Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Plasenta (döleşi), anne ve fetüse ait iki dolaşım sistemini birbirinden ayıran bir organdır.
Plasenta kelimesi, Latince kek, Yunanca πλακόεντα/πλακοῦντα plakóenta/plakoúnta, πλακόεις/πλακούς plakóeis/plakoús, "düz, levha benzeri ", kökeninden gelir. Türkçede Umay sözcüğü plasenta anlamına gelir.
Bir sperm tarafından döllenen yumurta hücresi (zigot) ikiye, dörde ve sonra sekize bölünerek hızla büyümeye başlar. Bunun için yüklü miktarda besine ihtiyaç duyar. Besin maddelerini anneden alabilmek için, embriyo hücrelerinden bir kısmı plasentayı oluştururlar. Plasenta anneyle bebek arasındaki besin, oksijen ve diğer maddelerin alışverişini sağlayan yapıdır. Plasenta yeni hücre gruplarının yani dokuların oluşması için gerekli olan besinleri ve oksijeni özenle seçer ve bunları bebeğe taşırken, atık maddeleri ayırarak onları da annenin vücuduna gönderir.
Rahmin içi, fetüsü koruyan amniyon sıvısı ile kaplıdır. Amniyon sıvısı olmadan bir bebeğin anne karnında gelişmesi mümkün değildir. Bu sıvı sayesinde, hem anne ve bebek birbirlerinden faydalanırlar hem de korunmuş olurlar. 12 haftalık olduğunda ceninin kendi kan dolaşım sistemi gelişmiştir. Ancak oksijen ve besinlerin alımı, karbondioksit ve atıkların gönderilmesi için hâlen annesine bağımlıdır. İki dolaşım sistemi arasındaki değiş tokuş kanlar karışmadan gerçekleşmelidir, yoksa sonuç ölümcül olabilir.
Yapısı
İnsanlarda, plasenta yaklaşık olarak 22 cm uzunluğunda ve 2–2.5 cm kalınlığında, en kalın kısmı ortası ve kenarlara doğru incelen geçici bir organdır.
Genellikle 500 gram ağırlığındadır ve koyu kırmızımsı-mavi veya açık kırmızı bir renge sahiptir. Fetüse 55–60 cm uzunluğundaki kordon ile bağlıdır. Kordonda iki umbilikal arter ve bir ven bulunur.
Umbilikal kordon, içerisine diskodial bir şekilde bağlanır.
Plasentanın yüzeyinden dallanan damarlar, hücrelerin kalın olduğu bir tabakayla kaplı bir ağ içerisine bölünerek girerler. Bunun sonucunda villöz ağaç yapıcıkları oluşur. Anne tarafında bu villöz ağaç yapıları "Kotiledon" denilen loblara dönüşür. İnsan plasentası disk şeklindedir ancak bu biçim diğer memeliler arasında farklılık gösterir.
Plasentanın işlevi
Plasenta anne ve bebeğe ait iki dolaşım sistemini iyi bir şekilde ayırır. Gazlar, besin maddeleri ve atıklar anne ve ceninin kanları arasında değiş tokuş edilir. Fakat amniyon sıvısı ve ayrı dolaşım sisteminden oluşan bu fiziksel bariyerler bebeğin hayatta kalması için yeterli değildir. Bunlar ancak kısmen başarılı olabilir.
Plasenta, fetomaternal bir organ olarak iki bileşenden meydana gelmiş bir sistemdir
- : fetüsü oluşturan aynı blastokistden meydana gelen fetal plasenta
- : annenin rahim dokusu duvarından köken alan plasenta
Plasentanın yapısına daha yakından bakıldığında, bu duvarı oluşturan trofoblast hücrelerinin kan için özel olarak tasarlanmış bir bariyer oluşturdukları görülür. Embriyo, annenin dokularıyla çok yakın bir bağlantı içindedir. Bir yandan anneden gelen kanın içindeki maddelerle beslenirken, bir yandan da annenin savunma hücrelerinin tehdidi altındadır. Çünkü embriyo annenin vücudunda düşman kabul edilebilecek yabancı bir madde gibidir. Dolayısıyla besinlerle birlikte anne kanındaki savunma hücrelerinin embriyoya ulaşmaması son derece önemlidir. Ancak plasenta, annenin kanında bulunan fetüsün tarafına geçmesini engelleyen özel bir tasarıma sahiptir. Annenin kanından alınan oksijen, besin maddeleri ve mineraller bu ince aralıklardan geçerek fetüse ulaşır. Ama savunma hücreleri daha büyük oldukları için bu aralıklardan geçmeyi başaramazlar.
Plasentadan geçen Moleküller
IgG antikorları; anne karnından fetüse koruma sağlayan IgG, insan plasenta yoluyla geçebilir. 20. haftada başlar, 24'te tamamen bulunur. Bu antikorlar annenin uzun vadeli humoral bağışıklığının, karbon bir kopyası olarak yeni doğanı doğumdan sonraki ilk aylarda korur.
Plasenta, koryonik villusun sinsityal tabakasından hamilelik sırasında önemli olan hormonları da salgılar:
İnsan Koryonik Gonadotropin (hCG), yerleşmeden kısa süre sonra anne kanı ve idrarında bulunur. 10-12. haftaya kadar artar ve 16-18. haftadan sonra sabit hale gelir.
İnsan Plasental Laktojen (hPL), anne için laktasyon hazırlığı yapar, maternal glikozu, protein ve yağ seviyelerini fetüse göre düzenler. Seviyesi plasentanın boyutunu arttırır.
Östrojen, hamile olmayan kadınlara göre 3 kat fazla salgılanır. Göğüs, uterusun genişlemesine neden olur.
Progesteron, endometriyal hattın belirlenmesi için gereklidir. Bu hormon miyotometriyal kasılmaları düşürmek için gebelikte yüksek seviyelerde salınır.
Lotus Doğumu ve Plasenta
Lotus doğumu, bebeğin kordonunun hemen kesilmemesi ve doğumdan sonraki birkaç gün hem kordona hem plasentaya bağlı olarak yaşaması olayıdır. Bu şekilde bebeğin plasentada ve kordon kanındaki tüm besinleri bebeğin alması sağlanır, ancak günlerce süren işlemlerde olası enfeksiyon risklerini göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
Kaynakça
- ^ Henry George Liddell, Robert Scott, "A Greek-English Lexicon", at Perseus 5 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "placenta" 30 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Online Etymology Dictionary.
- ^ "Examination of the placenta". 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015.
- ^ "Placental Structure and Classification". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015.
- ^ "Definitions of placental- related terms". 1 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar
- Plasenta Bariyeri ve İlaçlar 6 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Placenta 4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., gynob.com, with quotes from , 18th Edition, F. Gary Cunningham, M.D., Paul C. MacDonald, M.D., Norman F. Grant, M.D., Appleton & Lange, Publishers.
| Wikimedia Commons'ta Plasenta ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisözlük'te placenta ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Plasenta dolesi anne ve fetuse ait iki dolasim sistemini birbirinden ayiran bir organdir Gelismekte olan plasentaya kordonla bagli olan bir fetusun anne karnindaki goruntusu Plasenta kelimesi Latince kek Yunanca plakoenta plakoῦnta plakoenta plakounta plakoeis plakoys plakoeis plakous duz levha benzeri kokeninden gelir Turkcede Umay sozcugu plasenta anlamina gelir Bir sperm tarafindan dollenen yumurta hucresi zigot ikiye dorde ve sonra sekize bolunerek hizla buyumeye baslar Bunun icin yuklu miktarda besine ihtiyac duyar Besin maddelerini anneden alabilmek icin embriyo hucrelerinden bir kismi plasentayi olustururlar Plasenta anneyle bebek arasindaki besin oksijen ve diger maddelerin alisverisini saglayan yapidir Plasenta yeni hucre gruplarinin yani dokularin olusmasi icin gerekli olan besinleri ve oksijeni ozenle secer ve bunlari bebege tasirken atik maddeleri ayirarak onlari da annenin vucuduna gonderir Rahmin ici fetusu koruyan amniyon sivisi ile kaplidir Amniyon sivisi olmadan bir bebegin anne karninda gelismesi mumkun degildir Bu sivi sayesinde hem anne ve bebek birbirlerinden faydalanirlar hem de korunmus olurlar 12 haftalik oldugunda ceninin kendi kan dolasim sistemi gelismistir Ancak oksijen ve besinlerin alimi karbondioksit ve atiklarin gonderilmesi icin halen annesine bagimlidir Iki dolasim sistemi arasindaki degis tokus kanlar karismadan gerceklesmelidir yoksa sonuc olumcul olabilir YapisiInsanlarda plasenta yaklasik olarak 22 cm uzunlugunda ve 2 2 5 cm kalinliginda en kalin kismi ortasi ve kenarlara dogru incelen gecici bir organdir Genellikle 500 gram agirligindadir ve koyu kirmizimsi mavi veya acik kirmizi bir renge sahiptir Fetuse 55 60 cm uzunlugundaki kordon ile baglidir Kordonda iki umbilikal arter ve bir ven bulunur Umbilikal kordon icerisine diskodial bir sekilde baglanir Plasentanin yuzeyinden dallanan damarlar hucrelerin kalin oldugu bir tabakayla kapli bir ag icerisine bolunerek girerler Bunun sonucunda villoz agac yapiciklari olusur Anne tarafinda bu villoz agac yapilari Kotiledon denilen loblara donusur Insan plasentasi disk seklindedir ancak bu bicim diger memeliler arasinda farklilik gosterir Plasentanin isleviPlasentayi anlatan bir cizim Plasenta anne ve bebege ait iki dolasim sistemini iyi bir sekilde ayirir Gazlar besin maddeleri ve atiklar anne ve ceninin kanlari arasinda degis tokus edilir Fakat amniyon sivisi ve ayri dolasim sisteminden olusan bu fiziksel bariyerler bebegin hayatta kalmasi icin yeterli degildir Bunlar ancak kismen basarili olabilir Plasenta fetomaternal bir organ olarak iki bilesenden meydana gelmis bir sistemdir fetusu olusturan ayni blastokistden meydana gelen fetal plasenta annenin rahim dokusu duvarindan koken alan plasenta Plasentanin yapisina daha yakindan bakildiginda bu duvari olusturan trofoblast hucrelerinin kan icin ozel olarak tasarlanmis bir bariyer olusturduklari gorulur Embriyo annenin dokulariyla cok yakin bir baglanti icindedir Bir yandan anneden gelen kanin icindeki maddelerle beslenirken bir yandan da annenin savunma hucrelerinin tehdidi altindadir Cunku embriyo annenin vucudunda dusman kabul edilebilecek yabanci bir madde gibidir Dolayisiyla besinlerle birlikte anne kanindaki savunma hucrelerinin embriyoya ulasmamasi son derece onemlidir Ancak plasenta annenin kaninda bulunan fetusun tarafina gecmesini engelleyen ozel bir tasarima sahiptir Annenin kanindan alinan oksijen besin maddeleri ve mineraller bu ince araliklardan gecerek fetuse ulasir Ama savunma hucreleri daha buyuk olduklari icin bu araliklardan gecmeyi basaramazlar Plasentadan gecen Molekuller IgG antikorlari anne karnindan fetuse koruma saglayan IgG insan plasenta yoluyla gecebilir 20 haftada baslar 24 te tamamen bulunur Bu antikorlar annenin uzun vadeli humoral bagisikliginin karbon bir kopyasi olarak yeni dogani dogumdan sonraki ilk aylarda korur Plasenta koryonik villusun sinsityal tabakasindan hamilelik sirasinda onemli olan hormonlari da salgilar Insan Koryonik Gonadotropin hCG yerlesmeden kisa sure sonra anne kani ve idrarinda bulunur 10 12 haftaya kadar artar ve 16 18 haftadan sonra sabit hale gelir Insan Plasental Laktojen hPL anne icin laktasyon hazirligi yapar maternal glikozu protein ve yag seviyelerini fetuse gore duzenler Seviyesi plasentanin boyutunu arttirir Ostrojen hamile olmayan kadinlara gore 3 kat fazla salgilanir Gogus uterusun genislemesine neden olur Progesteron endometriyal hattin belirlenmesi icin gereklidir Bu hormon miyotometriyal kasilmalari dusurmek icin gebelikte yuksek seviyelerde salinir Dogumdan sonra kordonu hemen kesilmemis ve plasentadan beslenmekte olan bir bebek Lotus Dogumu ve PlasentaLotus dogumu bebegin kordonunun hemen kesilmemesi ve dogumdan sonraki birkac gun hem kordona hem plasentaya bagli olarak yasamasi olayidir Bu sekilde bebegin plasentada ve kordon kanindaki tum besinleri bebegin almasi saglanir ancak gunlerce suren islemlerde olasi enfeksiyon risklerini goz onunde bulundurmak gerekmektedir Kaynakca Henry George Liddell Robert Scott A Greek English Lexicon at Perseus 5 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde placenta 30 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Etymology Dictionary Examination of the placenta 16 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2015 Placental Structure and Classification 21 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2015 Definitions of placental related terms 1 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2015 Dis baglantilarPlasenta Bariyeri ve Ilaclar 6 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Placenta 4 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde gynob com with quotes from 18th Edition F Gary Cunningham M D Paul C MacDonald M D Norman F Grant M D Appleton amp Lange Publishers Wikimedia Commons ta Plasenta ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisozluk te placenta ile ilgili tanim bulabilirsiniz