Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vandallar Savaşı, Haziran 533 - Mart 534 döneminde Bizans İmparatorluğu ile Vandal Krallığı arasında yapılan, Vandal Krallığı'nın yenilip ortadan kaldırılması ile sonuçlanan ve çoğunluğu modern Tunus'ta yer alan savaştır. Bu savaş kendini tüm Roma İmparatoru olarak gören Bizans İmparatoru (veya Doğu Roma İmparatoru) I. Justinianus'un Batı Roma İmparatorluğu'nun batıdaki arazileri tekrar eski sınırlarına kadar eline geçirmek amacı ile giriştiği bir seri muharebeden oluşan savaşların ilki idi.
| Vandallar Savaşı (533-534) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Justinianus'un antik Roma İmparatorluğu Kuzey Afrika ve Sardinya adası arazilerini tekrar ele geçirme seferi | |||||||||
 Vandallar Savaşı askeri kampanyaları haritası | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Bizans İmparatorluğu | Vandal Krallığı | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Belisarius | Gelimer | ||||||||
Germen asıllı olup Kavimler Göçü sırasında Avrupa'da İspanya'ya göç eden Vandallar Batı Roma İmparatorluğu elinde bulunan Kuzey Afrika'ya (özellikle eski Kartaca ve modern Tunus'a) 5. yüzyıl başında göçüp; bu arazileri ellerine geçirip burada Kartaca merkezli bir bağımsız Vandal Krallığı kurmuşlardı. Vandal Krallığı'nın ilk kralı olan Genserik gayet güçlü bir donanma kurup donattı. Bu güçlü donanma ile Akdeniz sahillerine korsan saldırıları düzenlemeye başladı. 465'te bu donanma ile Roma şehrini vurdu ve talan etti. 468 kendisine saldırmak amacı ile imparatorluğun hazırladığı gayet büyük bir istila ordusunu mağlup edip dağıttı. Genserik'in ölümünden sonra Doğu Roma İmparatorluğu ile Vandal Krallığı arasındaki ilişkiler daha barışçıl oldu. Ancak Vandalların İsa'nın tanrısallığının inkâr eden Aryanizm mezhebine gayet koyu bir inançla bağlanmaları ve bu mezhebe karşı Kalkedon Konsili ile ortaya çıkmış Hristiyanlığa inanan bu arazilerde yerleşmiş olan halka zaman zaman din değiştirmek için dinsel baskılar ve zulümler yapmaları dolayısıyla Vandallar ve Bizans İmparatorluğu'nun arası çatışmalı idi.
530'de Kartaca'da ortaya çıkan bir saray komplosu ile Bizans yanlısı olana Vandal Kralı Hilderik bu krallık tahtından indirildi ve yerine onun kuzeni olan Gelimer Vandal Kralı yapıldı. Bizans İmparatoru olan I. Justinianus bunu Vandal Krallığı'na müdahale etmek için bir fırsat olarak gördü. İmparatorI. Justinianus'un sekreteri olan ünlü tarihçi Procopius Savaşlar hakkında adlı bu zamanda hazırladığı Bizans İmparatorluk Tarihi kitabında bundan sonraki gelişmeleri gayet detaylı olarak Kitap III-IV'de vermiştir.
Justinianus 532'de doğuda Sasaniler'e karşı imparatorluk sınırlarını güvenceye alabilmişti. Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı'na saldırıda bulunmak ve onların yönettiği arazileri tekrar Roma idaresi altına almak hedefi idi. Bunun için birçok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazırlamaya başladı ve bu ordu komutanlığına kendine yakın olan Belisarius'u getirdi. Bu sırada I. Justinianus teşviki ve hatta direkt desteği ile Vandal Krallığı'nın uçlarında bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adası Kartaca'daki merkezi idareye karşı isyana başladı. Bu isyanlarla uğraşıp bunları bastırmak için yeni kral Gelimer Vandal donanmasının büyük bir filosunu ve ordunun büyük bir kısmını kardeşi Tzazon komutasına vererek bu eyaletlere gönderdi. Bu ayaklanmalarla uğraşmakta olan Vandal kralının Bizanslıların savaş hazırlıklarından dikkatini ayırmasına neden olduğu gibi ayaklanmayı bastırmak için gönderilen deniz filosu ve ordu kısmı Vandal Krallığı'nın Bizans ordu ve donanmasına karşı savunma gücünü epeyce zayıflattı.
Bizans İmparatorluğu'nun Vandal Krallığı'nı istila etme sefer ordusu ve donanması Konstantinopolis'ten Haziran 533 sonlarında ayrıldı. Bu sefer donanması ve ordusu ve Yunan yarımadası kıyılarından güney İtalya sahillerinden dolanarak Kartaca'ya yakın Afrika sahiline "Kaputvada" mevkine Eylül başında erişip karaya çıkmaya başladı. Bu çıkartma Vandal Kralı Gelimer'e büyük bir sürpriz oldu. Vandal Kralı Gelimer geride kalan ordusu yanında, Kartaca ve etrafından yeni asker topladı ve Bizans ordusu ile 13 Eylül 533'te Kartaca yakınlarında Ad Decimum Muharebesi'ne girişti. Bu muharabeden önce Kral Gelimer gayet ayrıntılı bir plan yaparak, kardeşlerini iki koldan yanlardan düşmanın arkasına geçirip Bizans ordusu sarmaya almak ve imha etmeyi öngörmüştü. Fakat Bizans ordusunun Hun asıllı ticari askerlerden oluşan bir güçlü birliği bu iki kola sırayla üstün gelerek ve komutanlarını öldürerek bu planın uygulanmasını önlediler. Gelimer ve Vandal ordusu Kartaca'yı da Bizanslılara bırakarak kaçtı.
Tam bu sırada kralın kardeşi Tzazon Sardinya'dan ordusu ile Tunus'a döndü. Vandallar Kral Gelimer ve kardeşi Tzazon komutasında Aralık'ta tekrar Kartaca'ya doğru ilerlemeye başladılar. Bizanslılar ordusu ve Vandal Krallığı ordusu bu sefer Kartaca'nın 50 km batısında Tricamarum Muharebesi'ne giriştiler. Bizans süvarileri yaptıkları taarruzların üçüncüsünde kralın kardeşi ve ortak Vandal komutanı olan Tzazon'u öldürdüler. Moralini kaybeden Kral Gelimer muharabe meydanından kaçarak bir uzak ve sapa yollu bir dağ kalesine sığındı. Burada Bizans güçleri tarafında blokaja uğratıldı. 534 ilkbaharında Vandal Kralı Gelimer Bizans güçlerine teslim oldu.
Belisarius eline geçirmiş olduğu Vandal Krallığı hazinesi ve esir olmuş Vandal Kralı Gelimer ile birlikte Konstantinopolis'e geri döndü. Kendisine gayet şatafatlı antik Roma usulü bir "Zafer Alayı" tertip edildi. Eski antik Roma eyaleti olan Kuzey Afrika'nın Vandal Krallığı yönetimi altında bulunan kısmı Bizans İmparatorluğu'na bağlandı ve "Afrika praetoria idaresi" adı verilerek bir Bizans eyaleti oldu.
Fakat Mavritanyalı, (sonradan Mağribi veya Moro adı verilen) kabileleri antik Roma devletine bağlı olmakla beraber Vandal Krallığı'na gayet zayıf olarak bağlı idiler ve hemen hemen kendi kendilerini yönetmekte idiler. Bizanslıların Afrika praetoria idaresi bu kabilelere Bizans yönetimini uygulamayı çalışmaya başlayınca bu kabilelerin büyük bir direnişi ile karşılaştı. Bu valilik bu direnişi yapan kabilelerle sonradan (Moro Savaşları) adı verilen bir savaş yapıp asker zoru ile onları Bizans yönetimi altına alması ancak 548'de mümkün olabildi.
Arka plan
Vandal Krallığı'nın kurulması
533'te kadar Vandal-Bizans ilişkileri
Savaş
Belisarius'un Afrika'ya ordusu ve gemilerle gitmesi
Kartaca üzerine ilerleme ve Ad Decimum Muharebesi
Belisarius'un Kartaca'ya girişi ve Gelimer'in karşı taarruzu
Tricamarum Muharebesi ve Gelimer'in teslim olması
Savaş sonuçları
Belisarius'un zafer kutlamaları
Afrika'da Bizans yönetim sisteminin kurulması ve Afrika praetoria idaresi Savaşları
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Vandallar Savaşı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Klasik referans
- Prokopius, De Bellis (Savaşlar hakkında), "Kitap III-IV De Bello Vandalico",
Modern referanslar
- Edward Gibbons, History of the Decline and Fall of the Roman Empire Cilt. IV, Bölümler 41 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . & 43 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Bury, John Bagnell (1923) History of the Later Roman Empire Cilt. I ve II New York:Macmillan and Co. [url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/home.html 9 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .] (İngilizce)
- Hughes, Ian (2009). Belisarius:The Last Roman General (İngilizce). Yardley, PA: Westholme Publishing, LLC. ISBN .
- Norwich, John Julius (1999), Byzantium The Early Centuries, Londra:Penguin Books Ltd. (İngilizce) s. 213-244
- Diehl, Charles (1896). L'Afrique Byzantine. Histoire de la Domination Byzantine en Afrique (533–709) Paris: Ernest Leroux (Fransızca)
- Hughes, Ian (2009). Belisarius: The Last Roman General. Yardley, PA: Westholme Publishing, LLC. . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vandallar Savasi Haziran 533 Mart 534 doneminde Bizans Imparatorlugu ile Vandal Kralligi arasinda yapilan Vandal Kralligi nin yenilip ortadan kaldirilmasi ile sonuclanan ve cogunlugu modern Tunus ta yer alan savastir Bu savas kendini tum Roma Imparatoru olarak goren Bizans Imparatoru veya Dogu Roma Imparatoru I Justinianus un Bati Roma Imparatorlugu nun batidaki arazileri tekrar eski sinirlarina kadar eline gecirmek amaci ile giristigi bir seri muharebeden olusan savaslarin ilki idi Vandallar Savasi 533 534 I Justinianus un antik Roma Imparatorlugu Kuzey Afrika ve Sardinya adasi arazilerini tekrar ele gecirme seferiVandallar Savasi askeri kampanyalari haritasiTarihHaziran 533 Mart 534 MSBolgeModern Libya Tunus ve dogu Cezayir SardinyaSonucBizans Imparatorlugu nun kesin zaferiCografi DegisikliklerVandal Kralligi nin Bizans Imparatorlugu tarafindan isgal edilip kaldirilmasi Afrika praetoria idaresi kurulmasiTaraflarBizans ImparatorluguVandal KralligiKomutanlar ve liderlerBelisariusGelimer Germen asilli olup Kavimler Gocu sirasinda Avrupa da Ispanya ya goc eden Vandallar Bati Roma Imparatorlugu elinde bulunan Kuzey Afrika ya ozellikle eski Kartaca ve modern Tunus a 5 yuzyil basinda gocup bu arazileri ellerine gecirip burada Kartaca merkezli bir bagimsiz Vandal Kralligi kurmuslardi Vandal Kralligi nin ilk krali olan Genserik gayet guclu bir donanma kurup donatti Bu guclu donanma ile Akdeniz sahillerine korsan saldirilari duzenlemeye basladi 465 te bu donanma ile Roma sehrini vurdu ve talan etti 468 kendisine saldirmak amaci ile imparatorlugun hazirladigi gayet buyuk bir istila ordusunu maglup edip dagitti Genserik in olumunden sonra Dogu Roma Imparatorlugu ile Vandal Kralligi arasindaki iliskiler daha bariscil oldu Ancak Vandallarin Isa nin tanrisalliginin inkar eden Aryanizm mezhebine gayet koyu bir inancla baglanmalari ve bu mezhebe karsi Kalkedon Konsili ile ortaya cikmis Hristiyanliga inanan bu arazilerde yerlesmis olan halka zaman zaman din degistirmek icin dinsel baskilar ve zulumler yapmalari dolayisiyla Vandallar ve Bizans Imparatorlugu nun arasi catismali idi 530 de Kartaca da ortaya cikan bir saray komplosu ile Bizans yanlisi olana Vandal Krali Hilderik bu krallik tahtindan indirildi ve yerine onun kuzeni olan Gelimer Vandal Krali yapildi Bizans Imparatoru olan I Justinianus bunu Vandal Kralligi na mudahale etmek icin bir firsat olarak gordu ImparatorI Justinianus un sekreteri olan unlu tarihci Procopius Savaslar hakkinda adli bu zamanda hazirladigi Bizans Imparatorluk Tarihi kitabinda bundan sonraki gelismeleri gayet detayli olarak Kitap III IV de vermistir Justinianus 532 de doguda Sasaniler e karsi imparatorluk sinirlarini guvenceye alabilmisti Kuzey Afrika daki Vandal Kralligi na saldirida bulunmak ve onlarin yonettigi arazileri tekrar Roma idaresi altina almak hedefi idi Bunun icin bircok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazirlamaya basladi ve bu ordu komutanligina kendine yakin olan Belisarius u getirdi Bu sirada I Justinianus tesviki ve hatta direkt destegi ile Vandal Kralligi nin uclarinda bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adasi Kartaca daki merkezi idareye karsi isyana basladi Bu isyanlarla ugrasip bunlari bastirmak icin yeni kral Gelimer Vandal donanmasinin buyuk bir filosunu ve ordunun buyuk bir kismini kardesi Tzazon komutasina vererek bu eyaletlere gonderdi Bu ayaklanmalarla ugrasmakta olan Vandal kralinin Bizanslilarin savas hazirliklarindan dikkatini ayirmasina neden oldugu gibi ayaklanmayi bastirmak icin gonderilen deniz filosu ve ordu kismi Vandal Kralligi nin Bizans ordu ve donanmasina karsi savunma gucunu epeyce zayiflatti Bizans Imparatorlugu nun Vandal Kralligi ni istila etme sefer ordusu ve donanmasi Konstantinopolis ten Haziran 533 sonlarinda ayrildi Bu sefer donanmasi ve ordusu ve Yunan yarimadasi kiyilarindan guney Italya sahillerinden dolanarak Kartaca ya yakin Afrika sahiline Kaputvada mevkine Eylul basinda erisip karaya cikmaya basladi Bu cikartma Vandal Krali Gelimer e buyuk bir surpriz oldu Vandal Krali Gelimer geride kalan ordusu yaninda Kartaca ve etrafindan yeni asker topladi ve Bizans ordusu ile 13 Eylul 533 te Kartaca yakinlarinda Ad Decimum Muharebesi ne giristi Bu muharabeden once Kral Gelimer gayet ayrintili bir plan yaparak kardeslerini iki koldan yanlardan dusmanin arkasina gecirip Bizans ordusu sarmaya almak ve imha etmeyi ongormustu Fakat Bizans ordusunun Hun asilli ticari askerlerden olusan bir guclu birligi bu iki kola sirayla ustun gelerek ve komutanlarini oldurerek bu planin uygulanmasini onlediler Gelimer ve Vandal ordusu Kartaca yi da Bizanslilara birakarak kacti Tam bu sirada kralin kardesi Tzazon Sardinya dan ordusu ile Tunus a dondu Vandallar Kral Gelimer ve kardesi Tzazon komutasinda Aralik ta tekrar Kartaca ya dogru ilerlemeye basladilar Bizanslilar ordusu ve Vandal Kralligi ordusu bu sefer Kartaca nin 50 km batisinda Tricamarum Muharebesi ne giristiler Bizans suvarileri yaptiklari taarruzlarin ucuncusunde kralin kardesi ve ortak Vandal komutani olan Tzazon u oldurduler Moralini kaybeden Kral Gelimer muharabe meydanindan kacarak bir uzak ve sapa yollu bir dag kalesine sigindi Burada Bizans gucleri tarafinda blokaja ugratildi 534 ilkbaharinda Vandal Krali Gelimer Bizans guclerine teslim oldu Belisarius eline gecirmis oldugu Vandal Kralligi hazinesi ve esir olmus Vandal Krali Gelimer ile birlikte Konstantinopolis e geri dondu Kendisine gayet satafatli antik Roma usulu bir Zafer Alayi tertip edildi Eski antik Roma eyaleti olan Kuzey Afrika nin Vandal Kralligi yonetimi altinda bulunan kismi Bizans Imparatorlugu na baglandi ve Afrika praetoria idaresi adi verilerek bir Bizans eyaleti oldu Fakat Mavritanyali sonradan Magribi veya Moro adi verilen kabileleri antik Roma devletine bagli olmakla beraber Vandal Kralligi na gayet zayif olarak bagli idiler ve hemen hemen kendi kendilerini yonetmekte idiler Bizanslilarin Afrika praetoria idaresi bu kabilelere Bizans yonetimini uygulamayi calismaya baslayinca bu kabilelerin buyuk bir direnisi ile karsilasti Bu valilik bu direnisi yapan kabilelerle sonradan Moro Savaslari adi verilen bir savas yapip asker zoru ile onlari Bizans yonetimi altina almasi ancak 548 de mumkun olabildi Arka planVandal Kralligi nin kurulmasi 533 te kadar Vandal Bizans iliskileriSavasBelisarius un Afrika ya ordusu ve gemilerle gitmesi Kartaca uzerine ilerleme ve Ad Decimum Muharebesi Belisarius un Kartaca ya girisi ve Gelimer in karsi taarruzu Tricamarum Muharebesi ve Gelimer in teslim olmasiSavas sonuclariBelisarius un zafer kutlamalari Afrika da Bizans yonetim sisteminin kurulmasi ve Afrika praetoria idaresi SavaslariAyrica bakinizI Justinianus Vandal Kralligi Ad Decimum Muharebesi Tricamarum MuharebesiKaynakcaDis baglantilarWikimedia Commons ta Vandallar Savasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Klasik referans Prokopius De Bellis Savaslar hakkinda Kitap III IV De Bello Vandalico Latince 1 Latince Yunanca ve Ingilizce 2 Modern referanslar Edward Gibbons History of the Decline and Fall of the Roman Empire Cilt IV Bolumler 41 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde amp 43 20 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Bury John Bagnell 1923 History of the Later Roman Empire Cilt I ve II New York Macmillan and Co url http penelope uchicago edu Thayer E Roman Texts secondary BURLAT home html 9 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Hughes Ian 2009 Belisarius The Last Roman General Ingilizce Yardley PA Westholme Publishing LLC ISBN 978 1 59416 528 3 Norwich John Julius 1999 Byzantium The Early Centuries Londra Penguin Books Ltd ISBN 0 14 011447 5 Ingilizce s 213 244 Diehl Charles 1896 L Afrique Byzantine Histoire de la Domination Byzantine en Afrique 533 709 Paris Ernest Leroux Fransizca Hughes Ian 2009 Belisarius The Last Roman General Yardley PA Westholme Publishing LLC ISBN 978 1 59416 528 3 Ingilizce