Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Aralık 2021) () |
Bronz veya tunç, bakırın önemli bir alaşımıdır. Önceleri bakır ve kalaydan meydana gelen bakır alaşımlarına bronz denilmekteydi. Bununla birlikte bronz terimi modern kullanımda bakırın bakır-nikel, bakır-berilyum ve bakır-çinko (pirinç) alaşımı dışındaki bütün alaşımları için kullanılmaktadır. Pirinç bakırın çinkoyla yaptığı alaşımdır. %10 çinko ihtiva eden pirince ticari bronz da denilmektedir.
Bronz bakırdan daha serttir, daha kolay erir ve kalıba daha kolay dökülür. Bazı bronzlar demirden de serttir. Bu tür bronzlar silah namlusu ve makine yataklarının imalinde kullanılır. Alet ve silahlarda demir alaşımlarının daha çok kullanılmakta olması, demirin bakır ve kalaya oranla daha bol bulunmasındandır. Bakırın içinde bazı metallerin çözünebilme sınırları vardır. Mesela berilyum %2, silisyum %5, kalay %15 ve çinko %38 nispetinde çözünebilir. Bir metalin miktarı çözünme sınırının üzerinde olduğu zaman alaşım homojen olmaz. Bunun yanında nikel ve alüminyum gibi sınırsız olarak bakırla karışabilen metaller de vardır.
Silisyum, alüminyum ve kalay bronzda en fazla bulunan elementlerdir. Bu metallerin nispeti arttıkça alaşımın sertlik ve direnci artar; ancak parlaklığı azalır. Bronzda az bir miktarda bulunabilen diğer mühim elementler de mangan, demir, kurşun ve fosfordur. Fosfor bronzu, pompaların, vanaların ve burçların yapımında kullanılır. Bronzun çok kullanıldığı alanlardan biri de metal para imalidir.
Etimoloji
Bronz kelimesi Türkçeye Fransızca aynı anlama gelen bronze sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük İtalyanca aynı anlama gelen bronzo sözcüğünden alıntıdır. İtalyanca sözcüğün nihai kökeni hakkında çeşitli teoriler öne sürülmüştür. Bunlardan biri Bizans Yunancası kökenli βροντησίον (brontēsíon) kelimesidir. Bu kelimenin bronz üretimi ile tanınan Güneydoğu İtalya'da bulunan Brindisi şehrinin Yunanca adı olan Βρεντήσιον (Brentḗsion) sözünden türediği öne sürülmüştür. Bu şehrin isminin Yunancadan ziyade Halk Latincesi *aes brundusi(um) vasıtasıyla İtalyancaya girmiş olduğunu öne süren kaynaklar da vardır. Diğer teoriye göre Farsça pirinç anlamına gelen برنج (birinc/biranc) veya bakır anlamına gelen پرنگ (piring) İtalyanca sözün nihai kökenini oluşturmaktadır. Farsça kelimenin Latinceye brundium şekliyle girmiş olabileceği öne sürülmüştür. Daha düşük bir ihtimalle Cermen dilleri kökenli Geç/Halk Latincesi *brunitius kelimesinden türediği düşünülmektedir. Karşılaştırma için İtalyanca aynı kökenden gelen ve kahverengi anlamındaki bruno kelimesi örnek verilmiştir.
Tunç, Eski Türkçe aynı anlama gelmiş tuç sözcüğünden evrilmiştir. İlk olarak literatürde Kâşgarlı Mahmud'un Dîvânu Lugâti't-Türk eserinde, aş-şabahu'l-aṣfar (sarı bronz) sözcüğünün karşılığı olarak verilmiştir.
Tarihçe
Bronz tarihi bir öneme sahiptir. Bilinen en eski alaşımlardandır. Eldeki tarihi bilgilere göre ilk defa MÖ 3500 yıllarında Orta Doğu'da imal edilmiştir. Ancak yaygın bir şekilde kullanımı MÖ 1000 yıllarında başlar. Bu devirlerde bronz, silah ve alet yapımında (özellikle bıçaklar, makaslar, çekiçler vs.) bunun yanında sanat eserlerinde ve süslemelerde kullanılmıştır.
