Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tuvalet ya da hela, insan boşaltım sistemi artıkları olan dışkı ve idrarın boşaltılması ve uzaklaştırılması amacıyla tasarlanmış sabit düzenekler ile bunların yerleştirildiği kapalı mekândır. Tuvalet kelimesi hem atıkların boşaltıldığı tesisat, hem de bu tesisatın bulunduğu oda anlamında kullanılır. WC, hela, abdesthane, ayakyolu, kenef ve yüz numara olarak da bilinir. Modern tuvaletlerde insan ihtiyaçlarını gidermeye yarayacak ve atıkları kanalizasyon sistemine ulaştıracak, helataşı, klozet, bide ve pisuvar, , , , , gibi tesisatlar bulunur. Modern evlerde genellikle küvet ya da duş gibi bir yıkanma tertibatı ile aynı odaya yerleştirilmiştir. Böyle odalara banyo denir. Çoğu evde bir banyonun yanı sıra bir de tuvalet bulunur. Bunlara ek olarak modern evlerde yetişkinlerin yattığı odaya açılan bir bulunması giderek yaygınlaşmaktadır. Bebeklere ihtiyaçlarını yapması için bebek bezi uygulanır, tuvalet eğitimi çocuklara küçük yaşlarından verilir.
Tuvaletler temel olarak iki tiptir: sulu ve susuz tuvaletler. Sulu tuvaletlerde su giriş ve çıkışı için su tesisatı bulunur. Kuru tuvaletlerde suya ihtiyaç yoktur; ancak genellikle bir havalandırma tesisatı mevcuttur. Sulu tuvaletlerden çıkan atıksu olarak adlandırılır. Türkiye'de helataşı bulunan tuvaletler alaturka, klozet bulunan tuvaletler ise alafranga olarak anılırlar. Eskiden taş, toprak, beton gibi değişik malzemelerden yapılan tuvalet teçhizatları günümüzde seramikten yapılmaktadır. Seramik, kolay temizlenebilmesi ve kir tutmaması nedeniyle daha iyi hijyen sağlar.
Günümüzdeki rezervuarlı, sifonlu tuvaletler icat edilmeden önce tuvaletler genellikle evlerin dışına inşa edilirdi. Buna rağmen tarihi ait Harappa ve şehirlerinde gelişmiş bir kanalizasyon sistemi ve sifonlu tuvaletler görülmüştür.
Tuvalet tipleri
Günümüzde temel olarak iki çeşidi vardır:
- Alaturka tuvalet, halen Türkiye, Fransa'nın bazı yerleri, İtalya, Hindistan, Japonya, Çin ve İran'da yaygın olan, bir helataşı üzerinde çömelerek kullanılan tuvaletlerdir. Temizlenmek için taharet musluğundan alınan su kullanılır. Alaturka tuvaletler, tuvalet ile vücut temas etmediğinden ve dışkıların vücuda sıçrama olasılığı az olduğundan oldukça hijyeniktir. Oturma pozisyonu nedeniyle sağlık açısından helataşı kullanımının klozet kulllanımından daha avantajlı olduğu iddia edilir.
- Alafranga tuvalet, klozet üzerine oturularak ihtiyaç giderilen ve batılı ülkelerde yaygın olan tuvaletlerdir. Alafranga tuvaletin ayrıca bide adı verilen eki vardır ve tuvalet sonrası temizlenmeye yarar. Alafranga tuvaletler hastalık sırasında ve ameliyat sonrası dönemlerinde, yaşlılık evresinde, kilolu insanlar açısından daha kullanışlıdır.
Geleneksel sifonlu tuvaletlerin kullandığı su miktarı genellikle kişisel günlük su kullanımının önemli bir bölümüdür. Ancak, modern tasarımları, sifon başına daha az su kullanır. Çift sifonlu tuvalet 'ler, kullanıcının idrar veya dışkı için sifon arasında seçim yapmasına imkan vererek, geleneksel birimlere göre önemli miktarda su tasarrufu sağlar. Bu klozetlerdeki sifon kolu, bir sifon için yukarı, diğeri için aşağı itilir. Diğer bir tasarımda ise biri idrarı diğeri dışkıyı temizlemek için iki düğme vardır. Bazı yerlerde kullanıcıların idrar yaptıktan sonra sifonu çekmemeleri önerilir. Sifonlu tuvaletler içme suyu yerine gri su (önceden bulaşık yıkamak, çamaşır yıkamak ve banyo yapmak için kullanılan su) da kullanılabilir. Bazı modern tuvaletler, tanktaki suyu basınçlandırarak daha az su kullanımıyla sifonu çalıştırır.
