Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Kasım 2014) |
Vehhabîlik (Arapça: الوهابية, al-Wahhābiyyah) ya da Vahhabizm,İslam'a bağlı Sünni-Hanbelî mezhebinin bir altkolu olan ve 18'inci asırda Muhammed bin Abdülvehhâb tarafından başlatılmış fikir akımıdır. Muhammed bin Abdülvehhâb kendi düşüncelerini Kur'an ve Hadislerde olmayan her şeyin reddi, esas İslam'a dönüş olarak tanımlar. Abdülvehhâb'ın etkilendiği İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel gibi İslam alimlerinin düşüncelerinin ve şirk olarak görülen şeylere karşı duruşlarının etkisi Vehhabîlik akımında baskındır. Vahhabi(zm) terimi Abdülvehhâb'ın şahsı tarafından kullanılmadı, hatta bazı taraftarları "Selefî" terimini kullanmayı tercih ederek "Vahhabi" kullanımını reddederler. Bunun bir sebebi ise Muhammed bin Abdülvehhâb'ın yeni bir İslam yorumu getirmediği ve esas İslam'ı, Ahmed bin Hanbel'i takip ederek tekrar canlandırdığı düşüncesidir. Vehhabîlik tanımlamasını nadir olarak benimseyen Vehhabîler olsa da, sıklıkla bu mezhepte olmayanlar tarafından onları tanımlama amacıyla kullanılır.
Tarihçe
Vahhabilik veya Selefilik hareketinin Osmanlılar için önemli bir sorun durumuna gelmesi üzerine II. Mahmud, Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'yı sorunu çözmekle görevlendirdi. Mehmet Ali Paşa, oğlu Tosun Paşa komutasındaki orduyla Mekke, Medine ve Taif'i Vahhabilerin elinden kurtardı (1812-1813). Daha sonra bizzat Emir Abdülaziz’in üzerine yürüdü. Emir Abdülaziz’in ölümü (1814) üzerine Vahhabiler ağır bir yenilgiye uğradı. Nihayet Mehmet Ali Paşa'nın kumandanı İbrahim Paşa, Abdülaziz’in yerine geçen oğlu Abdullah ve çocuklarını esir ederek İstanbul’a gönderdi. Bunların İstanbul’da asılarak öldürülmeleri (17.12.1819) ile Vahhabilik hareketinin ilk dönemi kapandı.
Savaş sırasında kaçarak kurtulmayı başaran Suud hanedanından Türki bin Abdullah, Necd bölgesinde yeniden faaliyete girişerek 1821'den 1891'e kadar sürecek ikinci Vahhabi devletini kurmayı başardı. Daha sonraları bir takım çekişmeler olmuşsa da Suud hanedanından Abdülaziz bin Suud, Vahhabi devletini yeniden kurdu (1901). Hindistan İngiliz yönetiminin de desteğini sağlayan Abdülaziz bin Suud 26 Aralık 1916 tarihli anlaşma ile İngilizlerce Necd, , Katif, ve kendisine bağlı diğer bölgelerin hükümdarı olarak tanındı. Bu anlaşmaya göre Abdülaziz, bu yerleri kendisinden sonra miras yoluyla çocuklarına bırakacak ve kendisinin seçtiği veliaht da İngilizlere bağlı kalacaktı. Osmanlıların yenik düşmesiyle sonuçlanan I. Dünya Savaşı’nın arkasından Vahhabiler Hail, Taif, Mekke, Medine ve Cidde'yi de ele geçirdiler (1921-1926). Abdülaziz bin Suud, Necd ve Hicaz Kralı olarak kabul edildi (1926). 20 Mayıs 1927 tarihinde İngiltere ile yapılan Cidde anlaşmasının arkasından da tam bağımsızlığını ilan etti. Böylece Abdülaziz bin Suud, Suudi Arabistan Kralı olarak tüm Hicaz’ı egemenliği altına aldı. Bu devlet, Suudi Arabistan Krallığı adıyla varlığını sürdürmektedir.
İtikatları
Vahhabiliğin din anlayışı, Muhammed bin Abdülvahhab'ın üzerinde önemle durduğu tevhid (Allah’ın birlenmesi) konusundaki yorumu çevresinde toplanır. Muhammed bin Abdülvahhab'a göre tevhid, kullukta Allah’ı bir tanımaktır. Tevhid kelimesini (Lâ ilâhe illallâh) söylemek Allah'tan başka tapınılan şeyleri tanıdıkça bir anlam taşımaz. Allah kalple, dille ve davranışlarla birlenmelidir. Bunlardan birisinin eksik olması durumunda kişi Müslüman olamaz. Tevhid üçe ayrılır. İlki, Allah’ı isim ve sıfatlarında birlemek (tevhid-i esma ve sıfat), ikincisi Allah’ı Rabb’lıkta birlemek (tevhid-i rububiyet), üçüncüsü de Allah’ı ilahlığında birlemektir (tevhid-i uluhiya). Allah’ı bu üç biçimde birleme, ancak amellerle mümkündür. Buna göre Kur'an ve Sünnetin dışında emir ve yasak tanımamak, İslâm Peygamberi’nin döneminde bulunmayan şeyleri ve tevessülü terk ederek Allah’ı birlemek gerekir. Bu tevhide ameli tevhid denir. Herhangi bir hüküm koyucu tanımak, Allah'tan başkasından yardım dilemek, Peygamber için bile olsa, Allah dışındaki bir varlık için kurban kesmek, adakta bulunmak kişiyi küfre düşürür, can ve mal dokunulmazlığını ortadan kaldırır.
Tevhit anlayışları
Bu tevhit anlayışının getirdiği önemli sonuçlar vardır. Bunlardan birisi, Peygamber'den şefaat talebinde bulunulamayacağıdır. Şefaat, Allah'a özel bir haktır. Bu nedenle Peygamber'den doğrudan şefaat talep etmek, onu Allah'a ortak tutmaktır. Nitekim Arap paganlar da Allah’ı kabul ettikleri halde, melekleri, putları şefaatçi kabul ettikleri için müşrik olmuşlardır. Şefaat inancı gibi yaygın olan tevessül inancı da şirktir. Tevessül inancı, daha çok mutasavvıflar arasında yaygındır. Bir takım şeyhlerin, velilerin hem hayatlarında, hem de öldükten sonra tasarruf sahibi olduklarına inanılmakta, onların himmetleri dilenmekte ve Allah'tan şefaat dilenmesi için aracı kılınmaktadırlar. Bu da açık bir şirktir. Çünkü Allah'ın yaratmada, yönetmede, tasarruf etmede, işleri düzenleme ve belirlemede ortağı yoktur.
Bidatlar meselesi
Vahhabiliğin en önemli özelliklerinden birisi de bid'atlar karşısındaki tutumudur. Muhammed bin Abdülvahhab'a göre Kur'an ve Sünnet'te olmayan her şey bid'attır. Bir bid'at çıkaran melundur ve çıkardığı şey reddedilmelidir. Bid'atların çoğu insanları şirke düşürmektedir. Bunların başında mezarlar, türbeler ve bunların ziyaretleri gelir. Mezarlarda yapılan ibadetler şirktir. Sevap umarak Peygamberin kabrini ziyaret bile şirke neden olabilir. Şirke neden olmamaları için, mezar ziyaretleri, türbe yapımı kesin olarak yasaklanmalıdır. Ölülere niyaz, tevessül, falcılara, müneccimlere inanmak, Peygamber'in anısını yüceltmek, Muhammed'in hırkasını ve Muhammed'in sakalını ziyaret etmek, Allah'tan başkasına ibadet etmek, şirk koşmaktır.
