Yeni Ahit'in Metin Tarihi, Yunanca ve diğer dillerde günümüze ulaşan çok sayıda el yazmasının aktarılmasıdır. Yeni Ahit'in el yazısı aktarılması, diğer tüm eski edebi eserlerden daha iyi ve daha kapsamlıdır. En eski metin tanıkları, yazarların orijinal metinlerinin çıkış zamanına çok yakındır.
Yeni Ahit'in Papirüs El Yazmaları |
---|
![]() |
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 - 32 - 33 - 34 - 35 - 36 - 37 - 38 - 39 - 40 - 41 - 42 - 43 - 44 - 45 - 46 - 47 - 48 - 49 - 50 - 51 - 52 - 53 - 54 - 55 - 56 - 57 - 58 - 59 - 60 - 61 - 62 - 63 - 64 - 65 - 66 - 67 - 68 - 69 - 70 - 71 - 72 - 73 - 74 - 75 - 76 - 77 - 78 - 79 - 80 - 81 - 82 - 83 - - - - 87 - - - - - - - - - - 97 - - 99 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - |
Bugün mevcut 27 kanonik kitabın hepsinin büyük sayıda kopyası var. Bazıları Kutsal Yazıların geniş kısımlarını içerir; diğerleri sadece fragman halindedir. Bir sayıma göre, orijinal Yunan dilinde 5.000'den fazla ve diğer dillerde 8.000'den fazla el yazması var - toplam 13.000'den fazla el yazması. El yazmaları MS 2. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar tarihlenmektedir ve her biri doğru orijinal metnin saptanmasına yardımcı olur.
Metin Tarihi için elzem olan yazılar şunlardır:
- papirüsler
- onsiyal ya da majüskül (büyük harflerle) el yazmaları
- minüskül (küçük ve bitişik harflerle) el yazmaları
- leksiyonarlar (Kilise hizmetlerinde dersler için İncil okumalarını içeren ayin kitaplarıdır). Başlangıçta doğrudan İncil'den okundu; 5. yüzyıldan beri Kilise yılına göre düzenlenen Kutsal Kitap okumaları özel olarak tasarlanmış kitaplarda toplanıyordu. Yunan dilinde 2.400'den fazla el yazması günümüze ulaşmıştır.
- erken dönem tercümeler
- alıntılar
Metin Tarihi metnin geçmişi, metin aktarımının başlangıç noktasına yaklaşmak istediği için geriye doğru yönlendirilir.
El Yazmalarının Keşfi
Şu anda Yunanca Yeni Ahit'in tamamını veya bir kısmını içeren bilinen yaklaşık 5.000 el yazması vardır. Çoğu, son iki yüzyılda araştırma için açıldı. Reformasyon döneminde, Kodeks Bezae dışında, 11. yüzyıldan önce yazılmış hiçbir el yazması daha büyük bir grup tarafından bilinmiyordu.
Yeni Ahit'in metin tarihinde üç kodeks özel bir rol oynuyor:
- 1627'de Kral I. Charles (İngiltere), Konstantinopolis Patriği'nden Kodeks Alexandrinus'u (paraf: A) hediye olarak aldı. Bu kodeks 18. yüzyılda yayınlandı.
- 1844, 1853 ve 1859 yıllarında Alman bilgin Konstantin Tischendorf Sina dağının eteğinde bulunan Katarina Manastırı'nda çöpte 129 parşömen buldu. El yazmaları sonra Kodeks Sinaiticus (paraf: א) adlandırıldı. Bu kodeks 19. yüzyılın ikinci yarısında yayınlandı.
- Üçüncüsü Kodeks Vaticanus'tur (paraf: B). O da 19. yüzyılın ikinci yarısında yayınlandı. Profesör J. Neville Birdsall onun kökeni hakkında şunu açıkladı: “Kısacası Kodeks Vaticanus'un ne zaman ve nerede yazıldığı konusunda kesin bir bilgi yoktur. Tüm bilimsel çabalara rağmen, tarihi ancak 15. yüzyıla kadar izlenebilir.”
Ondan sonra Oxyrhynchus Papirüsleri 1900'lerde, Chester Beatty Papirüsleri 1930'da ve Bodmer Papirüsleri 1950'de keşfedildi.
Malzeme
El yazmaları için malzeme olarak papirüs ve parşömen kullanılmıştır.
Papirüs
- Papirüs bitkisinin enine kesiti
- boş papirüs kağıdı
- metin ile eski Mısır papirüs

Nil deltasının sulak bölgesinde yetişen adı "nehrin ürünü" anlamına gelen papirüs bitkisinden yapılır. Saz ailesine ait uzun bir su bitkisi. Sığ suda yetişen, 2 ila 6 m yüksekliğe ulaşan ve çok sayıda ince başakçık ile bir çiçek salkımıyla biten sivri, üçgen bir gövdeye veya sapa sahiptir. Eski Mısırlılar papirüsü pek çok şekilde kullanmayı biliyorlardı: Onu yakıt olarak kullandılar, ondan gemiler, yelkenler, halatlar, paspaslar ve sandaletler yaptılar. Bundan başka Papirüs çalısı bir yazı malzemesinin üretimi için kullanıldı.
Mısırlıların papirüsten yazı malzemeleri yapmak için kullandıkları yöntem oldukça basitti. Sapları toplarken, en çok ve en beyaz hammaddeyi içerdiğinden, su yüzeyinin altında büyüyen kalın, özlü kısım tercih edildi. Dış kabuk soyulmuş ve kalan özlü iç kısım yaklaşık 40 ila 45 cm uzunluğunda parçalar halinde kesilmiştir.
Daha sonra ilik geniş fakat çok ince şeritler halinde kesildi. Şeritler daha sonra, kısmen hafifçe çakışacak şekilde düz bir yüzey üzerinde yan yana dikey olarak yerleştirildi. İnce bir tutkal tabakası uygulandıktan sonra, üzerine yatay olarak başka bir papirüs şeridi tabakası serildi.
Daha sonra tabakalar, bir kâğıt oluşturmak üzere bir araya gelene kadar tokmaklarla dövüldü. Yapraklar güneşte kurutulduktan sonra istenilen büyüklükte kesilir. Son olarak ponza taşı, deniz kabuğu veya fildişi yardımıyla düzeltilip parlatıldı. Bu, birçok boyut ve kalitede olan oldukça dayanıklı, esnek, neredeyse beyaz bir yazı malzemesi üretti. Genellikle yatay çizgili tarafta yazılırdı; ancak bazen bir belgeyi bitirmek için arka tarafı da kullanılırdı. Çizgilerin seyri, yazıcının -kamış bir kalem ve kauçuk, kurum ve sudan yapılmış yazma sıvısı kullanarak- düz çizgiler yazmasına yardımcı oldu. Tipik olarak, insanlar beş ila on santimetre genişliğinde dar sütunlar halinde yazarlardı.
Bu papirüs tabakaları, genellikle yaklaşık 20 yapraktan oluşan bir tomar yapmak için uçlarından birbirine yapıştırılabilir. Ya da ilk Hristiyanlar arasında yaygın olarak kullanılan kitap benzeri bir kodeks oluşturmak için katlanarak sayfalar halinde olabilirler. Ortalama bir rulo yaklaşık dört ila altı metre uzunluğundaydı. Devlet belgeleri ise genellikle çok uzundu ve bir tanesinin neredeyse 40 metreyi bile ölçtüğü tespit edildi. Yunanca biblos kelimesi başlangıçta papirüs ağacının yumuşak hamuruna uygulandı, ancak daha sonra bir kitaba atıfta bulunmak için kullanıldı (Matta 1:1; Markos 12:26). Küçültme şekli biblíon'un çoğulu "küçük kitaplar" anlamına gelen biblía'dir ve bu kelimeden Almancada "Bibel" kelimesi (İngilizce: Bible; İtalyanca: Bibbia; İspanyolca: Biblia; Hırvatça: Biblija) türetilmiştir (2. Timoteos 4:13 [βιβλία = küçük kitaplar]). Papirüs endüstrisi için önemli bir merkez haline geldikten sonra bir Fenike kentine Byblos adı verildi.