Diğer bir çeşit de dökmeli sifonlu tuvalettir (Fransızca: pour-flush). Bu tip tuvalette su deposu olmaz ancak birkaç litrelik küçük kova ile elle sifon çalıştırılır. Sifon 2-3 litre (0,44-0,66 imp gal; 0,53-0,79 US gal) kadar az su kullanılabilir. Bu tuvalet türü birçok Asya ülkesinde yaygındır. Tuvalet bir veya iki çukura (ing: pit) bağlanabilir ki bu durumda buna "gömme çukur helası" (ing:pour flush pit latrine) veya "ikiz çukurlu hela" (ing:twin pit pour flush to pit latrine) denir. Ayrıca bir septik tanka da bağlanabilir.
Gemilerdeki sifonlu tuvaletler genellikle deniz suyu ile temizlenir.
- Pisuvar, sadece idrar boşaltılabilen ve yaygın olarak erkekler tarafından kullanılan teçhizattır. Günümüzde kadınların da pisuar kullanabilmesi için aparatlar mevcuttur ancak henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Diğer tuvalet türleri
Tarihçe
Binlerce yıl önce Sümerliler, Mısırlılar, bir yandan da Hintler, bir oturakta oturup, ihtiyaçlarını giderdikten sonra oturağa düşen kısımları uzağa bir yerlere döküyorlardı. Tuvalet ve lağım çukurlarının ilk izleri, M.Ö. 3 binde Mezopotamya ve İndus Vadisi'nde, daha sonraları Girit ve Miken uygarlıklarında görülmektedir. Mezopotamya’da olan Akad Krallığı döneminde soylu büyük yapıların içerisinde klozete benzer tarzda tuvalete rastlanılmıştır. At nalı şeklinde oturaklı bu örnek, klozetli tuvaletin prototipini oluşturmaktadır. Günümüzden yaklaşık iki bin yıl önce ise, Romalılar zamanında ilk basit anlamda tuvalet kullanmaya başlandı. Atıklar oturdukları deliğin içine düşüyor, deliğin altından geçen su onları uzağa bir yere taşıyor idi. Orta Çağ döneminde kaleler, şatolar vs. yerlerde atık büyükçe bir delik vasıtası ile binanın etrafındaki su birikintisine düşme yolu ile tahliye oluyordu. Şu an yaygın olarak kullanılan modern tuvalet 1596 yılında tarafından tasarlanmıştır. Ancak Harington İngiltere de alay konusu olması sebebi ile bu icadını toplu üretime geçirememiştir. Tuvaletini yapıp onu bir depodan gelen su ile sürükleyip, uygun başka bir noktaya bırakma düşüncesi ilk, Kraliçe Elizabeth I zamanında, 1589 yılında John Harrington'dan geldi. Ancak o zamanlar İngiltere'deki evlerde bu çapta bir depoyu dolduracak ve de atığı alıp götürecek büyüklükte bir su sistemi bulunmamakta idi. Günümüzdekilere benzer bir tuvalet ancak iki yüzyıl sonra 1778'de İngiltere'de bir saat yapımcısı olan Alexander Cumming tarafından tasarlandı ve Joseph Bramah tarafından geliştirildi. Tuvaletlerden evlere yayılan kötü koku ise 1849 yılında Stephen Green'in 'U' şeklinde bir boruyu tuvaletin çıkışına monte etmesi ile son buldu.
Efes antik şehrinde tuvaletler
Efes antik şehrindeki tuvaletler alaturka/alafranga karışımı bir tipe benzemektir.[] Bu tuvaletlerin bir özelliği ise bireysel ve kapalı değil; toplu şekilde kullanılmasıdır. Tuvaletlerin önündeki kanaldan sürekli temiz su geçmekte ve boşaltım yapanlar bu su sayesinde temizlenmekteydi. Yine her tuvalet binasının ortasında bir havuz bulunmaktaydı.
Dünya nüfusunun yüzde 40'ı temiz ve uygun bir tuvaletten mahrum ve sadece 1 milyar kişi kanalizasyon sisteminden yararlanabiliyor. 5 milyar dolayında insanın 200 milyon ton dolayındaki tuvalet artıkları, doğrudan doğaya atılıyor. Uzmanlara göre, 1 gram insan dışkısında 10 milyon virüs, 1 milyon bakteri ve 1000 kadar parazit bulunuyor. Her yıl dünya çapında 5 milyonu aşkın çocuk, temizlik şartlarının yetersizliğinden kaynaklanan, ishal benzeri hastalıklar sonucu ölüyor.
Her yıl 19 Kasım tarihinde, Dünya Tuvalet Günü nedeniyle çeşitli etkinlikler düzenlenmekte, en temel ihtiyaçlardan biri olan tuvaletten yoksun ülkeler için yardım toplanmakta, insanlar tuvalet temizliği konusunda bilinçlendirilmeye çalışılmaktadır.
Resim galerisi
-
![image]()
Eski bir alafranga hela -
![image]()
Atina'da Eski Çağ tuvaleti -
![image]()
Tarihi Japon tuvaleti -
![image]()
Samsun'da seyyar tuvalet otobüsü
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Tuvalet ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ (PDF). 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ "Nature's Platform." Nature's Platform. Accessed November 26, 2012. http://www.naturesplatform.com/faq.html#footstools 3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Isbit, Jonathan. "Health Benefits of the Natural Squatting Position." Nature's Platform. Accessed November 26, 2012. http://www.naturesplatform.com/health_benefits.html 17 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "Tucson lawmaker wants tax credits for water-conserving toilet". Cronkite News Service. 10 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2008.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;tilleyisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ http://www.academia.edu/download/56273970/anadolu-tuvalet-kulturunun-gelisimi-ve-hasankeyf-lazimliklari.pdf[] ANADOLU TUVALET KÜLTÜRÜNÜN GELİŞİMİ VE HASANKEYF LAZIMLIKLARI
- ^ . 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007.
- ^ TRT Haber 22 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim:20 Kasım 2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tuvalet ya da hela insan bosaltim sistemi artiklari olan diski ve idrarin bosaltilmasi ve uzaklastirilmasi amaciyla tasarlanmis sabit duzenekler ile bunlarin yerlestirildigi kapali mekandir Tuvalet kelimesi hem atiklarin bosaltildigi tesisat hem de bu tesisatin bulundugu oda anlaminda kullanilir WC hela abdesthane ayakyolu kenef ve yuz numara olarak da bilinir Modern tuvaletlerde insan ihtiyaclarini gidermeye yarayacak ve atiklari kanalizasyon sistemine ulastiracak helatasi klozet bide ve pisuvar gibi tesisatlar bulunur Modern evlerde genellikle kuvet ya da dus gibi bir yikanma tertibati ile ayni odaya yerlestirilmistir Boyle odalara banyo denir Cogu evde bir banyonun yani sira bir de tuvalet bulunur Bunlara ek olarak modern evlerde yetiskinlerin yattigi odaya acilan bir bulunmasi giderek yayginlasmaktadir Bebeklere ihtiyaclarini yapmasi icin bebek bezi uygulanir tuvalet egitimi cocuklara kucuk yaslarindan verilir Bir tuvalet tabelasiRezervuari yuksege asili tipte bir alafranga tuvaletSifonu arkasinda bulunan bir alafranga tuvaletArkadan musluklu bir alaturka tuvaletBazi Avrupa ulkelerinde kullanima girmis olan otomatik bir Sanisette jetonlu tuvalet kabini Tuvaletler temel olarak iki tiptir sulu ve susuz tuvaletler Sulu tuvaletlerde su giris ve cikisi icin su tesisati bulunur Kuru tuvaletlerde suya ihtiyac yoktur ancak genellikle bir havalandirma tesisati mevcuttur Sulu tuvaletlerden cikan atiksu olarak adlandirilir Turkiye de helatasi bulunan tuvaletler alaturka klozet bulunan tuvaletler ise alafranga olarak anilirlar Eskiden tas toprak beton gibi degisik malzemelerden yapilan tuvalet techizatlari gunumuzde seramikten yapilmaktadir Seramik kolay temizlenebilmesi ve kir tutmamasi nedeniyle daha iyi hijyen saglar Gunumuzdeki rezervuarli sifonlu tuvaletler icat edilmeden once tuvaletler genellikle evlerin disina insa edilirdi Buna ragmen tarihi ait Harappa ve sehirlerinde gelismis bir kanalizasyon sistemi ve sifonlu tuvaletler gorulmustur Tuvalet tipleriGunumuzde temel olarak iki cesidi vardir Alaturka tuvalet halen Turkiye Fransa nin bazi yerleri Italya Hindistan Japonya Cin ve Iran da yaygin olan bir helatasi uzerinde comelerek kullanilan tuvaletlerdir Temizlenmek icin taharet muslugundan alinan su kullanilir Alaturka tuvaletler tuvalet ile vucut temas etmediginden ve diskilarin vucuda sicrama olasiligi az oldugundan oldukca hijyeniktir Oturma pozisyonu nedeniyle saglik acisindan helatasi kullaniminin klozet kulllanimindan daha avantajli oldugu iddia edilir Alafranga tuvalet klozet uzerine oturularak ihtiyac giderilen ve batili ulkelerde yaygin olan tuvaletlerdir Alafranga tuvaletin ayrica bide adi verilen eki vardir ve tuvalet sonrasi temizlenmeye yarar Alafranga tuvaletler hastalik sirasinda ve ameliyat sonrasi donemlerinde yaslilik evresinde kilolu insanlar acisindan daha kullanislidir Geleneksel sifonlu tuvaletlerin kullandigi su miktari genellikle kisisel gunluk su kullaniminin onemli bir bolumudur Ancak modern tasarimlari sifon basina daha az su kullanir Cift sifonlu tuvalet ler kullanicinin idrar veya diski icin sifon arasinda secim yapmasina imkan vererek geleneksel birimlere gore onemli miktarda su tasarrufu saglar Bu klozetlerdeki sifon kolu bir sifon icin yukari digeri icin asagi itilir Diger bir tasarimda ise biri idrari digeri diskiyi temizlemek icin iki dugme vardir Bazi yerlerde kullanicilarin idrar yaptiktan sonra sifonu cekmemeleri onerilir Sifonlu tuvaletler icme suyu yerine gri su onceden bulasik yikamak camasir yikamak ve banyo yapmak icin kullanilan su da kullanilabilir Bazi modern tuvaletler tanktaki suyu basinclandirarak daha az su kullanimiyla sifonu calistirir Diger bir cesit de dokmeli sifonlu tuvalettir Fransizca pour flush Bu tip tuvalette su deposu olmaz ancak birkac litrelik kucuk kova ile elle sifon calistirilir Sifon 2 3 litre 0 44 0 66 imp gal 0 53 0 79 US gal kadar az su kullanilabilir Bu tuvalet turu bircok Asya ulkesinde yaygindir Tuvalet bir veya iki cukura ing pit baglanabilir ki bu durumda buna gomme cukur helasi ing pour flush pit latrine veya ikiz cukurlu hela ing twin pit pour flush to pit latrine denir Ayrica bir septik tanka da baglanabilir Gemilerdeki sifonlu tuvaletler genellikle deniz suyu ile temizlenir Pisuvar sadece idrar bosaltilabilen ve yaygin olarak erkekler tarafindan kullanilan techizattir Gunumuzde kadinlarin da pisuar kullanabilmesi icin aparatlar mevcuttur ancak henuz yaygin olarak kullanilmamaktadir Diger tuvalet turleri Bide Sifon Kompost tuvalet Koy tuvaleti Lazimlik Umumi tuvalet Sanisette Cinsiyetsiz umumi tuvalet Kadin pisuvari Interaktif pisuarTarihceBinlerce yil once Sumerliler Misirlilar bir yandan da Hintler bir oturakta oturup ihtiyaclarini giderdikten sonra oturaga dusen kisimlari uzaga bir yerlere dokuyorlardi Tuvalet ve lagim cukurlarinin ilk izleri M O 3 binde Mezopotamya ve Indus Vadisi nde daha sonralari Girit ve Miken uygarliklarinda gorulmektedir Mezopotamya da olan Akad Kralligi doneminde soylu buyuk yapilarin icerisinde klozete benzer tarzda tuvalete rastlanilmistir At nali seklinde oturakli bu ornek klozetli tuvaletin prototipini olusturmaktadir Gunumuzden yaklasik iki bin yil once ise Romalilar zamaninda ilk basit anlamda tuvalet kullanmaya baslandi Atiklar oturduklari deligin icine dusuyor deligin altindan gecen su onlari uzaga bir yere tasiyor idi Orta Cag doneminde kaleler satolar vs yerlerde atik buyukce bir delik vasitasi ile binanin etrafindaki su birikintisine dusme yolu ile tahliye oluyordu Su an yaygin olarak kullanilan modern tuvalet 1596 yilinda tarafindan tasarlanmistir Ancak Harington Ingiltere de alay konusu olmasi sebebi ile bu icadini toplu uretime gecirememistir Tuvaletini yapip onu bir depodan gelen su ile surukleyip uygun baska bir noktaya birakma dusuncesi ilk Kralice Elizabeth I zamaninda 1589 yilinda John Harrington dan geldi Ancak o zamanlar Ingiltere deki evlerde bu capta bir depoyu dolduracak ve de atigi alip goturecek buyuklukte bir su sistemi bulunmamakta idi Gunumuzdekilere benzer bir tuvalet ancak iki yuzyil sonra 1778 de Ingiltere de bir saat yapimcisi olan Alexander Cumming tarafindan tasarlandi ve Joseph Bramah tarafindan gelistirildi Tuvaletlerden evlere yayilan kotu koku ise 1849 yilinda Stephen Green in U seklinde bir boruyu tuvaletin cikisina monte etmesi ile son buldu Efes antik sehrinde tuvaletler Antik Roma Tuvaleti Efes te de mevcuttur Efes antik sehrindeki tuvaletler alaturka alafranga karisimi bir tipe benzemektir kaynak belirtilmeli Bu tuvaletlerin bir ozelligi ise bireysel ve kapali degil toplu sekilde kullanilmasidir Tuvaletlerin onundeki kanaldan surekli temiz su gecmekte ve bosaltim yapanlar bu su sayesinde temizlenmekteydi Yine her tuvalet binasinin ortasinda bir havuz bulunmaktaydi Dunya Tuvalet GunuDunya nufusunun yuzde 40 i temiz ve uygun bir tuvaletten mahrum ve sadece 1 milyar kisi kanalizasyon sisteminden yararlanabiliyor 5 milyar dolayinda insanin 200 milyon ton dolayindaki tuvalet artiklari dogrudan dogaya atiliyor Uzmanlara gore 1 gram insan diskisinda 10 milyon virus 1 milyon bakteri ve 1000 kadar parazit bulunuyor Her yil dunya capinda 5 milyonu askin cocuk temizlik sartlarinin yetersizliginden kaynaklanan ishal benzeri hastaliklar sonucu oluyor Her yil 19 Kasim tarihinde Dunya Tuvalet Gunu nedeniyle cesitli etkinlikler duzenlenmekte en temel ihtiyaclardan biri olan tuvaletten yoksun ulkeler icin yardim toplanmakta insanlar tuvalet temizligi konusunda bilinclendirilmeye calisilmaktadir Resim galerisiEski bir alafranga hela Atina da Eski Cag tuvaleti Tarihi Japon tuvaleti Samsun da seyyar tuvalet otobusuAyrica bakinizWikimedia Commons ta Tuvalet ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Japonya da tuvaletler Dunya Tuvalet OrgutuKaynakca PDF 25 Subat 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2010 Nature s Platform Nature s Platform Accessed November 26 2012 http www naturesplatform com faq html footstools 3 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Isbit Jonathan Health Benefits of the Natural Squatting Position Nature s Platform Accessed November 26 2012 http www naturesplatform com health benefits html 17 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tucson lawmaker wants tax credits for water conserving toilet Cronkite News Service 10 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2008 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi tilley isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme http www academia edu download 56273970 anadolu tuvalet kulturunun gelisimi ve hasankeyf lazimliklari pdf olu kirik baglanti ANADOLU TUVALET KULTURUNUN GELISIMI VE HASANKEYF LAZIMLIKLARI 15 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2007 TRT Haber 22 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 20 Kasim 2009