Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ubeydullâh el-Mehdî (Arapça: عبيد الله المهدي) veya sadece Mehdî (31 Temmuz 873 - 3 Mart 934), Fâtımîler Devleti'nin kurucusu ve ilk İsmâilî imamı.
| Mehdi Ubeydullah El Mehdi | |
|---|---|
 Mehdi döneminde 926'da darp edilen altın "Mehdiye" | |
| Fatımi Halifesi | |
| Hüküm süresi | 909 – 3 Mart 934 |
| Sonra gelen | Kaim (Fâtımî halifesi) |
| Doğum | 31 Temmuz 873 |
| Ölüm | 3 Mart 934 Mehdiye |
| Hanedan | Fatımi Hanedanı |
| Babası | Razî Abdullâh |
| Dini | Şii İslam |
Ubeydullah El Mehdi 881'de ölen Razî Abdullâh (Hüseyin ibni ʿAhmed) adı ile bilinen İsmâililer'in gizlenen imamı olan babasının ölümünden sonra İsmâ‘îl’îyye mezhebinin imâmlığına geçti.
Hayatı
Halife olmadan önce
Ubeydullah El Mehdi 31 Temmuz 873'te "Asker-i Mektum" adı verilen bir kasabada doğdu. Babası gizlenen Onuncu İsmailiyye imamı olan Razî Abdullâh idi.
Abbasiler Devleti Bağdat'ta kurulduğu zaman Ali ailesinden gelen ileri gelen Şiiler Abbasiler devletinin kurucularına karşı doğrudan doğruya şahsi tehlike doğurdukları için elemine edilmek hedefi ile çok şiddetli şekilde aranmaya ve tutuklanmaya başlamışlardı. Bunun siyasi karmaşıklık dolayısıyla İsmailiyye Şii Dâvah'sının kaybolmasını önlemek amacıyla Sekizinci İsmâilîyye İmâmından sonra gelen imamlar "gizlenen imam" olarak "davah"larına devam etmişlerdi. Bu İmamlar Abbasi Devleti'nin politik merkezinden ve onların politik iktidar güçlerinden uzaklaşmak için İran platosundan çekilmişlerdi. Fakat Ubeydullah El Mehdi'nin babası gizlenen Onuncu imam olan Razî Abdullâh Sii Davah plan ve programının daha kolayca devamını sağlamak amacıyla yine de devlet otoritesinden gayet gizli olarak kalarak Suriye'ye geçti. Batı Suriye'de bulunan şehrinde gizlenerek ve burayı İsmâilîyye Şiilerinin gizli merkezi yaparak Suriye'den İsmailiyye Şiiliğini yaymak için yapılan çabaları kontrol etmeye başladı. Sonradan Fatımiler Devleti kurulmasına yol açan Davah üzerinde yaptığı faaliyetlerin başında İsmailiyye mezhebi prensiplerini yaymak için Yemen'e adlı gayet yetenekli bir göndermesi ve Kuzey Batı Afrika Mağrip'te İfrikiye'ye, özellikle Kutama kabileli Berberler arasına, adlı diğer bir yetenekli dâî göndermesi olmuştu.
Aslen Kufeli bir Abbasi devleti memuru olan adli dâi Kutama aşiretinden olan Berberleri ile 892'de Hicaz'a yaptığı Hac sırasından tanışmış ve onların İfrikiye'de hüküm süren Ağlabiler hükümdarlarından çektikleri zulümden şikayetlerini fırsat bilerek, onların da daveti üzerine, Mağrib'e dai olarak gitmişti. 893'te Berber köylüleri aşiretler topluluğundan olan arasında yerleşip gayet başarılı olarak bu köylülerin arasında İsmailliye Şii mezhebini yaymaya başlamıştı. Şiiliğe döndürtmüş olduğu bu Berber aşiretler topluluğundan asker toplayıp bir güçlü ordu kurmuştu. Bu aşiret ordusu ile İfrikiye şehirlerini birer birer eline geçirmeye başladı. Şii Dai'si olan Ebu Abdullah Şii bu fetihlerini Suriye'de gizlenen Onbirinci Şii imamı adına yapmaktaydı ve bu gelişmeleri çok yaygın ve etken olan gizli Şii istihbarat hizmetini kullanarak gizlenen Şii imama eriştirmekteydi. Bu başarılar üzerine Salamiye'deki gizlenen İsmailliyye Şii imamını Suriye'den İfrikiye'ye davet etti.
Salamıya, Suriye'de İsmailiyye Şii gizlenen imamı olarak bulunan Razî Abdullâh oğlu olan Razî Abdullâh o sekiz yaşına geldiği zaman ölmüştü. Sekiz yaşında olan Ubeydullâh El Mehdî Onbirinci İmam olarak kabul edilip İsmailliyye Şiilerinin başına geçmişti. Babası İsmailiyye mezhebinin gizli organizasyonun idaresini oğlu yetişkinliğe erene kadar oğlunun amcası olan Said el Hayr'in elinde bulmasını vasiyet etmişti. Ubeydullah El Mehdi yetişkinlik yaşına vardığı zaman amcasının kızı ile evlilik yaptı ve kendisine naiplik yapan amcası da çok geçmeden öldü. Bundan sonra İsmailiyye mezhebinin tüm gizlenmiş organizasyonu ve idaresi gizlenen On birinci imam olan Ubeydullah El Mehdi eline geçti.
Ubeydullâh El Mehdî 299'a kadar Salamiye'de bir zengin olarak yaşayıp gizli imam olarak İsmailiyye Şii faaliyetlerini planlayıp kontrol etmekte iken kendine diş bileyen üç kardeşin kendini öldürmeye kararlı olduğu haberini aldı ve Suriye Karamatîlerinin hücumlarına açıktı. Bu nedenle buradan ayrılamaya karar verdi. Oğlu ve 30 atlı ile birlikte Salamaiye'den ayrıldı; Humus'a geçti ve oradan bir tüccar kıyafeti bir kervana katılıp Tiberya yoluyla Ramla'ya geldi. Abbasilerin kendini gayet ciddice aradıkları haberini aldığı için burada iki yıl bir zengin tüccar gibi yaşadı. Sonra gizlice bir tüccar kıyafeti ile Suriye'den ayrıldı ve Mısır'a geçti. Mısır'da Abbasiler valisi, kendine Bağdat'tan gizli imamı tutuklaması için ciddi emirler gelmesine dayanarak, önce onu tutuklattı. Ama onun gizlenen İsmailiyye Şii İmamı olduğundan haberdar olmadığı ve Ubeydullah'ın kendini gayet inandırıcı şekilde alelade bir tüccar olduğuna Valiyi ikna ettiği için çok geçmeden Vali onu serbest bıraktı. Ubeyydullah El Mehdi karadan bir kervanla Trablusgarb'a geçti. Buranın valisi kendini tutuklamaya çalıştı ama başaramadı. Kaçabilen Ubeydullah kervanını ikiye böldü. Ebu Abbas adında bir müridi Kayrevan'a geçti ve orada Ağlabiler hükümdarı tarafından tutuklandı ve yargılanıp hapse atıldı. Ubeydullah el Mehdi ise Berberlerin Midrar kabilesine ait olan 'ya geçti ve oraya zengin bir tüccar gibi yerleşti. Buranın hakimi olan Yasa bin Midrar ile iyi ilişkiler kurdu. Fakat Yasa hükümdarı olan Ziyadet Allah'tan aldığı bir mektuba dayanarak Ubeydullah El Mehdi'yi 5 yıl göz altında tuttu. Aglebiler Hükümdarı Ziyadet Allah Ubeydullah'ı kurtarmak için gelebilecek her tehlikeyi karşılamak için idare merkezini Kayrevan, Tunus'tan (günümüzde Cezayir'de bulunan) Konstantin'e nakletti. Bir askeri hücuma karşı direnebilmek için Bağdat'taki Abbâsî halifesi 'den askeri destek istedi; ama halifenin bunu sağlayacak mali ve askerî gücü bulunmamaktaydı. Eylül'de bazı Berber kabilelerine mensup askerî birlikler yakındaki Kaar Beleama ve Tubna kalelerini ellerine geçirdiler. Bunu üzerine Aglebiler hükümdarı tekrar merkezi olan Kayrevan yakınlarındaki Rakkada saray şehri kalesine çekildi.
9 Mart 909'da Abdullah bin Şii'nin ordusu ile Aglebiler ordusunu yakınlarında büyük bir mağlubiyete uğrattı. İfrikiye'nin Ağlabiler'in başkenti olan (günümüzde Tunus'ta bulunan) Kayravan yakınlarında bulunan saray şehri Rakkada'da Ebu Abdullah El Şii komutasındaki Berber ordusu eline geçti ve bu arada İfrikiye başkenti olarak kurulmuş olan Kayravan da Fatımiler eline geçti.
909 yılında Ebu Abdullah Şii emri altındaki Berber ordusu ile Sijilmasa üzerine askeri sefere çıktı. Bu seferde bu ordu önce yol üzerinde bulunan Hariciler hükümdarlığı altında bulunan "Tahert" devletini eline geçirdi. Sonra, ordu Sijilmasa'yı hakim Yasa ile yapılan küçük bir çarpışmada galip gelerek Sijilmasa'yı eline geçirerek Ubeydullah El Mehdi'yi, oğlunu ve maiyetini serbest bıraktı. Bu ordunun komutanı olan ve İsmaliyye daisi olarak İfrikiye'ye gelmiş burayı hemen hemen eline geçirmiş olan Ebu Abdullah Şii imamı olarak saydığı Ubeydullah El Mehdi'yi ilk defa burada gördü ve ona biat etti. Ebu Abdullah Şii ordusunun ve hükümü altında bulunan arazilerin hepsinin idaresini Ubeydullah El Mehdi'ye devretti. Böylece Ubeydullah El Mehdi'nin fiilen imamlığı açığa çıktı ve halife unvanıni da alarak bu arazileri kendinin kurduğu Fatımiler Devleti hükümdarı olarak idareye başladı.
Fatımiler devleti kurulması ve idaresi
6 Ocak 910'da Ubeydullah El Mehdi Rakkada'ya bir büyük alayla girdi. Kendisi bir siyah ipek cübbe giymişti ve veliahtı olan oğlu El-Kaim' de portakal renkli ipekten cübbe giymişti. Hüküm ettiği arazilerde bulunan tüm Arap ve Berber kabile liderleri ona biat ettiler. Yeni kurulan Fatımiler Devleti'nde İslam şeriat kurallarının uygulanacağı ve bu kuralların yasaklarının hiç toleranssız uygulanacağı ilan edildi. 11 Ocak 910'da Ubeydullah El Mehdi "Müminlerin Komutanı" ve Halife olarak ilan edildi. Bu sırada Bağdat'ta Sünnilerin kabul ettiği bir Abbasi halifesi hüküm sürmekteydi ve böylece İslam tarihinde ilk defa iki halife aynı zamanda hüküm sürmeye başladılar. Kuzey Afrika'da en son Sünni Müslümanlara ait Aglebiler devleti böylece yıkıldı ve onun yerine İsmailiyye Şii İmamı ve halife unvanları ile Ubeydullah El Mehdi hükümdarlığı altında bir teokrasi idaresi ile yönetilen Fatımiler Devleti kuruldu.
Ubeydullah El Mahdi dinsel İmam ve Halife unvanlarını taşımaktaydı. Ubeydullah El Mehdi bunlar yanında dünyayı olarak devletini idareye başlamaya karar verdi. Ubeydullah El Mehdi'nin İfrikiye'ye gelmesine neden olan ve ordunun komutanı da olan dai Ebu Abdullah Şii onun sadece dinsel işlere bakacağını ve dünyevi işleri kendine bırakacağını sanmaktaydı. Fakat Ubeydullah El Mehdi kurulan devletin tüm idari dizginlerini ele alıp tüm devlet işleri ile yakından ilgilenmeye başladı. Bu nedenle birinci Fatımi hükümdar/halifesi ile dai Ebu Abdullah Şii'nin arası açıldı.
Ubeydullah El Mehdi özellikle devlet maliye işleri üzerine eğildi. Kurulmuş olan Berberi ordusunun askerlerinin dinsel kuralların gerektirdiğinden fazla kazanç yaptıklarını iddia etti. Bu nedenle askerlerin ganimet olarak aldıkları gelirlerin bir kısmını geri toplamak için askerlerin para ve malları üzerine haciz koydurdu ve bunları toplamak büyük çabalar harcamaya başladı. Bu da Fatımiler hükümdar/halifesi ile dai Ebu Abdullah Şii'nin arasının daha fazla açılmasına neden oldu. .
Ebu Abdullah Şii'nin kardeşi olan ve toplanmış ordunun komutanlarından olan Ebu Abbas, halife ile kardeşinin arasındaki problemleri açıkça etrafta konuşmaya ve halifeyi tenkit etmeye başladı. Özellikle halifenin tüm iktidar gücünü elinde teksif etmesini şiddetle yerdi. Açıkça yaptığı bu uluorta konuşmalar arasında Ebu Abbas halifenin kendi yanında oturarak halkın isteklerini dinlemesini ve halkın halifeden ne kadar hoşnutsuz kaldığını öğrenmesi gerektiğini açıkladığı halifenin casusları tarafından ona bildirildi. Bu Sultan-Halife Ubeydullah El Mehdi tarafından Ebu Abbas ve kardeşinin Halife'ye karşı sadakatlerinden şüphe edilmesine ve hatta Kutama berberleri arasında gayet ciddi bir ayaklanmaya önayak olacaklarına bir alamet olarak tefsir edildi. 18 Şubat 911'de, yeni devlet ve halifeliğin kurulmasından iki yıl sonra, halife Ubeydullah El Mehdi'nin emri üzerine, kendine büyük bir ülke vermiş olan, dai Ebu Abdullah bin Şii ve kardeşi Ebu Abbas bir suikastla öldürüldü. Fakat Ubeydullah El Mehdi, dai Ebu Abdullah bin Şii için büyük bir devlet cenaze töreni tertip ettirildi. Onun öldürülmesinin bir hata olduğu ifşa etti ve öldürülmesi gereken kişinin kardeşi Ebu Abbas olması gerektiğini de bildirdi. Berber kabileleri dai Ebu Abdullah bin Şii'nin öldürülmesi üzerine yer yer ayaklandılar. Bu kişinin yakın olduğu Kutama kabilesi mensupları dai'nin cenaze töreninde hoşnutsuzluklarını gösterdiler ama halifenin bunların tehditlerine aldırmayıp atı üzerinde onlar önüne gidip kabahatin Ebu Abbas'ta olduğunu ve dai'nin hiç kabahati olmayıp öldürülmesinin hatalı olduğunu bildirmesi onları yatıştırdı.
912'de oğlu El-Kaim'i veliaht ilan etti. Bu dönemde bazı Berberi kabileleri ve özellikle Hariciler ayaklanmalar yaptılar. Ama oğlu Kaim emri altında olan Fatımiler ordusu bu isyanları bastırmayı başardı.
Önce Sicilya, Fas ve Mısır sınırlarına kadar arazilerini genişletmeye koyuldu. Bu genişleme stratejisi Mısır'ı eline geçirmeyi de hedeflenmişti. Ubeydullah El Mehdi Mısır'a denizden hücum edebilmek için bir deniz donanması hazırlattı.
Sicilya adası 878'de Aglebiler tarafından Bizanslılardan ele geçirilmiş ve tipik bir Arap ülkesi olmuştu. Aglebiler devleti Ubeydullah El Mehdi tarafından ortadan kaldırılınca Sicilya'nın yönetilmesi de Fatımiler eline geçti. Belgelere göre Sicilya'daki ilk Fatımiler valisi Bin Ebu'l Favaris idi. Bu vali yerine 910'da Bin Ebu Hınzır tayin edildi. Bu vali Güney İtalya'daki limanlara ve sahil korsanlarına yaptığı hücumlarla ün yaptı. Fakat idaresinin halk için gayet zulümkar olması dolayısıyla 912'de Palermo ve Girgenti'de yaşayan Müslümanlar bu vali aleyhine bir isyan çıkardılar. Fatımiler Halifesi Ubeydullah El Mehdi bu isyana bir çare olarak isyancılarla müzakerelere girişti ve adaya Ali bin Ömer el-Balavi adlı bir yeni vali atadı. Fakat isyancılar bu valiyi de kabul etmeyip yerine kendilerinin tercih ettikleri Bin Kurhup'u vali olarak idare etmesine yol açtılar. Bin Kurhup'ta efektif olarak idaresi altında bulunan Sicilya adasını Fatımiler tabiliğinden çıkarttı ve Abbasi Halifesi Muktedir'e bağlı olduğunu ilan etti. Fakat sonra Girgenti'de yaşayan Berber asıllılar diğer Araplarla birleşip Bin Kurhup'a karşı isyan çıkartıp onu tutukladılar ve idam edilmek üzere Ubeydullah El Mehdi'ye gönderdiler. Bundan sonra küçük isyanlar olmakla beraber Sicilya adası Fatımilerin bir valiliği olarak idare edildi.
913'te veliaht olan El-Kaim bi-Amrillah komutasında bir deniz filosunu Mısır'a gönderdi. Bu filo Mısır'ın güney Akdeniz kıyılarına yöneldi. Önce (günümüzdeki Libya'da) Trablusgarp şehrinin eline geçirdi. Fakat sonra Mısır'daki Abbasiler valisinin direnişe geçeceği haberi gelince geri döndü.
914'te Libya'da Fatımiler Trablusgarp valisi olan Hubasa bin Yusuf komutasında bir ordu Libya'da doğuya doğru ilerledi. Sirte ve 'yi ellerine geçirdiler. 6 Şubat 914'te Barka (Bingazi) da Fatımiler eline geçti. Aynı yıl 7 Temmuz 914 veliaht El-Kaim komutasındaki büyük bir kara ordusu ile devlet merkezi olan Rakadda'dan ayrılarak Mısır'a askeri sefere geçti. Fakat Libya'da Fatımiler valisi olan Hubasa bin Yusuf daha El-Kaim'in ordusu kendine yetişmeden verilen emirlere de uymayarak 200 gemilik bir filo ile 27 Ağustos 914'te İskenderiye'yi eline geçirdi. El-Kaim'in Fatımiler ordusu karadan yürüyerek 4 Kasım'da ona İskenderiye'de yetişti. Fakat Fatımiler, Mısır'da Abbasiler valisinin merkezi olan Fustat'ta doğru daha ilerlemekteyken Emir Munis komutanlığında Bağdat'tan gönderilen takviyelerle gayet güçlenmiş olan Abbasiler ordusu ile çatışmaya girmekten kaçındılar. El-Kaim ve Hubasa komutasındaki Fatımi orduları geri çekilmek zorunda kaldılar. Ama El-Kaim Barka (Bingazi)'de bir ordu birliği bıraktı.
Ubeydullah El Mehdi önce Ağlabiler saray şehri olan Rakkada'yı başkenti yapmıştı. Sonradan Kayravan'dan 20 km kadar güney-doğuda olan bir sahilde kendi hükümdarlığı başşehri olarak kendi adını taşıyan Mehdiye adlı yeni bir şehir kurdurdu. Bu şehrin mevkii Gabes Körfezi üzerinde (günümüzde Susa ve Sfaks arasınsa bulunan) Endülüslü coğrafyacı el Bekri'nin sözleri ile denizi doldurma suretiyle elde edilen "suni bir platform" olan, yaklaşık 1.5 km< uzunlukta ve 0.75 km genişlikte küçük bir yarımada idi. Yeni şehrin sadece iki kale kapısı bulunmakta idi ve gayet kalın ve önce 8 (sonradan 8 daha eklenmiş) kulesi bulunan sarp surları vardı. Kale içinde saray, büyük evler, dükkânlar, depolar ve camiler bulunmaktaydı. Bu yarımadanın güney kısmına 916'da inşa edilmişti. Yedi yıl süren inşaat çalışmalarından sonra Ubeydullah el Mehdi yeni başkentinde 20 Şubat 921'de yapılan büyük bir törenle ikametini nakletti. Bu şehrin nüfusu beklenenden çok çabuk büyüdü ve daha Halife hayatta iken nüfus şehir surları içine sığmaz oldu ve Ubeydullah el Mehdi bu şehrin yanına Zavıla adlı bir peyk şehir de inşa ettirdi.
Yeni kurulan Mehdiye başkenti bir deniz limanı olup Mısır'a denizden bir istila hareketine üs olmaya gayet elverişli idi. 919'da veliaht El-Kaim, komutasında bir Fatımiler ordusu ile ikinci bir Mısır seferi yaptı. Yeni kurulan donanma da bu sefere katıldı. 5 Nisan 914'te ayrılan ordunun öncüleri 9 Temmuz 914'te İskenderiyye önlerine yetişti. El-Kaim İskenderiye'ye girmeden şehir kenarından geçerek Mısır içinde bulunan Abbasiler valilik merkezi Fustat'a gitmeye karar verdi. Fakat Abbasiler filosuna karşı, Fatımi ordusunu destekleyen Fatımiler filosu, içinde gayet deneyimli Bizans asıllı denizciler de bulunmasına rağmen, Rosetta'da yaptığı bir deniz savaşında mağlup düştü. Böylece Fatımiler ordusu için iaşe ve erzak tedariki imkansızlaştı. Fatımiler ordusu Fustas yakınlarına ilerledi ama Emir Munis komutasındaki Abbasiler ordusu birlikleri ile yapılan nispeten ufak çarpışmalarda Fatımiler birlikleri arka arkaya yenildiler. Bunun üzerine bu ikinci Mısır seferinde de El-Kaim Fatımiler ordusunu Barka (Bingazi)'ye doğru geri çekmek zorunda kaldı.
Bu sefer Halife Ubeydullah El Mahdi İfrikiye'nin doğusundaki Mağrip arazilerinde uğraşmak zorunda kaldı. 922'de bu Mağrip arazilerine eline geçirmek için bir askeri sefer gönderdi. Bu arazilerde kendi bağlı bir emirlik kurdurdu ama bu atanan emir bu arazileri kontrol edemedi. İberik yarımadasındaki Kurtuba'daki Endülüs Emevi Devleti bu bölgenin kuzeyinde ve Fas'taki İdrisiler bu bölgenin batısında ayaklanmalar çıkartarak Fatımilerin bu bölgeyi tümüyle ellerine geçirmelerine mani oldular.
Ubeydullah El Mehdi 4 Mart 934'te Mehdiye şehrinde öldü. Yerine Fatımiler Halifesi olarak oğlu El-Kaim bi-Amrillah geçti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ İsmaili Tarihi: Radi Abdullah (225-268/840-881) 16 Mayıs 2011[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Dış bağlantılar
- İIngilizce Wikipedia "Ubayd_Allah_al-Mahdi_Billah" maddesi 28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- "Ismaili History: Muhammed al-Mahdi (268-322/881-934)" 16 Mayıs 2011[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Mehdî (Fâtımî halifesi) Doğumu: 873 Ölümü: 934 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Kurucu | Fatımi Halifesi 909 - 934 | Sonra gelen El-Kaim Bi-Emrillah |
| Şii İslam unvanları | ||
| Önce gelen Razî Abdullâh İsmâ‘îl’îyye İmâmı | Onbirinci Mustâ‘lîyye/Nizâr’îyye Şîʿa İsmâ‘îlî İmâmı 881 - 934 | Sonra gelen El-Kaim Bi-Emrillah İsmâ‘îl’îyye İmâmı ve Fâtımî Halifesi |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ubeydullah el Mehdi Arapca عبيد الله المهدي veya sadece Mehdi 31 Temmuz 873 3 Mart 934 Fatimiler Devleti nin kurucusu ve ilk Ismaili imami Mehdi Ubeydullah El MehdiMehdi doneminde 926 da darp edilen altin Mehdiye Fatimi HalifesiHukum suresi909 3 Mart 934Sonra gelenKaim Fatimi halifesi Dogum31 Temmuz 873Olum3 Mart 934 MehdiyeHanedanFatimi HanedaniBabasiRazi AbdullahDiniSii Islam Ubeydullah El Mehdi 881 de olen Razi Abdullah Huseyin ibni ʿAhmed adi ile bilinen Ismaililer in gizlenen imami olan babasinin olumunden sonra Isma il iyye mezhebinin imamligina gecti HayatiHalife olmadan once Ubeydullah El Mehdi 31 Temmuz 873 te Asker i Mektum adi verilen bir kasabada dogdu Babasi gizlenen Onuncu Ismailiyye imami olan Razi Abdullah idi Abbasiler Devleti Bagdat ta kuruldugu zaman Ali ailesinden gelen ileri gelen Siiler Abbasiler devletinin kurucularina karsi dogrudan dogruya sahsi tehlike dogurduklari icin elemine edilmek hedefi ile cok siddetli sekilde aranmaya ve tutuklanmaya baslamislardi Bunun siyasi karmasiklik dolayisiyla Ismailiyye Sii Davah sinin kaybolmasini onlemek amaciyla Sekizinci Ismailiyye Imamindan sonra gelen imamlar gizlenen imam olarak davah larina devam etmislerdi Bu Imamlar Abbasi Devleti nin politik merkezinden ve onlarin politik iktidar guclerinden uzaklasmak icin Iran platosundan cekilmislerdi Fakat Ubeydullah El Mehdi nin babasi gizlenen Onuncu imam olan Razi Abdullah Sii Davah plan ve programinin daha kolayca devamini saglamak amaciyla yine de devlet otoritesinden gayet gizli olarak kalarak Suriye ye gecti Bati Suriye de bulunan sehrinde gizlenerek ve burayi Ismailiyye Siilerinin gizli merkezi yaparak Suriye den Ismailiyye Siiligini yaymak icin yapilan cabalari kontrol etmeye basladi Sonradan Fatimiler Devleti kurulmasina yol acan Davah uzerinde yaptigi faaliyetlerin basinda Ismailiyye mezhebi prensiplerini yaymak icin Yemen e adli gayet yetenekli bir gondermesi ve Kuzey Bati Afrika Magrip te Ifrikiye ye ozellikle Kutama kabileli Berberler arasina adli diger bir yetenekli dai gondermesi olmustu Aslen Kufeli bir Abbasi devleti memuru olan adli dai Kutama asiretinden olan Berberleri ile 892 de Hicaz a yaptigi Hac sirasindan tanismis ve onlarin Ifrikiye de hukum suren Aglabiler hukumdarlarindan cektikleri zulumden sikayetlerini firsat bilerek onlarin da daveti uzerine Magrib e dai olarak gitmisti 893 te Berber koyluleri asiretler toplulugundan olan arasinda yerlesip gayet basarili olarak bu koylulerin arasinda Ismailliye Sii mezhebini yaymaya baslamisti Siilige dondurtmus oldugu bu Berber asiretler toplulugundan asker toplayip bir guclu ordu kurmustu Bu asiret ordusu ile Ifrikiye sehirlerini birer birer eline gecirmeye basladi Sii Dai si olan Ebu Abdullah Sii bu fetihlerini Suriye de gizlenen Onbirinci Sii imami adina yapmaktaydi ve bu gelismeleri cok yaygin ve etken olan gizli Sii istihbarat hizmetini kullanarak gizlenen Sii imama eristirmekteydi Bu basarilar uzerine Salamiye deki gizlenen Ismailliyye Sii imamini Suriye den Ifrikiye ye davet etti Salamiya Suriye de Ismailiyye Sii gizlenen imami olarak bulunan Razi Abdullah oglu olan Razi Abdullah o sekiz yasina geldigi zaman olmustu Sekiz yasinda olan Ubeydullah El Mehdi Onbirinci Imam olarak kabul edilip Ismailliyye Siilerinin basina gecmisti Babasi Ismailiyye mezhebinin gizli organizasyonun idaresini oglu yetiskinlige erene kadar oglunun amcasi olan Said el Hayr in elinde bulmasini vasiyet etmisti Ubeydullah El Mehdi yetiskinlik yasina vardigi zaman amcasinin kizi ile evlilik yapti ve kendisine naiplik yapan amcasi da cok gecmeden