Mevlit toplantıları düzenlemek, bu toplantılarda mevlit okumak, sünnet ya da nafile namazlar kılmak yasaklanmalıdır. Göz değmemesi için nazar boncuğu takmak, muska takınmak, ağaç, tas vb. şeyleri kutsal saymak, bir hastalık ya da beladan kurtulmak, güzel görünmek vb. için boncuk, ip, hamayi gibi şeyler takınmak, sihir, büyü, yıldız falı gibi şeylere inanmak, iyi kişilere, velilere tazimde bulunmak, onlara dua etmek, onlardan yardım dilemek gibi şeyler de tamamıyla şirke neden olan bidatlardandır. Riya için namaz kılmak, iyi insan gibi görünerek çıkar sağlamak da şirktir. Cami ve mescitlerin süslenmesi, minare yapılması da terk edilmesi gereken bidatlardır.
İtikatlarının gereği olarak tahrip edilen mezarlar
-
![image]()
El-Bâki'nin Abdülaziz el-Suud tarafından 1925'te tahrip edilmeden önceki durumu. -
![image]()
Hasan ibn Ali'nin mezarınında bulunduğu El-Bâki. -
![image]()
1998'de tahribata uğrayan Amine bint-i Vehb'in mezarı. -
![image]()
Hatice bint-i Huveylid'in yok edilen eski mezarı. -
![image]()
Medine'deki Bâki Mezarlığı'nın tahribattan sonraki yeni hali.
Ayrıca bakınız
- İslam mezhepleri
- Şeyh’ûl-İslâm Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyyet’ûl-Harrânî (Selef’îyye)
- Yaşar Nuri Öztürk, İslâm Nasıl Yozlaştırıldı? Vahyin Dinî'nden Sapmalar, Hurafeler, Bid'atlar
- Mehmet Ali Büyükkara, İhvan'dan Cüheyman'a Suudi Arabistan ve Vehhabîlik, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2004.
Kaynakça
- ^ . history-hub. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ . TDV İslam Ansiklopedisi. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
- ^ DeLong-Bas 2004, ss. 123–24. "Wahhabism has become [...] a blanket term for any Islamic movement that has an apparent tendency toward misogyny, militantism, extremism, or strict and literal interpretation of the Quran and hadith."
- ^ Commins 2006, s. vi. "wahhabism"
- ^ History of the Cemetery of Jannat al-Baqi[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Islam konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Kasim 2014 Vehhabilik Arapca الوهابية al Wahhabiyyah ya da Vahhabizm Islam a bagli Sunni Hanbeli mezhebinin bir altkolu olan ve 18 inci asirda Muhammed bin Abdulvehhab tarafindan baslatilmis fikir akimidir Muhammed bin Abdulvehhab kendi dusuncelerini Kur an ve Hadislerde olmayan her seyin reddi esas Islam a donus olarak tanimlar Abdulvehhab in etkilendigi Ibn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel gibi Islam alimlerinin dusuncelerinin ve sirk olarak gorulen seylere karsi duruslarinin etkisi Vehhabilik akiminda baskindir Vahhabi zm terimi Abdulvehhab in sahsi tarafindan kullanilmadi hatta bazi taraftarlari Selefi terimini kullanmayi tercih ederek Vahhabi kullanimini reddederler Bunun bir sebebi ise Muhammed bin Abdulvehhab in yeni bir Islam yorumu getirmedigi ve esas Islam i Ahmed bin Hanbel i takip ederek tekrar canlandirdigi dusuncesidir Vehhabilik tanimlamasini nadir olarak benimseyen Vehhabiler olsa da siklikla bu mezhepte olmayanlar tarafindan onlari tanimlama amaciyla kullanilir TarihceVahhabilik veya Selefilik hareketinin Osmanlilar icin onemli bir sorun durumuna gelmesi uzerine II Mahmud Misir Valisi Kavalali Mehmed Ali Pasa yi sorunu cozmekle gorevlendirdi Mehmet Ali Pasa oglu Tosun Pasa komutasindaki orduyla Mekke Medine ve Taif i Vahhabilerin elinden kurtardi 1812 1813 Daha sonra bizzat Emir Abdulaziz in uzerine yurudu Emir Abdulaziz in olumu 1814 uzerine Vahhabiler agir bir yenilgiye ugradi Nihayet Mehmet Ali Pasa nin kumandani Ibrahim Pasa Abdulaziz in yerine gecen oglu Abdullah ve cocuklarini esir ederek Istanbul a gonderdi Bunlarin Istanbul da asilarak oldurulmeleri 17 12 1819 ile Vahhabilik hareketinin ilk donemi kapandi Savas sirasinda kacarak kurtulmayi basaran Suud hanedanindan Turki bin Abdullah Necd bolgesinde yeniden faaliyete giriserek 1821 den 1891 e kadar surecek ikinci Vahhabi devletini kurmayi basardi Daha sonralari bir takim cekismeler olmussa da Suud hanedanindan Abdulaziz bin Suud Vahhabi devletini yeniden kurdu 1901 Hindistan Ingiliz yonetiminin de destegini saglayan Abdulaziz bin Suud 26 Aralik 1916 tarihli anlasma ile Ingilizlerce Necd Katif ve kendisine bagli diger bolgelerin hukumdari olarak tanindi Bu anlasmaya gore Abdulaziz bu yerleri kendisinden sonra miras yoluyla cocuklarina birakacak ve kendisinin sectigi veliaht da Ingilizlere bagli kalacakti Osmanlilarin yenik dusmesiyle sonuclanan I Dunya Savasi nin arkasindan Vahhabiler Hail Taif Mekke Medine ve Cidde yi de ele gecirdiler 1921 1926 Abdulaziz bin Suud Necd ve Hicaz Krali olarak kabul edildi 1926 20 Mayis 1927 tarihinde Ingiltere ile yapilan Cidde anlasmasinin arkasindan da tam bagimsizligini ilan etti Boylece Abdulaziz bin Suud Suudi Arabistan Krali olarak tum Hicaz i egemenligi altina aldi Bu devlet Suudi Arabistan Kralligi adiyla varligini surdurmektedir ItikatlariVahhabiligin din anlayisi Muhammed bin Abdulvahhab in uzerinde onemle durdugu tevhid Allah in birlenmesi konusundaki yorumu cevresinde toplanir Muhammed bin Abdulvahhab a gore tevhid kullukta Allah i bir tanimaktir Tevhid kelimesini La ilahe illallah soylemek Allah tan baska tapinilan seyleri tanidikca bir anlam tasimaz Allah kalple dille ve davranislarla birlenmelidir Bunlardan birisinin eksik olmasi durumunda kisi Musluman olamaz Tevhid uce ayrilir Ilki Allah i isim ve sifatlarinda birlemek tevhid i esma ve sifat ikincisi Allah i Rabb likta birlemek tevhid i rububiyet ucuncusu de Allah i ilahliginda birlemektir tevhid i uluhiya Allah i bu uc bicimde birleme ancak amellerle mumkundur Buna gore Kur an ve Sunnetin disinda emir ve yasak tanimamak Islam Peygamberi nin doneminde bulunmayan seyleri ve tevessulu terk ederek Allah i birlemek gerekir Bu tevhide ameli tevhid denir Herhangi bir hukum koyucu tanimak Allah tan baskasindan yardim dilemek Peygamber icin bile olsa Allah disindaki bir varlik icin kurban kesmek adakta bulunmak kisiyi kufre dusurur can ve mal dokunulmazligini ortadan kaldirir Tevhit anlayislari Bu tevhit anlayisinin getirdigi onemli sonuclar vardir Bunlardan birisi Peygamber den sefaat talebinde bulunulamayacagidir Sefaat Allah a ozel bir haktir Bu nedenle Peygamber den dogrudan sefaat talep etmek onu Allah a ortak tutmaktir Nitekim Arap paganlar da Allah i kabul ettikleri halde melekleri putlari sefaatci kabul ettikleri icin musrik olmuslardir Sefaat inanci gibi yaygin olan tevessul inanci da sirktir Tevessul inanci daha cok mutasavviflar arasinda yaygindir Bir takim seyhlerin velilerin hem hayatlarinda hem de oldukten sonra tasarruf sahibi olduklarina inanilmakta onlarin himmetleri dilenmekte ve Allah tan sefaat dilenmesi icin araci kilinmaktadirlar Bu da acik bir sirktir Cunku Allah in yaratmada yonetmede tasarruf etmede isleri duzenleme ve belirlemede ortagi yoktur Bidatlar meselesi Vahhabiligin en onemli ozelliklerinden birisi de bid atlar karsisindaki tutumudur Muhammed bin Abdulvahhab a gore Kur an ve Sunnet te olmayan her sey bid attir Bir bid at cikaran melundur ve cikardigi sey reddedilmelidir Bid atlarin cogu insanlari sirke dusurmektedir Bunlarin basinda mezarlar turbeler ve bunlarin ziyaretleri gelir Mezarlarda yapilan ibadetler sirktir Sevap umarak Peygamberin kabrini ziyaret bile sirke neden olabilir Sirke neden olmamalari icin mezar ziyaretleri turbe yapimi kesin olarak yasaklanmalidir Olulere niyaz tevessul falcilara muneccimlere inanmak Peygamber in anisini yuceltmek Muhammed in hirkasini ve Muhammed in sakalini ziyaret etmek Allah tan baskasina ibadet etmek sirk kosmaktir Mevlit toplantilari duzenlemek bu toplantilarda mevlit okumak sunnet ya da nafile namazlar kilmak yasaklanmalidir Goz degmemesi icin nazar boncugu takmak muska takinmak agac tas vb seyleri kutsal saymak bir hastalik ya da beladan kurtulmak guzel gorunmek vb icin boncuk ip hamayi gibi seyler takinmak sihir buyu yildiz fali gibi seylere inanmak iyi kisilere velilere tazimde bulunmak onlara dua etmek onlardan yardim dilemek gibi seyler de tamamiyla sirke neden olan bidatlardandir Riya icin namaz kilmak iyi insan gibi gorunerek cikar saglamak da sirktir Cami ve mescitlerin suslenmesi minare yapilmasi da terk edilmesi gereken bidatlardir Itikatlarinin geregi olarak tahrip edilen mezarlar El Baki nin Abdulaziz el Suud tarafindan 1925 te tahrip edilmeden onceki durumu Hasan ibn Ali nin mezarininda bulundugu El Baki 1998 de tahribata ugrayan Amine bint i Vehb in mezari Hatice bint i Huveylid in yok edilen eski mezari Medine deki Baki Mezarligi nin tahribattan sonraki yeni hali Ayrica bakinizIslam mezhepleri Seyh ul Islam Takiy ud Din Ibn i Teymiyyet ul Harrani Selef iyye Yasar Nuri Ozturk Islam Nasil Yozlastirildi Vahyin Dini nden Sapmalar Hurafeler Bid atlar Mehmet Ali Buyukkara Ihvan dan Cuheyman a Suudi Arabistan ve Vehhabilik Ragbet Yayinlari Istanbul 2004 Kaynakca history hub 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 TDV Islam Ansiklopedisi 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2021 DeLong Bas 2004 ss 123 24 Wahhabism has become a blanket term for any Islamic movement that has an apparent tendency toward misogyny militantism extremism or strict and literal interpretation of the Quran and hadith Commins 2006 s vi wahhabism History of the Cemetery of Jannat al Baqi olu kirik baglanti