Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Velâyet-i Fakih (Farsça: ولایت فقیه, romanize: velāyat-e faqīh) veya Hükûmet-i İslamî (Farsça: حکومت اسلامی, romanize: Hokumat-i Eslami), İranlı şii dini lider Ruhullah Humeyni tarafından teokratik islam devleti fikri üzerine yazılan ve 1970 yılında ilk baskısı yapılan bir kitaptır. Kitap Türkçeye "İslam Fıkhında Devlet" olarak çevrilmiştir.
| Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî | |
 | |
| Yazar | Ruhullah Humeyni |
|---|---|
| Çevirmen | Türkçeye Hüseyin Hatemi. |
| Dil | Farsça |
| Konu | İslam devleti |
| Tür | Dini |
| Yayım | 1970 (özgün) 1979 (Türkçe) |
Tarih
Humeyni, Irak'ta bulunan ve şiiler tarafından kutsal kabul edilen Necef kentinde sürgündeyken, 21 Ocak - 8 Şubat 1970 tarihleri arasında bir grup öğrencisine İslami Hükûmet fikri üzerine 19 ders vermiştir. Kısa süre sonra bu ders notları üç farklı kitap haline getirildi ve bu kitaplardan kısa olanı İran'a kaçak olarak sokulmuş ve devrimden önce Humeyni destekçilerine bol miktarda dağıtılmıştır.
Kitap Fransızca, İngilizce, Arapça, Türkçe ve Urduca dahil olmak üzere birçok dile çevrilmiştir.
İçerik
Velâyet-i Fakih siyasi olarak fakihin yönetim yetkisini ifade etmektedir. İslam düşüncesinde ve özellikle tasavvufta önemli bir terim olan velayet fıkıhta “başkaları üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi” mânasına gelir. Bu kavramlar uzun süredir islami çevrelerde tartışılmasına karşın Humeyni, Velâyet-i Fakih kavramının anlamını genişleterek fakihlerin yetkisini daha da ileriye götürmüş, on ikinci imamın gaybeti döneminde adil bir fakihin devleti yönetmesi gerektiği tezini ortaya atmıştır. Humeynî’ye göre “veliyyü’l-emr” olan masum imamlar Hz. Peygamber’den devraldıkları velayetle dini ve dünyevi tam bir yönetim yetkisine sahiptir.
Kitabın içeriğinde İslami Hükûmetin Önemi, İslami Hükûmet nedir?, İslami Hükûmet neden kurulamadı? gibi sorular cevaplandırılmaya çalışılmış ve islami devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği tartışılmıştır. Kitapta şeriat hükümleri ve hadisler sıkça referans olarak kullanılmış ve şii inancı doğrultusunda çıkarımlar yapılmıştır.
Etkilendikleri
Humeyni, Mirza Hasan Şirazi, Mirza Muhammed Taki Şirazi, Kaşif el-Gita, gibi kişilerin fiilen İslami Hükûmetler kuran din adamları olduğunu iddia etmektedir (s. 124). Humeyni Şiî ulemanın görüşlerini ve uygulamalarını da örnek göstermekte, velâyet-i fakīh mevzusunu kendisinin ortaya atmadığını, bu konunun en baştan beri bilindiğini söylemektedir. Örneğin Mirza Hasan Şirazi’nin tütün aleyhine çıkardığı fetva tartışılan herhangi bir konu üzerine verilen bir fetva değildir ve devlet yönetimiyle ilgili bir hükümdür. Yine Irak’ta İngiliz yönetimine karşı Mirza Muhammed Taki Şirazi cihad fetvası vermiş, diğer din adamları da ona uymuştur. Molla Ahmed en-Neraki ve Mirza Muhammed Hüseyin Naini de fakihin, masum imamın siyaset ve yönetime dair sahip bulunduğu bütün yetkilere ve vazifelere sahip olduğunu ileri sürmüştür.
Diğer bir etkinin ise, Humeyni'nin Necef'te tanıştığı kapitalizm ve sosyalizm fikirlerine İslami alternatifler geliştirme üzerine kitapların yazarı ve din adamı Muhammed Bakır el-Sadr olduğu söylenmektedir.
Birçok gözlemci kitabın önemli ölçüde Ali Şeriati'den etkilendiğini ileri sürmektedir. Buna kanıt olarak Monarşinin kaldırılması ve ekonomik ikilik olarak zalim ve ezilen kavramlarını göstermektedir. İran’ın sosyalist yazarlarından biri olan Celâl Âl-i Ahmed'in hazırladığı Gharbzadegi broşürünün de Humeyni'yi etkilediği iddia edilmektedir.
Akademisyen Vali Nasr, ulema tarafından yönetilen İslami hükûmet idealinin Platon'un Devlet adlı kitabında bulunan filozof-kral fikrine dayandığına inanmaktadır.
Eleştiri
Velâyet-i Fakih, bazı çevrelerce "Şii İslam'ın en kutsal kanonik kaynakları tarafından desteklenen amansız bir argümanın ustaca inşası" olarak övüldü. Fakat üst düzey Şii din adamlarının tepkisi çok daha olumsuzdu. Kitabın yayınlandığı dönemde önde gelen Şii ayetullahlardan olan Büyük Ayetullah Ebu'l-Kasım Hoyî, Humeyni’nin bu teorisine karşı mesafeli durmuş ve ulemanın siyasette bu kadar aktif rol almasını uygun görmemiştir. İran Devrimi sırasında hayatta olan düzinelerce Büyük Şii Ayetullah'tan yalnızca Hüseyin Ali Muntazeri Humeyni'nin konseptini onaylamıştır. Fakat 1988'de o da bu fikri reddedecektir.
Başlangıçta Devrimi desteklemiş olmasına rağmen, Büyük Ayetullah Muhammed Hüseyin Fadlallah, İranı din adamlarının mutlak güçle yönetmesi olarak gördüğü bu sistem tahayallülünü eleştirdi. O daha ziyade, din adamlarının denetim ve denge unsuru olduğu bir sistemin taraftarıydı.
Kaynakça
- ^ : p.157
- ^ : p.25
- ^ a b "VELÂYET-i FAKĪH, TDV İslâm Ansiklopedisi". 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ The Columbia World Dictionary of Islamism, ed by Roy Olivier and Antoine Sfeir, 2007, 144-5.
- ^ Brumberg, Reinventing Khomeini, (2001) p.79, 162
- ^ : p.473
- ^ : p.23
- ^ Nasr, Vali, The Shia Revival, Norton, (2006), p.126
- ^ : p.447
- ^ Roy, The Failure of Political Islam, (1994), p.173-4
- ^ . Middle East Online. 3 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2011.
Dış bağlantılar
 | Politik roman ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Velayet i Fakih Farsca ولایت فقیه romanize velayat e faqih veya Hukumet i Islami Farsca حکومت اسلامی romanize Hokumat i Eslami Iranli sii dini lider Ruhullah Humeyni tarafindan teokratik islam devleti fikri uzerine yazilan ve 1970 yilinda ilk baskisi yapilan bir kitaptir Kitap Turkceye Islam Fikhinda Devlet olarak cevrilmistir Islam Fikhinda DevletVelayet i Fakih ya Hukumet i IslamiYazarRuhullah HumeyniCevirmenTurkceye Huseyin Hatemi DilFarscaKonuIslam devletiTurDiniYayim1970 ozgun 1979 Turkce TarihHumeyni Irak ta bulunan ve siiler tarafindan kutsal kabul edilen Necef kentinde surgundeyken 21 Ocak 8 Subat 1970 tarihleri arasinda bir grup ogrencisine Islami Hukumet fikri uzerine 19 ders vermistir Kisa sure sonra bu ders notlari uc farkli kitap haline getirildi ve bu kitaplardan kisa olani Iran a kacak olarak sokulmus ve devrimden once Humeyni destekcilerine bol miktarda dagitilmistir Kitap Fransizca Ingilizce Arapca Turkce ve Urduca dahil olmak uzere bircok dile cevrilmistir IcerikVelayet i Fakih siyasi olarak fakihin yonetim yetkisini ifade etmektedir Islam dusuncesinde ve ozellikle tasavvufta onemli bir terim olan velayet fikihta baskalari uzerinde tasarrufta bulunma yetkisi manasina gelir Bu kavramlar uzun suredir islami cevrelerde tartisilmasina karsin Humeyni Velayet i Fakih kavraminin anlamini genisleterek fakihlerin yetkisini daha da ileriye goturmus on ikinci imamin gaybeti doneminde adil bir fakihin devleti yonetmesi gerektigi tezini ortaya atmistir Humeyni ye gore veliyyu l emr olan masum imamlar Hz Peygamber den devraldiklari velayetle dini ve dunyevi tam bir yonetim yetkisine sahiptir Kitabin iceriginde Islami Hukumetin Onemi Islami Hukumet nedir Islami Hukumet neden kurulamadi gibi sorular cevaplandirilmaya calisilmis ve islami devlet yonetiminin nasil olmasi gerektigi tartisilmistir Kitapta seriat hukumleri ve hadisler sikca referans olarak kullanilmis ve sii inanci dogrultusunda cikarimlar yapilmistir EtkilendikleriHumeyni Mirza Hasan Sirazi Mirza Muhammed Taki Sirazi Kasif el Gita gibi kisilerin fiilen Islami Hukumetler kuran din adamlari oldugunu iddia etmektedir s 124 Humeyni Sii ulemanin goruslerini ve uygulamalarini da ornek gostermekte velayet i fakih mevzusunu kendisinin ortaya atmadigini bu konunun en bastan beri bilindigini soylemektedir Ornegin Mirza Hasan Sirazi nin tutun aleyhine cikardigi fetva tartisilan herhangi bir konu uzerine verilen bir fetva degildir ve devlet yonetimiyle ilgili bir hukumdur Yine Irak ta Ingiliz yonetimine karsi Mirza Muhammed Taki Sirazi cihad fetvasi vermis diger din adamlari da ona uymustur Molla Ahmed en Neraki ve Mirza Muhammed Huseyin Naini de fakihin masum imamin siyaset ve yonetime dair sahip bulundugu butun yetkilere ve vazifelere sahip oldugunu ileri surmustur Diger bir etkinin ise Humeyni nin Necef te tanistigi kapitalizm ve sosyalizm fikirlerine Islami alternatifler gelistirme uzerine kitaplarin yazari ve din adami Muhammed Bakir el Sadr oldugu soylenmektedir Bircok gozlemci kitabin onemli olcude Ali Seriati den etkilendigini ileri surmektedir Buna kanit olarak Monarsinin kaldirilmasi ve ekonomik ikilik olarak zalim ve ezilen kavramlarini gostermektedir Iran in sosyalist yazarlarindan biri olan Celal Al i Ahmed in hazirladigi Gharbzadegi brosurunun de Humeyni yi etkiledigi iddia edilmektedir Akademisyen Vali Nasr ulema tarafindan yonetilen Islami hukumet idealinin Platon un Devlet adli kitabinda bulunan filozof kral fikrine dayandigina inanmaktadir ElestiriVelayet i Fakih bazi cevrelerce Sii Islam in en kutsal kanonik kaynaklari tarafindan desteklenen amansiz bir argumanin ustaca insasi olarak ovuldu Fakat ust duzey Sii din adamlarinin tepkisi cok daha olumsuzdu Kitabin yayinlandigi donemde onde gelen Sii ayetullahlardan olan Buyuk Ayetullah Ebu l Kasim Hoyi Humeyni nin bu teorisine karsi mesafeli durmus ve ulemanin siyasette bu kadar aktif rol almasini uygun gormemistir Iran Devrimi sirasinda hayatta olan duzinelerce Buyuk Sii Ayetullah tan yalnizca Huseyin Ali Muntazeri Humeyni nin konseptini onaylamistir Fakat 1988 de o da bu fikri reddedecektir Baslangicta Devrimi desteklemis olmasina ragmen Buyuk Ayetullah Muhammed Huseyin Fadlallah Irani din adamlarinin mutlak gucle yonetmesi olarak gordugu bu sistem tahayallulunu elestirdi O daha ziyade din adamlarinin denetim ve denge unsuru oldugu bir sistemin taraftariydi Kaynakca p 157 p 25 a b VELAYET i FAKiH TDV Islam Ansiklopedisi 1 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2020 The Columbia World Dictionary of Islamism ed by Roy Olivier and Antoine Sfeir 2007 144 5 Brumberg Reinventing Khomeini 2001 p 79 162 p 473 p 23 Nasr Vali The Shia Revival Norton 2006 p 126 p 447 Roy The Failure of Political Islam 1994 p 173 4 Middle East Online 3 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2011 Dis baglantilarPolitik roman ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz