Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
31 Aralık 2016 tarihi itibarıyla Türkiye nüfusu 79.814.871 olup %23,7'si 0-14, %68'i 15-64 ve %8,3'ü 65 yaş üstüdür. Erkeklerde doğumda beklenen yaşam süresi 75,3, kadınlarda 80,7 yıldır. Anne ölüm oranı 2010-2015 yılları arasında 100.000 canlı doğumda 23'ten 16'ya düşmüştür. 2015 verilerine göre, 1000 canlı doğumda beş yaş altı ölüm ve bebek ölüm oranları 13,5 ve 11,6'dır.
Sağlık sistemi
Türkiye'de sağlık hizmetleri, merkezi bir devlet sistemi aracılığıyla Sağlık Bakanlığı tarafından kontrol edilmektedir. 2003 yılında hükûmet, sağlık hizmetlerine ayrılan bütçe oranını artırmayı ve nüfusun büyük bir kısmının sağlıklı olmasını sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir sağlık reform programı başlattı. Türkiye İstatistik Kurumu 2012 yılında sağlık hizmetlerine 76,3 milyar TL harcadığını açıkladı; Hizmet bedellerinin %79,6'sı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanırken, kalan %5,4'ü doğrudan hastalar tarafından ödendi. 2013 rakamlarına göre Türkiye'de 30.116 sağlık kurumu var ve doktor başına ortalama 573 hasta düşüyor. Ayrıca 1000 kişiye düşen yatak sayısı 2.64'tür. Türkiye'de ortalama yaşam süresi erkeklerde 71,1 yıl, kadınlarda 75,2 yıl ve toplam nüfusun ortalama yaşam süresi 73,2 yıldır. Ülkede en yaygın üç ölüm nedeni dolaşım sistemi hastalıkları (%39,8), kanser (%21,3) ve solunum yolu hastalıklarıdır (%9,8).
Türkiye'de sağlık hizmeti büyük ölçüde Sağlık Bakanlığı ve bazı özel sağlık kuruluşları tarafından sağlanmaktadır. 2003 yılında Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sosyal güvenlik sistemi bir araya getirildi ve şimdi 'Genel Sağlık Sigortası Programı' olarak adlandırıldı.
Birincil sağlık sistemi
Türkiye Halk Sağlığı Derneği, Türkiye'deki birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumundan sorumludur.
Halk Sağlığı Derneği tarafından yönetilen, geliştirilen ve denetlenen hizmetler, (sağlıkla ilgili birimler) :
Temel sağlık hizmetleri
- Aile Hekimliği Birimi (bir Aile Hekimi ve bir sağlık personelinden oluşan) ve pratisyen hekimlerin gözetimi
- Göçmenlik Sağlık Hizmetleri
Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları
- Erken uyarı-yanıt alanı epidemiyoloji birimi
- Bulaşıcı Hastalıklar Birimi
- Önlenebilir hastalıklar - Aşılama Ünitesi
- Vektör Kaynaklı ve Zoonotik Hastalıklar Birimi
- Tüberküloz Ünitesi
- Mikrobiyoloji Laboratuvarları Birimi
Bulaşıcı Olmayan Hastalık Programları ve Kanser
- Yeşilay
- Kanser Birimi
- Ruh Sağlığı Programları Birimi
- Obezite, Diyabet, Diğer Metabolizma Hastalıkları Birimi
- Kronik Hastalıklar, Yaşlılar ve Engelliler Birimi
- Kadın ve Üreme Sağlığı birimi
- Çocuk ve Ergen Sağlığı Birimi
- KETEM
İş Güvenliği ve Çevre Sağlığı Birimi
Halk Sağlığı Laboratuvarı
Anne Ölüm Oranı (MMR)
DSÖ verilerine göre 1990-2015 yılları arasında Türkiye'de Anne Ölüm Oranı 10 yılda 57'den 16'ya düşmüştür. 2010 yılında Türkiye, Güney Kore ve Macaristan gibi diğer bazı OECD ülkeleriyle neredeyse aynı seviyedeydi ve Amerika Birleşik Devletleri'nden daha düşük anne ölüm oranına sahipti.
| 1990 | 1995 | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| MMR (100.000 canlı doğumda) | 97 | 86 | 79 | 57 | 23 | 16 |
Beş Yaş Altı Ölüm Oranı (U5MR)
2007 yılında Türkiye'nin U5MR'si 1990 seviyelerine göre %72 azalırken, dünyada 1990 ile 2007 arasında toplam azalma %26.9 idi. 2010 yılında Türkiye'deki U5MR, diğer OECD ülkelerine kıyasla en yüksekti.
| 1990 | 1995 | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| U5MR (1000 canlı doğum başına) | 74.5 | 55.2 | 39.6 | 27.7 | 19.1 | 13.5 |
Ölüm nedenleri
2013 yılında ölümlerin %39,8'i dolaşım sistemi hastalıklarından kaynaklandı. Ölüme neden olan ilk altı hastalık grubu sırasıyla; dolaşım sistemi hastalıkları (%39,8), iyi huylu ve kötü huylu tümörler (%21,3), solunum sistemi hastalıkları (%9,8), endokrin, beslenme ve metabolizmaya bağlı hastalıklar (%5,6), dış yaralanma nedenleri ve zehirlenmeler (%5,5) ve sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları (%4,1). Ölüme neden olan hastalıklar cinsiyet bazında incelendiğinde; dolaşım sistemi hastalıklarından ölümler en çok kadınlarda, iyi huylu ve kötü huylu tümör ölümleri en çok erkeklerde görüldü.
| 2013 (%) | dolaşım sistemi hastalıkları | iyi huylu ve kötü huylu tümörler | solunum sistemi hastalıkları | endokrin, beslenme ve metabolizma ile ilgili hastalıklar | dış yaralanma ve zehirlenme nedenleri | sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Erkek | 35.8 | 25.3 | 10.7 | 4.3 | 7.3 | 3.4 |
| Kadın | 44.6 | 16.5 | 8.8 | 7.2 | 3.3 | 7,9 |
İlk üç ölüm sırası 2016 yılında değişmedi.
| Yıllar (%) | dolaşım sistemi hastalıkları | iyi huylu ve kötü huylu tümörler | solunum sistemi hastalıkları | endokrin, beslenme ve metabolizma ile ilgili hastalıklar | dış yaralanma ve zehirlenme nedenleri | sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 40.1 | 19.9 | 11.0 | 5.0 | 4.9 | 4.8 |
| 2016 | 39.8 | 19.7 | 11.9 | 5.0 | 4.8 | 4.4 |
Bulaşıcı olmayan hastalıklar halihazırda Türkiye'deki tüm ölümlerin yüzde 70'inden fazlasını oluşturmaktadır. Türk kadınları arasında koroner kalp hastalığından (KKH) bildirilen ölüm oranı Avrupa'daki en yüksek orandır. Halihazırda yürürlükte olan halk sağlığı programlarına rağmen, Türkiye'de bulaşıcı olmayan hastalıklar için risk faktörü seviyeleri yüksektir. Yetişkin Türk nüfusunun en az üçte birinde klinik olarak anlamlı hipertansiyon mevcuttur.
2016'da en sık olandan en aza doğru ilk on ölüm nedeni;
- Koroner arter hastalığı
- Serebrovasküler Hastalık
- Alzheimer hastalığı
- Akciğer kanseri
- Diyabet
- Kronik böbrek hastalığı
- Yol yaralanmaları
- Hipertansif Kalp Hastalığı
- Alt solunum yolu enfeksiyonları
DSÖ, erkeklerin %42'sinin tütün içicisi olduğunu tahmin etmektedir. Her 5 yetişkinden biri obezdir ve yetişkinlerin dörtte birinden biraz daha azında hipertansiyon vardır.
Türkiye'de bulaşıcı olmayan hastalıkların durdurulması ve yönetilmesi amacıyla '2017-2025 Türkiye Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çok Sektörlü Eylem Planı' Türkiye Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulmuştur. Eylem planı Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile koordine edilmiştir.
Hava kirliliği ve iklim değişikliği
Türkiye'de hava kirliliği 2019 yılında ölümlerin %8'ine neden olduğu tahmin ediliyor ve sağlık harcamaları %13 - %27 Türkiye'de kömür yüzünden.Türkiye'deki iklim değişikliği, örneğin artan sıcak hava dalgaları nedeniyle sağlığı etkileyebilir.
Aşıyla önlenebilir hastalıklar
Devletin mevcut bağışıklama programında yer alan aşılar ücretsizdir.
Yakın tarihli 'DSÖ aşıdyla önlenebilir hastalıklar izleme sistemine' göre 2016 yılında difteri vakaları 0, kızamık 9, kızamıkçık 7, kabakulak 544 ve Tetanoz (toplam) 16 vaka olarak bildirildi.
Aşılama programı
- HepB_pediatrik : doğum; 1, 6 ay
- BCG : 2 ay
- DTaPHibIPV : 2,4,6,18 ay
- Pneumo_conj : 2,4,6,12 ay
- MMR : 12 ay, 6 yıl
- TdaPIPV : 6 yıl
- OPV : 6, 18 ay
- Td : 14 yıl
- HepA_pediatric : 18,24 ay
- Suçiçeği : 12 ay
- Grip - yetişkin :> = 65 yıl
- Grip - Pediatrik : 6 ay
Diyabet
Türkiye'de diyabet her yaşta toplam ölümlerin %2'sine neden olmaktadır.
2016 yılında nüfusun %13,2'sinin diyabet hastası olduğu ve diyabet prevalansında artan bir eğilim olduğu tahmin edildi.
Diyabet, Türk hükûmeti için "en önemli önceliklerden biri" olarak tanımlandı. Diyabete ulusal yanıt olarak diyabet, aşırı kilo ve obezite için operasyonel bir eylem planı mevcuttur.
Obezite
2016 yılında nüfusun %66,1'i fazla kilolu ve %29,4'ü obezdi. Kadınlarda erkeklere göre şeker hastalığı daha fazladır. Türkiye 2015 yılında Avrupa'nın en yüksek obezite oranına sahip ülkeydi. Yetişkin nüfusun %29,3'ünün vücut kitle indeksi 30 veya daha fazla idi.
Kadınlarda obezite ve fazla kilolu olmak çeşitli nedenlerle daha yüksektir. Kadınların çoğunluğunun ev dışında bir işi yoktur ve sonuç olarak daha hareketsiz yaşam tarzları yaşarlar. Önceden kadınların spora katılma geleneği olmadığından, ev işi genellikle kadınlar için tek fiziksel aktivite kaynağıdır. Kentsel alanlarda yaşayan bireylerin, toplu taşıma ve hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle fazla kilolu veya obez olma olasılığı daha yüksektir. Diyabet ve sağlık sonuçları hakkında bilgi eksikliği de aşırı kilo oranının yüksek olmasına katkıda bulunur.
Türkiye'de HIV/AIDS
2006 ile 2017 arasında yeni HIV enfeksiyonları %465 arttı. AIDS, dünyanın geri kalanında olduğu gibi azalmayan bir hastalıktır. Yaklaşık 7000 vakanın analizi, Türkiye'de HIV ile ilgili verileri ortaya koymaktadır. Türkiye'de AIDS genellikle "Eşcinsel hastalığı", "Afrika hastalığı" veya "Natasha hastalığı" olarak bilinir, bu nedenle insanlar hastalıklarını saklama eğilimindedir. Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Tema Grubu'nun Türkiye'deki 2002 HIV/AIDS Durum Analizi raporuna göre, pandeminin başlangıcından bu yana 7.000 ila 14.000 kişi AIDS ile enfekte oldu. Sağlık Bakanlığı tarafından Haziran 2002'de yayınlanan rakamlar, 1985'ten beri toplam 1.429 HIV/AIDS vakasının rapor edildiğini göstermektedir. Kayıt ve bildirim sistemindeki sorunlar nedeniyle, Türkiye'de AIDS vakaları ile ilgili güvenilir sayısal bilgi elde etmek çok zordur.
Hastalık 20-45 grupta görülüyor. Türkiye'de yaklaşık 2.000 kişinin bu hastalığa yakalandığı tahmin edilmektedir. En fazla vaka bildiriminin yapıldığı Marmara bölgesi. Bunları sırasıyla Ankara, İzmir, Antalya, Mersin, Adana ve Bursa izliyor. Vakaların yaklaşık yüzde 16'sını oluşturan yabancı uyruklular Ukrayna, Moldova ve Romanya'dan.
Türkiye'de 2009 domuz gribi salgını
2009 grip salgını, ilk kez Nisan 2009'da tanımlanan, Dünya Sağlık Örgütü tarafından Pandemik H1N1/09 virüsü olarak adlandırılan ve halk arasında domuz gribi olarak adlandırılan yeni bir influenza A virüsü alt tipi H1N1 türünün küresel bir salgınıdır. Salgın ilk olarak Meksika'da görüldü ve hızla küresel olarak yayıldı. 11 Haziran 2009'da DSÖ, salgının bir pandemi olduğunu ilan etti. Hastaların ezici çoğunluğu hafif semptomlar yaşar, ancak bazı kişiler astım, diyabet,obezite, kalp hastalığı veya hamile olan veya bağışıklığı zayıf olanlar gibi daha yüksek risk gruplarında yer alır. Nadir görülen ciddi vakalarda, semptomların ortaya çıkmasından yaklaşık 3-5 gün sonra, hastanın durumu hızla, sıklıkla solunum yetmezliği noktasına kadar düşer.
Virüs Türkiye'ye Mayıs 2009'da ulaştı. Amerika Birleşik Devletleri'nden Amsterdam üzerinden uçan bir ABD vatandaşının Atatürk Havalimanına geldikten sonra domuz gribine yakalandığı belirlendi. Türkiye, domuz gribi vakasını bildiren Avrupa'da 17. ve dünyada 36. ülkeydi.
Türk hükümeti, uluslararası varış noktalarından gelen yolcuları kontrol etmek için termal görüntüleme kameraları kullanarak uluslararası havalimanlarında önlemler aldı.
Türkiye'de ilk kişiden kişiye bulaşma vakası 26 Temmuz 2009'da açıklandı.
2 Kasım'da Sağlık Bakanlığı, sağlık çalışanlarından başlayarak H1N1 influenzaya karşı aşı yapmaya başladı.
Yavaş bir başlangıcın ardından virüs Türkiye'de hızla yayıldı ve vaka sayısı 12.316'ya ulaştı. İlk ölüm 24 Ekim'de doğrulandı ve ölü sayısı 627'ye ulaştı.
