Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
William Wilson, Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1839'da yayımlanan kısa öykü. Öykünün konusunda, yazarın Londra'da geçirdiği çocukluk döneminden izler bulunur ve doppelgänger teması işlenir. Poe'nun 1840 tarihli isimli öykü toplamında da yer alan hikâye, defalarca sinemaya uyarlanmıştır.
| "William Wilson" | |
|---|---|
 'un öykü için çizdiği illüstrasyon, 1909 | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "William Wilson" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Yayımlanma | |
Özet
Öykünün başında adının William Wilson olduğunu söyleyen bir anlatıcı, hayal gücü ve heyecanlı doğası sebebiyle dikkat çeken soylu bir aileden geldiğini söyler. "Ahlaksızlığının ani bir tırmanışa geçtiğini" açıklar ancak "hiçbir insanın daha önce şeytana uymaya bu kadar zorlanmadığını" ekleyerek suçlarını üstlenmek istemez. Birkaç paragraf sonra anlatı, Wilson'ın küçük bir İngiliz kasabasındaki büyük, Elizabet tarzı bir okulda geçirdiği çocukluk dönemiyle devam eder. Geniş bir arazide yer alan bu büyük binada birçok düzensiz koridor ve oda vardır. Öğrenciler, okul arazisini çevreleyen, üzeri kırık cam parçalarıyla kaplı bir duvar ile dış dünyadan ayrılmışlardır. Sadece gözetmenler eşliğindeki yürüyüşlerde ve kiliseye giderken bu duvarların dışına çıkabilirler.
William okulda, kendisiyle aynı isme ve aşağı yukarı aynı görünüşe sahip başka bir oğlan ile karşılaşmasını anlatır. Her iki çocuk da aynı tarihte, Poe'nun kendi doğum günü olan 19 Ocak'ta doğmuştur. Diğer William anlatıcıyla derslerinde, sporda ve popülerlikte yarışmaya başlar. Tüm çekişmelerinde anlatıcı ile kolayca rekabet edebilmesi, anlatıcının onun gerçekte kendinden üstün olduğunu düşünmesine ve bunu kırmak için sürekli bir uğraş içine girmesine sebep olur. William sıradan ve avam bulduğu ismini, adaşı yüzünden artık iki katı fazla duymak zorunda kalmaktan usanır.
Diğer çocuk, William'ın davranışlarını, giyinişini ve konuşmasını gittikçe daha fazla taklit etmeye başlar. Fiziksel rahatsızlığı sebebiyle sesini aynen taklit edemediği için fısıltı şeklinde konuşur ve William bu fısıltının kendi sesinin yankısı olduğunu düşünür. Diğer William zamanla anlatıcıya öğütler vermeye ve hamilik yapmaya da başlar. Anlatıcı bir gece gizlice diğer çocuğun odasına girer ve bir anda çocuğun yüzünde kendi yüzünü görür. O gün okulu terk etmeye karar verir ve daha sonra benzerinin de aynı gün okuldan gittiğini öğrenir.
William daha sonra Eton ve Oxford'da devam eder, ancak gittikçe daha sefih bir hayat yaşamaya, türlü kötülükler etmeye başlar. Örneğin fakir bir soyluyu kâğıt oyunlarında hile yaparak kandırır ve büyük miktarda parasını çalar. Ayrıca evli bir kadını baştan çıkarmaya çalışır. Her seferinde benzeri, yüzü maskeli biçimde ortaya çıkar, diğerlerinin William'ın davranışlarını fark etmelerini sağlayacak birkaç şey fısıldar ve yüzünü göstermeden çekip gider. Roma'daki bir baloda yaşanan son karşılaşmanın ardından, William kendisiyle aynı kıyafetleri giymiş olan benzerini takip edip bir odada kıstırır ve öldüresiye bıçaklar.
William'ın bunu yapmasının hemen ardından odada büyük bir ayna ortaya çıkar. William aynada yüzü gözü kan içindeki kendi görüntüsünü görür. Bu aslında hasmıdır, ancak artık fısıltıyla konuşmamaktadır. Anlatıcı hasmının sözlerini kendini dilermiş gibi işitir: "Sen bende var oluyordun. Ben ölürken bu görüntüye, kendi görüntüne bak ve kendini nasıl tamamen öldürdüğünü gör."
İlham
Öykünün kurgusu yarı otobiyografiktir ve Poe'nun küçük bir çocukken İngiltere'de yaşadığı döneme dayanır. Öyküde "İngiltere'nin sisli bir köyü" olarak bahsedilen yer, şimdi Londra'nın kuzey banliyölerinden biri olan Stoke Newington'dır. Okul tasviri, yazarın 1817-1820 yılları arasında devam ettiği, Stoke Newington'da bulunan Manor House School üzerine kurulmuştur. Bu okulun müdürü olan papaz John Bransby, öyküdeki okulun müdürü olan doktor ile aynı adı taşır. Söz konusu okul daha sonraki dönemlerde yıkılmıştır. Öyküde bahsi geçen kilise ise, Stoke Newington'ın ilk semt kilisesi olan St Mary's Old Church'tür.
Poe ayrıca, öykünün çıkış noktası olan, aynı ismi taşıyan biriyle karşılaşıldığı zaman hissedilen, eşsiz olma duygusunun kaybına bağlı huzursuzluk fikrinin, Washington Irving'in bir öyküsünden esinlenme olduğunu açıkladı. Irving'in öyküsünde ana karakter rakibini kılıcıyla öldürür ve maskesinin ardında kendi yüzünü görür.
Analiz
William Wilson'da açık biçimde doppelgänger temasını işler. Öyküdeki ikincil kişilik, protagonisti sürekli izler ve onu deliliğe sürükler. Poe biyografisi yazarı Arthur Hobson Quinn'e göre ikincil karakter vicdanı temsil eder. Bu benlik bölünmesi, anlatıcının kendine "William Wilson" takma ismini vermiş olmasıyla da vurgulanır. İçinde "will (istenç)" ve "son (oğul)" kelimelerinin geçmesi, bu ismi ilginç bir tercih hâline getirir. William Wilson'ın kendi isteği ve iradesi ile, aynı adı taşıyan ikinci bir benliği kendisinin oluşturduğunu ima eder.
Poe öyküyü büyük dikkatle ve incelikle yazmıştır. Az sayıda sıfatın kullanıldığı cümleler dengelidir. Wilson'ın okuluyla ilgili anlatımlarda kesin betimlemeler bulunmaz. Öykünün akışı acelesizdir ve bu, resmi tarzda yazılmış uzun cümlelerle sağlanır. Poe bu öyküyü, 'nde önerdiği şairane etki yerine, ussal ve mantıklı bir temel üzerine inşa eder.
Yayımlanma geçmişi
William Wilson ilk defa 'in Ekim 1839 sayısında yayımlandı. Öyküye bunun öncesinde, 1840 için hazırlanan The Gift: A Christmas and New Year's Present içinde de yer verilmişti. Öykü 1844'te Fransızca'ya çevrilerek Paris gazetesi La Quotidienne'de iki bölüm hâlinde yayımlandı. Bu Poe'nun herhangi bir eserinin İngilizce dışındaki bir dilde ilk yayımlanışıydı ve yazarın Fransa'da tanınmasını sağladı.
Eleştirel yorumlar
Poe, Washington Irving'den bir tavsiye mektubu istediğinde, "en iyi çalışmam" dediği William Wilson hakkında bir yorumda bulunmasını rica etmişti. Irwing cevabında öykü için şunları yazmıştı:
| “ | Oldukça pitoresk bir üslupta kotarılmış, özgün ve gizemli heyecan tüm öykü boyunca taşınabilmiş. | „ |
Thomas Mann'a göre Fyodor Dostoyevski'nin benzeri bir doppelgänger teması içeren Öteki isimli novellası "kuşkusuz biçimde" William Wilson'dan esinle yazılmıştı. Mann'a göre William Wilson, "aynı eski romantik motifi çok daha derin bir biçimde ve ahlaki yönüyle ele alıyordu".
Uyarlamalar
1913'te ve 'in yönettiği, Wegener'in başrolünde de oynadığı Alman filmi The Student of Prague, öyküden serbestçe yapılmış bir uyarlamaydı. Filmin yeni bir versiyonu 1926'da yine Almanya'da, 'in yönetiminde ve başrolde Conrad Veidt ile çekildi. 1935'te çekilen üçüncü Alman uyarlamasının yönetmeni , başrol oyuncusu 'tu.
1943 yılında öykü, Mutual Broadcasting System'da yayımlanan The Weird Circle programı kapsamında radyo oyunu olarak uyarlandı.
1968'de, Fransız-İtalyan ortak yapımı Histoires extraordinaires çekildi. Poe'nun üç farklı öyküsünden uyarlanan üç bölümden oluşan filmde William Wilson bölümünü Louis Malle yönetirken, başrolleri Alain Delon ve Brigitte Bardot oynadı. Filmin diğer iki bölümü yazarın Metzengerstein ve öykülerinden uyarlanmıştı. 2011 yılında Michael Van Devere tarafından yönetilen, Türk oyuncu İlker Öztop'un William Wilson'u canlandırdığı bir uyarlaması da mevcuttur.
Kaynakça
- ^ a b c Alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 350 - 365
- ^ a b Ackroyd, Peter (2011). "Öğrenci". Poe: Kısacık Bir Hayat. Yapı Kredi Yayınları. ss. 19 - 20. .
- ^ Quinn, Arthur Hobson Quinn. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998: 75.
- ^ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York City: Harper Perennial, 1991: 149–150.
- ^ a b c Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 287.
- ^ Quinn, Arthur Hobson Quinn. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998: 286–287.
- ^ Hoffman, Daniel. Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe. Baton Rouge: Louisiana State University Press, 1972. s. 209.
- ^ Stauffer, Donald Barlow. "Style and Meaning in 'Ligeia' and 'William Wilson'"; Twentieth Century Interpretations of Poe's Tales içinde, editör: William L. Howarth. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Inc., 1971: 82.
- ^ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 2001: 256.
- ^ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York City: Harper Perennial, 1991: 233.
- ^ Neimeyer, Mark. "Poe and Popular Culture"; The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe içinde. Cambridge University Press, 2002: 207.
- ^ Jones, Brian Jay. Washington Irving: An American Original. New York: Arcade Publishing, 2008: 334.
- ^ "Jerry Haendiges Vintage Radio Logs: The Weird Circle". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2011.
- ^ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York City: Checkmark Books, 2001: 256–257.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2013.
Dış bağlantılar
- PoeStories.com'da öykü metni 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'de öykünün yayımlanma geçmişi 23 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Mutual Broadcasting System'da yayımlanan The Weird Circle programı kapsamında radyo oyunu olarak yapılan uyarlama
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
William Wilson Edgar Allan Poe tarafindan yazilan ve ilk defa 1839 da yayimlanan kisa oyku Oykunun konusunda yazarin Londra da gecirdigi cocukluk doneminden izler bulunur ve doppelganger temasi islenir Poe nun 1840 tarihli isimli oyku toplaminda da yer alan hikaye defalarca sinemaya uyarlanmistir William Wilson un oyku icin cizdigi illustrasyon 1909YazarEdgar Allan PoeOzgun adi William Wilson UlkeABDDilIngilizceYayimlanmaOzetOykunun basinda adinin William Wilson oldugunu soyleyen bir anlatici hayal gucu ve heyecanli dogasi sebebiyle dikkat ceken soylu bir aileden geldigini soyler Ahlaksizliginin ani bir tirmanisa gectigini aciklar ancak hicbir insanin daha once seytana uymaya bu kadar zorlanmadigini ekleyerek suclarini ustlenmek istemez Birkac paragraf sonra anlati Wilson in kucuk bir Ingiliz kasabasindaki buyuk Elizabet tarzi bir okulda gecirdigi cocukluk donemiyle devam eder Genis bir arazide yer alan bu buyuk binada bircok duzensiz koridor ve oda vardir Ogrenciler okul arazisini cevreleyen uzeri kirik cam parcalariyla kapli bir duvar ile dis dunyadan ayrilmislardir Sadece gozetmenler esligindeki yuruyuslerde ve kiliseye giderken bu duvarlarin disina cikabilirler William okulda kendisiyle ayni isme ve asagi yukari ayni gorunuse sahip baska bir oglan ile karsilasmasini anlatir Her iki cocuk da ayni tarihte Poe nun kendi dogum gunu olan 19 Ocak ta dogmustur Diger William anlaticiyla derslerinde sporda ve populerlikte yarismaya baslar Tum cekismelerinde anlatici ile kolayca rekabet edebilmesi anlaticinin onun gercekte kendinden ustun oldugunu dusunmesine ve bunu kirmak icin surekli bir ugras icine girmesine sebep olur William siradan ve avam buldugu ismini adasi yuzunden artik iki kati fazla duymak zorunda kalmaktan usanir Diger cocuk William in davranislarini giyinisini ve konusmasini gittikce daha fazla taklit etmeye baslar Fiziksel rahatsizligi sebebiyle sesini aynen taklit edemedigi icin fisilti seklinde konusur ve William bu fisiltinin kendi sesinin yankisi oldugunu dusunur Diger William zamanla anlaticiya ogutler vermeye ve hamilik yapmaya da baslar Anlatici bir gece gizlice diger cocugun odasina girer ve bir anda cocugun yuzunde kendi yuzunu gorur O gun okulu terk etmeye karar verir ve daha sonra benzerinin de ayni gun okuldan gittigini ogrenir William daha sonra Eton ve Oxford da devam eder ancak gittikce daha sefih bir hayat yasamaya turlu kotulukler etmeye baslar Ornegin fakir bir soyluyu kagit oyunlarinda hile yaparak kandirir ve buyuk miktarda parasini calar Ayrica evli bir kadini bastan cikarmaya calisir Her seferinde benzeri yuzu maskeli bicimde ortaya cikar digerlerinin William in davranislarini fark etmelerini saglayacak birkac sey fisildar ve yuzunu gostermeden cekip gider Roma daki bir baloda yasanan son karsilasmanin ardindan William kendisiyle ayni kiyafetleri giymis olan benzerini takip edip bir odada kistirir ve olduresiye bicaklar William in bunu yapmasinin hemen ardindan odada buyuk bir ayna ortaya cikar William aynada yuzu gozu kan icindeki kendi goruntusunu gorur Bu aslinda hasmidir ancak artik fisiltiyla konusmamaktadir Anlatici hasminin sozlerini kendini dilermis gibi isitir Sen bende var oluyordun Ben olurken bu goruntuye kendi goruntune bak ve kendini nasil tamamen oldurdugunu gor IlhamOykunun kurgusu yari otobiyografiktir ve Poe nun kucuk bir cocukken Ingiltere de yasadigi doneme dayanir Oykude Ingiltere nin sisli bir koyu olarak bahsedilen yer simdi Londra nin kuzey banliyolerinden biri olan Stoke Newington dir Okul tasviri yazarin 1817 1820 yillari arasinda devam ettigi Stoke Newington da bulunan Manor House School uzerine kurulmustur Bu okulun muduru olan papaz John Bransby oykudeki okulun muduru olan doktor ile ayni adi tasir Soz konusu okul daha sonraki donemlerde yikilmistir Oykude bahsi gecen kilise ise Stoke Newington in ilk semt kilisesi olan St Mary s Old Church tur Poe ayrica oykunun cikis noktasi olan ayni ismi tasiyan biriyle karsilasildigi zaman hissedilen essiz olma duygusunun kaybina bagli huzursuzluk fikrinin Washington Irving in bir oykusunden esinlenme oldugunu acikladi Irving in oykusunde ana karakter rakibini kiliciyla oldurur ve maskesinin ardinda kendi yuzunu gorur AnalizWilliam Wilson da acik bicimde doppelganger temasini isler Oykudeki ikincil kisilik protagonisti surekli izler ve onu delilige surukler Poe biyografisi yazari Arthur Hobson Quinn e gore ikincil karakter vicdani temsil eder Bu benlik bolunmesi anlaticinin kendine William Wilson takma ismini vermis olmasiyla da vurgulanir Icinde will istenc ve son ogul kelimelerinin gecmesi bu ismi ilginc bir tercih haline getirir William Wilson in kendi istegi ve iradesi ile ayni adi tasiyan ikinci bir benligi kendisinin olusturdugunu ima eder Poe oykuyu buyuk dikkatle ve incelikle yazmistir Az sayida sifatin kullanildigi cumleler dengelidir Wilson in okuluyla ilgili anlatimlarda kesin betimlemeler bulunmaz Oykunun akisi acelesizdir ve bu resmi tarzda yazilmis uzun cumlelerle saglanir Poe bu oykuyu nde onerdigi sairane etki yerine ussal ve mantikli bir temel uzerine insa eder Yayimlanma gecmisiWilliam Wilson ilk defa in Ekim 1839 sayisinda yayimlandi Oykuye bunun oncesinde 1840 icin hazirlanan The Gift A Christmas and New Year s Present icinde de yer verilmisti Oyku 1844 te Fransizca ya cevrilerek Paris gazetesi La Quotidienne de iki bolum halinde yayimlandi Bu Poe nun herhangi bir eserinin Ingilizce disindaki bir dilde ilk yayimlanisiydi ve yazarin Fransa da taninmasini sagladi Elestirel yorumlarResimde Arthur Rekhema kitap Poe s Tales of Mystery and Imagination hikayesi poe nun William Wilson Poe Washington Irving den bir tavsiye mektubu istediginde en iyi calismam dedigi William Wilson hakkinda bir yorumda bulunmasini rica etmisti Irwing cevabinda oyku icin sunlari yazmisti Oldukca pitoresk bir uslupta kotarilmis ozgun ve gizemli heyecan tum oyku boyunca tasinabilmis Thomas Mann a gore Fyodor Dostoyevski nin benzeri bir doppelganger temasi iceren Oteki isimli novellasi kuskusuz bicimde William Wilson dan esinle yazilmisti Mann a gore William Wilson ayni eski romantik motifi cok daha derin bir bicimde ve ahlaki yonuyle ele aliyordu Uyarlamalar1913 te ve in yonettigi Wegener in basrolunde de oynadigi Alman filmi The Student of Prague oykuden serbestce yapilmis bir uyarlamaydi Filmin yeni bir versiyonu 1926 da yine Almanya da in yonetiminde ve basrolde Conrad Veidt ile cekildi 1935 te cekilen ucuncu Alman uyarlamasinin yonetmeni basrol oyuncusu tu 1943 yilinda oyku Mutual Broadcasting System da yayimlanan The Weird Circle programi kapsaminda radyo oyunu olarak uyarlandi 1968 de Fransiz Italyan ortak yapimi Histoires extraordinaires cekildi Poe nun uc farkli oykusunden uyarlanan uc bolumden olusan filmde William Wilson bolumunu Louis Malle yonetirken basrolleri Alain Delon ve Brigitte Bardot oynadi Filmin diger iki bolumu yazarin Metzengerstein ve oykulerinden uyarlanmisti 2011 yilinda Michael Van Devere tarafindan yonetilen Turk oyuncu Ilker Oztop un William Wilson u canlandirdigi bir uyarlamasi da mevcuttur Kaynakca a b c Alintilarin alindigi ceviri Poe Edgar Allan Butun Hikayeleri ceviren Dost Korpe Ithaki Yayinlari 2002 s 350 365 a b Ackroyd Peter 2011 Ogrenci Poe Kisacik Bir Hayat Yapi Kredi Yayinlari ss 19 20 ISBN 9789750820229 Quinn Arthur Hobson Quinn Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 1998 75 Silverman Kenneth Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York City Harper Perennial 1991 149 150 ISBN 0060923318 a b c Meyers Jeffrey Edgar Allan Poe His Life and Legacy New York Cooper Square Press 1992 287 ISBN 0815410387 Quinn Arthur Hobson Quinn Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 1998 286 287 Hoffman Daniel Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe Baton Rouge Louisiana State University Press 1972 s 209 ISBN 0807123218 Stauffer Donald Barlow Style and Meaning in Ligeia and William Wilson Twentieth Century Interpretations of Poe s Tales icinde editor William L Howarth Englewood Cliffs NJ Prentice Hall Inc 1971 82 Sova Dawn B Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 2001 256 ISBN 081604161X Silverman Kenneth Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York City Harper Perennial 1991 233 ISBN 0060923318 Neimeyer Mark Poe and Popular Culture The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe icinde Cambridge University Press 2002 207 ISBN 0521797276 Jones Brian Jay Washington Irving An American Original New York Arcade Publishing 2008 334 ISBN 978 1 55970836 4 Jerry Haendiges Vintage Radio Logs The Weird Circle 13 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2011 Sova Dawn B Edgar Allan Poe A to Z New York City Checkmark Books 2001 256 257 ISBN 081604161X Arsivlenmis kopya 18 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2013 Dis baglantilarPoeStories com da oyku metni 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde de oykunun yayimlanma gecmisi 23 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Mutual Broadcasting System da yayimlanan The Weird Circle programi kapsaminda radyo oyunu olarak yapilan uyarlama