenian Journal of Near Eastern Studies (AJNES). IX (2). 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[15] "Prehistoric sites in Northwest Armenia: Kmlo-2 and Tsaghkahovit" (PDF). Proceedings of the 7th International Congress of the Archaeology of the Ancient. 3: Fieldwork and Recent Research – Posters, Harrasowitz, Wiesbaden: 135-150. 2012. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (); r |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:8-16] Batmaz A.; Bedianashvili G., (Ed.) (2017). "From the Mesolithic to the Chalcolithic in the South Caucasus: New data from the Bavra Ablari rock shelter". Context and Connection: Essays on the Archaeology of the Ancient Near East in Honour of Antonio Sagona. Leuven: Peeters. 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022. Bilinmeyen parametre |kısımbiçimi= görmezden gelindi (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (); r |ad1= eksik |soyadı1= ()

[:0-17] "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. 6: 8912. 16 Kasım 2015. doi:10.1038/ncomms9912. ISSN 2041-1723. (PMC) 4660371 $2. (PMID) 26567969. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()

[18] . yfull. 8 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2019.

[19] "Iosif Lazaridis et al. The genetic structure of the world's first farmers, 2016". 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2019.

[20] "First ancient J2 from Iran (Mesolithic, Copper Age) and Levant (Bronze Age) – Lazaridis et al. first farmers". 19 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022.

[:1-21] . yfull. 4 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2019.

[22] "Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East". Nature. 536 (7617): 419-424. August 2016. doi:10.1038/nature19310. ISSN 1476-4687. (PMC) 5003663 $2. (PMID) 27459054. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()