Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
U-2 Krizi, (U-2 Olayı, Casus Uçak Krizi olarak da bilinir) 1960 yılının Mayıs ayında Sovyet toprakları üzerinde bir Amerikan Lockheed U-2 casus uçağının düşürülmesi üzerine çıkan ve Sovyet-Amerikan ilişkilerinde önemli bir bunalıma yol açarak Soğuk Savaşı şiddetlendiren olaya denir. ABD’nin Türkiye dahil bazı NATO ülkelerinden kalkan uçaklarının faaliyetlerinin yarattığı bir olaydır ve yalnız doğu ve batı blokları açısından değil Türkiye açısından da önemli sonuçlar doğurmuştur.
Uçuşların nedenleri
U-2 Olayı Amerikan yöneticilerinin Sovyetler Birliği’nin 1949 yılında ABD’nin atom tekelini ortadan kaldırmasından sonra duymaya başladıkları derin güvensizliğin doğrudan bir sonucudur. ABD’nin kesin bir zaferle bitiremediği Kore Savaşı önemli bir endişe kaynağı olmuş; Sovyetlerin nükleer silahlarını ve uzun menzilli bombardıman uçaklarını geliştirmedeki başarısı Amerikalı yöneticilerin güvensizliğini artırmıştır. ABD, tarihinde ilk kez, ülke topraklarının kıta dışı bir devletin vurucu gücü içine girdiğine şahit olmuştu.
Bu durumun yarattığı endişe ortamında ABD Stratejik Hava Komutanlığı’nın karşılık verme kapasitesi bir Sovyet “sürpriz saldırısı”na karşı en etkili silahı oluşturmaktaydı. Ancak bunun etkili olabilmesi için düşmanın sürpriz saldırı yönünde yaptığı hazırlıkların önceden bilinmesi gerekiyordu. Aynı derecede önemli bir nokta verilecek karşılığın hangi düşman hedeflerine yöneltileceğiydi.
Bu nedenlerle, özellikle 1957 yılından sonra, ABD’nin yürüttüğü haber alma faaliyetleri hız kazanmış ve Sovyet topraklarının ayrıntılı ve güncel haritalarının çıkartılmasına başlanmıştır. Bunun da sonucu olarak, hava fotoğrafçılığı, Sovyet askeri faaliyetlerinin gözlenip dinlenmesi (uçak ve radarla) ABD’nin stratejik planlamasında büyük önem kazanmıştır. U-2 uçuşlarının nedeni ABD’nin savunması için gerekli olan bu bilgileri toplamaktı.
Uçağın özellikleri
Lockheed uçak şirketi Amerikan hükûmetine Sovyet savaş uçaklarının ve uçaksavar ateş menzilinin çok üstünde radara yakalanmadan uçabilecek bir uçak yaptı. U-2 olarak adlandırılan bu uçak bir füze gibi havalanabilmekte, 10 saniye içinde 300 metre yükselmekte, 21000 metre yükseklikte uçabilmekte, güçsüz olarak 300 mil (495 km) süzülebilmekte ve yakıt almaksızın yedibuçuk saat (3000 mil - yaklaşık 5000 km) uçabilmekteydi. U-2’lar çok yüksekten net fotoğraf çekecek güçlü kameralarla donatılmıştı.
U-2'lerin denetimi
U-2 uçuşları, ABD başkanının yetkisi altında gerçekleştirilmiştir. Uçuşun harekât ve yönetimi ise, Amerikan Merkezi Haberalma Örgütü’nün (CIA) sorumluluğu altındaydı. Dönemin CIA Başkanı, Savunma ve Dışişleri Bakanlarının onaylarını aldıktan sonra, Başkan Eisenhower’a bir dizi uçuş programı önermiş ve uçuşlar 1956 yılında İngiltere, Almanya, Türkiye ve Japonya’dan başlamıştı.
Düşürülme
Dünya, U-2 olayını 3 Mayıs 1960’ta Nikita Khrushchev’in Sovyet hava sahasında bir Amerikan casus uçağının 1 Mayıs 1960’ta düşürüldüğünü açıklamasıyla öğrendi. ABD, bu uçağın casus uçak olmadığını, açık hava sağanaklarını inceleyen bir meteoroloji uçağı olduğunu açıkladı.
Khrushchev, 5 Mayıs 1960’ta verdiği ikinci demeçte, ABD ve SSCB arasında zirve toplantısı yapılacağı sırada, Sovyetler Birliği’ne karşı girişilen bu düşmanca hareketin söz konusu zirve toplantısını baltalamak amacını güttüğünü söylemiş ve Amerikan uçaklarına üslerinde faaliyet izni veren devletlere de uyarıda bulunacağını belirtmiştir. Ayrıca, herhangi bir saldırıya karşı Sovyetler Birliği’nin güdümlü füzelerle karşılık vereceğini ve bu saldırıda kullanılan üslerin de yerle bir edileceğini ifade etmiştir. (Bu sözler Türkiye’ye doğrudan bir tehdit niteliği taşıyordu.)
Bu noktaya kadar SSCB U-2 uçağının pilotunun sağ olduğunu gizli tutuyordu. Bu durumun açıklanması üzerine ABD uçağın Sovyetler Birliği hakkında bilgi toplayan bir casus uçak olduğunu kabullenmek zorunda kaldı. Uçağın pilotu Francis Gary Powers’ın Moskova’da yapılan soruşturması sırasında yaptığı açıklamalar şu noktaları kapsamaktaydı:
1- Pilot CIA ile imzaladığı özel sözleşme uyarınca ABD’nin özel bir hava birliğinde çalışmaktaydı ve görevi Sovyetler’deki telsiz istasyonları, radar üsleri ve füzeler hakkında havadan bilgi toplamaktı.
2- Pilotun bağlı olduğu birlik 1956 tarihinden beri Türkiye’deki İncirlik Üssü’nde üslenmiş olup her yıl bir dizi haberalma uçuşlarına çıkmaktaydı.
3- Pilot, düşürüldüğü gün, görevinin Pakistan’dan Norveç’e doğru uçup bilgi toplamak olduğunu söylemişti.
Bu olaylar üzerine Türk hükümetince yapılan tek açıklamada, uçağın Peşaver’den Norveç’e uçtuğunun öğrenilmiş olduğuna göre Türkiye’nin bu olaydan sorumlu tutulamayacağı kaydedilmektedir.
Uçuşların yasaklanması
ABD Başkanı Eisenhower, ABD’nin prestijine gölge düşüren ve soğuk savaşı hızlandıran bu olaydan sonra 25 Mayıs 1960’ta yaptığı bir açıklamada, U-2 uçuşlarının durdurulmasını emrettiğini söylemiştir. Ayrıca, bu uçuşların yararlı olmaktan çıktığını da belirterek “Kaldı ki, uçaktan başka yeni teknikler geliştirilmektedir” demiştir.
Bu konuda bir başka ilgi çekici nokta, Başkan Kennedy’nin de bu uçuşların uluslararası hukuka uygun olmadığını belirtmesi ve Sovyet hava sahasına giren Amerikan uçaklarının uçuşlarına son vermesidir (Kennedy’nin uçuşlara son vermesi U-2 Olayına karşın Başkan Eisenhower döneminde uçuşların devam ettiğini göstermektedir).
Sonuçlar
- Soğuk Savaş hız kazanmıştır. ABD ve SSCB arasındaki gerginlik tırmanmıştır.
- Ekim Füzeleri Bunalımına zemin hazırlanmıştır.
- Amerika'nın kod adlı uydu geliştirme projesi hız kazandı.
- Türkiye, ABD’nin kendi toprakları üzerindeki üsleri yine kendisini tehlikeye atacak şekilde kullanabileceğini görmüş; bu konuda ABD ile yapılan temaslar ise sonuçsuz kalmıştır.
Popüler Kültür
2015 senesinde Steven Spielberg yönetmenliğini yaptığı Casuslar Köprüsü filmine çekildi. James B. Donovan karakterini Tom Hanks üstlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddenin cesitli fikir olay ve tartismalara yersiz onem verdigi dusunulmektedir Lutfen farkli bakis acilarini ele alan dengeli bir bicimde uygun degisiklikleri yaparak maddeyi duzenlemeye yardim edin Kasim 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin U 2 Krizi U 2 Olayi Casus Ucak Krizi olarak da bilinir 1960 yilinin Mayis ayinda Sovyet topraklari uzerinde bir Amerikan Lockheed U 2 casus ucaginin dusurulmesi uzerine cikan ve Sovyet Amerikan iliskilerinde onemli bir bunalima yol acarak Soguk Savasi siddetlendiren olaya denir ABD nin Turkiye dahil bazi NATO ulkelerinden kalkan ucaklarinin faaliyetlerinin yarattigi bir olaydir ve yalniz dogu ve bati bloklari acisindan degil Turkiye acisindan da onemli sonuclar dogurmustur Krize sebep olan Lockheed U 2 ucagiUcuslarin nedenleriU 2 Olayi Amerikan yoneticilerinin Sovyetler Birligi nin 1949 yilinda ABD nin atom tekelini ortadan kaldirmasindan sonra duymaya basladiklari derin guvensizligin dogrudan bir sonucudur ABD nin kesin bir zaferle bitiremedigi Kore Savasi onemli bir endise kaynagi olmus Sovyetlerin nukleer silahlarini ve uzun menzilli bombardiman ucaklarini gelistirmedeki basarisi Amerikali yoneticilerin guvensizligini artirmistir ABD tarihinde ilk kez ulke topraklarinin kita disi bir devletin vurucu gucu icine girdigine sahit olmustu Bu durumun yarattigi endise ortaminda ABD Stratejik Hava Komutanligi nin karsilik verme kapasitesi bir Sovyet surpriz saldirisi na karsi en etkili silahi olusturmaktaydi Ancak bunun etkili olabilmesi icin dusmanin surpriz saldiri yonunde yaptigi hazirliklarin onceden bilinmesi gerekiyordu Ayni derecede onemli bir nokta verilecek karsiligin hangi dusman hedeflerine yoneltilecegiydi Bu nedenlerle ozellikle 1957 yilindan sonra ABD nin yuruttugu haber alma faaliyetleri hiz kazanmis ve Sovyet topraklarinin ayrintili ve guncel haritalarinin cikartilmasina baslanmistir Bunun da sonucu olarak hava fotografciligi Sovyet askeri faaliyetlerinin gozlenip dinlenmesi ucak ve radarla ABD nin stratejik planlamasinda buyuk onem kazanmistir U 2 ucuslarinin nedeni ABD nin savunmasi icin gerekli olan bu bilgileri toplamakti Ucagin ozellikleriLockheed ucak sirketi Amerikan hukumetine Sovyet savas ucaklarinin ve ucaksavar ates menzilinin cok ustunde radara yakalanmadan ucabilecek bir ucak yapti U 2 olarak adlandirilan bu ucak bir fuze gibi havalanabilmekte 10 saniye icinde 300 metre yukselmekte 21000 metre yukseklikte ucabilmekte gucsuz olarak 300 mil 495 km suzulebilmekte ve yakit almaksizin yedibucuk saat 3000 mil yaklasik 5000 km ucabilmekteydi U 2 lar cok yuksekten net fotograf cekecek guclu kameralarla donatilmisti U 2 lerin denetimiU 2 ucuslari ABD baskaninin yetkisi altinda gerceklestirilmistir Ucusun harekat ve yonetimi ise Amerikan Merkezi Haberalma Orgutu nun CIA sorumlulugu altindaydi Donemin CIA Baskani Savunma ve Disisleri Bakanlarinin onaylarini aldiktan sonra Baskan Eisenhower a bir dizi ucus programi onermis ve ucuslar 1956 yilinda Ingiltere Almanya Turkiye ve Japonya dan baslamisti DusurulmeDusurulen ucak Moskova da sergilenirken Dunya U 2 olayini 3 Mayis 1960 ta Nikita Khrushchev in Sovyet hava sahasinda bir Amerikan casus ucaginin 1 Mayis 1960 ta dusuruldugunu aciklamasiyla ogrendi ABD bu ucagin casus ucak olmadigini acik hava saganaklarini inceleyen bir meteoroloji ucagi oldugunu acikladi Khrushchev 5 Mayis 1960 ta verdigi ikinci demecte ABD ve SSCB arasinda zirve toplantisi yapilacagi sirada Sovyetler Birligi ne karsi girisilen bu dusmanca hareketin soz konusu zirve toplantisini baltalamak amacini guttugunu soylemis ve Amerikan ucaklarina uslerinde faaliyet izni veren devletlere de uyarida bulunacagini belirtmistir Ayrica herhangi bir saldiriya karsi Sovyetler Birligi nin gudumlu fuzelerle karsilik verecegini ve bu saldirida kullanilan uslerin de yerle bir edilecegini ifade etmistir Bu sozler Turkiye ye dogrudan bir tehdit niteligi tasiyordu Bu noktaya kadar SSCB U 2 ucaginin pilotunun sag oldugunu gizli tutuyordu Bu durumun aciklanmasi uzerine ABD ucagin Sovyetler Birligi hakkinda bilgi toplayan bir casus ucak oldugunu kabullenmek zorunda kaldi Ucagin pilotu Francis Gary Powers in Moskova da yapilan sorusturmasi sirasinda yaptigi aciklamalar su noktalari kapsamaktaydi 1 Pilot CIA ile imzaladigi ozel sozlesme uyarinca ABD nin ozel bir hava birliginde calismaktaydi ve gorevi Sovyetler deki telsiz istasyonlari radar usleri ve fuzeler hakkinda havadan bilgi toplamakti 2 Pilotun bagli oldugu birlik 1956 tarihinden beri Turkiye deki Incirlik Ussu nde uslenmis olup her yil bir dizi haberalma ucuslarina cikmaktaydi 3 Pilot dusuruldugu gun gorevinin Pakistan dan Norvec e dogru ucup bilgi toplamak oldugunu soylemisti Bu olaylar uzerine Turk hukumetince yapilan tek aciklamada ucagin Pesaver den Norvec e uctugunun ogrenilmis olduguna gore Turkiye nin bu olaydan sorumlu tutulamayacagi kaydedilmektedir Ucuslarin yasaklanmasiABD Baskani Eisenhower ABD nin prestijine golge dusuren ve soguk savasi hizlandiran bu olaydan sonra 25 Mayis 1960 ta yaptigi bir aciklamada U 2 ucuslarinin durdurulmasini emrettigini soylemistir Ayrica bu ucuslarin yararli olmaktan ciktigini da belirterek Kaldi ki ucaktan baska yeni teknikler gelistirilmektedir demistir Bu konuda bir baska ilgi cekici nokta Baskan Kennedy nin de bu ucuslarin uluslararasi hukuka uygun olmadigini belirtmesi ve Sovyet hava sahasina giren Amerikan ucaklarinin ucuslarina son vermesidir Kennedy nin ucuslara son vermesi U 2 Olayina karsin Baskan Eisenhower doneminde ucuslarin devam ettigini gostermektedir SonuclarSoguk Savas hiz kazanmistir ABD ve SSCB arasindaki gerginlik tirmanmistir Ekim Fuzeleri Bunalimina zemin hazirlanmistir Amerika nin kod adli uydu gelistirme projesi hiz kazandi Turkiye ABD nin kendi topraklari uzerindeki usleri yine kendisini tehlikeye atacak sekilde kullanabilecegini gormus bu konuda ABD ile yapilan temaslar ise sonucsuz kalmistir Populer Kultur2015 senesinde Steven Spielberg yonetmenligini yaptigi Casuslar Koprusu filmine cekildi James B Donovan karakterini Tom Hanks ustlendi