oldu Bundan sonra Ismailiyye mezhebinin tum gizlenmis organizasyonu ve idaresi gizlenen On birinci imam olan Ubeydullah El Mehdi eline gecti Ubeydullah El Mehdi 299 a kadar Salamiye de bir zengin olarak yasayip gizli imam olarak Ismailiyye Sii faaliyetlerini planlayip kontrol etmekte iken kendine dis bileyen uc kardesin kendini oldurmeye kararli oldugu haberini aldi ve Suriye Karamatilerinin hucumlarina acikti Bu nedenle buradan ayrilamaya karar verdi Oglu ve 30 atli ile birlikte Salamaiye den ayrildi Humus a gecti ve oradan bir tuccar kiyafeti bir kervana katilip Tiberya yoluyla Ramla ya geldi Abbasilerin kendini gayet ciddice aradiklari haberini aldigi icin burada iki yil bir zengin tuccar gibi yasadi Sonra gizlice bir tuccar kiyafeti ile Suriye den ayrildi ve Misir a gecti Misir da Abbasiler valisi kendine Bagdat tan gizli imami tutuklamasi icin ciddi emirler gelmesine dayanarak once onu tutuklatti Ama onun gizlenen Ismailiyye Sii Imami oldugundan haberdar olmadigi ve Ubeydullah in kendini gayet inandirici sekilde alelade bir tuccar olduguna Valiyi ikna ettigi icin cok gecmeden Vali onu serbest birakti Ubeyydullah El Mehdi karadan bir kervanla Trablusgarb a gecti Buranin valisi kendini tutuklamaya calisti ama basaramadi Kacabilen Ubeydullah kervanini ikiye boldu Ebu Abbas adinda bir muridi Kayrevan a gecti ve orada Aglabiler hukumdari tarafindan tutuklandi ve yargilanip hapse atildi Ubeydullah el Mehdi ise Berberlerin Midrar kabilesine ait olan ya gecti ve oraya zengin bir tuccar gibi yerlesti Buranin hakimi olan Yasa bin Midrar ile iyi iliskiler kurdu Fakat Yasa hukumdari olan Ziyadet Allah tan aldigi bir mektuba dayanarak Ubeydullah El Mehdi yi 5 yil goz altinda tuttu Aglebiler Hukumdari Ziyadet Allah Ubeydullah i kurtarmak icin gelebilecek her tehlikeyi karsilamak icin idare merkezini Kayrevan Tunus tan gunumuzde Cezayir de bulunan Konstantin e nakletti Bir askeri hucuma karsi direnebilmek icin Bagdat taki Abbasi halifesi den askeri destek istedi ama halifenin bunu saglayacak mali ve askeri gucu bulunmamaktaydi Eylul de bazi Berber kabilelerine mensup askeri birlikler yakindaki Kaar Beleama ve Tubna kalelerini ellerine gecirdiler Bunu uzerine Aglebiler hukumdari tekrar merkezi olan Kayrevan yakinlarindaki Rakkada saray sehri kalesine cekildi 9 Mart 909 da Abdullah bin Sii nin ordusu ile Aglebiler ordusunu yakinlarinda buyuk bir maglubiyete ugratti Ifrikiye nin Aglabiler in baskenti olan gunumuzde Tunus ta bulunan Kayravan yakinlarinda bulunan saray sehri Rakkada da Ebu Abdullah El Sii komutasindaki Berber ordusu eline gecti ve bu arada Ifrikiye baskenti olarak kurulmus olan Kayravan da Fatimiler eline gecti 909 yilinda Ebu Abdullah Sii emri altindaki Berber ordusu ile Sijilmasa uzerine askeri sefere cikti Bu seferde bu ordu once yol uzerinde bulunan Hariciler hukumdarligi altinda bulunan Tahert devletini eline gecirdi Sonra ordu Sijilmasa yi hakim Yasa ile yapilan kucuk bir carpismada galip gelerek Sijilmasa yi eline gecirerek Ubeydullah El Mehdi yi oglunu ve maiyetini serbest birakti Bu ordunun komutani olan ve Ismaliyye daisi olarak Ifrikiye ye gelmis burayi hemen hemen eline gecirmis olan Ebu Abdullah Sii imami olarak saydigi Ubeydullah El Mehdi yi ilk defa burada gordu ve ona biat etti Ebu Abdullah Sii ordusunun ve hukumu altinda bulunan arazilerin hepsinin idaresini Ubeydullah El Mehdi ye devretti Boylece Ubeydullah El Mehdi nin fiilen imamligi aciga cikti ve halife unvanini da alarak bu arazileri kendinin kurdugu Fatimiler Devleti hukumdari olarak idareye basladi Fatimiler devleti kurulmasi ve idaresi 6 Ocak 910 da Ubeydullah El Mehdi Rakkada ya bir buyuk alayla girdi Kendisi bir siyah ipek cubbe giymisti ve veliahti olan oglu El Kaim de portakal renkli ipekten cubbe giymisti Hukum ettigi arazilerde bulunan tum Arap ve Berber kabile liderleri ona biat ettiler Yeni kurulan Fatimiler Devleti nde Islam seriat kurallarinin uygulanacagi ve bu kurallarin yasaklarinin hic toleranssiz uygulanacagi ilan edildi 11 Ocak 910 da Ubeydullah El Mehdi Muminlerin Komutani ve Halife olarak ilan edildi Bu sirada Bagdat ta Sunnilerin kabul ettigi bir Abbasi halifesi hukum surmekteydi ve boylece Islam tarihinde ilk defa iki halife ayni zamanda hukum surmeye basladilar Kuzey Afrika da en son Sunni Muslumanlara ait Aglebiler devleti boylece yikildi ve onun yerine Ismailiyye Sii Imami ve halife unvanlari ile Ubeydullah El Mehdi hukumdarligi altinda bir teokrasi idaresi ile yonetilen Fatimiler Devleti kuruldu Ubeydullah El Mahdi dinsel Imam ve Halife unvanlarini tasimaktaydi Ubeydullah El Mehdi bunlar yaninda dunyayi olarak devletini idareye baslamaya karar verdi Ubeydullah El Mehdi nin Ifrikiye ye gelmesine neden olan ve ordunun komutani da olan dai Ebu Abdullah Sii onun sadece dinsel islere bakacagini ve dunyevi isleri kendine birakacagini sanmaktaydi Fakat Ubeydullah El Mehdi kurulan devletin tum idari dizginlerini ele alip tum devlet isleri ile yakindan ilgilenmeye basladi Bu nedenle birinci Fatimi hukumdar halifesi ile dai Ebu Abdullah Sii nin arasi acildi Ubeydullah El Mehdi ozellikle devlet maliye isleri uzerine egildi Kurulmus olan Berberi ordusunun askerlerinin dinsel kurallarin gerektirdiginden fazla kazanc yaptiklarini iddia etti Bu nedenle askerlerin ganimet olarak aldiklari gelirlerin bir kismini geri toplamak icin askerlerin para ve mallari uzerine haciz koydurdu ve bunlari toplamak buyuk cabalar harcamaya basladi Bu da Fatimiler hukumdar halifesi ile dai Ebu Abdullah Sii nin arasinin daha fazla acilmasina neden oldu Ebu Abdullah Sii nin kardesi olan ve toplanmis ordunun komutanlarindan olan Ebu Abbas halife ile kardesinin arasindaki problemleri acikca etrafta konusmaya ve halifeyi tenkit etmeye basladi Ozellikle halifenin tum iktidar gucunu elinde teksif etmesini siddetle yerdi Acikca yaptigi bu uluorta konusmalar arasinda Ebu Abbas halifenin kendi yaninda oturarak halkin isteklerini dinlemesini ve halkin halifeden ne kadar hosnutsuz kaldigini ogrenmesi gerektigini acikladigi halifenin casuslari tarafindan ona bildirildi Bu Sultan Halife Ubeydullah El Mehdi tarafindan Ebu Abbas ve kardesinin Halife ye karsi sadakatlerinden suphe edilmesine ve hatta Kutama berberleri arasinda gayet ciddi bir ayaklanmaya onayak olacaklarina bir alamet olarak tefsir edildi 18 Subat 911 de yeni devlet ve halifeligin kurulmasindan iki yil sonra halife Ubeydullah El Mehdi nin emri uzerine kendine buyuk bir ulke vermis olan dai Ebu Abdullah bin Sii ve kardesi Ebu Abbas bir suikastla olduruldu Fakat Ubeydullah El Mehdi dai Ebu Abdullah bin Sii icin buyuk bir devlet cenaze toreni tertip ettirildi Onun oldurulmesinin bir hata oldugu ifsa etti ve oldurulmesi gereken kisinin kardesi Ebu Abbas olmasi gerektigini de bildirdi Berber kabileleri dai Ebu Abdullah bin Sii nin oldurulmesi uzerine yer yer ayaklandilar Bu kisinin yakin oldugu Kutama kabilesi mensuplari dai nin cenaze toreninde hosnutsuzluklarini gosterdiler ama halifenin bunlarin tehditlerine aldirmayip ati uzerinde onlar onune gidip kabahatin Ebu Abbas ta oldugunu ve dai nin hic kabahati olmayip oldurulmesinin hatali oldugunu bildirmesi onlari yatistirdi 912 de oglu El Kaim i veliaht ilan etti Bu donemde bazi Berberi kabileleri ve ozellikle Hariciler ayaklanmalar yaptilar Ama oglu Kaim emri altinda olan Fatimiler ordusu bu isyanlari bastirmayi basardi Once Sicilya Fas ve Misir sinirlarina kadar arazilerini genisletmeye koyuldu Bu genisleme stratejisi Misir i eline gecirmeyi de hedeflenmisti Ubeydullah El Mehdi Misir a denizden hucum edebilmek icin bir deniz donanmasi hazirlatti Sicilya adasi 878 de Aglebiler tarafindan Bizanslilardan ele gecirilmis ve tipik bir Arap ulkesi olmustu Aglebiler devleti Ubeydullah El Mehdi tarafindan ortadan kaldirilinca Sicilya nin yonetilmesi de Fatimiler eline gecti Belgelere gore Sicilya daki ilk Fatimiler valisi Bin Ebu l Favaris idi Bu vali yerine 910 da Bin Ebu Hinzir tayin edildi Bu vali Guney Italya daki limanlara ve sahil korsanlarina yaptigi hucumlarla un yapti Fakat idaresinin halk icin gayet zulumkar olmasi dolayisiyla 912 de Palermo ve Girgenti de yasayan Muslumanlar bu vali aleyhine bir isyan cikardilar Fatimiler Halifesi Ubeydullah El Mehdi bu isyana bir care olarak isyancilarla muzakerelere giristi ve adaya Ali bin Omer el Balavi adli bir yeni vali atadi Fakat isyancilar bu valiyi de kabul etmeyip yerine kendilerinin tercih ettikleri Bin Kurhup u vali olarak idare etmesine yol actilar Bin Kurhup ta efektif olarak idaresi altinda bulunan Sicilya adasini Fatimiler tabiliginden cikartti ve Abbasi Halifesi Muktedir e bagli oldugunu ilan etti Fakat sonra Girgenti de yasayan Berber asillilar diger Araplarla birlesip Bin Kurhup a karsi isyan cikartip onu tutukladilar ve idam edilmek uzere Ubeydullah El Mehdi ye gonderdiler Bundan sonra kucuk isyanlar olmakla beraber Sicilya adasi Fatimilerin bir valiligi olarak idare edildi 913 te veliaht olan El Kaim bi Amrillah komutasinda bir deniz filosunu Misir a gonderdi Bu filo Misir in guney Akdeniz kiyilarina yoneldi Once gunumuzdeki Libya da Trablusgarp sehrinin eline gecirdi Fakat sonra Misir daki Abbasiler valisinin direnise gececegi haberi gelince geri dondu 914 te Libya da Fatimiler Trablusgarp valisi olan Hubasa bin Yusuf komutasinda bir ordu Libya da doguya dogru ilerledi Sirte ve yi ellerine gecirdiler 6 Subat 914 te Barka Bingazi da Fatimiler eline gecti Ayni yil 7 Temmuz 914 veliaht El Kaim komutasindaki buyuk bir kara ordusu ile devlet merkezi olan Rakadda dan ayrilarak Misir a askeri sefere gecti Fakat Libya da Fatimiler valisi olan Hubasa bin Yusuf daha El Kaim in ordusu kendine yetismeden verilen emirlere de uymayarak 200 gemilik bir filo ile 27 Agustos 914 te Iskenderiye yi eline gecirdi El Kaim in Fatimiler ordusu karadan yuruyerek 4 Kasim da ona Iskenderiye de yetisti Fakat Fatimiler Misir da Abbasiler valisinin merkezi olan Fustat ta dogru daha ilerlemekteyken Emir Munis komutanliginda Bagdat tan gonderilen takviyelerle gayet guclenmis olan Abbasiler ordusu ile catismaya girmekten kacindilar El Kaim ve Hubasa komutasindaki Fatimi ordulari geri cekilmek zorunda kaldilar Ama El Kaim Barka Bingazi de bir ordu birligi birakti Ubeydullah El Mehdi once Aglabiler saray sehri olan Rakkada yi baskenti yapmisti Sonradan Kayravan dan 20 km kadar guney doguda olan bir sahilde kendi hukumdarligi bassehri olarak kendi adini tasiyan Mehdiye adli yeni bir sehir kurdurdu Bu sehrin mevkii Gabes Korfezi uzerinde gunumuzde Susa ve Sfaks arasinsa bulunan Enduluslu cografyaci el Bekri nin sozleri ile denizi doldurma suretiyle elde edilen suni bir platform olan yaklasik 1 5 km lt uzunlukta ve 0 75 km genislikte kucuk bir yarimada idi Yeni sehrin sadece iki kale kapisi bulunmakta idi ve gayet kalin ve once 8 sonradan 8 daha eklenmis kulesi bulunan sarp surlari vardi Kale icinde saray buyuk evler dukkanlar depolar ve camiler bulunmaktaydi Bu yarimadanin guney kismina 916 da insa edilmisti Yedi yil suren insaat calismalarindan sonra Ubeydullah el Mehdi yeni baskentinde 20 Subat 921 de yapilan buyuk bir torenle ikametini nakletti Bu sehrin nufusu beklenenden cok cabuk buyudu ve daha Halife hayatta iken nufus sehir surlari icine sigmaz oldu ve Ubeydullah el Mehdi bu sehrin yanina Zavila adli bir peyk sehir de insa ettirdi Yeni kurulan Mehdiye baskenti bir deniz limani olup Misir a denizden bir istila hareketine us olmaya gayet elverisli idi 919 da veliaht El Kaim komutasinda bir Fatimiler ordusu ile ikinci bir Misir seferi yapti Yeni kurulan donanma da bu sefere katildi 5 Nisan 914 te ayrilan ordunun onculeri 9 Temmuz 914 te Iskenderiyye onlerine yetisti El Kaim Iskenderiye ye girmeden sehir kenarindan gecerek Misir icinde bulunan Abbasiler valilik merkezi Fustat a gitmeye karar verdi Fakat Abbasiler filosuna karsi Fatimi ordusunu destekleyen Fatimiler filosu icinde gayet deneyimli Bizans asilli denizciler de bulunmasina ragmen Rosetta da yaptigi bir deniz savasinda maglup dustu Boylece Fatimiler ordusu icin iase ve erzak tedariki imkansizlasti Fatimiler ordusu Fustas yakinlarina ilerledi ama Emir Munis komutasindaki Abbasiler ordusu birlikleri ile yapilan nispeten ufak carpismalarda Fatimiler birlikleri arka arkaya yenildiler Bunun uzerine bu ikinci Misir seferinde de El Kaim Fatimiler ordusunu Barka Bingazi ye dogru geri cekmek zorunda kaldi Bu sefer Halife Ubeydullah El Mahdi Ifrikiye nin dogusundaki Magrip arazilerinde ugrasmak zorunda kaldi 922 de bu Magrip arazilerine eline gecirmek icin bir askeri sefer gonderdi Bu arazilerde kendi bagli bir emirlik kurdurdu ama bu atanan emir bu arazileri kontrol edemedi Iberik yarimadasindaki Kurtuba daki Endulus Emevi Devleti bu bolgenin kuzeyinde ve Fas taki Idrisiler bu bolgenin batisinda ayaklanmalar cikartarak Fatimilerin bu bolgeyi tumuyle ellerine gecirmelerine mani oldular Ubeydullah El Mehdi 4 Mart 934 te Mehdiye sehrinde oldu Yerine Fatimiler Halifesi olarak oglu El Kaim bi Amrillah gecti Ayrica bakinizFatimiler Fatimi halifeler listesiKaynakca Ismaili Tarihi Radi Abdullah 225 268 840 881 16 Mayis 2011 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Dis baglantilarIIngilizce Wikipedia Ubayd Allah al Mahdi Billah maddesi 28 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Ismaili History Muhammed al Mahdi 268 322 881 934 16 Mayis 2011 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Mehdi Fatimi halifesi Dogumu 873 Olumu 934Resmi unvanlarOnce gelen Kurucu Fatimi Halifesi 909 934 Sonra gelen El Kaim Bi EmrillahSii Islam unvanlariOnce gelen Razi Abdullah Isma il iyye Imami Onbirinci Musta liyye Nizar iyye Siʿa Isma ili Imami 881 934 Sonra gelen El Kaim Bi Emrillah Isma il iyye Imami ve Fatimi Halifesi