Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cüce novalar veya U Geminorum yıldızları, birbirini etkileyen çift yıldız sistemleridir. Bunlar ani ve şiddetli değişen yıldızların önemli bir alt grubunu temsil eder. Bu sistemler bir beyaz cüce ve yoldaş yıldız olarak bir kırmızı anakol yıldızını içerir (G ve M tayf türü arasında).
Oluşum
Yoldaş yıldız, evrimi esnasında birinci yoldaşa (beyaz cüceye) öyle yaklaşır ki beyaz cüce doğrultusunda sürekli olarak yüzeyinden madde kaybetmeye başlar. Bu madde akımı beyaz cüceyi doğrudan vurmaz. Çünkü yüksek açısal moment, beyaz cüce etrafındaki yörüngede bulunan madde akımını zorlar. Böyle bir durumda ise bir yığılma diski şekillenir. Birçok Kataklizmik değişende ışık değişimleri ile bu yığılma diskindeki karışık hareketler belirlenmiştir.
Özellikler
Cüce novalar yarı düzenli patlamalarla tanınırlar: neredeyse bir gün içerisinde 3 - 8 kadir parlaklığı arasında ani bir parlama, 3 ile 10 günlük bir parlak fazdan sonra birkaç gün içinde eski parlaklığına dönerler. Patlamalar her yıldız için karakteristik olan orantılı aralıklarla tekrarlanırlar. En kısa orantılı aralıklar günlüktür. Tipik aralıklar 20 ila 200 gün arasında değişir. Bazı istisnalarda 32 yıla varan durumları vardır. Örneğin yıldızı böyle bir aralığa sahiptir. Patlamalar arasındaki zaman aralığı ne kadar uzunsa genlikte o kadar büyük olmaktadır. Sakin fazlarda (parlaklığı fazla değişmediği durumlarda), cüce novalar geniş, genellikle çift bileşenli Balmer ve HeI salma çizgi tayflarına sahiptirler. Bu çizgiler yığılma diski içinde ve etrafında oluşmuştur. Sakin olmayan fazlarda ise bunlar kaybolur.
Cüce novalar, 80 dakika ile 14 saat arasında değişen yörüngesel periyot verilerine sahiptirler. Patlamalar, yığılma diskindeki potansiyel enerjinin salınmasına dayanır; diskteki ani değişme dış disk maddesinin beyaz cüce doğrultusunda düşmesini kolaylaştırır ve yüzeyine çarparken enerji açığa çıkartır. Bu açığa çıkan enerji morötesi ve X-ışını bandı aralığında salınır. Bu diskteki ani değişim hakkında hala bazı tartışmalar mevcuttur.
Keşif ve gözlem
İlk keşfedilen cüce nova yıldızıdır ve bunun ilk bilinen patlaması İngiliz Astronom tarafından Aralık 1855'te gözlendi. J.R.Hind ilk olarak U Gem'i belirsiz bir nova olarak sınıflandırdı. Mart 1856'daki patlamasından sonra, U Gem'in yeni bir tip değişen yıldız olduğu anlaşıldı. Cüce novalar'ın maksimum parlaklığı 8mve minimum parlaklığı ise 12mdir. Cüce novalar yakın çift cisimlerdir. (MV≈ + 8, uzaklık ≥ 70 pc).
Amatör gözlemler
Amatör Astronomlar cüce novalar’ın araştırmalarında ve keşiflerinde çok fazla katkıda bulunmuşlardır. Çünkü profesyonel teleskopların gözlem zamanları sıkı bir şekilde programlanmıştır, tahmin edilemeyen patlamaların davranışlarını izleyemezler. Bu sebepten dolayı amatörler burada devreye girerler ve bunlar novalar gibi birçok cismin keşfedilmesinde önemli katkılarda bulunurlar.
Araştırmalar
Bu büyüleyici cisimlerin araştırma sahası modern astrofizikte önemli bir yere sahiptir: X-ışın çiftlerinde, galaktik çekirdek gökcisimlerinde ve yıldızların oluşumunda meydana gelen gelişimi anlamada çok önemli olan, yıldızların evrim fiziğinin araştırma sahası için cüce novalar ideal model durumunda olmuşlardır. Tüm bu cisimler cüce novalara nazaran kolay bulunamayan ve cüce novalara göre daha az gözlenen cisimlerdir. Bu nedenle cüce novalar yıldızların evrimini araştırma sahası için anahtar cisimlerdir.
Sınıflandırma
Cüce novalar’ın da diğer Kataklizmik Değişenlerde olduğu gibi belli özelliklere göre birçok alt sınıfı vardır. Bu alt sınıflar içinde en tanınmışları: SS Cyg değişenleri Z Camelopardalis değişenleri (Z Cam) ve SU Ursa Majoris değişenleridir (SU UMa).
Bu değişenlerin özellikleri ise şöyledir:
SS Cygni Değişenleri
SS Cyg yıldızları 3 saatten fazla yörünge periyotlarına sahiptirler ve her biri 3 - 10 gün arasında sonlanan, 30 - 100 günlük tipik aralıklarla tekrarlanan patlamaları gösteren sistemlerdir. Patlamaların genlikleri ile periyot uzunluğu arasında genelde bir ilişki vardır. SS Cyg yıldızların %75'i, büyük ve küçük genlikli patlamalar arasında belirli bir fark gösterirler. Yörünge periyodu artması ile birlikte patlama genliği de artar, genişlik oranı ise azalır. SS Cyg ve Z Cam yıldızlarının yaklaşık %70'i istisna patlamalar gösterirler, patlamalar ışık eğrisinde simetrik bir görüntüye sahiptir. 
saat olan uzun yörüngesel periyotlu SS Cyg'ni yıldızları için anormal patlamalar normal gibi görünebilirler. Anormal patlamalar geniş veya dar olabilirler. SS Cyg değişenlerinin çeşitli alt sınıfları vardır. Bunlar; U Gem, SS Cyg, Bv Cen değişenleri olarak bilinirler.
U Gem
İlk keşfedilen cüce novadır ve cüce novalar içerisinde en tanınmış değişen yıldızdır. Bunlarda yığılma diski ile kısmi tutulmalar sergileyen bir tutulum sistemidir., [2] 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
SS Cyg
Tüm cüce novalar içerisinde en parlağı ve en iyi gözlenebileni olması nedeniyle diğer alt sınıflar SS Cyg sınıfı değişenleri içerisine dahil edilmişler. Bunların patlama modeli ve davranışları daha detaylı bir şekilde incelenmiştir.
BV Cen
Yörünge periyotları 
olması nedeniyle en uzun yörüngesel periyotlu cüce novalardır.
Z Camelopardalis Değişenleri (Z Cam)
Z Cam yıldızları her 10 - 80 günde tekrarlanan patlamalar ve 3 saatten fazla yörünge periyotlarıyla cüce novalar’ın bir alt sınıfıdır. Düzensiz aralıklarla bir patlamadan sonra sistemin minimum parlaklığına dönmesi zordur; bunun yerine aylarca hatta yıllarca temel bir değişme olmaksızın orta parlaklıklarda kalır. Z Cam yıldızları için olağan olan bu durumlar nispeten yüksek kütle transferinin geçici denge sağlaması olarak yorumlanır. Bu orta parlaklığındaki durma, sakin durumuna dönme ve patlama aktivitesinin iyileşmesiyle sonlanır. Bazen sakin durumlarda tipik cüce nova patlama durumlarını göstermezler ve bunlar nova benzeri yıldızlar arasında sınıflandırılırlar.
SU Ursae Majoris Değişenleri (SU UMa)
SU UMa değişenleri, birbirinden çok farklı iki tip patlamaları olan cüce novalardır:
Birinci tip
15 - 40 günlük aralıklarla tekrarlanan ve sadece birkaç gün süren ve sık sık vuku bulan kısa patlamalardır.
İkici tip
Birkaç yıl ile altı ay arasındaki aralıklarla ortaya çıkan ve 10 - 20 gün süren süper patlamalardır. Süper patlamalar, kısa patlamalardan daha parlaktır ki bu yaklaşık 1 kadir farka karşılık gelir. Kısaca maksimum parlaklığı geçirdikten sonra yıldızın ışık eğrisinde süper tümsekler (girintili, çıkıntılar) gelişir. Bu tümsekler ışık eğrisinde yörüngesel periyodundan %3 veya %5 daha uzun aralıklarla ya da yıldızın kendi eksenindeki dönme dönemi ile tekrarlanır. Genelde SU UMa yıldızları, yörüngesel dönemleri ≈3 saat olan kısa yörünge dönemlerine sahip yıldızlardır.
Bilinen SU UMa yıldızları için tipik örnekler veya alt sınıflar:
VY Hyi
Bu sistem SU UMa yıldızları içinde en parlak ve üzerinde en iyi çalışılan yıldızlardır. Bunların ışık eğrisi içerisinde yörüngesel tümsekler en iyi şekilde görünürler.
Z Cha
Bu sistem ise, beyaz cüce ile büyüme diskinde oluşan sıcak lekelerin tamamen tutulmasıyla bilinen bir SU UMa yıldızıdır.
WZ Sge
Bu yıldız bilinen en uzun patlama dönemine sahip bir cüce novadır. Patlama dönemi yaklaşık 32 yıl olarak bulunmuştur, aynı zamanda bilinen en kısa yörüngesel periyoda sahiptir (1.36 saat). yıldızı bir tutulma sistemidir ve bu yıldız SU UMa sınıfının ileri bir durumunu gösterir, cüce novalar içerisinde kendi sınıfının en parlak üyesidir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- "Light Curves of Veriable Stars" 523,8442 – LIG – . Allen W. Shafter. 1994.
- "The Realm of Interacting Binary Stars". 523.84-REA. Lewın,H.G.Walter, Jan Van Paradijs and Edward P.J.Van Den Heulvel. 1997.
- "The Galactic Novae". 523,8446- PAY Mauche W. Christopher. 1990.
- "X – Ray Binaries". Cambridge Astrophysics Series, 523,841 – XRA . C.Sterken and C. Jaschek. 1996.
- "Variable Stars". 523,844 – HOF C. Payne and Gaposchkin. 1957.
- "Interacting Binary Stars". 523,84 – INT – C. Hoffmeister, G. Richter and W. Wenzel. 1984.
- "Calibrating Dwarf Novae". Sky & Telescope, September 2003, p. 20.
- Eric Weisstein's World of Astronomy: "Dwarf Nova". (Erişim 4/17/06) 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- Spaceflight Now: "New Method of Estimated Dwarf Novae Distances", 5/30/03. (Erişim 4/17/06)29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cuce novalar veya U Geminorum yildizlari birbirini etkileyen cift yildiz sistemleridir Bunlar ani ve siddetli degisen yildizlarin onemli bir alt grubunu temsil eder Bu sistemler bir beyaz cuce ve yoldas yildiz olarak bir kirmizi anakol yildizini icerir G ve M tayf turu arasinda Cucenova Z Camelopardalis morotesi fotografiOlusumYoldas yildiz evrimi esnasinda birinci yoldasa beyaz cuceye oyle yaklasir ki beyaz cuce dogrultusunda surekli olarak yuzeyinden madde kaybetmeye baslar Bu madde akimi beyaz cuceyi dogrudan vurmaz Cunku yuksek acisal moment beyaz cuce etrafindaki yorungede bulunan madde akimini zorlar Boyle bir durumda ise bir yigilma diski sekillenir Bircok Kataklizmik degisende isik degisimleri ile bu yigilma diskindeki karisik hareketler belirlenmistir OzelliklerCuce novalar yari duzenli patlamalarla taninirlar neredeyse bir gun icerisinde 3 8 kadir parlakligi arasinda ani bir parlama 3 ile 10 gunluk bir parlak fazdan sonra birkac gun icinde eski parlakligina donerler Patlamalar her yildiz icin karakteristik olan orantili araliklarla tekrarlanirlar En kisa orantili araliklar gunluktur Tipik araliklar 20 ila 200 gun arasinda degisir Bazi istisnalarda 32 yila varan durumlari vardir Ornegin yildizi boyle bir araliga sahiptir Patlamalar arasindaki zaman araligi ne kadar uzunsa genlikte o kadar buyuk olmaktadir Sakin fazlarda parlakligi fazla degismedigi durumlarda cuce novalar genis genellikle cift bilesenli Balmer ve HeI salma cizgi tayflarina sahiptirler Bu cizgiler yigilma diski icinde ve etrafinda olusmustur Sakin olmayan fazlarda ise bunlar kaybolur Cuce novalar 80 dakika ile 14 saat arasinda degisen yorungesel periyot verilerine sahiptirler Patlamalar yigilma diskindeki potansiyel enerjinin salinmasina dayanir diskteki ani degisme dis disk maddesinin beyaz cuce dogrultusunda dusmesini kolaylastirir ve yuzeyine carparken enerji aciga cikartir Bu aciga cikan enerji morotesi ve X isini bandi araliginda salinir Bu diskteki ani degisim hakkinda hala bazi tartismalar mevcuttur Kesif ve gozlemIlk kesfedilen cuce nova yildizidir ve bunun ilk bilinen patlamasi Ingiliz Astronom tarafindan Aralik 1855 te gozlendi J R Hind ilk olarak U Gem i belirsiz bir nova olarak siniflandirdi Mart 1856 daki patlamasindan sonra U Gem in yeni bir tip degisen yildiz oldugu anlasildi Cuce novalar in maksimum parlakligi 8mve minimum parlakligi ise 12mdir Cuce novalar yakin cift cisimlerdir MV 8 uzaklik 70 pc Amator gozlemler Amator Astronomlar cuce novalar in arastirmalarinda ve kesiflerinde cok fazla katkida bulunmuslardir Cunku profesyonel teleskoplarin gozlem zamanlari siki bir sekilde programlanmistir tahmin edilemeyen patlamalarin davranislarini izleyemezler Bu sebepten dolayi amatorler burada devreye girerler ve bunlar novalar gibi bircok cismin kesfedilmesinde onemli katkilarda bulunurlar ArastirmalarBu buyuleyici cisimlerin arastirma sahasi modern astrofizikte onemli bir yere sahiptir X isin ciftlerinde galaktik cekirdek gokcisimlerinde ve yildizlarin olusumunda meydana gelen gelisimi anlamada cok onemli olan yildizlarin evrim fiziginin arastirma sahasi icin cuce novalar ideal model durumunda olmuslardir Tum bu cisimler cuce novalara nazaran kolay bulunamayan ve cuce novalara gore daha az gozlenen cisimlerdir Bu nedenle cuce novalar yildizlarin evrimini arastirma sahasi icin anahtar cisimlerdir SiniflandirmaCuce novalar in da diger Kataklizmik Degisenlerde oldugu gibi belli ozelliklere gore bircok alt sinifi vardir Bu alt siniflar icinde en taninmislari SS Cyg degisenleri Z Camelopardalis degisenleri Z Cam ve SU Ursa Majoris degisenleridir SU UMa Bu degisenlerin ozellikleri ise soyledir SS Cygni Degisenleri SS Cyg yildizlari 3 saatten fazla yorunge periyotlarina sahiptirler ve her biri 3 10 gun arasinda sonlanan 30 100 gunluk tipik araliklarla tekrarlanan patlamalari gosteren sistemlerdir Patlamalarin genlikleri ile periyot uzunlugu arasinda genelde bir iliski vardir SS Cyg yildizlarin 75 i buyuk ve kucuk genlikli patlamalar arasinda belirli bir fark gosterirler Yorunge periyodu artmasi ile birlikte patlama genligi de artar genislik orani ise azalir SS Cyg ve Z Cam yildizlarinin yaklasik 70 i istisna patlamalar gosterirler patlamalar isik egrisinde simetrik bir goruntuye sahiptir P gt 10 displaystyle P gt 10 saat olan uzun yorungesel periyotlu SS Cyg ni yildizlari icin anormal patlamalar normal gibi gorunebilirler Anormal patlamalar genis veya dar olabilirler SS Cyg degisenlerinin cesitli alt siniflari vardir Bunlar U Gem SS Cyg Bv Cen degisenleri olarak bilinirler U Gem Ilk kesfedilen cuce novadir ve cuce novalar icerisinde en taninmis degisen yildizdir Bunlarda yigilma diski ile kismi tutulmalar sergileyen bir tutulum sistemidir 2 27 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde SS Cyg Tum cuce novalar icerisinde en parlagi ve en iyi gozlenebileni olmasi nedeniyle diger alt siniflar SS Cyg sinifi degisenleri icerisine dahil edilmisler Bunlarin patlama modeli ve davranislari daha detayli bir sekilde incelenmistir BV Cen Yorunge periyotlari P 14 64saat displaystyle P 14 64saat olmasi nedeniyle en uzun yorungesel periyotlu cuce novalardir Z Camelopardalis Degisenleri Z Cam Z Cam yildizlari her 10 80 gunde tekrarlanan patlamalar ve 3 saatten fazla yorunge periyotlariyla cuce novalar in bir alt sinifidir Duzensiz araliklarla bir patlamadan sonra sistemin minimum parlakligina donmesi zordur bunun yerine aylarca hatta yillarca temel bir degisme olmaksizin orta parlakliklarda kalir Z Cam yildizlari icin olagan olan bu durumlar nispeten yuksek kutle transferinin gecici denge saglamasi olarak yorumlanir Bu orta parlakligindaki durma sakin durumuna donme ve patlama aktivitesinin iyilesmesiyle sonlanir Bazen sakin durumlarda tipik cuce nova patlama durumlarini gostermezler ve bunlar nova benzeri yildizlar arasinda siniflandirilirlar SU Ursae Majoris Degisenleri SU UMa SU UMa degisenleri birbirinden cok farkli iki tip patlamalari olan cuce novalardir Birinci tip 15 40 gunluk araliklarla tekrarlanan ve sadece birkac gun suren ve sik sik vuku bulan kisa patlamalardir Ikici tip Birkac yil ile alti ay arasindaki araliklarla ortaya cikan ve 10 20 gun suren super patlamalardir Super patlamalar kisa patlamalardan daha parlaktir ki bu yaklasik 1 kadir farka karsilik gelir Kisaca maksimum parlakligi gecirdikten sonra yildizin isik egrisinde super tumsekler girintili cikintilar gelisir Bu tumsekler isik egrisinde yorungesel periyodundan 3 veya 5 daha uzun araliklarla ya da yildizin kendi eksenindeki donme donemi ile tekrarlanir Genelde SU UMa yildizlari yorungesel donemleri 3 saat olan kisa yorunge donemlerine sahip yildizlardir Bilinen SU UMa yildizlari icin tipik ornekler veya alt siniflar VY Hyi Bu sistem SU UMa yildizlari icinde en parlak ve uzerinde en iyi calisilan yildizlardir Bunlarin isik egrisi icerisinde yorungesel tumsekler en iyi sekilde gorunurler Z Cha Bu sistem ise beyaz cuce ile buyume diskinde olusan sicak lekelerin tamamen tutulmasiyla bilinen bir SU UMa yildizidir WZ Sge Bu yildiz bilinen en uzun patlama donemine sahip bir cuce novadir Patlama donemi yaklasik 32 yil olarak bulunmustur ayni zamanda bilinen en kisa yorungesel periyoda sahiptir 1 36 saat yildizi bir tutulma sistemidir ve bu yildiz SU UMa sinifinin ileri bir durumunu gosterir cuce novalar icerisinde kendi sinifinin en parlak uyesidir Ayrica bakinizKataklizmik degisen yildizlar Ustunnova Supernova NovaKaynakca Light Curves of Veriable Stars 523 8442 LIG Allen W Shafter 1994 The Realm of Interacting Binary Stars 523 84 REA Lewin H G Walter Jan Van Paradijs and Edward P J Van Den Heulvel 1997 The Galactic Novae 523 8446 PAY Mauche W Christopher 1990 X Ray Binaries Cambridge Astrophysics Series 523 841 XRA C Sterken and C Jaschek 1996 Variable Stars 523 844 HOF C Payne and Gaposchkin 1957 Interacting Binary Stars 523 84 INT C Hoffmeister G Richter and W Wenzel 1984 Calibrating Dwarf Novae Sky amp Telescope September 2003 p 20 Eric Weisstein s World of Astronomy Dwarf Nova Erisim 4 17 06 27 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarSpaceflight Now New Method of Estimated Dwarf Novae Distances 5 30 03 Erisim 4 17 06 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde