Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endülüs Emevîleri Devleti, Abbasilerin, Emevî hanedanına son vermesi ile 10. Emevi halifesi Hişam bin Abdülmelik'in torunu ve Muaviye bin Hişâm'in oğlu Abdurrahman'ın İspanya'ya giderek burada 756 yılında kurduğu devlettir.
Endülüs Emevî Devleti خلافة قرطبة (Arapça) Khilāfat Qurṭubah | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 929-1031 | |||||||||||||
 1000 yılında Endülüs Emevî Halifeliği | |||||||||||||
| Başkent | Córdoba | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | |||||||||||||
| Resmî din | İslam | ||||||||||||
| Hükûmet | Teokratik monarşi | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||
| 1000 | 600.000 km2 | ||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Cebelitarık (Birleşik Krallık) Fas Portekiz İspanya | ||||||||||||
Emevîler, İspanya'da tam bir İslam egemenliği kurmuşlardı. Ancak zamanla, başa geçen hükümdarlar cihadı bıraktı ve saraylarda sefa sürmeye başladılar.[] Taht kavgaları ve sevdaları, kardeş kanının dökülmesi sebebiyle yıkım dönemi başladı. Ülke çevresinde gelişen Hristiyan birlikler zamanla daha fazla güçlendi. Aragon kralı Ferdinand ile Kastilya kraliçesi I. İsabel'in evlenmesi ve ordularını birleştirmesi ile Hristiyanlar daha da güçlenmiş ve Yahudilerle Müslümanları Endülüs'ten çıkarmışlardır. Kemal Reis komutasında bir donanma ile kurtulan Yahudilerle Müslümanlar gemilerle doğuya getirilmişlerdir.
Endülüs Emevîleri'nin en parlak dönemi III. Abdurrahman (912-961) ve II. Hakem (961-976) zamanlarıdır. III. Abdurrahman, halife unvanını da kullanınca İslam tarihinde aynı anda Abbâsîler, Endülüs Emevîleri ve Fâtımîlerde olmak üzere ilk kez üç halife çıktı.
Kuruluşu
III. Abdurrahman, birlik ve barışın sağlanmasının ardından Fatimilere ve kuzeydeki İspanyol krallıklarına karşı mücadele etti. Léon ve Pamplona krallıkları, vergi ödemeyi kabul ederek onun himayesine girdi. Ayrıca, Kuzey Afrika'daki bazı Berberi kabileleriyle ittifak kurarak nüfuzunu genişletti. Bu başarılar, halifenin ününü artırdı ve Bizans ve Germen imparatorlarıyla siyasi ilişkiler kurulmasını sağladı. III. Abdurrahman, farklı ırklardan insanları devletin kapıları açarak "tek bir ümmet" oluşturmayı hedefledi ve eğitimin yaygınlaşmasını destekledi. Ayrıca Kurtuba'yı mimari eserlerle donattı ve Beytülmâl'in gelirlerini artırdı. III. Abdurrahman'ün ölümünün ardından oğlu II. Hakem yönetimi devraldı ve iç istikrarın yanı sıra dış ilişkilerde üstünlük sürdürüldü. II. Hakem döneminde başta bilim ve sanat olmak üzere birçok gelişme yaşandı ve Endülüs, İslam medeniyetinin merkezi haline geldi.
Toplumsal yapı
Endülüs, fetihten sonra Müslümanlar ve gayrimüslimler olmak üzere iki gruba ayrıldı. Müslümanlar ise Araplar, Berberîler, mevâlî, müvelledûn ve sakâlibe gibi farklı unsurlardan oluşuyordu. Araplar, fetihten yıkılışa kadar Endülüs'ün idari, sosyal ve ekonomik hayatını yönlendiren güç oldu. Bununla birlikte, Kayslar ve Yemenliler arasında asabiyet duygusu nedeniyle sürekli kabile çatışmaları yaşandı ve bu durum devletin otoritesini zayıflattı. Berberiler, fetihlerde önemli bir rol oynamalarına rağmen Araplar gibi idari hayatta etkili bir yer elde edemediler. Berberi kökenli askerlerin ağırlıklı olarak yer aldığı ordunun etkisi ise Gırnata'nın düşüşüne kadar devam etti. Araplar ve Berberiler arasında zaman zaman çatışmalar olsa da bu, kültürel bir alışverişe engel olmadı.
IX. yüzyılda Endülüs'te çoğunlukla müvelledûn adı verilen yerli Müslümanlar yaşıyordu. Arap toplulukları, müvelledûn gruplarından üstünlük iddiasıyla ilişkilerini bozmuş ve bu durum Arap-Müvelled düşmanlığına yol açmıştır. Müvelledler, kendi kültürel özelliklerini ve farklılıklarını uzun süre korumuşlardır. Ancak III. Abdurrahman döneminde, siyasi olayların etkisiyle müvelledlerin toplum içindeki konumu değişmiş ve dağılma sürecine girmişlerdir. Araplarla müvelledûn arasındaki düşmanlık, bazı edebi eserlerde de kendini göstermiştir. Müvelledülerden biri olan İbn Garsiyye, Arapları küçümseyen ve kendisini yücelten bir risale yazmıştır. Müslüman nüfusun bir başka unsuru da sacâlibe adı verilen kölelerdi ve bunlar Fransız, Alman, İtalyan gibi kökene sahip insanlardır.
Fetih döneminde, Hıristiyan ve Yahudi olan gayrimüslim toplum, Hıristiyanlar için "muâhidûn", "ehl-i zimme" veya "acem", Yahudiler için ise "muâhidûn" veya "seyahat" olarak adlandırılırdı. Bu topluluk, fetihler sonucunda yapılan antlaşmalar gereği, dinlerini, kiliselerini, geleneklerini ve can ve mal güvenliklerini koruma hakkına sahipti. Bunun karşılığında devlete cizye vergisi ödüyorlardı. Hıristiyan nüfus zamanla İslam kültüründen etkilendi ve Arapça'yı da kullanmaya başladı. Günlük yaşamlarında Müslümanları taklit ettiler ve "musta'rib" olarak adlandırıldılar. Hıristiyanlar, devletin çeşitli kurumlarında görevler üstlendiler ve idari, sosyal ve kültürel hayata katkıda bulundular. Evli olan Hıristiyan kadınlar dinlerini özgürce yaşayabildi. Hıristiyan ve Yahudi topluluklar, Arapça ve Latince bilmeleri ve İslam kültürünü tanımaları sayesinde Endülüs ile Hristiyan İspanya ve diğer Avrupa ülkeleri arasında kültürel bir köprü görevi gördüler. Yahudi cemaatinin de bu süreçte önemli bir rolü vardı. Vizigotlar dönemi sona erdiğinde bu dönüşüm hızlandı.
Endülüs toplumunda, kişinin hanedan başkanlığı dışında, herhangi bir kesimden olmasına rağmen üst makamlara yükselme imkanı vardı. Bununla birlikte, toplumda "hassa, âmme, abîd, a'yân" gibi farklı grupların olduğu bilinmektedir. Hassa, Arap, Berberi veya Mevali kökenli aristokrat ailelerdi ve genellikle vezirlik, valilik, komutanlık gibi yüksek görevler onlara verilirdi. A'yân ise zengin tüccarlar ve çiftlik sahiplerinden oluşuyor, âmmeler ise çoğunlukla Berberî, müvelledûn ve musta'riblerden oluşan küçük ticaret, çiftçilik, hayvancılık, balıkçılık gibi işler ile uğraşan kişilerdi.
Endülüs toplumunda zenginler, lüks ve ihtişam içinde yaşarlardı. Evleri genellikle iki katlı ve bahçeli olup içme suyu da bulunuyordu. Hükümdarlar ve devlet adamlarının sarayları, valilerin ve diğer idarecilerin kaldığı büyük konaklar büyük bir şehir merkezi gibi görev yapıyordu. Edebi ve bilimsel tartışmalar, av partileri ve oyunlar gibi etkinlikler hükümdarların ve zenginlerin evlerinde düzenlenirdi. Şehirlerde erkekler ve kadınlar için ayrı hamamlar bulunuyordu ve kadınlar genellikle sokaklarda serbestçe dolaşır, sohbet eder ve camilerde ibadetlerini gerçekleştirirlerdi.
Analiz
Sanat
Halifenin Madinat al-Zahra'dakiler gibi resmi atölyeleri, sarayda kullanılmak veya misafirlere, müttefiklere ve diplomatlara hediye olarak kullanılmak üzere sanatsal üretimi teşvik eden lüks ürünler üretti. Halifenin atölyelerinde üretilen birçok obje daha sonra Avrupa'daki müzelerin ve Hristiyan katedrallerinin koleksiyonlarına girdi. Bu dönemin en ünlü objeleri arasında bitkisel, figüratif ve epigrafik motiflerle oyulmuş fildişi kutular vardır. Hayatta kalan kayda değer örnekler arasında al-Mughira'nın Pyxis'i, Zamora'nın Pyxis'i ve Leyre Sandığı yer alır. Metal işi objeler de üretildi, bunlardan günümüze ulaşan en ünlü parçası, Madinat al'da yapılmış bir geyik şeklinde oyulmuş bronz bir çeşme musluğu olan "Cordoba Geyik". -Zahra ve Cordoba Arkeoloji Müzesi tarafından korunmaktadır. Benzer işçiliğin geyik şeklindeki diğer iki bronz örneği, Madrid'deki Ulusal Arkeoloji Müzesi'nde ve Doha'daki İslam Sanatları Müzesi'nde muhafaza edilmektedir. Hilafet'in yıkılmasından sonra fildişi ve ipek eşyaların üretimi büyük ölçüde dururken, daha sonraki dönemlerde deri ve seramik gibi diğer ortamlarda üretim devam etti.
Hükümdarlar listesi
Kurtuba Emevî Emirleri
- I. Abdurrahman, 756-788
- I. Hişam, 788–796
- I. Hakem, 796–822
- II. Abdurrahman, 822–852
- , 852–886
- , 886–888
- Abdullah bin Muhammed, 888–912
- III. Abdurrahman, 912–929
Kurtuba Emevî Halifeleri
- III. Abdurrahman, halife olarak, 929–961
- II. Hakem, 961–976
- II. Hişam, 976–1008
- , 1008–1009
- , 1009–1010
- II. Hişam, (ikinci kez), 1010–1012
- , (ikinci kez) 1012–1016
- , 1017
Emevî hanedanı yerine Hammûdiler'in gelmesi:
- , 1016–1018
- , 1018–1021
- , 1021–1023
- , 1023 (ikinci defa)
Emevîler'in tekrar hükümdarlığa geçmesi:
- , 1023–1024
- , 1024–1025
- Ara hükümdar Yahya bin Ali bin Hammud el-Mu'tali, 1025-1026
- III. Hişam, 1026–1031
Emevî hâlifelerinin soyağacı
Soyağacı renk anahtarı
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
- ^ Catlos, Brian A. (2018). Kingdoms of Faith: A New History of Islamic Spain (İngilizce). Oxford University Press. ISBN . 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". www.metmuseum.org. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
- ^ "Cervatillo de Madinat al-Zahra - Obras Singulares - Museo arqueológico y etnológico de Córdoba". www.museosdeandalucia.es. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
- ^ "Fountain spout - Discover Islamic Art - Virtual Museum". islamicart.museumwnf.org. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
- ^ . web.archive.org. 19 Nisan 2021. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
- ^ Fabrique. "The Collection". Museum of Islamic Art (İngilizce). 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Endulus Emevileri Devleti Abbasilerin Emevi hanedanina son vermesi ile 10 Emevi halifesi Hisam bin Abdulmelik in torunu ve Muaviye bin Hisam in oglu Abdurrahman in Ispanya ya giderek burada 756 yilinda kurdugu devlettir Endulus Emevi Devletiخلافة قرطبة Arapca Khilafat Qurṭubah929 10311000 yilinda Endulus Emevi HalifeligiBaskentCordobaYaygin dil ler Magrip Arapcasi Mozarapca Berberi dilleri Ortacag IbranicesiResmi dinIslamHukumetTeokratik monarsiTarihce III Abdurrahman in Cordoba Halifesi olmasinin ilani929 Dagilisi1031Yuzolcumu1000600 000 km2Nufus 100010 000 000Onculler ArdillarKurtuba EmirligiIdrisiler Badajoz EmirligiMurabitlarGunumuzdeki durumuCebelitarik Birlesik Krallik Fas Portekiz IspanyaEndulus Emevilerinin yaptirdigi Kurtuba Camii Emeviler Ispanya da tam bir Islam egemenligi kurmuslardi Ancak zamanla basa gecen hukumdarlar cihadi birakti ve saraylarda sefa surmeye basladilar kaynak belirtilmeli Taht kavgalari ve sevdalari kardes kaninin dokulmesi sebebiyle yikim donemi basladi Ulke cevresinde gelisen Hristiyan birlikler zamanla daha fazla guclendi Aragon krali Ferdinand ile Kastilya kralicesi I Isabel in evlenmesi ve ordularini birlestirmesi ile Hristiyanlar daha da guclenmis ve Yahudilerle Muslumanlari Endulus ten cikarmislardir Kemal Reis komutasinda bir donanma ile kurtulan Yahudilerle Muslumanlar gemilerle doguya getirilmislerdir Endulus Emevileri nin en parlak donemi III Abdurrahman 912 961 ve II Hakem 961 976 zamanlaridir III Abdurrahman halife unvanini da kullaninca Islam tarihinde ayni anda Abbasiler Endulus Emevileri ve Fatimilerde olmak uzere ilk kez uc halife cikti KurulusuIII Abdurrahman birlik ve barisin saglanmasinin ardindan Fatimilere ve kuzeydeki Ispanyol kralliklarina karsi mucadele etti Leon ve Pamplona kralliklari vergi odemeyi kabul ederek onun himayesine girdi Ayrica Kuzey Afrika daki bazi Berberi kabileleriyle ittifak kurarak nufuzunu genisletti Bu basarilar halifenin ununu artirdi ve Bizans ve Germen imparatorlariyla siyasi iliskiler kurulmasini sagladi III Abdurrahman farkli irklardan insanlari devletin kapilari acarak tek bir ummet olusturmayi hedefledi ve egitimin yayginlasmasini destekledi Ayrica Kurtuba yi mimari eserlerle donatti ve Beytulmal in gelirlerini artirdi III Abdurrahman un olumunun ardindan oglu II Hakem yonetimi devraldi ve ic istikrarin yani sira dis iliskilerde ustunluk surduruldu II Hakem doneminde basta bilim ve sanat olmak uzere bircok gelisme yasandi ve Endulus Islam medeniyetinin merkezi haline geldi Toplumsal yapiEndulus fetihten sonra Muslumanlar ve gayrimuslimler olmak uzere iki gruba ayrildi Muslumanlar ise Araplar Berberiler mevali muvelledun ve sakalibe gibi farkli unsurlardan olusuyordu Araplar fetihten yikilisa kadar Endulus un idari sosyal ve ekonomik hayatini yonlendiren guc oldu Bununla birlikte Kayslar ve Yemenliler arasinda asabiyet duygusu nedeniyle surekli kabile catismalari yasandi ve bu durum devletin otoritesini zayiflatti Berberiler fetihlerde onemli bir rol oynamalarina ragmen Araplar gibi idari hayatta etkili bir yer elde edemediler Berberi kokenli askerlerin agirlikli olarak yer aldigi ordunun etkisi ise Girnata nin dususune kadar devam etti Araplar ve Berberiler arasinda zaman zaman catismalar olsa da bu kulturel bir alisverise engel olmadi IX yuzyilda Endulus te cogunlukla muvelledun adi verilen yerli Muslumanlar yasiyordu Arap topluluklari muvelledun gruplarindan ustunluk iddiasiyla iliskilerini bozmus ve bu durum Arap Muvelled dusmanligina yol acmistir Muvelledler kendi kulturel ozelliklerini ve farkliliklarini uzun sure korumuslardir Ancak III Abdurrahman doneminde siyasi olaylarin etkisiyle muvelledlerin toplum icindeki konumu degismis ve dagilma surecine girmislerdir Araplarla muvelledun arasindaki dusmanlik bazi edebi eserlerde de kendini gostermistir Muvelledulerden biri olan Ibn Garsiyye Araplari kucumseyen ve kendisini yucelten bir risale yazmistir Musluman nufusun bir baska unsuru da sacalibe adi verilen kolelerdi ve bunlar Fransiz Alman Italyan gibi kokene sahip insanlardir Fetih doneminde Hiristiyan ve Yahudi olan gayrimuslim toplum Hiristiyanlar icin muahidun ehl i zimme veya acem Yahudiler icin ise muahidun veya seyahat olarak adlandirilirdi Bu topluluk fetihler sonucunda yapilan antlasmalar geregi dinlerini kiliselerini geleneklerini ve can ve mal guvenliklerini koruma hakkina sahipti Bunun karsiliginda devlete cizye vergisi oduyorlardi Hiristiyan nufus zamanla Islam kulturunden etkilendi ve Arapca yi da kullanmaya basladi Gunluk yasamlarinda Muslumanlari taklit ettiler ve musta rib olarak adlandirildilar Hiristiyanlar devletin cesitli kurumlarinda gorevler ustlendiler ve idari sosyal ve kulturel hayata katkida bulundular Evli olan Hiristiyan kadinlar dinlerini ozgurce yasayabildi Hiristiyan ve Yahudi topluluklar Arapca ve Latince bilmeleri ve Islam kulturunu tanimalari sayesinde Endulus ile Hristiyan Ispanya ve diger Avrupa ulkeleri arasinda kulturel bir kopru gorevi gorduler Yahudi cemaatinin de bu surecte onemli bir rolu vardi Vizigotlar donemi sona erdiginde bu donusum hizlandi Endulus toplumunda kisinin hanedan baskanligi disinda herhangi bir kesimden olmasina ragmen ust makamlara yukselme imkani vardi Bununla birlikte toplumda hassa amme abid a yan gibi farkli gruplarin oldugu bilinmektedir Hassa Arap Berberi veya Mevali kokenli aristokrat ailelerdi ve genellikle vezirlik valilik komutanlik gibi yuksek gorevler onlara verilirdi A yan ise zengin tuccarlar ve ciftlik sahiplerinden olusuyor ammeler ise cogunlukla Berberi muvelledun ve musta riblerden olusan kucuk ticaret ciftcilik hayvancilik balikcilik gibi isler ile ugrasan kisilerdi Endulus toplumunda zenginler luks ve ihtisam icinde yasarlardi Evleri genellikle iki katli ve bahceli olup icme suyu da bulunuyordu Hukumdarlar ve devlet adamlarinin saraylari valilerin ve diger idarecilerin kaldigi buyuk konaklar buyuk bir sehir merkezi gibi gorev yapiyordu Edebi ve bilimsel tartismalar av partileri ve oyunlar gibi etkinlikler hukumdarlarin ve zenginlerin evlerinde duzenlenirdi Sehirlerde erkekler ve kadinlar icin ayri hamamlar bulunuyordu ve kadinlar genellikle sokaklarda serbestce dolasir sohbet eder ve camilerde ibadetlerini gerceklestirirlerdi AnalizSanatHalifenin Madinat al Zahra dakiler gibi resmi atolyeleri sarayda kullanilmak veya misafirlere muttefiklere ve diplomatlara hediye olarak kullanilmak uzere sanatsal uretimi tesvik eden luks urunler uretti Halifenin atolyelerinde uretilen bircok obje daha sonra Avrupa daki muzelerin ve Hristiyan katedrallerinin koleksiyonlarina girdi Bu donemin en unlu objeleri arasinda bitkisel figuratif ve epigrafik motiflerle oyulmus fildisi kutular vardir Hayatta kalan kayda deger ornekler arasinda al Mughira nin Pyxis i Zamora nin Pyxis i ve Leyre Sandigi yer alir Metal isi objeler de uretildi bunlardan gunumuze ulasan en unlu parcasi Madinat al da yapilmis bir geyik seklinde oyulmus bronz bir cesme muslugu olan Cordoba Geyik Zahra ve Cordoba Arkeoloji Muzesi tarafindan korunmaktadir Benzer isciligin geyik seklindeki diger iki bronz ornegi Madrid deki Ulusal Arkeoloji Muzesi nde ve Doha daki Islam Sanatlari Muzesi nde muhafaza edilmektedir Hilafet in yikilmasindan sonra fildisi ve ipek esyalarin uretimi buyuk olcude dururken daha sonraki donemlerde deri ve seramik gibi diger ortamlarda uretim devam etti Hukumdarlar listesiKurtuba Emevi Emirleri I Abdurrahman 756 788 I Hisam 788 796 I Hakem 796 822 II Abdurrahman 822 852 852 886 886 888 Abdullah bin Muhammed 888 912 III Abdurrahman 912 929Kurtuba Emevi Halifeleri III Abdurrahman halife olarak 929 961 II Hakem 961 976 II Hisam 976 1008 1008 1009 1009 1010 II Hisam ikinci kez 1010 1012 ikinci kez 1012 1016 1017 Emevi hanedani yerine Hammudiler in gelmesi 1016 1018 1018 1021 1021 1023 1023 ikinci defa Emeviler in tekrar hukumdarliga gecmesi 1023 1024 1024 1025 Ara hukumdar Yahya bin Ali bin Hammud el Mu tali 1025 1026 III Hisam 1026 1031Emevi halifelerinin soyagaciSoyagaci renk anahtari Osman bin Affan 644 656 Emevi Devleti Halifeleri 661 750 Endulus Emevileri Emirleri 756 929 Endulus Emevileri Halifeleri 929 1031 Ayrica bakinizEmeviler CevherilerKaynakca Arsivlenmis kopya 18 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2020 Catlos Brian A 2018 Kingdoms of Faith A New History of Islamic Spain Ingilizce Oxford University Press ISBN 978 1 78738 003 5 18 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2022 Arsivlenmis kopya www metmuseum org 31 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2022 Cervatillo de Madinat al Zahra Obras Singulares Museo arqueologico y etnologico de Cordoba www museosdeandalucia es 18 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2022 Fountain spout Discover Islamic Art Virtual Museum islamicart museumwnf org 26 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2022 web archive org 19 Nisan 2021 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ekim 2022 Fabrique The Collection Museum of Islamic Art Ingilizce 18 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2022