Türkiye'de COVID-19 salgını
Türkiye'deki COVID-19 pandemisi, şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüs 2'nin (SARS-CoV-2) neden olduğu 2019 koronavirüs hastalığı salgınının (COVID-19) Avrupa'dan Türkiye'ye dönen bir erkeğin test sonucu pozitif çıktıktan sonra hastalığın 11 Mart 2020'de Türkiye'ye ulaştığı doğrulandı. Ülkede COVID-19 nedeniyle ilk ölüm 15 Mart 2020'de meydana geldi ve 1 Nisan'da COVID-19'un tüm Türkiye'ye yayıldığı doğrulandı. 14 Nisan 2020 tarihinde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, virüsün Türkiye'de yayılmasının dördüncü haftada zirveye çıktığını ve yavaşlamaya başladığını duyurdu. Hastalık, örneğin Türkiye'de konut ısıtması için kömür yakılması ve hava kirliliğiyle daha da kötüleşiyor.
22 Temmuz 2020 itibarıyla, toplam teyit edilmiş vaka sayısı 222.400'ün üzerindedir. Bu vakalardan 205.200'ü iyileşti ve 5.500'ü öldü. 18 Nisan 2020'de, pozitif test sonuçlarının toplam sayısı İran'ınkini aşarak Orta Doğu'daki en yüksek sonuç oldu. Türkiye ayrıca 20 Nisan 2020'de teyit edilen toplam vaka sayısında Çin'i geçti. Türkiye'de teyit edilen vakaların hızla artması, halk sağlığı sistemini fazla zorlamadı, ve ilk vaka ölüm oranı birçok Avrupa ülkesine kıyasla daha düşük kalmıştır. Tartışmalar, bunları esas olarak ülkenin nispeten genç nüfusuna ve mevcut yoğun bakım ünitelerinin yüksek sayısına bağladı.
Ayrıca bakınız
- Türkiye'de sağlık hizmetleri
- Türkiye'de sigara
Kaynakça
- ^ . 23 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 2 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Hürriyet Sağlık. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ . İnternet Archive. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu Haber Kurumu. 5 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ a b OECD Reviews of Health Care Quality: Turkey 2014. OECD Reviews of Health Care Quality. 2014. doi:10.1787/9789264202054-en. ISBN .
- ^ . 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Paramount Importance of Early Diagnosis in Healthcare". healthyturkiye.com. 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2024.
- ^ "WHO-MMR Turkey" (PDF). 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). March 2010. 6 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Turkiye İstatistik Kurumu. 5 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ . Turkiye İstatistik Kurumu. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ Transforming health in turkey. [Place of publication not identified]: University Of London Scho. 2012. ISBN . OCLC 939453845.
- ^ . 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Multisectoral Action Plan on Noncommunicable Diseases (2017–2025) (PDF). Republic of Turkey, Ministry of Health Publication Number : 1057. ISBN .
- ^ BAYER, Yalçın. . Hürriyet. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ a b . 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d "WHO-Diabetes Country Profiles 2016" (PDF). 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ "Top 10: Which country has the highest rates of diabetes in Europe? The UK's position might surprise you…". Diabetes UK. 27 Ağustos 2015. 29 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Aralık 2015.
- ^ a b . 4 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ The Human Atlas of Europe. Bristol: Policy Press. 2017. s. 66. ISBN .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ . Medikal Akademi. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017.
- ^ "Istanbul Journal; 'Natasha Syndrome' Brings On a Fever in Turkey". New York Times. 17 Nisan 1993. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2019.
- ^ . UNICEFF Türkiye. 27 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017.
- ^ . UNICEFF Türkiye. 23 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017.
- ^ . HABERTURK. 3 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ . World Organisation for Animal Health. 29 Nisan 2009. 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
- ^ Chan (11 Haziran 2009). . World Health Organization. 22 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009.
- ^ "UK National Institute for Medical Research WHO World Influenza Centre: Emergence and spread of a new influenza A (H1N1) virus, 12 June 09". 11 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2009.
- ^ . U.S. Department of Health & Human Services. 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009.
- ^ . CDC.gov. CDC. 14 Ekim 2009. 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009.
- ^ Hartocollis (27 Mayıs 2009). . The New York Times. 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009.
- ^ . Geneva, Switzerland: World Health Organization. 16 Ekim 2009. 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009.
- ^ . turkishny.com. 16 Mayıs 2009. 19 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009.
- ^ "Alarmed by swine flu, Turkey takes immediate action". Todayszaman.com. 28 Nisan 2009. 9 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2009.
- ^ . Todayszaman.com. 2 Kasım 2009. 19 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2009.
- ^ "Son durum: 12 bin 316 vaka, 458 ölüm". ntvmsnbc. 22 Aralık 2009. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2009.
- ^ . Daily Sabah. 11 Mart 2020. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020.
- ^ "Sağlık Bakanı Koca: Son 24 saatte 7 kişi hayatını kaybetti, 293 yeni vaka görüldü". Euronews. 23 Mart 2020. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . Anadolu Agency. 14 Nisan 2020. 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ . www.who.int (İngilizce). 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
- ^ . 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.
- ^ . . 22 Temmuz 2020. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020.
- ^ . Al Jazeera. 19 Nisan 2020. 18 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ . Reuters. 19 Mart 2020. 19 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ . Foreign Policy. 20 Mart 2020. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ . . 7 Mayıs 2020. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ . Johns Hopkins University. 9 Mayıs 2020. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ Hasell (10 Mayıs 2020). "Coronavirus Pandemic (COVID-19)". . 10 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ . . 4 Mayıs 2020. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
- ^ . Euronews. 5 Mayıs 2020. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
31 Aralik 2016 tarihi itibariyla Turkiye nufusu 79 814 871 olup 23 7 si 0 14 68 i 15 64 ve 8 3 u 65 yas ustudur Erkeklerde dogumda beklenen yasam suresi 75 3 kadinlarda 80 7 yildir Anne olum orani 2010 2015 yillari arasinda 100 000 canli dogumda 23 ten 16 ya dusmustur 2015 verilerine gore 1000 canli dogumda bes yas alti olum ve bebek olum oranlari 13 5 ve 11 6 dir Cocuk doktoru bir cocugun kalp atisini dinliyorSaglik sistemiKadikoy deki Acibadem Hastanesi Turkiye de saglik hizmetleri merkezi bir devlet sistemi araciligiyla Saglik Bakanligi tarafindan kontrol edilmektedir 2003 yilinda hukumet saglik hizmetlerine ayrilan butce oranini artirmayi ve nufusun buyuk bir kisminin saglikli olmasini saglamayi amaclayan kapsamli bir saglik reform programi baslatti Turkiye Istatistik Kurumu 2012 yilinda saglik hizmetlerine 76 3 milyar TL harcadigini acikladi Hizmet bedellerinin 79 6 si Sosyal Guvenlik Kurumu tarafindan karsilanirken kalan 5 4 u dogrudan hastalar tarafindan odendi 2013 rakamlarina gore Turkiye de 30 116 saglik kurumu var ve doktor basina ortalama 573 hasta dusuyor Ayrica 1000 kisiye dusen yatak sayisi 2 64 tur Turkiye de ortalama yasam suresi erkeklerde 71 1 yil kadinlarda 75 2 yil ve toplam nufusun ortalama yasam suresi 73 2 yildir Ulkede en yaygin uc olum nedeni dolasim sistemi hastaliklari 39 8 kanser 21 3 ve solunum yolu hastaliklaridir 9 8 Turkiye de saglik hizmeti buyuk olcude Saglik Bakanligi ve bazi ozel saglik kuruluslari tarafindan saglanmaktadir 2003 yilinda Saglikta Donusum Programi ile sosyal guvenlik sistemi bir araya getirildi ve simdi Genel Saglik Sigortasi Programi olarak adlandirildi Birincil saglik sistemi Turkiye Halk Sagligi Dernegi Turkiye deki birinci basamak saglik hizmetlerinin sunumundan sorumludur Halk Sagligi Dernegi tarafindan yonetilen gelistirilen ve denetlenen hizmetler saglikla ilgili birimler Temel saglik hizmetleri Aile Hekimligi Birimi bir Aile Hekimi ve bir saglik personelinden olusan ve pratisyen hekimlerin gozetimi Gocmenlik Saglik HizmetleriBulasici Hastaliklar Kontrol Programlari Erken uyari yanit alani epidemiyoloji birimi Bulasici Hastaliklar Birimi Onlenebilir hastaliklar Asilama Unitesi Vektor Kaynakli ve Zoonotik Hastaliklar Birimi Tuberkuloz Unitesi Mikrobiyoloji Laboratuvarlari BirimiBulasici Olmayan Hastalik Programlari ve Kanser Yesilay Kanser Birimi Ruh Sagligi Programlari Birimi Obezite Diyabet Diger Metabolizma Hastaliklari Birimi Kronik Hastaliklar Yaslilar ve Engelliler Birimi Kadin ve Ureme Sagligi birimi Cocuk ve Ergen Sagligi Birimi KETEMIs Guvenligi ve Cevre Sagligi Birimi Halk Sagligi LaboratuvariAnne Olum Orani MMR DSO verilerine gore 1990 2015 yillari arasinda Turkiye de Anne Olum Orani 10 yilda 57 den 16 ya dusmustur 2010 yilinda Turkiye Guney Kore ve Macaristan gibi diger bazi OECD ulkeleriyle neredeyse ayni seviyedeydi ve Amerika Birlesik Devletleri nden daha dusuk anne olum oranina sahipti 1990 1995 2000 2005 2010 2015MMR 100 000 canli dogumda 97 86 79 57 23 16Bes Yas Alti Olum Orani U5MR 2007 yilinda Turkiye nin U5MR si 1990 seviyelerine gore 72 azalirken dunyada 1990 ile 2007 arasinda toplam azalma 26 9 idi 2010 yilinda Turkiye deki U5MR diger OECD ulkelerine kiyasla en yuksekti 1990 1995 2000 2005 2010 2015U5MR 1000 canli dogum basina 74 5 55 2 39 6 27 7 19 1 13 5Olum nedenleri2013 yilinda olumlerin 39 8 i dolasim sistemi hastaliklarindan kaynaklandi Olume neden olan ilk alti hastalik grubu sirasiyla dolasim sistemi hastaliklari 39 8 iyi huylu ve kotu huylu tumorler 21 3 solunum sistemi hastaliklari 9 8 endokrin beslenme ve metabolizmaya bagli hastaliklar 5 6 dis yaralanma nedenleri ve zehirlenmeler 5 5 ve sinir sistemi ve duyu organlari hastaliklari 4 1 Olume neden olan hastaliklar cinsiyet bazinda incelendiginde dolasim sistemi hastaliklarindan olumler en cok kadinlarda iyi huylu ve kotu huylu tumor olumleri en cok erkeklerde goruldu 2013 dolasim sistemi hastaliklari iyi huylu ve kotu huylu tumorler solunum sistemi hastaliklari endokrin beslenme ve metabolizma ile ilgili hastaliklar dis yaralanma ve zehirlenme nedenleri sinir sistemi ve duyu organlari hastaliklariErkek 35 8 25 3 10 7 4 3 7 3 3 4Kadin 44 6 16 5 8 8 7 2 3 3 7 9 Ilk uc olum sirasi 2016 yilinda degismedi Yillar dolasim sistemi hastaliklari iyi huylu ve kotu huylu tumorler solunum sistemi hastaliklari endokrin beslenme ve metabolizma ile ilgili hastaliklar dis yaralanma ve zehirlenme nedenleri sinir sistemi ve duyu organlari hastaliklari2015 40 1 19 9 11 0 5 0 4 9 4 82016 39 8 19 7 11 9 5 0 4 8 4 4 Bulasici olmayan hastaliklar halihazirda Turkiye deki tum olumlerin yuzde 70 inden fazlasini olusturmaktadir Turk kadinlari arasinda koroner kalp hastaligindan KKH bildirilen olum orani Avrupa daki en yuksek orandir Halihazirda yururlukte olan halk sagligi programlarina ragmen Turkiye de bulasici olmayan hastaliklar icin risk faktoru seviyeleri yuksektir Yetiskin Turk nufusunun en az ucte birinde klinik olarak anlamli hipertansiyon mevcuttur 2016 da en sik olandan en aza dogru ilk on olum nedeni Koroner arter hastaligi Serebrovaskuler Hastalik Alzheimer hastaligi Akciger kanseri Diyabet Kronik bobrek hastaligi Yol yaralanmalari Hipertansif Kalp Hastaligi Alt solunum yolu enfeksiyonlari DSO erkeklerin 42 sinin tutun icicisi oldugunu tahmin etmektedir Her 5 yetiskinden biri obezdir ve yetiskinlerin dortte birinden biraz daha azinda hipertansiyon vardir Turkiye de bulasici olmayan hastaliklarin durdurulmasi ve yonetilmesi amaciyla 2017 2025 Turkiye Bulasici Olmayan Hastaliklar Cok Sektorlu Eylem Plani Turkiye Saglik Bakanligi tarafindan olusturulmustur Eylem plani Surdurulebilir Kalkinma Amaclari ile koordine edilmistir Hava kirliligi ve iklim degisikligiTurkiye de hava kirliligi 2019 yilinda olumlerin 8 ine neden oldugu tahmin ediliyor ve saglik harcamalari 13 27 Turkiye de komur yuzunden Turkiye deki iklim degisikligi ornegin artan sicak hava dalgalari nedeniyle sagligi etkileyebilir Asiyla onlenebilir hastaliklarDevletin mevcut bagisiklama programinda yer alan asilar ucretsizdir Yakin tarihli DSO asidyla onlenebilir hastaliklar izleme sistemine gore 2016 yilinda difteri vakalari 0 kizamik 9 kizamikcik 7 kabakulak 544 ve Tetanoz toplam 16 vaka olarak bildirildi Asilama programi HepB pediatrik dogum 1 6 ay BCG 2 ay DTaPHibIPV 2 4 6 18 ay Pneumo conj 2 4 6 12 ay MMR 12 ay 6 yil TdaPIPV 6 yil OPV 6 18 ay Td 14 yil HepA pediatric 18 24 ay Sucicegi 12 ay Grip yetiskin gt 65 yil Grip Pediatrik 6 ayDiyabetTurkiye de diyabet her yasta toplam olumlerin 2 sine neden olmaktadir 2016 yilinda nufusun 13 2 sinin diyabet hastasi oldugu ve diyabet prevalansinda artan bir egilim oldugu tahmin edildi Diyabet Turk hukumeti icin en onemli onceliklerden biri olarak tanimlandi Diyabete ulusal yanit olarak diyabet asiri kilo ve obezite icin operasyonel bir eylem plani mevcuttur Obezite2016 yilinda nufusun 66 1 i fazla kilolu ve 29 4 u obezdi Kadinlarda erkeklere gore seker hastaligi daha fazladir Turkiye 2015 yilinda Avrupa nin en yuksek obezite oranina sahip ulkeydi Yetiskin nufusun 29 3 unun vucut kitle indeksi 30 veya daha fazla idi Kadinlarda obezite ve fazla kilolu olmak cesitli nedenlerle daha yuksektir Kadinlarin cogunlugunun ev disinda bir isi yoktur ve sonuc olarak daha hareketsiz yasam tarzlari yasarlar Onceden kadinlarin spora katilma gelenegi olmadigindan ev isi genellikle kadinlar icin tek fiziksel aktivite kaynagidir Kentsel alanlarda yasayan bireylerin toplu tasima ve hareketsiz yasam tarzi nedeniyle fazla kilolu veya obez olma olasiligi daha yuksektir Diyabet ve saglik sonuclari hakkinda bilgi eksikligi de asiri kilo oraninin yuksek olmasina katkida bulunur Turkiye de HIV AIDS2006 ile 2017 arasinda yeni HIV enfeksiyonlari 465 artti AIDS dunyanin geri kalaninda oldugu gibi azalmayan bir hastaliktir Yaklasik 7000 vakanin analizi Turkiye de HIV ile ilgili verileri ortaya koymaktadir Turkiye de AIDS genellikle Escinsel hastaligi Afrika hastaligi veya Natasha hastaligi olarak bilinir bu nedenle insanlar hastaliklarini saklama egilimindedir Birlesmis Milletler HIV AIDS Tema Grubu nun Turkiye deki 2002 HIV AIDS Durum Analizi raporuna gore pandeminin baslangicindan bu yana 7 000 ila 14 000 kisi AIDS ile enfekte oldu Saglik Bakanligi tarafindan Haziran 2002 de yayinlanan rakamlar 1985 ten beri toplam 1 429 HIV AIDS vakasinin rapor edildigini gostermektedir Kayit ve bildirim sistemindeki sorunlar nedeniyle Turkiye de AIDS vakalari ile ilgili guvenilir sayisal bilgi elde etmek cok zordur Hastalik 20 45 grupta goruluyor Turkiye de yaklasik 2 000 kisinin bu hastaliga yakalandigi tahmin edilmektedir En fazla vaka bildiriminin yapildigi Marmara bolgesi Bunlari sirasiyla Ankara Izmir Antalya Mersin Adana ve Bursa izliyor Vakalarin yaklasik yuzde 16 sini olusturan yabanci uyruklular Ukrayna Moldova ve Romanya dan Turkiye de 2009 domuz gribi salgini2009 grip salgini ilk kez Nisan 2009 da tanimlanan Dunya Saglik Orgutu tarafindan Pandemik H1N1 09 virusu olarak adlandirilan ve halk arasinda domuz gribi olarak adlandirilan yeni bir influenza A virusu alt tipi H1N1 turunun kuresel bir salginidir Salgin ilk olarak Meksika da goruldu ve hizla kuresel olarak yayildi 11 Haziran 2009 da DSO salginin bir pandemi oldugunu ilan etti Hastalarin ezici cogunlugu hafif semptomlar yasar ancak bazi kisiler astim diyabet obezite kalp hastaligi veya hamile olan veya bagisikligi zayif olanlar gibi daha yuksek risk gruplarinda yer alir Nadir gorulen ciddi vakalarda semptomlarin ortaya cikmasindan yaklasik 3 5 gun sonra hastanin durumu hizla siklikla solunum yetmezligi noktasina kadar duser Turk H1N1 kontrolu Virus Turkiye ye Mayis 2009 da ulasti Amerika Birlesik Devletleri nden Amsterdam uzerinden ucan bir ABD vatandasinin Ataturk Havalimanina geldikten sonra domuz gribine yakalandigi belirlendi Turkiye domuz gribi vakasini bildiren Avrupa da 17 ve dunyada 36 ulkeydi Turk hukumeti uluslararasi varis noktalarindan gelen yolculari kontrol etmek icin termal goruntuleme kameralari kullanarak uluslararasi havalimanlarinda onlemler aldi Turkiye de ilk kisiden kisiye bulasma vakasi 26 Temmuz 2009 da aciklandi 2 Kasim da Saglik Bakanligi saglik calisanlarindan baslayarak H1N1 influenzaya karsi asi yapmaya basladi Yavas bir baslangicin ardindan virus Turkiye de hizla yayildi ve vaka sayisi 12 316 ya ulasti Ilk olum 24 Ekim de dogrulandi ve olu sayisi 627 ye ulasti Turkiye de COVID 19 salginiTurkiye deki COVID 19 pandemisi siddetli akut solunum yolu sendromu koronavirus 2 nin SARS CoV 2 neden oldugu 2019 koronavirus hastaligi salgininin COVID 19 Avrupa dan Turkiye ye donen bir erkegin test sonucu pozitif ciktiktan sonra hastaligin 11 Mart 2020 de Turkiye ye ulastigi dogrulandi Ulkede COVID 19 nedeniyle ilk olum 15 Mart 2020 de meydana geldi ve 1 Nisan da COVID 19 un tum Turkiye ye yayildigi dogrulandi 14 Nisan 2020 tarihinde Saglik Bakani Fahrettin Koca virusun Turkiye de yayilmasinin dorduncu haftada zirveye ciktigini ve yavaslamaya basladigini duyurdu Hastalik ornegin Turkiye de konut isitmasi icin komur yakilmasi ve hava kirliligiyle daha da kotulesiyor 22 Temmuz 2020 itibariyla toplam teyit edilmis vaka sayisi 222 400 un uzerindedir Bu vakalardan 205 200 u iyilesti ve 5 500 u oldu 18 Nisan 2020 de pozitif test sonuclarinin toplam sayisi Iran inkini asarak Orta Dogu daki en yuksek sonuc oldu Turkiye ayrica 20 Nisan 2020 de teyit edilen toplam vaka sayisinda Cin i gecti Turkiye de teyit edilen vakalarin hizla artmasi halk sagligi sistemini fazla zorlamadi ve ilk vaka olum orani bircok Avrupa ulkesine kiyasla daha dusuk kalmistir Tartismalar bunlari esas olarak ulkenin nispeten genc nufusuna ve mevcut yogun bakim unitelerinin yuksek sayisina bagladi Ayrica bakinizTurkiye de saglik hizmetleri Turkiye de sigaraKaynakca 23 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi 2 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi 12 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi 18 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hurriyet Saglik 14 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 Internet Archive 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 Turkiye Istatistik Kurumu Haber Kurumu 5 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 a b OECD Reviews of Health Care Quality Turkey 2014 OECD Reviews of Health Care Quality 2014 doi 10 1787 9789264202054 en ISBN 9789264202047 15 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Paramount Importance of Early Diagnosis in Healthcare healthyturkiye com 22 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2024 WHO MMR Turkey PDF 3 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Subat 2021 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF March 2010 6 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turkiye Istatistik Kurumu 5 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 Turkiye Istatistik Kurumu 2 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 Transforming health in turkey Place of publication not identified University Of London Scho 2012 ISBN 9780902936249 OCLC 939453845 17 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi 9 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Multisectoral Action Plan on Noncommunicable Diseases 2017 2025 PDF Republic of Turkey Ministry of Health Publication Number 1057 ISBN 978 975 590 646 1 BAYER Yalcin Hurriyet 5 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2021 a b 4 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d WHO Diabetes Country Profiles 2016 PDF 3 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Subat 2021 Top 10 Which country has the highest rates of diabetes in Europe The UK s position might surprise you Diabetes UK 27 Agustos 2015 29 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Aralik 2015 a b 4 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Human Atlas of Europe Bristol Policy Press 2017 s 66 ISBN 9781447313540 Arsivlenmis kopya 9 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2021 Medikal Akademi 11 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2017 Istanbul Journal Natasha Syndrome Brings On a Fever in Turkey New York Times 17 Nisan 1993 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2019 UNICEFF Turkiye 27 Mayis 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2017 UNICEFF Turkiye 23 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2017 HABERTURK 3 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2017 Arsivlenmis kopya PDF 12 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Ocak 2021 World Organisation for Animal Health 29 Nisan 2009 30 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2009 Chan 11 Haziran 2009 World Health Organization 22 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2009 UK National Institute for Medical Research WHO World Influenza Centre Emergence and spread of a new influenza A H1N1 virus 12 June 09 11 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2009 U S Department of Health amp Human Services 25 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2009 CDC gov CDC 14 Ekim 2009 23 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2009 Hartocollis 27 Mayis 2009 The New York Times 7 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2009 Geneva Switzerland World Health Organization 16 Ekim 2009 25 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2009 turkishny com 16 Mayis 2009 19 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2009 Alarmed by swine flu Turkey takes immediate action Todayszaman com 28 Nisan 2009 9 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2009 Todayszaman com 2 Kasim 2009 19 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Kasim 2009 Son durum 12 bin 316 vaka 458 olum ntvmsnbc 22 Aralik 2009 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2009 Daily Sabah 11 Mart 2020 12 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2020 Saglik Bakani Koca Son 24 saatte 7 kisi hayatini kaybetti 293 yeni vaka goruldu Euronews 23 Mart 2020 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Anadolu Agency 14 Nisan 2020 28 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020 www who int Ingilizce 23 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2020 6 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2020 22 Temmuz 2020 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Temmuz 2020 Al Jazeera 19 Nisan 2020 18 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Nisan 2020 Reuters 19 Mart 2020 19 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Nisan 2020 Foreign Policy 20 Mart 2020 20 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Nisan 2020 7 Mayis 2020 15 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020 Johns Hopkins University 9 Mayis 2020 5 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020 Hasell 10 Mayis 2020 Coronavirus Pandemic COVID 19 10 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mayis 2020 4 Mayis 2020 6 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020 Euronews 5 Mayis 2020 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2020