Kaynakça
- ^ . Nişanyan Sözlük. 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ Berthelot, Journal des Savants, 1888, p. 677
- ^ a b Pianigiani, Ottorino (1907), “bronzo 12 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .”, Vocabolario etimologico della lingua italiana (İtalyanca), Roma: Albrighi & Segati
- ^ Coromines, Joan; Pascual, José A. (1983-1991) Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico (İspanyolca), Madrid: Gredos,
- ^ Lokotsch, Karl (1927) Etymologisches Wörterbuch der europäischen Wörter orientalischen Ursprungs (Almanca), Heidelberg: Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung, § 1657, syf. 132-133
- ^ brónzo 12 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - sapere.it – De Agostini Editore
- ^ . Nişanyan Sözlük. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Bronz haber gazete kitap akademik JSTOR Aralik 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bronz veya tunc bakirin onemli bir alasimidir Onceleri bakir ve kalaydan meydana gelen bakir alasimlarina bronz denilmekteydi Bununla birlikte bronz terimi modern kullanimda bakirin bakir nikel bakir berilyum ve bakir cinko pirinc alasimi disindaki butun alasimlari icin kullanilmaktadir Pirinc bakirin cinkoyla yaptigi alasimdir 10 cinko ihtiva eden pirince ticari bronz da denilmektedir Bronzdan yapilmis cesitli tarihi objeler Bronz bakirdan daha serttir daha kolay erir ve kaliba daha kolay dokulur Bazi bronzlar demirden de serttir Bu tur bronzlar silah namlusu ve makine yataklarinin imalinde kullanilir Alet ve silahlarda demir alasimlarinin daha cok kullanilmakta olmasi demirin bakir ve kalaya oranla daha bol bulunmasindandir Bakirin icinde bazi metallerin cozunebilme sinirlari vardir Mesela berilyum 2 silisyum 5 kalay 15 ve cinko 38 nispetinde cozunebilir Bir metalin miktari cozunme sinirinin uzerinde oldugu zaman alasim homojen olmaz Bunun yaninda nikel ve aluminyum gibi sinirsiz olarak bakirla karisabilen metaller de vardir Silisyum aluminyum ve kalay bronzda en fazla bulunan elementlerdir Bu metallerin nispeti arttikca alasimin sertlik ve direnci artar ancak parlakligi azalir Bronzda az bir miktarda bulunabilen diger muhim elementler de mangan demir kursun ve fosfordur Fosfor bronzu pompalarin vanalarin ve burclarin yapiminda kullanilir Bronzun cok kullanildigi alanlardan biri de metal para imalidir EtimolojiBronz kelimesi Turkceye Fransizca ayni anlama gelen bronze sozcugunden alintidir Fransizca sozcuk Italyanca ayni anlama gelen bronzo sozcugunden alintidir Italyanca sozcugun nihai kokeni hakkinda cesitli teoriler one surulmustur Bunlardan biri Bizans Yunancasi kokenli bronthsion brontesion kelimesidir Bu kelimenin bronz uretimi ile taninan Guneydogu Italya da bulunan Brindisi sehrinin Yunanca adi olan Brenthsion Brentḗsion sozunden turedigi one surulmustur Bu sehrin isminin Yunancadan ziyade Halk Latincesi aes brundusi um vasitasiyla Italyancaya girmis oldugunu one suren kaynaklar da vardir Diger teoriye gore Farsca pirinc anlamina gelen برنج birinc biranc veya bakir anlamina gelen پرنگ piring Italyanca sozun nihai kokenini olusturmaktadir Farsca kelimenin Latinceye brundium sekliyle girmis olabilecegi one surulmustur Daha dusuk bir ihtimalle Cermen dilleri kokenli Gec Halk Latincesi brunitius kelimesinden turedigi dusunulmektedir Karsilastirma icin Italyanca ayni kokenden gelen ve kahverengi anlamindaki bruno kelimesi ornek verilmistir Tunc Eski Turkce ayni anlama gelmis tuc sozcugunden evrilmistir Ilk olarak literaturde Kasgarli Mahmud un Divanu Lugati t Turk eserinde as sabahu l aṣfar sari bronz sozcugunun karsiligi olarak verilmistir TarihceBronz tarihi bir oneme sahiptir Bilinen en eski alasimlardandir Eldeki tarihi bilgilere gore ilk defa MO 3500 yillarinda Orta Dogu da imal edilmistir Ancak yaygin bir sekilde kullanimi MO 1000 yillarinda baslar Bu devirlerde bronz silah ve alet yapiminda ozellikle bicaklar makaslar cekicler vs bunun yaninda sanat eserlerinde ve suslemelerde kullanilmistir Kaynakca Nisanyan Sozluk 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Berthelot Journal des Savants 1888 p 677 a b Pianigiani Ottorino 1907 bronzo 12 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vocabolario etimologico della lingua italiana Italyanca Roma Albrighi amp Segati Coromines Joan Pascual Jose A 1983 1991 Diccionario critico etimologico castellano e hispanico Ispanyolca Madrid Gredos Lokotsch Karl 1927 Etymologisches Worterbuch der europaischen Worter orientalischen Ursprungs Almanca Heidelberg Carl Winter s Universitatsbuchhandlung 1657 syf 132 133 bronzo 12 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde sapere it De Agostini Editore Nisanyan Sozluk 26 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2021