Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2022) () |
Türk istihbaratı, tarih boyu Türk devletlerinin bilgi alma ve devlet bütünlüğünü koruma amacıyla kurduğu resmi ve resmi olmayan teşkilatlardır. Türkler için istihbaratın ortaya çıkmasının Orta Asya'da Çinliler ile yapılan mücadeleler döneminde başladığı söylenebilir. Daha sonra özellikle Osmanlı İmparatorluğu ile hem askeri, hem yurt içi-yurt dışı alanda çeşitli teşkilatlar kurulmuştur.
Tarihsel gelişimi
Eski Türk devletleri
Türklerin yerleşik hayata geçmesinden önce Kağan ve Han'lara bağlı çeşitli casusluk çalışmalarının olduğu bilinse de ilk kayıtlar yerleşik hayata geçilmesiyle görevlendirilen ve o zamanki dilde "gizli, gizleyen" anlamına gelen Çaşıt - Çaşut isimli istihbarat görevlileri üzerinedir. Bu istihbaratçılar özellikle Çin ve Çin ordusu hakkında bilgi toplamış, Türk sarayındaki Çin kökenli eşlerin istihbarat toplamalarına karşı karşı istihbarat (kontrespiyonaj) çalışması yapmışlardır.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi
Osmanlı Devleti'nde ilk istihbarat kayıtları devletin kurulmasıyla başlar. Bazı kayıtlara göre Osman Gazi ve oğlu Orhan Gazi, İnegöl ve Konur Kalesi'nin fethi sırasında martolos adlı yabancı kökenli bir askeri grubu kullanmıştır. Martoloslar'ın II. Kosova Savaşı öncesinde II. Murad, II. Mehmet (Fatih Sultan) devrinde akıncı kumandanları, I. Süleyman (Kanuni) tarafından ise iç bölgelerde kullanıldığı hakkında kayıtlar bulunmaktadır.
Duraklama Dönemi'nde herhangi bir resmi istihbarat kuruluşu kurulmamıştır. 19. yüzyılda Sultan Abdülmecid tarafından Fransız Gizli Polis Teşkilatı'na benzer bir istihbarat kurumu kurulmak istense de başarılı olamayıp kapanmıştır. Aynı kurum Sultan Abdülaziz tarafından yeniden canlandırılmak istenmiş, ülke aleyhine çalışmalar içine girdiği iddiasıyla tekrar kapatılmıştır.
19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı topraklarında artan yabancı casusluk faaliyetleri ve bu faaliyetlerin direkt Padişah otoritesini tehdit eder hale gelmesi sebebiyle II. Abdülhamid tarafından direkt olarak kendisine bağlı Yıldız İstihbarat Teşkilatı kurulmuştur. Bu kurum Abdülhamid'in tahttan indirilmesi ile kapatılmış ve ellerindeki arşivler büyük oranda yok edilmiştir.
İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin üst yöneticilerinden Enver Paşa, yabancı casusların artan faaliyetleri neticesinde devletin ve milletin bütünlüğünü korumak amacıyla profesyonel bir istihbarat kuruluşunun kurulması gerektiğine karar verir. Buna dayanılarak 1913 yılında Teşkilat-ı Mahsusa resmi olarak kurulur. Teşkilat-ı Mahsusa'nın kurulmasıyla Türkler devlete organik olarak bağlı, gizlilik prensibi içerisinde olsa da resmi bir istihbarat teşkilatına kavuşmuştur. Bu kurum özellikle Trakya, Kafkasya ve Yakın Doğu bölgesinde aktif çalışmalar içerisine girmiştir. Kendisine bağlı tertipli bir personel yapılanması bulunmaktaydı. Özellikle Mısır, Filistin, Arap Yarımadası gibi bölgelerde yabancı casuslara karşı kontra-espiyonaj çalışmalarında bulundular.
Yıkılış süreci ve para-militer gruplar
1918 yılında imzalanan Mondros Mütarekesi ile imparatorluğun bütün orduları terhis edildi ve Osmanlı yıkılış sürecine girdi. Bunun yanında Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıkarak Milli Mücadele'yi başlatmasıyla Anadolu'da çeşitli gizli ve para-militer örgütler kurulmaya başlandı. Bu doğrultuda 1919'da Karakol Cemiyeti kuruldu. Daha sonraları ise Karakol Cemiyeti'nin devamı niteliğinde Zabitan, Yavuz, Hamza gibi istihbarat grupları oluştu. Bu gruplar özellikle İstanbul'dan Anadolu'ya mühimmat, bilgi, yardım ve insan gücü sevkiyatında önemli roller aldı.
Türkiye Cumhuriyeti dönemi
Milli Emniyet Hizmeti Riyâseti
Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde Cumhuriyet'in ilan edilmesi ile modern Türkiye Cumhuriyeti devleti kuruldu ve bu modern bir devletin gerekliliği olan modern kurumlar kurulmaya başlandı. 1926'da istihbarat faaliyetlerine profesyonel bir zemin kazandırmak amacıyla Cumhurbaşkanı Atatürk tarafından Mareşal Fevzi Çakmak'a emir verildi. Fevzi Çakmak tarafından Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti bünyesinde bir İstihbarat Dairesi kuruldu. Bu istihbarat dairesi daha sonraları Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti'ne dönüştürüldü.
İstihbarat teşkilatına bir dış istihbarat bölümü kurulmasına destek olması için Alman istihbaratçı , Türkiye'ye davet edildi. Daha sonraları kendisi Berlin'de bir Türk istihbaratı teşkilatı kurması için görevlendirildiyse de Türk hükûmeti ile aralarında çıkan maddi ve siyasi problemler yüzünden gereken istikrar sağlanamadı. Yine de Almanya'ya eğitime yollanan Türk istihbarat subaylarının kursları ve diğer programlarıyla ilgilendi, Türkiye'de çeşitli konferanslar verdi.
Milli Emniyet Riyaseti, Hatay'ın Anavatan'a bağlanması ve modern Cumhuriyet'e karşı pek çok iç tehdidin bertaraf edilmesini sağladı. Ayrıca yurt dışında resmi, aktif ve düzenli olarak faaliyet gösteren ilk Türk istihbarat teşkilatı oldu.
Milli İstihbarat Teşkilâtı
İkinci Dünya Savaşı sonrası değişen ve küreselleşen dünya ile daha modern hale gelen kurumların kurulmaya başlanması, devletin diğer kurumlarının istihbarat sistemlerini tek bir çatı altında toplayarak koordinasyonu sağlayacak ve ülkenin Anayasal değerlerini koruyacak bir teşkilatın kurulmasını zorunlu kıldı. Bu kapsamda 1965 yılında Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) kuruldu.
Türk istihbaratının genel çalışma alanları
Türk istihbaratının Orta Asya'da oluşmaya başladığında genellikle dış istihbarata yönelik çalışmalar yaptığı tahmin edilse de bu konuda yeterli tarihi kanıt bulunmamaktadır. Lakin özellikle Göktürkler ve Hun İmparatorluğu istihbaratı genel olarak askeri alanda kullanmıştır. İstihbarat daha sonraları, özellikle Türklerin Batı'ya göçü ile Anadolu'da kurulan Türkiye Selçuklu Devleti ile Osmanlı İmparatorluğu'nda daha profesyonel olarak kullanıldı. Osmanlı'nın Kuruluş ve Yükseliş dönemlerinde hem yurt dışında hem yurt içinde mortoloslar ve voynuklar kullanıldı, ayrıca askeri istihbarat alanında Akıncı birliği sınır ötesi çalışmalar yaparak orduya bilgi sağladı.
II. Abdülhamid döneminde, özellikle Batılılaşmanın ve Padişah otoritesine karşı eylemlerin artmasıyla Hafiye teşkilatı ile Yıldız İstihbarat Teşkilatı II. Abdülhamid aleyhtarı siyasi kişilikler üzerine operasyon yaptı. Yurt dışında yaşayan özellikle eğitim için gönderilmiş Türk aydınları ve yurt içinde padişahın yönetimini beğenmeyen kişiler istihbarat tarafından yakalandı.
İttihat ve Terakki yönetiminde daha profesyonel kurumlar kurulmaya başlandı ve Teşkilat-ı Mahsusa, vatanın ve milletin birliğinin korunması için çalışmalar yapmaya başladı. Bu kapsamda eskiden Osmanlı toprağı olan memleketlerde ve yabancı ajanların halkı Osmanlı'ya karşı kışkırtmaya çalıştığı Osmanlı topraklarında kontra-espiyonaj çalışmaları aktif olarak yapıldı.
Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ülke içinde modern ve seküler bir devlet yapısı oluşturulmasına karşı çıkanlar çeşitli isyanlar çıkartmaya başladı. İstihbarat bu isyanlar ile mücadelede etkili oldu. Ayrıca Hatay'ın anavatana bağlanması sürecinde de görev yaptı.
Cumhuriyetin ilerleyen yıllarında Milli İstihbarat Teşkilatı kuruldu. MİT özellikle kontra-espiyonaj ve terörle mücadele alanlarında aktif görev aldı. PKK, DHKP-C, IŞID ve FETÖ gibi çeşitli terör örgütleri ile mücadele etti. Bu örgütlerle mücadele kapsamında yurt içi ve yurt dışında operasyonlar düzenledi. Bünyesinde bulunan Elektronik Teknik İstihbarat ile Sinyal İstihbarat başkanlıkları, Türk istihbaratının teknolojik gelişmelerden geri kalmamasını sağladı. Ayrıca Güvenlik Tahkikat Başkanlığı ile kamu kurumlarında görev alacak kişilerin güvenlik taramalarının yapılması konusunda da görev yapmaktadır.
Kaynakça
- ^ Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi, Dr. Erdal İlter
- ^ Türk İstihbarat Tarihi ve Atatürk 6 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hukuk Gündemi - Atatürk Özel Sayısı, Ankara Barosu
- ^ a b Ulusal Güvenlik ve Türk İstihbarat Sistemi[], Zafer Söylemez
- ^ Türk İstihbaratının Tarihsel Gelişimi, Eray Göç, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Turk istihbarati haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Turk istihbarati tarih boyu Turk devletlerinin bilgi alma ve devlet butunlugunu koruma amaciyla kurdugu resmi ve resmi olmayan teskilatlardir Turkler icin istihbaratin ortaya cikmasinin Orta Asya da Cinliler ile yapilan mucadeleler doneminde basladigi soylenebilir Daha sonra ozellikle Osmanli Imparatorlugu ile hem askeri hem yurt ici yurt disi alanda cesitli teskilatlar kurulmustur Tarihsel gelisimiEski Turk devletleri Turklerin yerlesik hayata gecmesinden once Kagan ve Han lara bagli cesitli casusluk calismalarinin oldugu bilinse de ilk kayitlar yerlesik hayata gecilmesiyle gorevlendirilen ve o zamanki dilde gizli gizleyen anlamina gelen Casit Casut isimli istihbarat gorevlileri uzerinedir Bu istihbaratcilar ozellikle Cin ve Cin ordusu hakkinda bilgi toplamis Turk sarayindaki Cin kokenli eslerin istihbarat toplamalarina karsi karsi istihbarat kontrespiyonaj calismasi yapmislardir Osmanli Imparatorlugu donemi Osmanli Devleti nde ilk istihbarat kayitlari devletin kurulmasiyla baslar Bazi kayitlara gore Osman Gazi ve oglu Orhan Gazi Inegol ve Konur Kalesi nin fethi sirasinda martolos adli yabanci kokenli bir askeri grubu kullanmistir Martoloslar in II Kosova Savasi oncesinde II Murad II Mehmet Fatih Sultan devrinde akinci kumandanlari I Suleyman Kanuni tarafindan ise ic bolgelerde kullanildigi hakkinda kayitlar bulunmaktadir Duraklama Donemi nde herhangi bir resmi istihbarat kurulusu kurulmamistir 19 yuzyilda Sultan Abdulmecid tarafindan Fransiz Gizli Polis Teskilati na benzer bir istihbarat kurumu kurulmak istense de basarili olamayip kapanmistir Ayni kurum Sultan Abdulaziz tarafindan yeniden canlandirilmak istenmis ulke aleyhine calismalar icine girdigi iddiasiyla tekrar kapatilmistir Trablusgarp Savasi nda Teskilat i Mahsusa gorevlisi Kuscubasi Esref ve arkadaslari 19 yuzyilin sonlarina dogru Osmanli topraklarinda artan yabanci casusluk faaliyetleri ve bu faaliyetlerin direkt Padisah otoritesini tehdit eder hale gelmesi sebebiyle II Abdulhamid tarafindan direkt olarak kendisine bagli Yildiz Istihbarat Teskilati kurulmustur Bu kurum Abdulhamid in tahttan indirilmesi ile kapatilmis ve ellerindeki arsivler buyuk oranda yok edilmistir Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin ust yoneticilerinden Enver Pasa yabanci casuslarin artan faaliyetleri neticesinde devletin ve milletin butunlugunu korumak amaciyla profesyonel bir istihbarat kurulusunun kurulmasi gerektigine karar verir Buna dayanilarak 1913 yilinda Teskilat i Mahsusa resmi olarak kurulur Teskilat i Mahsusa nin kurulmasiyla Turkler devlete organik olarak bagli gizlilik prensibi icerisinde olsa da resmi bir istihbarat teskilatina kavusmustur Bu kurum ozellikle Trakya Kafkasya ve Yakin Dogu bolgesinde aktif calismalar icerisine girmistir Kendisine bagli tertipli bir personel yapilanmasi bulunmaktaydi Ozellikle Misir Filistin Arap Yarimadasi gibi bolgelerde yabanci casuslara karsi kontra espiyonaj calismalarinda bulundular Yikilis sureci ve para militer gruplar 1918 yilinda imzalanan Mondros Mutarekesi ile imparatorlugun butun ordulari terhis edildi ve Osmanli yikilis surecine girdi Bunun yaninda Mustafa Kemal Ataturk un Samsun a cikarak Milli Mucadele yi baslatmasiyla Anadolu da cesitli gizli ve para militer orgutler kurulmaya baslandi Bu dogrultuda 1919 da Karakol Cemiyeti kuruldu Daha sonralari ise Karakol Cemiyeti nin devami niteliginde Zabitan Yavuz Hamza gibi istihbarat gruplari olustu Bu gruplar ozellikle Istanbul dan Anadolu ya muhimmat bilgi yardim ve insan gucu sevkiyatinda onemli roller aldi Turkiye Cumhuriyeti donemi Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti Maresal Fevzi Cakmak ve Cumhurbaskani Mustafa Kemal Ataturk Mustafa Kemal Ataturk liderliginde Cumhuriyet in ilan edilmesi ile modern Turkiye Cumhuriyeti devleti kuruldu ve bu modern bir devletin gerekliligi olan modern kurumlar kurulmaya baslandi 1926 da istihbarat faaliyetlerine profesyonel bir zemin kazandirmak amaciyla Cumhurbaskani Ataturk tarafindan Maresal Fevzi Cakmak a emir verildi Fevzi Cakmak tarafindan Erkan i Harbiye i Umumiye Riyaseti bunyesinde bir Istihbarat Dairesi kuruldu Bu istihbarat dairesi daha sonralari Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti ne donusturuldu Istihbarat teskilatina bir dis istihbarat bolumu kurulmasina destek olmasi icin Alman istihbaratci Turkiye ye davet edildi Daha sonralari kendisi Berlin de bir Turk istihbarati teskilati kurmasi icin gorevlendirildiyse de Turk hukumeti ile aralarinda cikan maddi ve siyasi problemler yuzunden gereken istikrar saglanamadi Yine de Almanya ya egitime yollanan Turk istihbarat subaylarinin kurslari ve diger programlariyla ilgilendi Turkiye de cesitli konferanslar verdi Milli Emniyet Riyaseti Hatay in Anavatan a baglanmasi ve modern Cumhuriyet e karsi pek cok ic tehdidin bertaraf edilmesini sagladi Ayrica yurt disinda resmi aktif ve duzenli olarak faaliyet gosteren ilk Turk istihbarat teskilati oldu Milli Istihbarat Teskilati nin resmi amblemiMilli Istihbarat Teskilati Ikinci Dunya Savasi sonrasi degisen ve kuresellesen dunya ile daha modern hale gelen kurumlarin kurulmaya baslanmasi devletin diger kurumlarinin istihbarat sistemlerini tek bir cati altinda toplayarak koordinasyonu saglayacak ve ulkenin Anayasal degerlerini koruyacak bir teskilatin kurulmasini zorunlu kildi Bu kapsamda 1965 yilinda Milli Istihbarat Teskilati MIT kuruldu Turk istihbaratinin genel calisma alanlariTurk istihbaratinin Orta Asya da olusmaya basladiginda genellikle dis istihbarata yonelik calismalar yaptigi tahmin edilse de bu konuda yeterli tarihi kanit bulunmamaktadir Lakin ozellikle Gokturkler ve Hun Imparatorlugu istihbarati genel olarak askeri alanda kullanmistir Istihbarat daha sonralari ozellikle Turklerin Bati ya gocu ile Anadolu da kurulan Turkiye Selcuklu Devleti ile Osmanli Imparatorlugu nda daha profesyonel olarak kullanildi Osmanli nin Kurulus ve Yukselis donemlerinde hem yurt disinda hem yurt icinde mortoloslar ve voynuklar kullanildi ayrica askeri istihbarat alaninda Akinci birligi sinir otesi calismalar yaparak orduya bilgi sagladi II Abdulhamid doneminde ozellikle Batililasmanin ve Padisah otoritesine karsi eylemlerin artmasiyla Hafiye teskilati ile Yildiz Istihbarat Teskilati II Abdulhamid aleyhtari siyasi kisilikler uzerine operasyon yapti Yurt disinda yasayan ozellikle egitim icin gonderilmis Turk aydinlari ve yurt icinde padisahin yonetimini begenmeyen kisiler istihbarat tarafindan yakalandi Ittihat ve Terakki yonetiminde daha profesyonel kurumlar kurulmaya baslandi ve Teskilat i Mahsusa vatanin ve milletin birliginin korunmasi icin calismalar yapmaya basladi Bu kapsamda eskiden Osmanli topragi olan memleketlerde ve yabanci ajanlarin halki Osmanli ya karsi kiskirtmaya calistigi Osmanli topraklarinda kontra espiyonaj calismalari aktif olarak yapildi Modern Turkiye Cumhuriyeti nin kurulmasiyla ulke icinde modern ve sekuler bir devlet yapisi olusturulmasina karsi cikanlar cesitli isyanlar cikartmaya basladi Istihbarat bu isyanlar ile mucadelede etkili oldu Ayrica Hatay in anavatana baglanmasi surecinde de gorev yapti Cumhuriyetin ilerleyen yillarinda Milli Istihbarat Teskilati kuruldu MIT ozellikle kontra espiyonaj ve terorle mucadele alanlarinda aktif gorev aldi PKK DHKP C ISID ve FETO gibi cesitli teror orgutleri ile mucadele etti Bu orgutlerle mucadele kapsaminda yurt ici ve yurt disinda operasyonlar duzenledi Bunyesinde bulunan Elektronik Teknik Istihbarat ile Sinyal Istihbarat baskanliklari Turk istihbaratinin teknolojik gelismelerden geri kalmamasini sagladi Ayrica Guvenlik Tahkikat Baskanligi ile kamu kurumlarinda gorev alacak kisilerin guvenlik taramalarinin yapilmasi konusunda da gorev yapmaktadir Kaynakca Milli Istihbarat Teskilati Tarihcesi Dr Erdal Ilter Turk Istihbarat Tarihi ve Ataturk 6 Agustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hukuk Gundemi Ataturk Ozel Sayisi Ankara Barosu a b Ulusal Guvenlik ve Turk Istihbarat Sistemi olu kirik baglanti Zafer Soylemez Turk Istihbaratinin Tarihsel Gelisimi Eray Goc Cankiri Karatekin Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi