Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vücut zırhı ya da basitçe zırh veya cebe, vücudu saldırılara karşı korumak için giyilen koruyucu giysidir. Zırh savaşçılar tarafından giyilebileceği gibi binekleri de koruyabilirdi. Zırhlar bu vazifeyi silahların veya fırlatılan cisimlerin etkisini saptırarak veya emerek yerine getirir.
Zırhların tarihi İlk Çağ uygarlıklarına dayanmaktadır. Bronz Çağı'nda MÖ 2050'den beri zırhların ilk belirtilerine rastlanmaktadır. MÖ 1500'lerde eski uygarlıklar tunçtan ve deriden yapılmış zırhlar giymeye başlanmıştır. MÖ 400'lerde örme zincir zırh ortaya çıkmıştır. Daha sonraları levha zırhlar kullanılmaya başlandı. Ateşli silahların gelişmesiyle geleneksel zırhlar azalarak kayboldu.
Etimoloji
Zırh sözcüğünün kökeni Farsça "savaş giysisi" anlamına gelen زره (zirih) sözcüğüne dayanmaktadır. Farsça sözcük Orta Farsça *zrād sözcüğü ile aynı kökene sahiptir. Bu sözcük Avestacada aynı anlama sahip olan *zrāda- sözcüğü ile eş kökenlidir.
Tarihçesi
Bronz Çağı'nda MÖ 2050 itibarıyla Sümerliler ve Asurlular döneminde zırhın ilk izlerine rastlanmaktadır. MÖ 1500 ile birlikte Mısır, Hitit ve Miken uygarlıklarının savaşçıları tunçtan ve imal edilmiş zırhlar giymekteydiler. MÖ 11. yüzyılda Çinli savaşçılar ve Moğollar 5 ila 7 katmandan oluşan gergedan derileri ve öküz postu giyerlerdi.
Demir Çağı'nın sonlarına doğru demirden üretilen zırhlar kullanılmaya başlanmıştır. Mısır ve Asurlular deri veya ketenin üzerine bronz ve demir gibi metallerin balıksırtı dizilmesiyle yapılan kullanmaktaydılar. MÖ 400'lerde ilk defa Kelt soyluları ve daha sonra Romalılar tarafından metal halkaların birbirine geçirilmesiyle oluşturulan örme zincir zırh kullanılmaya başlandı. Örme zırh Avrupa'da 14. yüzyıla kadar Batı Avrupa'da en yaygın zırh türü olarak kullanılmaya devam etti.
Roma'nın düşüşüyle başlayan Karanlık Çağ ve Erken Orta Çağ'dan Şarlman dönemine kadar zırh üretiminde kullanılan yöntemler Antik Roma uygarlığından kalan yöntemlerin ve daha sonra bu bölgeyi istila eden barbar savaşçıların getirdiği teknikler üzerine kuruluydu.:15
Deri veya metal levhaların birleştirilmesiyle plaka veya levha zırhlar da üretilmiştir. Antik Yunan piyadeleri gövde zırhından ve uzun dizçeklerden oluşan levha zırhlar giymiştir. Roma lejyonerleri dört ila yedi çelik çemberden oluşan silindirik levha zırhlar giyerdi. 14. yüzyılda Orta Çağ Avrupası'nda levha zırh yaygınlaştı.
16 ve 17. yüzyıllarda ateşli silahların gelişmesiyle daha kalın ve dolayısıyla ağır zırhlar üretildi. Bu yüzden levha zırh üretimi askerlerin hareketliliği lehine büyük ölçüde terk edildi. Miğferler ve gövde zırhları 17. yüzyılda kullanılmaya devam etse de 18. yüzyılda maliyeti, modern silahlara karşı etkisizliği ve fazla ağırlığı sebebiyle büyük ölçüde tedavülden kalktı.
Bölümleri
Kalkan
Kalkanlar savaşlardan önce avlanma sırasında savunma ve gizlenme amacıyla kullanılırdı. Yunan hoplitleri hoplon denilen yuvarlak kalkan taşırlardı. MÖ 4. yüzyılda mızraklı Roma askeri oval bir kalkan taşırdı. Daha sonra kısa kılıç kullanan lejyonerler scutum denilen büyük silindirik kalkanlarla korunurlardı.Karanlık Çağ'da ahşaptan yapılma oval kalkanlar kullanılırdı. 11. yüzyıldan hemen önce oval kalkan uzatılarak alt kısmının sivri bir görünüme sahip olması sağlandı. Böylece süvarilerin sol dizleri saldırılardan korunabilecekti. Bu dönemde kalkan ve miğfer savaşçının bedenini tanınmayacak şekilde örttüğünden düşmanı dosttan ayırabilmek için kalkanlara figürler ve desenler çizildi. 13. yüzyılda ve 14. yüzyılın ilk yarısında üçgen kalkanlar kullanıldı. 1350'lerde koltuklu kargı için yuva bulunduran karemsi kalkanlar ortaya çıktı.:15
Miğfer
Miğfer başı, yüzü ve bazen de boynu korumak için giyilirdi. Asurlular ve Persler deri ve demirden miğferler yapardı. Daha sonra Yunanlar Bronz miğferler üretti.
Kuzey ve batı Avrupa'da bronz veya demirle takviyeli tolgalar (skullcap) kullanılırdı. 1200'lerde tolganın üstüne giyilen ve helm denilen, tepesi düz, silindirik miğferler ortaya çıktı. Aynı dönemde tolga, boynu ve yüzü korumak için eklentilerle birlikte evrildi.
16 ve 17. yüzyıllarda geniş siperlikli, hafif, açık miğferler tercih edilirdi. 18 ve 19. yüzyıllarda ateşli silahların yaygınlaşmasıyla miğfer kullanımı büyük ölçüde yok oldu.
Gövde zırhı
İlk gövde zırhları göğüs ve sırt parçalarından oluşan kalın derilerden üretilirdi ve boynu korumak için buna bir (gorget) eklenirdi. Helenistik dönemde bronzdan yapılma gövde zırhları, Roma dönemindeyse deri ve demirden gövde zırhları, sonralarıysa kurşunları saptırabilen çelik gövde zırhları kullanılmıştır.
Uzuvlar
Askerler ellerini korumak için denilen zırh eldivenleri giyerdi. Kola giyilen zırhlara denirdi. Baldırları koruyan zırh parçalarının adı dizçek, bacakların üst kısmını koruyanların ise . Bu zırhlar deri kemerlerle kola ya da bacağa bağlanırdı.
- Uzuvları korumak için giyilen çeşitli zırhlar
-
![image]()
Üst kolu korumak için kullanılan pazubent. -
![image]()
Ön kolu korumak için kullanılan kolçak. -
![image]()
Baldırları korumak için kullanılan dizçek. -
![image]()
Uyluğu korumak için kullanılan butluk. -
![image]()
Sabaton denilen zırh pabucu.
Türleri
Bronz
Klasik Antik Çağ'da bronzdan yapılmış gövde zırhları ve süvariler tarafından kullanılmaktaydı. Bronzdan yapılmış dizçekler de kullanılan zırhlar arasındaydı. Antik Yunanlar pek çok boğa derisi katmanından oluşan ve bronzla güçlendirilmiş kalkanlar kullanırdı. Geç Helladik Dönem'de Yunan savaşçılar deriden yapılmış ve yaban domuzu dişi, fildişi ve bronzla güçlendirmiş miğferler takarlardı. Bunun yanı sıra tamamen bronzdan yapılmış miğferler de vardı. Bu dönemde kol ve bilekleri koruyan zırhların kullanımı pek yaygın olmasa da yapılan araştırmalarda bronzdan yapılmış ön kol zırhlarına rastlanmıştır.:19-40
Örme zırh
Örme zırh demirden yapılan ilk zırh türüydü. İlk olarak MÖ 3. yüzyılda Helenistik dönemde ortaya çıktı ancak örme zırhın daha eskiye dayandığına ve Kelt kökenli olduğuna dair bulgular vardır. Daha sonraları Roma döneminde lorica hamata denilen zincir gömlekler yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Örme zırhın üretiminde demirden halkaların birbirine geçirilmesiyle koruyucu bir kumaş elde edilirdi. Bronzdan yapılan halkalar yeterince dayanıklı olduğu için kullanışlı değildi.
Örme zırhın avantajı kesici saldırılara karşı dayanıklı ve aynı zamanda elastiki olmasıydı. Ancak bu zırh türü delici silahlara ve ezici vuruşlara karşı zayıftı. Halkaların cildi tahriş etmesini önlemek ve şok darbelerinin emilmesini sağlamak için olarak bilinen takviyeli içlikler giyilirdi. Haçlı Seferleri sırasında havanın sıcak olmasından metal halkalar çok ısınırdı. Bunu önlemek için kolsuz cübbeler () giyilirdi. Bu cübbelerin kalkanlar gibi armalarla süslenirdi.:16
İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi sırasında ağır silahlı atlı askerlerin, mesela şövalyeler, zırhları hauberk denilen zincir gömlek, helm denilen miğfer ve kalkandan oluşuyordu. Hauberk savaşçının dizine kadar inerdi. Baş ile boynu örten ve coif-de-mailles denilen bir zincir peçelikten ve dirseklere kadar inen yenlerden oluşurdu.:49 denilen tozluklar bacakları korurdu.:16
Levha zırh
Bronzdan imal edilen ilk zırhlar levha zırh sayılabilecek olsa da Roma döneminde levha zırh lorica segmentata ile geniş çapta üretilmeye başlandı.
Bir 3-4 kat daha güçlü olan kundaklı yayı kalkanlar ve örme zırh durdurmakta etkisizken levha zırhlar fazla zarar almadan kundaklı yay oklarını saptırabilmekteydi. Bundan ötürü Orta Çağ Avrupası'nda levha zırhlar yaygınlaşmaya başladı.:16-17
İlk başta örme zırhın üzerine giyilen surcoat yatay sıralar halinde yerleştirilmiş ufak çelik levhalarla güçlendirildi. 15. yüzyılın ilk yarısında Milano'daki zırh ustaları gövde zırhını da içeren tam levha zırh takımları üretmeyi başardı. İlk gövde zırhları, göğüs ve sırt levhaları olarak iki kısımdan oluşurdu. Bunlar, hareket kabiliyetinin artması için, birbirine kayışlarla bağlanırdı.:18
15. yüzyılda Almanya'da üretilen zırh unsurları keskin kenarlar ile ince uzun ve şık bir görünüme sahipti. Bu yüzden bu zırh türü "Gotik" zırh olarak adlandırılmıştır. 1500'lerden sonra zırhlardaki bütün şekiller Rönesans'ın etkisiyle daha yuvarlak bir görünüme büründü. Bu dönemde İmparator I. Maximilian ardından "Maximilian" zırhı olarak adlandırılan yivli levha zırhlar ortaya çıktı. Bu, bir yandan göz alıcı bir görünüme sahipken diğer yandan zırhın hem korumasını arttırdı hem de ağırlığını azaltırdı. Yivli levha zırhın dalgalı yapısı levhayı güçlendirirken onun daha ince üretilmesini sağlamıştır.:20
Pullu zırh
Pullu zırhlarda altın, demir, keten, bakır, bronz vb. pullar aşağıya bakacak şekilde, üst üste çakışır ve genellikle dokuma kumaş veya deriden oluşan sürekli astar üzerine yerleştirilir. Bu zırh tipinin ilk defa Mısırlılar ve Asurlular tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. Daha sonra sırayla İskitler, Sarmatlar tarafından ve Orta Asya bozkırları ile Çin arasındaki bölgede kullanılmıştır. Roma döneminde yarı sabit pullu zırhlar kullanılmıştır. Bunlarda pullardan yapılan bütün yapı metal bağlarla birbirine bağlanır, astar veya bağlama için tekstil ürünleri veya ipler kullanılmazdı. Bu zırh Romalılar tarafından lorica squamata olarak bilinirdi ve pulların esnek olmayışından ve bu yüzden askerlerin hareket kabiliyetlerini kısıtlamasından 2. yüzyılın ortaları itibarıyla kullanımı azalmıştır.:11-12
Lamelli zırh
Pullu zırhın aksine lamelli zırhlar yukarı doğru, üst üste çakışır ve bunların genellikle ipsi malzemelerden oluşan aralıklı astarı vardır.:11
Lamelli zırhın Geç Antikite'de Orta Asya'dan Avrupa'ya gelmiş olduğu düşünülse de 1967'de H. Robinson Russel lamelli zırhın ilk bulgularının Batı'da bulduğunu gözlemledi ve lamelli zırhın Geç Antikite'de Uzak Doğu'ya ulaşmasıyla birlikte bu gözlemi çürütecek bir araştırma ortaya konmadı. Ancak lamelli ve pullu gibi parçalı zırhların birden fazla bölgeden birbirinden bağımsız olarak icat edilmiş olması da mümkündür.:7
Hayvan zırh takımı
MÖ 4 ve 5. yüzyıllardan beri atların kafasını boynunu ve göğsünü koruyacak zırhlar kullanılmıştır. Persler, Grekler, Araplar, Türkler ve Memlükler gibi pek çok millet atlarına zırh giydirmiştir. Bizanslar tarafından kullanılan katafrakt adındaki süvariler atlarının alınlarını ve göğüslerini demir zırhlarla kaplarlardı ki katafrakt sözcüğünün kendisi Yunanca "zırh" anlamına gelmektedir. Orta Çağ şövalyeleri de atlarını levha zırhlarla korurdular. At zırhı; alın zırhı, göğüs zırhı, sağrı zırhı, karınlık, boyunluk gibi parçalardan oluşurdu.
Koruyucu işlevsellik
Ateşli silahlar dışında zırhlar dört çeşit saldırıya karşı korur: keskin darbeler, kör darbeler, kesişler, saplamalar.:15 Zırhlar bu tür saldırılardan gelen gelen etkileri saptırma veya emme özelliğine sahiptir.
Kısmı esnekliklerinden dolayı pullu veya lamelli gibi ufak parçalardan oluşan levha zırhlar ok, cirit gibi hafif fırlatılabilir cisimlere karşı daha etkilidir. Bu kısmi esneklikleri sayesinde fırlatılan cismin enerjisini emebilir veya dağıtabilirler. Benzer şekilde gürz gibi kör darbeli silahların da ufak parçalardan oluşan levha zırhlara karşı verimliliği daha azdır. Ancak balta gibi silahlardan gelen keskin darbeler zırhın bütünlüğünü tehlikeye düşürebilir. Lamelli ve pullu zırhlar kesişlere karşı dayanıklıdır. Lamelleri birbirine bağlayan kayışları keserek zırhın bütünlüğünü bozma ihtimali kesilmesi gereken kayışların fazlalığından düşüktür. Ufak parçalardan oluşan levha zırhlar yukarıdan gelen saplama darbelerinde karşı dirençli olsa da pullu zırhta alttan yapılan saplamalar pulların arasından kayıp zırhın arkasındaki astara erişip onu delebileceği için risk oluşturmaktadır.:15-16
Galeri
-
![image]()
Zincir peçelik giyen tarihi canlandırman. -
![image]()
Omuzluk. -
![image]()
Çelik, atın ve deri kullanılarak yapılmış İngiliz işi elçek. Muhtemelen Sör John Scudamore'a aitti. -
![image]()
Alman işi, çelik gövde zırhı. -
![image]()
Çelik, latten denilen bakır alaşımı, demir ve pirinçten yapılmış 15. yüzyıla ait Alman işi örme zincir gömlek. -
![image]()
1550 yılından kalma, muhtemelen İspanya Kralı II. Philip'e ait, çelik, altın, deri ve bakır alaşımı kullanılarak yapılmış Alman işi yakalık. -
![image]()
Brigandine tipi zırh. -
![image]()
Moravya işi nazal miğfer, 11. yüzyıldan kalma. -
![image]()
Osmanlılar'a ait zincir ve levha karışımı korazin zırhı.
Kaynakça
- ^ . Nişanyan Sözlük. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ a b c d e f . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ a b c d e f g Helmut, Nickel; Pyhrr, Stuart W.; Tarassuk, Leonid (1982). "The Art of Chivalry: European Arms and Armor from The Metropolitan Museum of Art". www.metmuseum.org. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ a b c d e f . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ a b c . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ D'amato, R.; Salimbeti, A. (2011). Bronze Age Greek Warrior 1600-1100 BC (İngilizce). Osprey Publishing.
- ^ Kelly, Francis M.; Schwabe, Randolph (1931). A Short History of Costume & Armour (İngilizce). Benjamin Blom.
- ^ a b c d e Dawson, Timothy (2013). Armour Never Wearies: Scale and Lamellar Armour in the West From the Bronze Age to the Nineteenth Century (İngilizce). The History Press.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vucut zirhi ya da basitce zirh veya cebe vucudu saldirilara karsi korumak icin giyilen koruyucu giysidir Zirh savascilar tarafindan giyilebilecegi gibi binekleri de koruyabilirdi Zirhlar bu vazifeyi silahlarin veya firlatilan cisimlerin etkisini saptirarak veya emerek yerine getirir Bronzdan yapilmis Yunan migferi ve govde zirhi British Museum Londra Zirhlarin tarihi Ilk Cag uygarliklarina dayanmaktadir Bronz Cagi nda MO 2050 den beri zirhlarin ilk belirtilerine rastlanmaktadir MO 1500 lerde eski uygarliklar tunctan ve deriden yapilmis zirhlar giymeye baslanmistir MO 400 lerde orme zincir zirh ortaya cikmistir Daha sonralari levha zirhlar kullanilmaya baslandi Atesli silahlarin gelismesiyle geleneksel zirhlar azalarak kayboldu EtimolojiZirh sozcugunun kokeni Farsca savas giysisi anlamina gelen زره zirih sozcugune dayanmaktadir Farsca sozcuk Orta Farsca zrad sozcugu ile ayni kokene sahiptir Bu sozcuk Avestacada ayni anlama sahip olan zrada sozcugu ile es kokenlidir TarihcesiItalyan isi zincir gomlek Bronz Cagi nda MO 2050 itibariyla Sumerliler ve Asurlular doneminde zirhin ilk izlerine rastlanmaktadir MO 1500 ile birlikte Misir Hitit ve Miken uygarliklarinin savascilari tunctan ve imal edilmis zirhlar giymekteydiler MO 11 yuzyilda Cinli savascilar ve Mogollar 5 ila 7 katmandan olusan gergedan derileri ve okuz postu giyerlerdi Demir Cagi nin sonlarina dogru demirden uretilen zirhlar kullanilmaya baslanmistir Misir ve Asurlular deri veya ketenin uzerine bronz ve demir gibi metallerin baliksirti dizilmesiyle yapilan kullanmaktaydilar MO 400 lerde ilk defa Kelt soylulari ve daha sonra Romalilar tarafindan metal halkalarin birbirine gecirilmesiyle olusturulan orme zincir zirh kullanilmaya baslandi Orme zirh Avrupa da 14 yuzyila kadar Bati Avrupa da en yaygin zirh turu olarak kullanilmaya devam etti Roma nin dususuyle baslayan Karanlik Cag ve Erken Orta Cag dan Sarlman donemine kadar zirh uretiminde kullanilan yontemler Antik Roma uygarligindan kalan yontemlerin ve daha sonra bu bolgeyi istila eden barbar savascilarin getirdigi teknikler uzerine kuruluydu 15 Deri veya metal levhalarin birlestirilmesiyle plaka veya levha zirhlar da uretilmistir Antik Yunan piyadeleri govde zirhindan ve uzun dizceklerden olusan levha zirhlar giymistir Roma lejyonerleri dort ila yedi celik cemberden olusan silindirik levha zirhlar giyerdi 14 yuzyilda Orta Cag Avrupasi nda levha zirh yayginlasti 16 ve 17 yuzyillarda atesli silahlarin gelismesiyle daha kalin ve dolayisiyla agir zirhlar uretildi Bu yuzden levha zirh uretimi askerlerin hareketliligi lehine buyuk olcude terk edildi Migferler ve govde zirhlari 17 yuzyilda kullanilmaya devam etse de 18 yuzyilda maliyeti modern silahlara karsi etkisizligi ve fazla agirligi sebebiyle buyuk olcude tedavulden kalkti BolumleriDura Europos ta bulunan bir kalkan scutum Gotik zirh takiminin unsurlari Kalkan Kalkanlar savaslardan once avlanma sirasinda savunma ve gizlenme amaciyla kullanilirdi Yunan hoplitleri hoplon denilen yuvarlak kalkan tasirlardi MO 4 yuzyilda mizrakli Roma askeri oval bir kalkan tasirdi Daha sonra kisa kilic kullanan lejyonerler scutum denilen buyuk silindirik kalkanlarla korunurlardi Karanlik Cag da ahsaptan yapilma oval kalkanlar kullanilirdi 11 yuzyildan hemen once oval kalkan uzatilarak alt kisminin sivri bir gorunume sahip olmasi saglandi Boylece suvarilerin sol dizleri saldirilardan korunabilecekti Bu donemde kalkan ve migfer savascinin bedenini taninmayacak sekilde orttugunden dusmani dosttan ayirabilmek icin kalkanlara figurler ve desenler cizildi 13 yuzyilda ve 14 yuzyilin ilk yarisinda ucgen kalkanlar kullanildi 1350 lerde koltuklu kargi icin yuva bulunduran karemsi kalkanlar ortaya cikti 15 Burun siperi ve migfere ilistirilmis orme zincir bulunduran bir bazinet Migfer Migfer basi yuzu ve bazen de boynu korumak icin giyilirdi Asurlular ve Persler deri ve demirden migferler yapardi Daha sonra Yunanlar Bronz migferler uretti Kuzey ve bati Avrupa da bronz veya demirle takviyeli tolgalar skullcap kullanilirdi 1200 lerde tolganin ustune giyilen ve helm denilen tepesi duz silindirik migferler ortaya cikti Ayni donemde tolga boynu ve yuzu korumak icin eklentilerle birlikte evrildi 16 ve 17 yuzyillarda genis siperlikli hafif acik migferler tercih edilirdi 18 ve 19 yuzyillarda atesli silahlarin yayginlasmasiyla migfer kullanimi buyuk olcude yok oldu Govde zirhi Ilk govde zirhlari gogus ve sirt parcalarindan olusan kalin derilerden uretilirdi ve boynu korumak icin buna bir gorget eklenirdi Helenistik donemde bronzdan yapilma govde zirhlari Roma donemindeyse deri ve demirden govde zirhlari sonralariysa kursunlari saptirabilen celik govde zirhlari kullanilmistir Uzuvlar Askerler ellerini korumak icin denilen zirh eldivenleri giyerdi Kola giyilen zirhlara denirdi Baldirlari koruyan zirh parcalarinin adi dizcek bacaklarin ust kismini koruyanlarin ise Bu zirhlar deri kemerlerle kola ya da bacaga baglanirdi Uzuvlari korumak icin giyilen cesitli zirhlar Ust kolu korumak icin kullanilan pazubent On kolu korumak icin kullanilan kolcak Baldirlari korumak icin kullanilan dizcek Uylugu korumak icin kullanilan butluk Sabaton denilen zirh pabucu TurleriDenda nin mezarinda bulunan dizcekler Savascinin adi Denda soldaki dizcegin uzerine kazinmistir Guney Italya daki bir Yunan atolyesinde MO 500 490 yillari arasinda uretilmistir Bronz Klasik Antik Cag da bronzdan yapilmis govde zirhlari ve suvariler tarafindan kullanilmaktaydi Bronzdan yapilmis dizcekler de kullanilan zirhlar arasindaydi Antik Yunanlar pek cok boga derisi katmanindan olusan ve bronzla guclendirilmis kalkanlar kullanirdi Gec Helladik Donem de Yunan savascilar deriden yapilmis ve yaban domuzu disi fildisi ve bronzla guclendirmis migferler takarlardi Bunun yani sira tamamen bronzdan yapilmis migferler de vardi Bu donemde kol ve bilekleri koruyan zirhlarin kullanimi pek yaygin olmasa da yapilan arastirmalarda bronzdan yapilmis on kol zirhlarina rastlanmistir 19 40 Orme zirh Orme zirh demirden yapilan ilk zirh turuydu Ilk olarak MO 3 yuzyilda Helenistik donemde ortaya cikti ancak orme zirhin daha eskiye dayandigina ve Kelt kokenli olduguna dair bulgular vardir Daha sonralari Roma doneminde lorica hamata denilen zincir gomlekler yaygin olarak kullanilmaya baslandi Orme zirhin uretiminde demirden halkalarin birbirine gecirilmesiyle koruyucu bir kumas elde edilirdi Bronzdan yapilan halkalar yeterince dayanikli oldugu icin kullanisli degildi Grotesk bir maske barindiran Maximilan turu zirh takimi Orme zirhin avantaji kesici saldirilara karsi dayanikli ve ayni zamanda elastiki olmasiydi Ancak bu zirh turu delici silahlara ve ezici vuruslara karsi zayifti Halkalarin cildi tahris etmesini onlemek ve sok darbelerinin emilmesini saglamak icin olarak bilinen takviyeli iclikler giyilirdi Hacli Seferleri sirasinda havanin sicak olmasindan metal halkalar cok isinirdi Bunu onlemek icin kolsuz cubbeler giyilirdi Bu cubbelerin kalkanlar gibi armalarla suslenirdi 16 Ingiltere nin Normanlar tarafindan fethi sirasinda agir silahli atli askerlerin mesela sovalyeler zirhlari hauberk denilen zincir gomlek helm denilen migfer ve kalkandan olusuyordu Hauberk savascinin dizine kadar inerdi Bas ile boynu orten ve coif de mailles denilen bir zincir pecelikten ve dirseklere kadar inen yenlerden olusurdu 49 denilen tozluklar bacaklari korurdu 16 Levha zirh Bronzdan imal edilen ilk zirhlar levha zirh sayilabilecek olsa da Roma doneminde levha zirh lorica segmentata ile genis capta uretilmeye baslandi Bir 3 4 kat daha guclu olan kundakli yayi kalkanlar ve orme zirh durdurmakta etkisizken levha zirhlar fazla zarar almadan kundakli yay oklarini saptirabilmekteydi Bundan oturu Orta Cag Avrupasi nda levha zirhlar yayginlasmaya basladi 16 17Lorica squamata Cricau Festivali 2013 Ilk basta orme zirhin uzerine giyilen surcoat yatay siralar halinde yerlestirilmis ufak celik levhalarla guclendirildi 15 yuzyilin ilk yarisinda Milano daki zirh ustalari govde zirhini da iceren tam levha zirh takimlari uretmeyi basardi Ilk govde zirhlari gogus ve sirt levhalari olarak iki kisimdan olusurdu Bunlar hareket kabiliyetinin artmasi icin birbirine kayislarla baglanirdi 18 15 yuzyilda Almanya da uretilen zirh unsurlari keskin kenarlar ile ince uzun ve sik bir gorunume sahipti Bu yuzden bu zirh turu Gotik zirh olarak adlandirilmistir 1500 lerden sonra zirhlardaki butun sekiller Ronesans in etkisiyle daha yuvarlak bir gorunume burundu Bu donemde Imparator I Maximilian ardindan Maximilian zirhi olarak adlandirilan yivli levha zirhlar ortaya cikti Bu bir yandan goz alici bir gorunume sahipken diger yandan zirhin hem korumasini arttirdi hem de agirligini azaltirdi Yivli levha zirhin dalgali yapisi levhayi guclendirirken onun daha ince uretilmesini saglamistir 20 Pullu zirh Demir ve deri kullanilarak yapilmis Tibet isi lamelli zirh muhtemelen 16 ile 17 yuzyil arasina ait Pullu zirhlarda altin demir keten bakir bronz vb pullar asagiya bakacak sekilde ust uste cakisir ve genellikle dokuma kumas veya deriden olusan surekli astar uzerine yerlestirilir Bu zirh tipinin ilk defa Misirlilar ve Asurlular tarafindan kullanildigi tespit edilmistir Daha sonra sirayla Iskitler Sarmatlar tarafindan ve Orta Asya bozkirlari ile Cin arasindaki bolgede kullanilmistir Roma doneminde yari sabit pullu zirhlar kullanilmistir Bunlarda pullardan yapilan butun yapi metal baglarla birbirine baglanir astar veya baglama icin tekstil urunleri veya ipler kullanilmazdi Bu zirh Romalilar tarafindan lorica squamata olarak bilinirdi ve pullarin esnek olmayisindan ve bu yuzden askerlerin hareket kabiliyetlerini kisitlamasindan 2 yuzyilin ortalari itibariyla kullanimi azalmistir 11 12Lamelli zirh Pullu zirhin aksine lamelli zirhlar yukari dogru ust uste cakisir ve bunlarin genellikle ipsi malzemelerden olusan aralikli astari vardir 11 Lamelli zirhin Gec Antikite de Orta Asya dan Avrupa ya gelmis oldugu dusunulse de 1967 de H Robinson Russel lamelli zirhin ilk bulgularinin Bati da buldugunu gozlemledi ve lamelli zirhin Gec Antikite de Uzak Dogu ya ulasmasiyla birlikte bu gozlemi curutecek bir arastirma ortaya konmadi Ancak lamelli ve pullu gibi parcali zirhlarin birden fazla bolgeden birbirinden bagimsiz olarak icat edilmis olmasi da mumkundur 7Sasani donemi bir katafraktin tarihi canlandirmasi At bastan asagi pullu zirhla kaplanmistir Binici orme zincir zirh ve turban migfer giymektedir Hayvan zirh takimi MO 4 ve 5 yuzyillardan beri atlarin kafasini boynunu ve gogsunu koruyacak zirhlar kullanilmistir Persler Grekler Araplar Turkler ve Memlukler gibi pek cok millet atlarina zirh giydirmistir Bizanslar tarafindan kullanilan katafrakt adindaki suvariler atlarinin alinlarini ve goguslerini demir zirhlarla kaplarlardi ki katafrakt sozcugunun kendisi Yunanca zirh anlamina gelmektedir Orta Cag sovalyeleri de atlarini levha zirhlarla korurdular At zirhi alin zirhi gogus zirhi sagri zirhi karinlik boyunluk gibi parcalardan olusurdu Koruyucu islevsellikAtesli silahlar disinda zirhlar dort cesit saldiriya karsi korur keskin darbeler kor darbeler kesisler saplamalar 15 Zirhlar bu tur saldirilardan gelen gelen etkileri saptirma veya emme ozelligine sahiptir Kismi esnekliklerinden dolayi pullu veya lamelli gibi ufak parcalardan olusan levha zirhlar ok cirit gibi hafif firlatilabilir cisimlere karsi daha etkilidir Bu kismi esneklikleri sayesinde firlatilan cismin enerjisini emebilir veya dagitabilirler Benzer sekilde gurz gibi kor darbeli silahlarin da ufak parcalardan olusan levha zirhlara karsi verimliligi daha azdir Ancak balta gibi silahlardan gelen keskin darbeler zirhin butunlugunu tehlikeye dusurebilir Lamelli ve pullu zirhlar kesislere karsi dayaniklidir Lamelleri birbirine baglayan kayislari keserek zirhin butunlugunu bozma ihtimali kesilmesi gereken kayislarin fazlaligindan dusuktur Ufak parcalardan olusan levha zirhlar yukaridan gelen saplama darbelerinde karsi direncli olsa da pullu zirhta alttan yapilan saplamalar pullarin arasindan kayip zirhin arkasindaki astara erisip onu delebilecegi icin risk olusturmaktadir 15 16GaleriZincir pecelik giyen tarihi canlandirman Omuzluk Celik atin ve deri kullanilarak yapilmis Ingiliz isi elcek Muhtemelen Sor John Scudamore a aitti Alman isi celik govde zirhi Celik latten denilen bakir alasimi demir ve pirincten yapilmis 15 yuzyila ait Alman isi orme zincir gomlek 1550 yilindan kalma muhtemelen Ispanya Krali II Philip e ait celik altin deri ve bakir alasimi kullanilarak yapilmis Alman isi yakalik Brigandine tipi zirh Moravya isi nazal migfer 11 yuzyildan kalma Osmanlilar a ait zincir ve levha karisimi korazin zirhi Kaynakca Nisanyan Sozluk 2 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 a b c d e f Encyclopedia Britannica Ingilizce 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 a b c d e f g Helmut Nickel Pyhrr Stuart W Tarassuk Leonid 1982 The Art of Chivalry European Arms and Armor from The Metropolitan Museum of Art www metmuseum org 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2021 a b c d e f Encyclopedia Britannica Ingilizce 23 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 a b c Encyclopedia Britannica Ingilizce 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 Encyclopedia Britannica Ingilizce 8 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 D amato R Salimbeti A 2011 Bronze Age Greek Warrior 1600 1100 BC Ingilizce Osprey Publishing Kelly Francis M Schwabe Randolph 1931 A Short History of Costume amp Armour Ingilizce Benjamin Blom a b c d e Dawson Timothy 2013 Armour Never Wearies Scale and Lamellar Armour in the West From the Bronze Age to the Nineteenth Century Ingilizce The History Press