Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kimyada, uçuculuk bir maddenin ne kolaylıkta buharlaştığını tanımlayan bir özelliktir. Belirli bir sıcaklık ve basınçta, yüksek uçuculuğa sahip bir maddenin buhar olarak bulunma olasılığı daha yüksekken, düşük uçuculuğa sahip bir maddenin sıvı ya da katı olma olasılığı daha yüksektir. Uçuculuk, bir buharın sıvı veya katı hâline yoğunlaşma eğilimini de tarif edebilir; daha az uçucu madde, yüksek uçucu maddelere göre buhardan daha kolay yoğunlaşacaktır. Uçuculuktaki farklılıklar, bir madde grubunun atmosfere açık olduğunda ne kadar hızlı buharlaştığını (veya katıysa süblimleştiğini) karşılaştırarak görülebilir. İspirto (izopropil alkol) gibi yüksek derecede uçucu bir madde hızlı bir şekilde buharlaşırken, bitkisel yağ gibi düşük uçuculuğa sahip bir madde yoğuşmuş kalacaktır. Genel olarak, katılar sıvılardan daha az uçucudur, ancak bazı istisnalar da vardır. Kuru buz (katı karbondioksit) veya iyot gibi süblimleşen (katıdan doğrudan buhara dönüşen) katı maddeler standart koşullar altında bazı sıvılarla aynı oranda buharlaşabilir.
Tanım
Uçuculuğun kendisinin tanımlanmış bir sayısal değeri yoktur, ancak genellikle buhar basınçları veya kaynama noktaları (sıvılar için) kullanılarak tanımlanır. Yüksek buhar basınçları yüksek uçuculuk gösterirken, yüksek kaynama noktaları düşük uçuculuk gösterir. Buhar basınçları ve kaynama noktaları, ilgilenilen kimyasal maddeleri karşılaştırmak için kullanılabilecek tablo ve çizelgelerde sunulmaktadır. Uçuculuk verileri tipik olarak bir dizi sıcaklık ve basınç üzerinde yapılan deneylerde bulunur.
Buhar basıncı
Buhar basıncı, yoğunlaştırılmış bir fazın verilen bir sıcaklıkta nasıl buhar oluşturduğunun bir ölçüsüdür. Başlangıçta vakum altında (içinde hava olmadan) bulunan kapalı bir kaba konulan bir madde, boş bir alanı buharla hızla dolduracaktır. Sistem dengeye ulaştıktan sonra, daha fazla buhar oluşmadığında, bu buhar basıncı ölçülebilir. Sıcaklığın arttırılması, oluşan buhar miktarını ve dolayısıyla buhar basıncını arttırır. Bir karışımda, her bir madde karışımın genel buhar basıncına katkıda bulunur, uçucu bileşikler daha büyük katkı yapar.
Kaynama noktası
Kaynama noktası, bir sıvının buhar basıncının çevre basıncına eşit olduğu ve sıvının hızlı bir şekilde buharlaşmasına veya kaynamasına neden olan sıcaklıktır. Buhar basıncı ile yakından ilgilidir, ancak basınca bağlıdır. Normal kaynama noktası, atmosferik basınçtaki kaynama noktasıdır, ancak daha yüksek ve düşük basınçlarda da gözlemlenebilir.
Etki eden faktörler
Moleküller arası kuvvetler
Bir maddenin uçuculuğunu etkileyen önemli bir faktör, molekülleri arasındaki etkileşimlerin gücüdür. Moleküller arasındaki çekici kuvvetler, malzemeleri bir arada tutar ve çoğu katı gibi moleküller arası kuvvetlere sahip malzemeler tipik olarak çok uçucu değildir. Etanol ve dimetil eter, aynı formüle sahip iki kimyasal (C2H6O) olmasına rağmen molekülleri arasında meydana gelen farklı etkileşimler sebebiyle sıvı fazında farklı uçuculuklara sahiplerdir: etanol molekülleri hidrojen bağı yapabilirken dimetil eter molekülleri yapamaz. Sonuç olarak, etanol molekülleri arasında genel olarak daha güçlü bir çekici kuvvet elde edilir, bu da ikisinin daha az uçucu maddesi olmasını sağlar.
Moleküler ağırlık
Maddenin yapısı ve polaritesi gibi diğer faktörler uçuculukta önemli bir rol oynasa da, genel olarak uçuculuk artan moleküler kütle ile azalma eğilimindedir. Moleküler kütlenin etkisi, benzer yapıdaki kimyasalların (yani esterler, alkanlar, vs.) karşılaştırılmasıyla kısmen izole edilebilir). Örneğin, doğrusal alkanlar, zincirdeki karbon sayısı arttıkça uçuculuğu azaltır.
Uygulamalar
Damıtma
Uçuculuk bilgisi, bileşenlerin bir karışımdan ayrılmasında genellikle kullanışlıdır. Farklı uçuculuk seviyelerine sahip çok sayıda madde içeren yoğunlaşmış bir karışım, sıcaklığı ve basıncı değiştirerek ayrıştırılabilir. Daha az uçucu maddeler sıvı veya katı fazda kalırken, daha uçucu bileşenlerin buhara dönüşür ve toplanır. Yeni oluşturulan buhar daha sonra atılabilir veya ayrı bir kapta yoğunlaştırılabilir. Buharlar toplandığında, bu işlem damıtma olarak bilinir.
Petrolün rafine edilmesi işleminde, değişken uçuculuğa sahip çeşitli kimyasalların tek bir adımda ayrılmasını sağlayan, fraksiyonel damıtma olarak bilinen bir teknik kullanır. Rafineriye giren ham petrol, ayrılması gereken faydalı kimyasal maddelerden oluşur. Ham yağ bir damıtma kulesine akar ve ısıtılır, bu da bütan ve kerosen gibi daha uçucu bileşenlerin buharlaşmasını sağlar. Bu buharlar kuleyi yukarı doğru hareket ettirir ve sonunda soğuk yüzeylerle temas eder ve bu da yoğunlaşmalarına ve toplanmalarına neden olur. En uçucu kimyasallar sütunun en üstünde yoğunlaşırken en az uçucu kimyasallar en düşük kısımda yoğunlaşarak buharlaşır.
Su ve etanol arasındaki uçuculuk farkı geleneksel olarak içilebilir alkolün rafine edilmesinde kullanılmıştır. Üründeki etanol konsantrasyonunu artırmak için, alkol yapıcılar, başlangıçtaki alkol karışımını, etanolün çoğunun buharlaştığı bir sıcaklığa kadar ısıtırken, suyun çoğu sıvı kalır. Etanol buharı daha sonra toplanır ve ayrı bir kapta yoğunlaştırılır, bu da daha konsantre bir ürün elde edilmesini sağlar.
Parfüm
Uçuculuk parfüm üretirken önemli bir husustur. Aromatik buharlar burun içindeki reseptörlerle temas ettiğinde insanlar koku tespit eder. Uygulandıktan sonra hızla buharlaşan bileşenler, yağlar buharlaşmadan önce kısa bir süre için hoş kokulu buharlar üretecektir. Yavaş buharlaşan bileşenler cilt üzerinde haftalarca hatta aylarca kalabilir, ancak güçlü bir aroma üretmek için yeterli buhar üretmeyebilir. Bu sorunları önlemek için, parfüm tasarımcıları, esansiyel yağların ve diğer bileşenlerin parfümlerindeki uçuculuğu dikkatle değerlendirir. Uygun buharlaşma oranları, kullanılan yüksek uçucu ve uçucu olmayan bileşenlerin miktarının değiştirilmesiyle elde edilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c Felder, Richard (2015). Elementary Principles of Chemical Processes. John Wiley & Sons. pp. 279–281. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Koretsky, Milo D. (2013). Engineering and Chemical Thermodynamics. John Wiley & Sons. pp. 639–641.
- ^ Zumdahl, Steven S. (2007). Chemistry. Houghton Mifflin. pp. 460–466. ISBN 978-0-618-52844-8.
- ^ Atkins, Peter (2013). Chemical Principles. New York: W.H. Freeman and Company. pp. 368–369. ISBN 978-1-319-07903-1.
- ^ Armarego, Wilfred L. F. (2009). Purification of Laboratory Chemicals. Elsevier. pp. 9–12. ISBN 978-1-85617-567-8.
- ^ Kvaalen, Eric. "Alcohol Distillation: Basic Principles, Equipment, Performance Relationships, and Safety" 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Purdue.
- ^ Sell, Charles (2006). The Chemistry of Fragrances. UK: The Royal Society of Chemistry. pp. 200–202. ISBN 978-0-85404-824-3.
Dış bağlantılar
- ilpi.com'dan Volatilite 26 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uçucu tanımı Vikisözlük sitesinden
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kimyada ucuculuk bir maddenin ne kolaylikta buharlastigini tanimlayan bir ozelliktir Belirli bir sicaklik ve basincta yuksek ucuculuga sahip bir maddenin buhar olarak bulunma olasiligi daha yuksekken dusuk ucuculuga sahip bir maddenin sivi ya da kati olma olasiligi daha yuksektir Ucuculuk bir buharin sivi veya kati haline yogunlasma egilimini de tarif edebilir daha az ucucu madde yuksek ucucu maddelere gore buhardan daha kolay yogunlasacaktir Ucuculuktaki farkliliklar bir madde grubunun atmosfere acik oldugunda ne kadar hizli buharlastigini veya katiysa sublimlestigini karsilastirarak gorulebilir Ispirto izopropil alkol gibi yuksek derecede ucucu bir madde hizli bir sekilde buharlasirken bitkisel yag gibi dusuk ucuculuga sahip bir madde yogusmus kalacaktir Genel olarak katilar sivilardan daha az ucucudur ancak bazi istisnalar da vardir Kuru buz kati karbondioksit veya iyot gibi sublimlesen katidan dogrudan buhara donusen kati maddeler standart kosullar altinda bazi sivilarla ayni oranda buharlasabilir Bromur sivisi kolayca oda sicakliginda buhara gecis yapar bu da yuksek bir ucuculuga sahip oldugunu gosterir TanimUcuculugun kendisinin tanimlanmis bir sayisal degeri yoktur ancak genellikle buhar basinclari veya kaynama noktalari sivilar icin kullanilarak tanimlanir Yuksek buhar basinclari yuksek ucuculuk gosterirken yuksek kaynama noktalari dusuk ucuculuk gosterir Buhar basinclari ve kaynama noktalari ilgilenilen kimyasal maddeleri karsilastirmak icin kullanilabilecek tablo ve cizelgelerde sunulmaktadir Ucuculuk verileri tipik olarak bir dizi sicaklik ve basinc uzerinde yapilan deneylerde bulunur Buhar basinci Cesitli sivilar icin log lin buhar basinci grafigi Buhar basinci yogunlastirilmis bir fazin verilen bir sicaklikta nasil buhar olusturdugunun bir olcusudur Baslangicta vakum altinda icinde hava olmadan bulunan kapali bir kaba konulan bir madde bos bir alani buharla hizla dolduracaktir Sistem dengeye ulastiktan sonra daha fazla buhar olusmadiginda bu buhar basinci olculebilir Sicakligin arttirilmasi olusan buhar miktarini ve dolayisiyla buhar basincini arttirir Bir karisimda her bir madde karisimin genel buhar basincina katkida bulunur ucucu bilesikler daha buyuk katki yapar Kaynama noktasi Kaynama noktasi bir sivinin buhar basincinin cevre basincina esit oldugu ve sivinin hizli bir sekilde buharlasmasina veya kaynamasina neden olan sicakliktir Buhar basinci ile yakindan ilgilidir ancak basinca baglidir Normal kaynama noktasi atmosferik basinctaki kaynama noktasidir ancak daha yuksek ve dusuk basinclarda da gozlemlenebilir Etki eden faktorlerMolekuller arasi kuvvetler Dogrusal alkanlarin normal kaynama noktasi kirmizi ve erime noktasi mavi vs karbon atomu sayisi Bir maddenin ucuculugunu etkileyen onemli bir faktor molekulleri arasindaki etkilesimlerin gucudur Molekuller arasindaki cekici kuvvetler malzemeleri bir arada tutar ve cogu kati gibi molekuller arasi kuvvetlere sahip malzemeler tipik olarak cok ucucu degildir Etanol ve dimetil eter ayni formule sahip iki kimyasal C2H6O olmasina ragmen molekulleri arasinda meydana gelen farkli etkilesimler sebebiyle sivi fazinda farkli ucuculuklara sahiplerdir etanol molekulleri hidrojen bagi yapabilirken dimetil eter molekulleri yapamaz Sonuc olarak etanol molekulleri arasinda genel olarak daha guclu bir cekici kuvvet elde edilir bu da ikisinin daha az ucucu maddesi olmasini saglar Molekuler agirlik Maddenin yapisi ve polaritesi gibi diger faktorler ucuculukta onemli bir rol oynasa da genel olarak ucuculuk artan molekuler kutle ile azalma egilimindedir Molekuler kutlenin etkisi benzer yapidaki kimyasallarin yani esterler alkanlar vs karsilastirilmasiyla kismen izole edilebilir Ornegin dogrusal alkanlar zincirdeki karbon sayisi arttikca ucuculugu azaltir UygulamalarDamitma Ucuculuk bilgisi bilesenlerin bir karisimdan ayrilmasinda genellikle kullanislidir Farkli ucuculuk seviyelerine sahip cok sayida madde iceren yogunlasmis bir karisim sicakligi ve basinci degistirerek ayristirilabilir Daha az ucucu maddeler sivi veya kati fazda kalirken daha ucucu bilesenlerin buhara donusur ve toplanir Yeni olusturulan buhar daha sonra atilabilir veya ayri bir kapta yogunlastirilabilir Buharlar toplandiginda bu islem damitma olarak bilinir Ham bir petrol damitma kolonu Petrolun rafine edilmesi isleminde degisken ucuculuga sahip cesitli kimyasallarin tek bir adimda ayrilmasini saglayan fraksiyonel damitma olarak bilinen bir teknik kullanir Rafineriye giren ham petrol ayrilmasi gereken faydali kimyasal maddelerden olusur Ham yag bir damitma kulesine akar ve isitilir bu da butan ve kerosen gibi daha ucucu bilesenlerin buharlasmasini saglar Bu buharlar kuleyi yukari dogru hareket ettirir ve sonunda soguk yuzeylerle temas eder ve bu da yogunlasmalarina ve toplanmalarina neden olur En ucucu kimyasallar sutunun en ustunde yogunlasirken en az ucucu kimyasallar en dusuk kisimda yogunlasarak buharlasir Su ve etanol arasindaki ucuculuk farki geleneksel olarak icilebilir alkolun rafine edilmesinde kullanilmistir Urundeki etanol konsantrasyonunu artirmak icin alkol yapicilar baslangictaki alkol karisimini etanolun cogunun buharlastigi bir sicakliga kadar isitirken suyun cogu sivi kalir Etanol buhari daha sonra toplanir ve ayri bir kapta yogunlastirilir bu da daha konsantre bir urun elde edilmesini saglar Parfum Ucuculuk parfum uretirken onemli bir husustur Aromatik buharlar burun icindeki reseptorlerle temas ettiginde insanlar koku tespit eder Uygulandiktan sonra hizla buharlasan bilesenler yaglar buharlasmadan once kisa bir sure icin hos kokulu buharlar uretecektir Yavas buharlasan bilesenler cilt uzerinde haftalarca hatta aylarca kalabilir ancak guclu bir aroma uretmek icin yeterli buhar uretmeyebilir Bu sorunlari onlemek icin parfum tasarimcilari esansiyel yaglarin ve diger bilesenlerin parfumlerindeki ucuculugu dikkatle degerlendirir Uygun buharlasma oranlari kullanilan yuksek ucucu ve ucucu olmayan bilesenlerin miktarinin degistirilmesiyle elde edilir Ayrica bakinizDamitma Kademeli damitma Kismi basinciKaynakca a b c Felder Richard 2015 Elementary Principles of Chemical Processes John Wiley amp Sons pp 279 281 ISBN 978 1 119 17764 7 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 1 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Koretsky Milo D 2013 Engineering and Chemical Thermodynamics John Wiley amp Sons pp 639 641 Zumdahl Steven S 2007 Chemistry Houghton Mifflin pp 460 466 ISBN 978 0 618 52844 8 Atkins Peter 2013 Chemical Principles New York W H Freeman and Company pp 368 369 ISBN 978 1 319 07903 1 Armarego Wilfred L F 2009 Purification of Laboratory Chemicals Elsevier pp 9 12 ISBN 978 1 85617 567 8 Kvaalen Eric Alcohol Distillation Basic Principles Equipment Performance Relationships and Safety 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Purdue Sell Charles 2006 The Chemistry of Fragrances UK The Royal Society of Chemistry pp 200 202 ISBN 978 0 85404 824 3 Dis baglantilarilpi com dan Volatilite 26 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ucucu tanimi Vikisozluk sitesinden