Papirüs ruloları, MS 2. yüzyılın başlarına kadar, Papirüs Kodeks'inin yerini aldığı zamana kadar yaygın olarak kullanıldı. Daha sonra, 4. yüzyılda papirüsün popülaritesi azaldı ve yerini daha kalıcı bir yazı malzemesi olan parşömen aldı. İhtiyaç duyulmayan papirüs ruloları silindirik kutularda veya capsa adı verilen kaplarda muhafaza edilirdi.
Bir yazı malzemesi olarak papirüsün büyük bir dezavantajı vardı: çok dayanıklı değildi. Nemli bir yerde saklandığında bozulur ve kuru bir yerde çok kırılgan hale gelir. MS 18. yüzyıla kadar, Kutsal Kitap'taki tüm eski papirüs el yazmalarının yok olduğuna inanılıyordu. Bununla birlikte, 19. yüzyılın sonunda, bir dizi değerli Kutsal Kitap papirüsü keşfedildi.
Buluntular esas olarak Mısır'da ve papirüsün korunması için gerekli ideal kuru iklime sahip olan Ölü Deniz çevresinde yapılmıştır. The Anchor Bible Dictionary şöyle diyor: “Bölgedeki iklim şartları yüzünden, bu döneme [MÖ birinci binyıl] ait papirüs bir belge ancak çöldeki bir mağarada ya da sığınakta muhafaza edilmişse bu kadar uzun süre dayanır.”
Bu yerlerde bulunan bazı Kutsal Kitap papirüsleri MÖ 2. veya 1. yüzyıla aittir. Bulunan bu papirüs el yazmalarının birçoğuna "papirüs" deyimle atıfta bulunulmaktadır. Örneğin Nash papirüsü (MÖ 1. veya 2. yüzyıl), Papirüs Rylands iii. 458 (M.Ö. 2. yüzyıl) ve Chester Beatty I papirüsü (MÖ 3. yüzyıl).
Parşömen
Koyun, keçi veya buzağı derisinden yapılan yazı malzemesi. Deri uzun zamandır bir yazı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Ölü Deniz'de bulunan İşaya Rulosu, MÖ 2. yüzyılın sonlarına doğru deriden yapılmış bir kopyadır. Bununla birlikte, Mısır papirüsü bir yazı malzemesi olarak daha yaygın olarak kullanıldı.
Fakat (Plinius'un bildirdiği gibi) Mısır kralı MÖ 190 civarında papirüs ihracı yasaklanınca Bergama'da (Grekçe: Pergamon [parşömen teriminin kökeni]) parşömen kullanımının ortaya çıktığı söyleniyor. Belki de bu, hayvan derilerini işlemek için zaten var olan bir yöntemin popülerleşmesi olarak anlaşılmalıdır. Bu yöntem yaprakları her iki tarafta da yazmayı mümkün kılmıştır. Parşömen ruloları, daha ucuz papirüs rulolarından çok daha dayanıklıydı.
Vellum
Parşömenler genellikle koyun, keçi veya dana derisinden yapılırdı. MS 3. ve 4. yüzyıllarda, sonunda daha kaba ve daha ince malzeme türleri arasında bir ayrım yapıldı. Daha kaba olanlara hala parşömen, daha ince olanlara 'vellum' denirdi. Vellum, hassas buzağı veya keçi derisinden veya ölü doğmuş buzağı veya kuzu derisinden yapılmıştır. Hazırlık sırasında, kürk yıkanmış derilerden sıyrıldı ve bir çerçeveye gerildi. Daha sonra postlar tekrar yıkandı ve pürüzleri gidermek için tekrar kazındı. Son olarak üzerine kireç serpildi ve ponza taşı ile ovuldu.
Sonuç ince, esnek ve neredeyse beyaz bir yazı malzemesiydi. Matbaa sanatının icadına kadar önemli kitaplar üretmek için kullanıldı. Kutsal Kitap'ın birkaç önemli el yazmaları Vellum adlı yazı malzeme üzerinde yazıldı: Kodeks Sinaiticus (4. yüzyıl), Kodeks Vaticanus (4. yüzyıl) ve Kodeks Alexandrinus (5. yüzyıl).
Palimpsest
Bir palimpsest (Latince: palimpsestus; Grekçe: palímpsēstos, "kazınmış" anlamına gelir) yeni bir metne yer açmak için, örneğin kazıyarak orijinal metnin çıkarıldığı bir belgedir. İyi bilinen bir Kutsal Kitap parşömeni, MS 5. yüzyıldan kalma Codex Ephraemi Syri rescriptus'tur. Palimpsest'te daha eski metin (kazınmış) daha önemli olduğunda, bilim adamları genellikle kimyasal reaktifler ve fotoğraf gibi teknik araçları kullanarak silinen yazıya ulaşabilip ve onu okunabilir hale getirebilirler.
Tomar ya da Kodeks

El yazmaları (papirüs ya da parşömenler) ya rulo (tomar) ya da bugünkü kitapların erken bir şekli olan kodeks biçiminde mevcuttur.
Başlangıçta birkaç papirüs veya parşömen yaprağı birbirine yapıştırılıp bir çubuğa sarıldı. Ruloların, kodekslerin uygulanmadığı bazı dezavantajları vardı. Okuyucu tomarların son bölümünde bir şey aradıysa, altı, ruloyu dokuz veya daha fazla metre yuvarlaması gerekebilirdi. Bu, antik çağın yazarlarının diğer kaynaklardan alıntı yaparken genellikle çok belirsiz olmasının bir nedeni olabilir. Bir parşömeni açıp ilgili pasajı bulmakla uğraşmak yerine, muhtemelen hafızadan alıntı yapıyorlardı.
Kodeks, tomardan çok daha pratikti. Otuz metreden daha uzun bir tomar gerektirecek olan dört İncil'in tümü tek bir kodeks içinde yer alabilirdi. Bir kodeksin belirli bir kısmı bulmak, onun uzun bir tomarın sayısız sütununda aradığından daha kolaydı. Bir kodeks genellikle aynı miktarda papirüs veya parşömenden yapılan bir tomardan iki kat daha fazla metin içeriyordu, çünkü tomarlar genellikle sadece bir tarafa, fakat bir kodeksin sayfaları her iki tarafa da yazıldı. Bu nedenle kodeks, tomarlardan daha ekonomikti.
Yeni Ahit el yazmaları yalnızca kodeks biçiminde günümüze ulaşmıştır. Bu, en küçük parçalarda bile kesin olarak kararlaştırılabilir, çünkü bir kodeksin sayfaları her zaman her iki tarafa da yazılır (belki de tüm kodeksin son sayfası hariç). Bir yüze yazılmış Yeni Ahit el yazması kalıntıları son derece nadirdir.
Yeni Ahit el yazmalarının başlangıçtan itibaren kodeks biçiminde yazılıp yazılmadığı, yani Yeni Ahit yazılarının hiçbir zaman rulo halinde olup olmadığı şu anda kesin olarak belirlenememektedir. En eski Yeni Ahit papirüsleri MS 2. yüzyıldan kalmadır.
Kodeksin kökeni
Kodeks teriminin türetildiği ve başlangıçta bir ağaç gövdesini tanımlamak için kullanılan Latince caudex kelimesi, kodeksin kökeni hakkında bazı ipuçları vermektedir. Daha sonra terim, üzerlerine yazı yazmak için balmumu ile kaplanmış ahşap tabletlere uygulandı. Bireysel paneller daha sonra şeritler veya halkalarla birbirine bağlandı ve toplanan bu paneller kodeks olarak tanındı. Sonra Romalılar mum kaplı tahta tabletler yerine yazı malzemesi olarak parşömen kullanmaya başladılar.
Bu parşömene “[üzerine yazı yazmak için hazırlanmış] deri” anlamına gelen membrana deniyordu. Görünüşe göre 'membrana' M.S. birinci yüzyılda yaygın olarak kullanılıyordu. Örneğin 2. Timoteos 4:13'te, elçi Pavlus Timoteos'tan "[papirüsten olan] tomarları (Grekçe: βιβλία), özellikle parşömenleri (Grekçe: μεμβράνας [membránas] = parşömen)" getirmesini istedi. İçerikleri hakkında hiçbir şey söylemedi. Bu nedenle, bazı yorumcular onun İbranice Kutsal Yazıların tomarlarını ve herhangi bir notu veya mektubu istediğini düşünüyor. "Özellikle parşömenler" ifadesi, bunların hem papirüs hem de parşömen tomarları olduğunu gösterebilir.
Kutsal Kitap-Yeni Çeviri (2001): "kitapları, özellikle yazı derilerini" tercüme eder, Kitabı Mukaddes: “kitapları, bilhassa derileri” yazıyor. Ancak “parşömenlerin” not defterleri, kağıtları veya parşömen rulolarını olup olmadığı kesin olarak söylenemez.
Yazı malzemelerindeki değişikliğin bir sonucu olarak, kodeksin geliştirilmesi daha hızlı ilerledi. İlk kodeksler çeşitli şekillerde geldi. Bir tür kodeks, ikiye katlanmış ve dikilmiş kalın bir kağıt tabakasından oluşuyordu. Böyle bir kodeks kapatıldığında, iç yapraklar dış yapraklardan daha fazla dışarı çıkıyor ve bu nedenle kesilmesi gerekiyordu. Bu nedenle bu kodeks, ortadaki yaprakların dıştakilere göre oldukça dar idi. Sonunda popüler hale gelen kodeks, birkaç katmandan oluşuyordu. Yarıya katlanmış dört veya beş yaprak kağıttan oluşan bir katman, ciltleme için en uygun olduğunu kanıtladı. Bu düzenleme ile, kenarlar boyut olarak birbirinden en az farklıydı. Her katmanın yaprakları, katmanlar istiflenmeden önce birbirine dikildi ve kodeksi tamamlamak için kapaklar arasına bağlandı. Modern kitaplar da bir dizi katmandan oluşur.
İlk Hristiyanlar ve Kodeks
En azından MS 1. yüzyılın sonlarına kadar, Hristiyanlar öncelikle tomarları kullandılar. Elçi Yuhanna, M.S. 96 yıllarında yazdığı Vahiy'den bir "rulo" olarak söz etti (Vahiy 22:18, 19). Kısa bir süre sonra, Hristiyanlar, Yunanca Kutsal Yazıları oluşturan kayıtları korumak için kodeksi kabul ettiler. Arkeolojik kanıtlar, ilk Hristiyanların kodeksleri herkesten daha fazla kullandığını gösteriyor. Örneğin, üçüncü yüzyıldan kalma klasik yazılardan 291 adet tomar fragmanları bulundu. Ancak bu zamandan sadece 20 kodeks parçası var. Hristiyan kayıtlarından 38 kodeks parçası ve yaklaşık 9 rulo parçası günümüze ulaşmıştır. İlk Hristiyanların kodeks şeklindeki Kutsal Yazıları kullanmak için iyi nedenleri vardı. İsa Mesih, takipçilerine şu emri vermişti: “Bütün milletlerden insanları öğrencilerim olarak yetiştirin. . . size buyurduğum her şeye uymayı onlara öğretin” (Matta 28:19, 20). Öğrenciler yetiştirmek ve onlara öğretmek için Hristiyanların Kutsal Yazıları kullanmaları gerekiyordu. Kodeksin kullanışlı biçimi, uygun ayetleri bulmalarını kolaylaştırarak bu görevi yerine getirmelerine yardımcı oldu.
MS 1. yüzyılda, öğrenci yetiştirmek ve öğretmek için kutsal yazılardan kapsamlı bir şekilde yararlanılması gerektiği gösterildi. Örneğin Kutsal Kitap, elçi Pavlus'un kutsal yazıları nasıl kullandığını anlatır: “Pavlus âdet edindiği gibi havraya, onların yanına gitti. Üç Sebt günü Kutsal Yazıları kullanarak onları ikna etmeye çalıştı. Yazılardan kanıtlar göstererek Mesih’in acı çekmesi, ölüp diriltilmesi gerektiğini açıkladı” (Elçilerin İşleri 17:2, 3). Öğrenciler ayrıca Kutsal Yazıları kullanarak belirli düşünceleri inceledikleri için övüldü. Bu yüzden şunu okuyoruz: "Veriya’daki Yahudiler Selanik’tekilerden daha açık fikirliydi; kendilerine anlatılanların doğruluğunu her gün Kutsal Yazılardan dikkatle araştırarak sözü büyük istekle kabul ettiler." (Elçilerin İşleri 17:11). İlk Hristiyanlar Kutsal Kitap'ın ayetlerini içeren kodeksleri sık sık kullandılar.
El Yazmaları
Papirüs El Yazmaları
Papirüs, hayatta kalan en eski Yeni Ahit el yazmalarıdır. 2. ila 7. yüzyıllara tarihlenirler. Papirüs, Mısır ve Orta Doğu'daki diğer ülkelerin arkeolojik kazılara açıldığı 19. yüzyıldan itibaren keşfedildi. Bazı önemli papirüs koleksiyonları, alıcının (Chester Beatty, Martin Bodmer) veya bulundukları yerin (Oxyrhynchus) adını alır. Papirüs el yazmaları bugüne dek kullanılan Gregory-Aland sistemine göre şu şekilde sıralanır: ,
,
... (Yeni Ahit'in Papirüsler Listesine bakınız)
Bugün 400.000'den fazla papirüs bilinmektedir ve bunların 120'den fazlası Yeni Ahit'in bazı kısımlarını içerir. Birçok el yazmaları sadece çok küçük parçalardır.
Bazı papirüsler kesinlikle 2. yüzyıla aittir. Ünlü Papirüs 52 (), 125-150'e tarihlenir. Bazı fragmanların 1. yüzyılın ilk yarısına kadar olan erken tarihleri bilimde tartışılır. Örneğin, bazı araştırmacılar 7Q5 papirüsünü Yeni Ahit papirüsü olarak sınıflandırır. Bu erken tarihlemenin önde gelen bir temsilcisi Carsten Peter Thiede idi.
ve
hala ikinci yüzyılın papirüsleri olarak kabul edilebilir.
En önemli papirüsler:
Chester Beatty Papirüsü I (), muhtemelen bir zamanlar yaklaşık 220 sayfa içeren bir kodeksin 30 yapraklarının parçalarından oluşur.
, dört İncil'in ve Elçilerin İşleri'nin kalıntılarından oluşur. Chester Beatty Papirüsü III (
), Vahiy kitabının hafif hasarlı 10 sayfasını içeren bir kodekstir. Bu iki papirüsün M.S. 3. yüzyıla ait olduğuna inanılıyor. M.S. 200 civarında yazıldığına inanılan ikinci Chester Beatty papirüsü (
) da oldukça dikkate değerdir. Orijinal olarak 104 sayfadan oluşan bir kodeksten hafif hasarlı 86 sayfa içerir;
, Pavlus'un dokuz mektubunu içerir: Romalılar, İbraniler, 1. Korintoslular, 2. Korintoslular, Efesoslular, Galatyalılar, Filipililer, Koloseliler ve 1. Selanikliler.
bir uzmandan 1. yüzyıla bile tarihlenir.
Chester Beatty papirüslerinin keşfedilmesinden bu yana Kutsal Kitap'ın papirüs koleksiyonuna yapılan en önemli katkı, 1956 ve 1961 yılları arasında yayınlanan Bodmer papirüslerinin satın alınmasıydı. Her ikisi de MS 200 civarında yazılmış olan Bodmer II Papirüsü () ve Bodmer XIV ve XV (
) Papirüsü özellikle dikkate değerdir. Papirüs Bodmer II, Yuhanna İncili'nin büyük bir bölümünü içerirken, Papirüs Bodmer XIV ve XV, Luka ve Yuhanna İncillerinin büyük bir bölümünü içerir.
Örneğin, MS 100-200'e tarihlenir.
- Manchester'deki (İngiltere) John Rylands Kütüphanesi'nde, katalogda Papyrus Rylands Greek 457 olarak listelenmiş ve uluslararası olarak
olarak anılan Yuhanna İncili'nden bir metin içeren bir papirüs parçası vardır (18. bölümden bazı ayetler). Bu, 2. yüzyılın ilk yarısında, muhtemelen MS 125 civarında ve dolayısıyla elçinin ölümünden sadece yaklaşık çeyrek yüzyıl sonra yazılmış, Yunanca Kutsal Yazıların hayatta kalan en eski parçasıdır.
Onsiyal (majüskül) El Yazmaları
Majüskül (onsiyal) el yazmaları, parşömen üzerine büyük harflerle yazılmış yazılardır. Parşömen, papirüsten daha pahalıdır, fakat çok daha dayanıklıdır. Bu nedenle özellikle değerli belgeler veya temsili amaçlı yazılar için kullanılmıştır. Bugün 4. ve 9. yüzyıllar arasında yaklaşık 300 onsiyal el yazmaları bilinmektedir. Metin eleştirisinde büyük harf veya sıfırla başlayan sayılar kullanılarak Nestle-Aland sistemine göre kısaltılırlar. Bunların en önemli beşi, aynı zamanda farklı metin türlerinin en önemli temsilcileridir, böylece bu beş kodeks, en önemli varyantlar hakkında iyi bir genel bakış sunabilir:
İsim | Kısaltma | Tarih | Dil | İçerik | |
---|---|---|---|---|---|
1 | Kodeks Sinaiticus | א veya 01 | 4. yüzyıl | Yunanca | Eski Ahit'in bir kısmı ve Yeni Ahit; birkaç apokrif yazılar |
2 | Kodeks Alexandrinus | A veya 02 | 5. yüzyıl | Yunanca | Eski ve Yeni Ahit (bazı küçük kısımlar kayıp ya da hasarlı); birkaç apokrif yazılar |
3 | Kodeks Vaticanus | B veya 03 | 4. yüzyıl | Yunanca | Başlangıçta Kutsal Kitap'ın tümü; şimdi eksik: Başlangıç 1:1 – 46:28; Mezmur 106-137; İbraniler 9:14'ten sonra; 2. Timoteos; Titus; Filimon; Vahiy |
4 | Kodeks Ephraemi Syri rescriptus | C veya 04 | 5. yüzyıl | Yunanca | Eski Ahit'in (64 yaprak) ve yeni Ahit'in (145 yaprak) kısımları |
5 | Kodeks Bezae Cantabrigiensis | D veya 05 | 5. yüzyıl | Yunanca / Latince | Dört İncilin ekseriyeti, Elçilerin İşleri ve 3. Yuhanna'nın birkaç ayeti |
Minüskül El Yazmaları
Minüskül el yazmaları, 9. yüzyıldan 15. yüzyıla tarihlenen küçük harflerle yazılmış yazılardır. Yaklaşık 2.900 minüskül el yazmaları kataloğuna dahil edildi. Daha az olan yaş, metin eleştirisi için bu yazıların değerini sınırlar, ancak çok daha eski el yazmalarıyla yakından ilişkili olanlar da vardır. Örneğin, minüsküller 33, 579, 892 ve 2427 (2006'da bu el yazması, 19. yüzyıldan kalma bir taklit olduğu ortaya çıktı.) en yüksek kalite seviyesinde sınıflandırılır.
Kilisenin ders kitapları (leksiyonar)
Yeni Ahit'in ders kitapları, Kutsal Kitap'ın bölümlerini de içeren bir ayin kitabının bir kopyasıdır. Bu ders kitapları, Yunanca onsiyal veya küçük harflerle yazılmış olabilir. Yazı malzemesi olarak papirüs, parşömen, vellum ya da kağıt kullanıldı.
Erken Çeviriler
Metin eleştirisinin ilk günlerinde, ilk yüzyıllardan kalma Yunanca metin tanıkları henüz mevcut değildi, bu nedenle erken çeviriler bu dönemin metin biçimleri hakkında ipuçları sağlayabilir. Papirüsler bulunduğundan beri, ilk çeviriler ve Kilise Babalarının alıntıları arka plana çekildi, çünkü bu erken döneme ait doğrudan Yunanca metin tanıkları da artık mevcuttur. Çeşitli çevirilerin kendi metin geçmişi vardır ve bunlardan türetilen metin biçimi dolaylı olarak yalnızca tek bir metin tanığını, yani çevirmenin elindeki Yunanca el yazmasını temsil eder. Ancak, Yunanca orijinalin tam metni, çeviriden kesin olarak çıkarılamaz.
Süryanice (Aramice lehçesi) çeviriler
M.S. 2. yüzyıldan itibaren, Yunanca Kutsal Yazıların Süryaniceye (Aramice lehçesi) çevirileri ortaya çıktı. Önemli bir Suriyeli çeviri, 2. yüzyıldan kalma bir incilleri içeren Tatian'ın Diatessaron'udur. Belki de orijinal olarak Roma'da Yunanca yazılmış ve daha sonra Suriye'de Tatian tarafından Suriye diline çevrilmiştir, ancak bu kesin değildir. Diatessaron bugün hala Arapça bir çeviri şeklinde korunmaktadır. Ayrıca 3. yüzyıldan kalma Yunanca yazılmış küçük bir parşömen parçası ve çok uzun alıntılar içeren 4. yüzyıla ait Diatessaron tefsirinin Ermenice tercümesi de bulunmaktadır.
Sadece İncillerin eski bir Suriye çevirisinin (Diatessaron'dan farklı bir çeviri) tamamlanmamış el yazmaları hayatta kaldı: Cureton-Suriyeli (Curetonianus) ve Sina-Suriyeli (Sinaiticus). Bu el yazmaları 5. yüzyılda yapılmış olsa da, muhtemelen daha eski bir Suriye metninin kopyalarıdır. Yunancadan yapılan orijinal çeviri M.S. 200 civarında olabilir. Yunanca Kutsal Yazıların başka kitaplarının da eski Süryanice çevirileri olması çok muhtemeldir, ancak bunlardan hiçbir el yazması ispat edilmez.
Peşitta
5. yüzyıla ait Suriye dilinde olan Peşitta, 2. Petrus, 2. ve 3. Yuhanna, Yahuda ve Vahiy dışında Yunanca Kutsal Yazıların tüm kitaplarını içeriyordu. M.S. 508 civarında, Mabbug (Hierapolis) Piskoposu Philoxenus, Hristiyan Kutsal Yazılarının Peşitta metnini Polykarp tarafından revize ettirdi ve 2. Petrus, 2. ve 3. Yuhanna, Yahuda ve Vahiy ilk kez Suriye dilinde olan bir çeviriye alındı.
M.S. 5. yüzyıldan itibaren, Hristiyanlığı kabul eden Süryanice konuşanlar arasında Peşitta tercümesi yaygındı. "Peşitta" terimi, "basit olan" anlamına gelir. İbranice Kutsal Yazıların kısmı muhtemelen M.S. 2. veya 3. yüzyılda esas olarak İbraniceden çevrildi. Fakat daha sonraki bir revizyon Septuagint ile bir karşılaştırma içeriyordu. Çok sayıda Peşitta el yazması günümüze ulaşmıştır. En değerli el yazması Milano'da (İtalya) Biblioteca Ambrosiana'da saklanan 6. veya 7. yüzyıldan kalma bir kodekstir.
Pentatökün (Levililer hariç) bir Peşitta el yazması M.S. 464 yılına tekabül eden bir tarih taşır ve bu onu herhangi bir dilde Kutsal Kitap'ın en eski tarihli el yazması yapar.
Latince çeviriler

Eski Latince çeviriler muhtemelen M.S. 2. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıktı. Görünüşe göre Latince Kutsal Kitabın tamamı, en geç M.S. 250 yılına kadar Kuzey Afrika'daki Kartaca'da kullanılıyordu. İbranice Kutsal Yazılar henüz Origenes tarafından gözden geçirilmeyen Septuagint'ten Eski Latinceye çevrildi, Yunanca Kutsal Yazıları ise orijinal Yunancadan çevrildi. Belki farklı çeviriler yapılmıştır ya da en azından birkaç çevirmen Eski Latince Kutsal Kitap üzerinde çalışmıştır. Bilginler genellikle iki temel antik Latince metin türünü adlandırırlar: Afrikalı ve Avrupalı metin. Eski Latince Yeni Ahit'in 50'den fazla el yazması (veya fragmanı) günümüze ulaşmıştır. Bazen Itala veya Vetus Latina adı altında gruplandırılırlar.
Vulgata
Vulgata, tüm Kutsal Kitap'ın, kendi zamanının en önemli Kutsal Kitap bilgini olan Hieronymus'tan (Sophronius Eusebius) hazırlanan bir çevirisidir. M.S. 383'te yayınlanan İncillerden başlayarak, kendini ilk olarak Hristiyan Kutsal Yazılarının eski Latince çevirisini gözden geçirmeye adadı. 384 ile 390 yılları arasında Septuagint'e dayanarak eski Latince Mezmurlarının gözden geçirilmiş iki versiyonunu yaptı. Bunlardan birincisine "Psalterium Romanum", ikincisine ise "Psalterium Gallicanum" adı verildi çünkü ilk olarak Roma ve Galya'da kullanımları kabul edildi. Hieronymus ayrıca Mezmurları doğrudan İbraniceden tercüme etti ve bu eser "Psalterium iuxta Hebraeos" olarak bilinir.
Eski Latince Hristiyan Kutsal Yazılarını gözden geçirmesini ne zaman tamamladığı belirsizdir. Ayrıca İbranice Kutsal Yazıların eski Latince çevirisini gözden geçirmeye başladı, ancak görünüşe göre revizyonu hiç bitirmedi; çünkü doğrudan İbraniceden çevirmeyi tercih etti (buna rağmen Yunanca çevirilere de dayanıyordu). Hieronymus, İbraniceden Latince çevirisi üzerinde yaklaşık M.S. 390'dan 405'e kadar çalıştı.
Başlangıçta, Hieronymus'un çevirisi her yerde direnişle karşılaştı ve ancak yavaş yavaş daha fazla tanınırlık kazandı. Daha sonra Batı Avrupa'da genel olarak kabul edildiğinde, onu genel kabul görmüş bir çeviri olarak tanımlayan Vulgata adı ortaya çıktı (Latince vulgatus kelimesi "olağan, yaygın" anlamına gelir). Hieronymus'un orijinal çevirisi birkaç kez gözden geçirildi ve Roma Katolik Kilisesi gözden geçirilmiş 1592 versiyonunu standart metni haline getirdi. Binlerce Vulgata el yazması bugün hala var.
Başka eski çeviriler
Hristiyanlığın yayılmasıyla birlikte, daha fazla Kutsal Kitap çevirilerine duyulan ihtiyaç arttı.
• En geç M.S. 3. yüzyılda, Mısır'ın yerli Kıpti nüfusu için Yunanca Kutsal Yazıların ilk çevirisi tamamlandı. Mısır'ın farklı bölgelerinde farklı Kıpti lehçeleri konuşulduğundan, zaman içinde birçok Kıpti tercümesi yapılmıştır. En önemlileri Yukarı Mısır'dan (güneyde) Sahidik (veya Thebaik) ve Aşağı Mısır'dan (kuzeyde) Bohairik tercümelerdir. Hem İbranice hem de Yunanca Kutsal Yazıları içeren bu çeviriler muhtemelen M.S. 3. ve 4. yüzyıllarda yapıldı.
• Gotik çeviri M.S. 4. yüzyılda Mösya'ya (Sırbistan ve Bulgaristan) yerleştirilen Gotlar için oluşturuldu. Bu çeviride Samuel ve Krallar kitapları eksik. Tercüman olan Piskopos Ulfilas'ın (Wulfila), Gotların Kutsal Kitap'ın geri kalanıyla birlikte savaşları konu alan ve putperestliği kınayan bu kitapları kullanmasına izin vermenin tehlikeli olduğunu düşündüğü için silindikleri söyleniyor.
• Kutsal Kitap'ın Ermenice çevirisi M.S. 5. yüzyıla aittir ve hem Yunanca hem de Süryanice kaynağına dayandığına inanılırdı.
• Kafkasya'daki Gürcülere yönelik olan Gürcüce çeviri M.S. 6. yüzyılın sonlarına doğru tamamlandı ve Yunanca metnin etkisi belirgin olmakla birlikte Ermeni ve Süryanice temelleri vardı.
• Habeşliler, belki de M.S. 4. veya 5. yüzyılda hazırlanan Etiyopya çevirisini kullandılar.
• Ayrıca Kutsal Yazıların birkaç eski Arapça tercümesi vardır. Kutsal Kitap'ın bazı bölümlerinin Arapçaya tercümeleri M.S. 7. yüzyıl kadar erken bir tarihte var olmuş olabilir.
• En eski yazılı kanıt M.S. 724 tarihli bir İspanyolca çeviridir.
• Eski Slavca çevirisi M.S. 9. yüzyıldan kalmadır ve Kyrill (Kyrillos) ve Methodius adlı iki kardeşe atfedilir.
Alıntılar
Kutsal Kitap metinlerinden çok erken alıntılar yapıldı. Ana alıntı grubu Kilise Babalarından gelir, ancak apokrif metinlerde ve sapkın olarak kınanmış yazılarda da alıntılar vardır. Özellikle Gnostik'te çokça alıntı yapılmıştır. Metin eleştirisinde alıntıların güvenli bir şekilde kullanılması için, önce metin stoğunun eleştirel olarak güvence altına alınması ve Kutsal Kitap'tan yapılan alıntıların gelenek sırasında sonraki metin biçimlerine uyarlandığını dışta bırakmak için metnin tarihi araştırılmalıdır. Bu sorun nedeniyle, Kilise Babalarının alıntıları metin eleştirisinden giderek daha fazla kayboldu. Ancak, Kilise Babalarının el yazmalarının tüm materyalini değerlendiren ve eleştirel bir baskı yayınlamak isteyen projeler var. Bu gerçekleştiğinde, bu alıntılar metnin tarihinde tekrar bilimsel olarak kanıtlanmış bir rol oynayabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ E. Velkovska: Lo studio dei lezionari bizantini. In: Ecclesia Orans 13 (1996) 253–271.
- ^ Wilhelm Michaelis: Einleitung in das Neue Testament. Bern 1961, S. 343.
- ^ BILD, cilt 1, s. 544
- ^ Watchtower Society, Insight On The Scriptures, 1990, Cilt 2 (Almanca), S. 516.
- ^ Watchtower Society, Insight On The Scriptures, 1990, Cilt 2 (Almanca), S. 555.
- ^ Erwin Preuschen: Griechisch-deutsches Taschenwörterbuch zum Neuen Testament, de Gruyter, 1976
- ^ Watchtower Society, Insight On The Scriptures, 1990, Cilt 2 (Almanca), S. 1177, 1178.
- ^ Wolfgang Kosack: Novum Testamentum Coptice. Neues Testament, Bohairisch. Christoph Brunner, Basel 2014.
Edebiyat
- Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neuen Testaments. 2. Aufl. Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1989 (das Standardwerk zum Thema)
- Bruce M. Metzger: The Text of the New Testament. Its Transmission, Corruption, and Restoration. 3. Auflage 1992,
- Karl Jaroš: Die ältesten griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Bearbeitete Edition und Übersetzung. Böhlau, Köln u. a. 2014 (enthält die 104 ältesten Abschriften, die bis zum Beginn des 4. Jahrhunderts reichen). [Ausgabe auf Griechisch mit deutscher Übersetzung]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yeni Ahit in Metin Tarihi Yunanca ve diger dillerde gunumuze ulasan cok sayida el yazmasinin aktarilmasidir Yeni Ahit in el yazisi aktarilmasi diger tum eski edebi eserlerden daha iyi ve daha kapsamlidir En eski metin taniklari yazarlarin orijinal metinlerinin cikis zamanina cok yakindir Yeni Ahit in Papirus El YazmalariPapirus Bodmer II P66 displaystyle mathfrak P 66 M S 2 yuzyil1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 87 97 99 Bu kutu goruntuletartisdegistir Bugun mevcut 27 kanonik kitabin hepsinin buyuk sayida kopyasi var Bazilari Kutsal Yazilarin genis kisimlarini icerir digerleri sadece fragman halindedir Bir sayima gore orijinal Yunan dilinde 5 000 den fazla ve diger dillerde 8 000 den fazla el yazmasi var toplam 13 000 den fazla el yazmasi El yazmalari MS 2 yuzyildan 16 yuzyila kadar tarihlenmektedir ve her biri dogru orijinal metnin saptanmasina yardimci olur Metin Tarihi icin elzem olan yazilar sunlardir papirusler onsiyal ya da majuskul buyuk harflerle el yazmalari minuskul kucuk ve bitisik harflerle el yazmalari leksiyonarlar Kilise hizmetlerinde dersler icin Incil okumalarini iceren ayin kitaplaridir Baslangicta dogrudan Incil den okundu 5 yuzyildan beri Kilise yilina gore duzenlenen Kutsal Kitap okumalari ozel olarak tasarlanmis kitaplarda toplaniyordu Yunan dilinde 2 400 den fazla el yazmasi gunumuze ulasmistir erken donem tercumeler alintilar Metin Tarihi metnin gecmisi metin aktariminin baslangic noktasina yaklasmak istedigi icin geriye dogru yonlendirilir El Yazmalarinin KesfiSu anda Yunanca Yeni Ahit in tamamini veya bir kismini iceren bilinen yaklasik 5 000 el yazmasi vardir Cogu son iki yuzyilda arastirma icin acildi Reformasyon doneminde Kodeks Bezae disinda 11 yuzyildan once yazilmis hicbir el yazmasi daha buyuk bir grup tarafindan bilinmiyordu Yeni Ahit in metin tarihinde uc kodeks ozel bir rol oynuyor 1627 de Kral I Charles Ingiltere Konstantinopolis Patrigi nden Kodeks Alexandrinus u paraf A hediye olarak aldi Bu kodeks 18 yuzyilda yayinlandi 1844 1853 ve 1859 yillarinda Alman bilgin Konstantin Tischendorf Sina daginin eteginde bulunan Katarina Manastiri nda copte 129 parsomen buldu El yazmalari sonra Kodeks Sinaiticus paraf א adlandirildi Bu kodeks 19 yuzyilin ikinci yarisinda yayinlandi Ucuncusu Kodeks Vaticanus tur paraf B O da 19 yuzyilin ikinci yarisinda yayinlandi Profesor J Neville Birdsall onun kokeni hakkinda sunu acikladi Kisacasi Kodeks Vaticanus un ne zaman ve nerede yazildigi konusunda kesin bir bilgi yoktur Tum bilimsel cabalara ragmen tarihi ancak 15 yuzyila kadar izlenebilir Ondan sonra Oxyrhynchus Papirusleri 1900 lerde Chester Beatty Papirusleri 1930 da ve Bodmer Papirusleri 1950 de kesfedildi MalzemeEl yazmalari icin malzeme olarak papirus ve parsomen kullanilmistir Papirus Papirus bitkisinin enine kesiti bos papirus kagidi metin ile eski Misir papirusPapirus bitkisi Cyperus papyrus Nil deltasinin sulak bolgesinde yetisen adi nehrin urunu anlamina gelen papirus bitkisinden yapilir Saz ailesine ait uzun bir su bitkisi Sig suda yetisen 2 ila 6 m yukseklige ulasan ve cok sayida ince basakcik ile bir cicek salkimiyla biten sivri ucgen bir govdeye veya sapa sahiptir Eski Misirlilar papirusu pek cok sekilde kullanmayi biliyorlardi Onu yakit olarak kullandilar ondan gemiler yelkenler halatlar paspaslar ve sandaletler yaptilar Bundan baska Papirus calisi bir yazi malzemesinin uretimi icin kullanildi Misirlilarin papirusten yazi malzemeleri yapmak icin kullandiklari yontem oldukca basitti Saplari toplarken en cok ve en beyaz hammaddeyi icerdiginden su yuzeyinin altinda buyuyen kalin ozlu kisim tercih edildi Dis kabuk soyulmus ve kalan ozlu ic kisim yaklasik 40 ila 45 cm uzunlugunda parcalar halinde kesilmistir Daha sonra ilik genis fakat cok ince seritler halinde kesildi Seritler daha sonra kismen hafifce cakisacak sekilde duz bir yuzey uzerinde yan yana dikey olarak yerlestirildi Ince bir tutkal tabakasi uygulandiktan sonra uzerine yatay olarak baska bir papirus seridi tabakasi serildi Daha sonra tabakalar bir kagit olusturmak uzere bir araya gelene kadar tokmaklarla dovuldu Yapraklar guneste kurutulduktan sonra istenilen buyuklukte kesilir Son olarak ponza tasi deniz kabugu veya fildisi yardimiyla duzeltilip parlatildi Bu bircok boyut ve kalitede olan oldukca dayanikli esnek neredeyse beyaz bir yazi malzemesi uretti Genellikle yatay cizgili tarafta yazilirdi ancak bazen bir belgeyi bitirmek icin arka tarafi da kullanilirdi Cizgilerin seyri yazicinin kamis bir kalem ve kaucuk kurum ve sudan yapilmis yazma sivisi kullanarak duz cizgiler yazmasina yardimci oldu Tipik olarak insanlar bes ila on santimetre genisliginde dar sutunlar halinde yazarlardi Bu papirus tabakalari genellikle yaklasik 20 yapraktan olusan bir tomar yapmak icin uclarindan birbirine yapistirilabilir Ya da ilk Hristiyanlar arasinda yaygin olarak kullanilan kitap benzeri bir kodeks olusturmak icin katlanarak sayfalar halinde olabilirler Ortalama bir rulo yaklasik dort ila alti metre uzunlugundaydi Devlet belgeleri ise genellikle cok uzundu ve bir tanesinin neredeyse 40 metreyi bile olctugu tespit edildi Yunanca biblos kelimesi baslangicta papirus agacinin yumusak hamuruna uygulandi ancak daha sonra bir kitaba atifta bulunmak icin kullanildi Matta 1 1 Markos 12 26 Kucultme sekli biblion un cogulu kucuk kitaplar anlamina gelen biblia dir ve bu kelimeden Almancada Bibel kelimesi Ingilizce Bible Italyanca Bibbia Ispanyolca Biblia Hirvatca Biblija turetilmistir 2 Timoteos 4 13 biblia kucuk kitaplar Papirus endustrisi icin onemli bir merkez haline geldikten sonra bir Fenike kentine Byblos adi verildi Biblos sehri papirus icin onemli bir aktarma noktasi idi Papirus rulolari MS 2 yuzyilin baslarina kadar Papirus Kodeks inin yerini aldigi zamana kadar yaygin olarak kullanildi Daha sonra 4 yuzyilda papirusun popularitesi azaldi ve yerini daha kalici bir yazi malzemesi olan parsomen aldi Ihtiyac duyulmayan papirus rulolari silindirik kutularda veya capsa adi verilen kaplarda muhafaza edilirdi Bir yazi malzemesi olarak papirusun buyuk bir dezavantaji vardi cok dayanikli degildi Nemli bir yerde saklandiginda bozulur ve kuru bir yerde cok kirilgan hale gelir MS 18 yuzyila kadar Kutsal Kitap taki tum eski papirus el yazmalarinin yok olduguna inaniliyordu Bununla birlikte 19 yuzyilin sonunda bir dizi degerli Kutsal Kitap papirusu kesfedildi Buluntular esas olarak Misir da ve papirusun korunmasi icin gerekli ideal kuru iklime sahip olan Olu Deniz cevresinde yapilmistir The Anchor Bible Dictionary soyle diyor Bolgedeki iklim sartlari yuzunden bu doneme MO birinci binyil ait papirus bir belge ancak coldeki bir magarada ya da siginakta muhafaza edilmisse bu kadar uzun sure dayanir Bu yerlerde bulunan bazi Kutsal Kitap papirusleri MO 2 veya 1 yuzyila aittir Bulunan bu papirus el yazmalarinin bircoguna papirus deyimle atifta bulunulmaktadir Ornegin Nash papirusu MO 1 veya 2 yuzyil Papirus Rylands iii 458 M O 2 yuzyil ve Chester Beatty I papirusu MO 3 yuzyil Parsomen Koyun keci veya buzagi derisinden yapilan yazi malzemesi Deri uzun zamandir bir yazi malzemesi olarak kullanilmaktadir Olu Deniz de bulunan Isaya Rulosu MO 2 yuzyilin sonlarina dogru deriden yapilmis bir kopyadir Bununla birlikte Misir papirusu bir yazi malzemesi olarak daha yaygin olarak kullanildi Fakat Plinius un bildirdigi gibi Misir krali MO 190 civarinda papirus ihraci yasaklaninca Bergama da Grekce Pergamon parsomen teriminin kokeni parsomen kullaniminin ortaya ciktigi soyleniyor Belki de bu hayvan derilerini islemek icin zaten var olan bir yontemin populerlesmesi olarak anlasilmalidir Bu yontem yapraklari her iki tarafta da yazmayi mumkun kilmistir Parsomen rulolari daha ucuz papirus rulolarindan cok daha dayanikliydi Vellum Parsomenler genellikle koyun keci veya dana derisinden yapilirdi MS 3 ve 4 yuzyillarda sonunda daha kaba ve daha ince malzeme turleri arasinda bir ayrim yapildi Daha kaba olanlara hala parsomen daha ince olanlara vellum denirdi Vellum hassas buzagi veya keci derisinden veya olu dogmus buzagi veya kuzu derisinden yapilmistir Hazirlik sirasinda kurk yikanmis derilerden siyrildi ve bir cerceveye gerildi Daha sonra postlar tekrar yikandi ve puruzleri gidermek icin tekrar kazindi Son olarak uzerine kirec serpildi ve ponza tasi ile ovuldu Sonuc ince esnek ve neredeyse beyaz bir yazi malzemesiydi Matbaa sanatinin icadina kadar onemli kitaplar uretmek icin kullanildi Kutsal Kitap in birkac onemli el yazmalari Vellum adli yazi malzeme uzerinde yazildi Kodeks Sinaiticus 4 yuzyil Kodeks Vaticanus 4 yuzyil ve Kodeks Alexandrinus 5 yuzyil Palimpsest Bir palimpsest Latince palimpsestus Grekce palimpsestos kazinmis anlamina gelir yeni bir metne yer acmak icin ornegin kaziyarak orijinal metnin cikarildigi bir belgedir Iyi bilinen bir Kutsal Kitap parsomeni MS 5 yuzyildan kalma Codex Ephraemi Syri rescriptus tur Palimpsest te daha eski metin kazinmis daha onemli oldugunda bilim adamlari genellikle kimyasal reaktifler ve fotograf gibi teknik araclari kullanarak silinen yaziya ulasabilip ve onu okunabilir hale getirebilirler Tomar ya da KodeksIsaya tomari Ibranice Kutsal Kitabin en eski fragmani Olu Deniz deki magaralarda bulundu MO 150 100481 yapraklardan olusan 15 kg agirliginda olan bir kodeks 12 yuzyil El yazmalari papirus ya da parsomenler ya rulo tomar ya da bugunku kitaplarin erken bir sekli olan kodeks biciminde mevcuttur Baslangicta birkac papirus veya parsomen yapragi birbirine yapistirilip bir cubuga sarildi Rulolarin kodekslerin uygulanmadigi bazi dezavantajlari vardi Okuyucu tomarlarin son bolumunde bir sey aradiysa alti ruloyu dokuz veya daha fazla metre yuvarlamasi gerekebilirdi Bu antik cagin yazarlarinin diger kaynaklardan alinti yaparken genellikle cok belirsiz olmasinin bir nedeni olabilir Bir parsomeni acip ilgili pasaji bulmakla ugrasmak yerine muhtemelen hafizadan alinti yapiyorlardi Kodeks tomardan cok daha pratikti Otuz metreden daha uzun bir tomar gerektirecek olan dort Incil in tumu tek bir kodeks icinde yer alabilirdi Bir kodeksin belirli bir kismi bulmak onun uzun bir tomarin sayisiz sutununda aradigindan daha kolaydi Bir kodeks genellikle ayni miktarda papirus veya parsomenden yapilan bir tomardan iki kat daha fazla metin iceriyordu cunku tomarlar genellikle sadece bir tarafa fakat bir kodeksin sayfalari her iki tarafa da yazildi Bu nedenle kodeks tomarlardan daha ekonomikti Yeni Ahit el yazmalari yalnizca kodeks biciminde gunumuze ulasmistir Bu en kucuk parcalarda bile kesin olarak kararlastirilabilir cunku bir kodeksin sayfalari her zaman her iki tarafa da yazilir belki de tum kodeksin son sayfasi haric Bir yuze yazilmis Yeni Ahit el yazmasi kalintilari son derece nadirdir Yeni Ahit el yazmalarinin baslangictan itibaren kodeks biciminde yazilip yazilmadigi yani Yeni Ahit yazilarinin hicbir zaman rulo halinde olup olmadigi su anda kesin olarak belirlenememektedir En eski Yeni Ahit papirusleri MS 2 yuzyildan kalmadir Kodeksin kokeni Kodeks teriminin turetildigi ve baslangicta bir agac govdesini tanimlamak icin kullanilan Latince caudex kelimesi kodeksin kokeni hakkinda bazi ipuclari vermektedir Daha sonra terim uzerlerine yazi yazmak icin balmumu ile kaplanmis ahsap tabletlere uygulandi Bireysel paneller daha sonra seritler veya halkalarla birbirine baglandi ve toplanan bu paneller kodeks olarak tanindi Sonra Romalilar mum kapli tahta tabletler yerine yazi malzemesi olarak parsomen kullanmaya basladilar Bu parsomene uzerine yazi yazmak icin hazirlanmis deri anlamina gelen membrana deniyordu Gorunuse gore membrana M S birinci yuzyilda yaygin olarak kullaniliyordu Ornegin 2 Timoteos 4 13 te elci Pavlus Timoteos tan papirusten olan tomarlari Grekce biblia ozellikle parsomenleri Grekce membranas membranas parsomen getirmesini istedi Icerikleri hakkinda hicbir sey soylemedi Bu nedenle bazi yorumcular onun Ibranice Kutsal Yazilarin tomarlarini ve herhangi bir notu veya mektubu istedigini dusunuyor Ozellikle parsomenler ifadesi bunlarin hem papirus hem de parsomen tomarlari oldugunu gosterebilir Kutsal Kitap Yeni Ceviri 2001 kitaplari ozellikle yazi derilerini tercume eder Kitabi Mukaddes kitaplari bilhassa derileri yaziyor Ancak parsomenlerin not defterleri kagitlari veya parsomen rulolarini olup olmadigi kesin olarak soylenemez Yazi malzemelerindeki degisikligin bir sonucu olarak kodeksin gelistirilmesi daha hizli ilerledi Ilk kodeksler cesitli sekillerde geldi Bir tur kodeks ikiye katlanmis ve dikilmis kalin bir kagit tabakasindan olusuyordu Boyle bir kodeks kapatildiginda ic yapraklar dis yapraklardan daha fazla disari cikiyor ve bu nedenle kesilmesi gerekiyordu Bu nedenle bu kodeks ortadaki yapraklarin distakilere gore oldukca dar idi Sonunda populer hale gelen kodeks birkac katmandan olusuyordu Yariya katlanmis dort veya bes yaprak kagittan olusan bir katman ciltleme icin en uygun oldugunu kanitladi Bu duzenleme ile kenarlar boyut olarak birbirinden en az farkliydi Her katmanin yapraklari katmanlar istiflenmeden once birbirine dikildi ve kodeksi tamamlamak icin kapaklar arasina baglandi Modern kitaplar da bir dizi katmandan olusur Ilk Hristiyanlar ve Kodeks En azindan MS 1 yuzyilin sonlarina kadar Hristiyanlar oncelikle tomarlari kullandilar Elci Yuhanna M S 96 yillarinda yazdigi Vahiy den bir rulo olarak soz etti Vahiy 22 18 19 Kisa bir sure sonra Hristiyanlar Yunanca Kutsal Yazilari olusturan kayitlari korumak icin kodeksi kabul ettiler Arkeolojik kanitlar ilk Hristiyanlarin kodeksleri herkesten daha fazla kullandigini gosteriyor Ornegin ucuncu yuzyildan kalma klasik yazilardan 291 adet tomar fragmanlari bulundu Ancak bu zamandan sadece 20 kodeks parcasi var Hristiyan kayitlarindan 38 kodeks parcasi ve yaklasik 9 rulo parcasi gunumuze ulasmistir Ilk Hristiyanlarin kodeks seklindeki Kutsal Yazilari kullanmak icin iyi nedenleri vardi Isa Mesih takipcilerine su emri vermisti Butun milletlerden insanlari ogrencilerim olarak yetistirin size buyurdugum her seye uymayi onlara ogretin Matta 28 19 20 Ogrenciler yetistirmek ve onlara ogretmek icin Hristiyanlarin Kutsal Yazilari kullanmalari gerekiyordu Kodeksin kullanisli bicimi uygun ayetleri bulmalarini kolaylastirarak bu gorevi yerine getirmelerine yardimci oldu MS 1 yuzyilda ogrenci yetistirmek ve ogretmek icin kutsal yazilardan kapsamli bir sekilde yararlanilmasi gerektigi gosterildi Ornegin Kutsal Kitap elci Pavlus un kutsal yazilari nasil kullandigini anlatir Pavlus adet edindigi gibi havraya onlarin yanina gitti Uc Sebt gunu Kutsal Yazilari kullanarak onlari ikna etmeye calisti Yazilardan kanitlar gostererek Mesih in aci cekmesi olup diriltilmesi gerektigini acikladi Elcilerin Isleri 17 2 3 Ogrenciler ayrica Kutsal Yazilari kullanarak belirli dusunceleri inceledikleri icin ovuldu Bu yuzden sunu okuyoruz Veriya daki Yahudiler Selanik tekilerden daha acik fikirliydi kendilerine anlatilanlarin dogrulugunu her gun Kutsal Yazilardan dikkatle arastirarak sozu buyuk istekle kabul ettiler Elcilerin Isleri 17 11 Ilk Hristiyanlar Kutsal Kitap in ayetlerini iceren kodeksleri sik sik kullandilar El YazmalariPapirus El Yazmalari Papirus hayatta kalan en eski Yeni Ahit el yazmalaridir 2 ila 7 yuzyillara tarihlenirler Papirus Misir ve Orta Dogu daki diger ulkelerin arkeolojik kazilara acildigi 19 yuzyildan itibaren kesfedildi Bazi onemli papirus koleksiyonlari alicinin Chester Beatty Martin Bodmer veya bulunduklari yerin Oxyrhynchus adini alir Papirus el yazmalari bugune dek kullanilan Gregory Aland sistemine gore su sekilde siralanir P1 displaystyle mathfrak P 1 P2 displaystyle mathfrak P 2 P3 displaystyle mathfrak P 3 Yeni Ahit in Papirusler Listesine bakiniz Bugun 400 000 den fazla papirus bilinmektedir ve bunlarin 120 den fazlasi Yeni Ahit in bazi kisimlarini icerir Bircok el yazmalari sadece cok kucuk parcalardir Bazi papirusler kesinlikle 2 yuzyila aittir Unlu Papirus 52 P52 displaystyle mathfrak P 52 125 150 e tarihlenir Bazi fragmanlarin 1 yuzyilin ilk yarisina kadar olan erken tarihleri bilimde tartisilir Ornegin bazi arastirmacilar 7Q5 papirusunu Yeni Ahit papirusu olarak siniflandirir Bu erken tarihlemenin onde gelen bir temsilcisi Carsten Peter Thiede idi P64 displaystyle mathfrak P 64 ve P67 displaystyle mathfrak P 67 hala ikinci yuzyilin papirusleri olarak kabul edilebilir En onemli papirusler Chester Beatty Papirusleri Chester Beatty Papirusu I P45 displaystyle mathfrak P 45 muhtemelen bir zamanlar yaklasik 220 sayfa iceren bir kodeksin 30 yapraklarinin parcalarindan olusur P45 displaystyle mathfrak P 45 dort Incil in ve Elcilerin Isleri nin kalintilarindan olusur Chester Beatty Papirusu III P47 displaystyle mathfrak P 47 Vahiy kitabinin hafif hasarli 10 sayfasini iceren bir kodekstir Bu iki papirusun M S 3 yuzyila ait olduguna inaniliyor M S 200 civarinda yazildigina inanilan ikinci Chester Beatty papirusu P46 displaystyle mathfrak P 46 da oldukca dikkate degerdir Orijinal olarak 104 sayfadan olusan bir kodeksten hafif hasarli 86 sayfa icerir P46 displaystyle mathfrak P 46 Pavlus un dokuz mektubunu icerir Romalilar Ibraniler 1 Korintoslular 2 Korintoslular Efesoslular Galatyalilar Filipililer Koloseliler ve 1 Selanikliler P46 displaystyle mathfrak P 46 bir uzmandan 1 yuzyila bile tarihlenir Bodmer Papirusleri Chester Beatty papiruslerinin kesfedilmesinden bu yana Kutsal Kitap in papirus koleksiyonuna yapilan en onemli katki 1956 ve 1961 yillari arasinda yayinlanan Bodmer papiruslerinin satin alinmasiydi Her ikisi de MS 200 civarinda yazilmis olan Bodmer II Papirusu P66 displaystyle mathfrak P 66 ve Bodmer XIV ve XV P75 displaystyle mathfrak P 75 Papirusu ozellikle dikkate degerdir Papirus Bodmer II Yuhanna Incili nin buyuk bir bolumunu icerirken Papirus Bodmer XIV ve XV Luka ve Yuhanna Incillerinin buyuk bir bolumunu icerir Oxyrhynchus Papirusleri Ornegin MS 100 200 e tarihlenir Manchester deki Ingiltere John Rylands Kutuphanesi nde katalogda Papyrus Rylands Greek 457 olarak listelenmis ve uluslararasi olarak P52 displaystyle mathfrak P 52 olarak anilan Yuhanna Incili nden bir metin iceren bir papirus parcasi vardir 18 bolumden bazi ayetler Bu 2 yuzyilin ilk yarisinda muhtemelen MS 125 civarinda ve dolayisiyla elcinin olumunden sadece yaklasik ceyrek yuzyil sonra yazilmis Yunanca Kutsal Yazilarin hayatta kalan en eski parcasidir Onsiyal majuskul El Yazmalari Kodeks Sinaiticus Matta 8 28 9 23 Majuskul onsiyal el yazmalari parsomen uzerine buyuk harflerle yazilmis yazilardir Parsomen papirusten daha pahalidir fakat cok daha dayaniklidir Bu nedenle ozellikle degerli belgeler veya temsili amacli yazilar icin kullanilmistir Bugun 4 ve 9 yuzyillar arasinda yaklasik 300 onsiyal el yazmalari bilinmektedir Metin elestirisinde buyuk harf veya sifirla baslayan sayilar kullanilarak Nestle Aland sistemine gore kisaltilirlar Bunlarin en onemli besi ayni zamanda farkli metin turlerinin en onemli temsilcileridir boylece bu bes kodeks en onemli varyantlar hakkinda iyi bir genel bakis sunabilir En onemli kodeksler Isim Kisaltma Tarih Dil Icerik1 Kodeks Sinaiticus א veya 01 4 yuzyil Yunanca Eski Ahit in bir kismi ve Yeni Ahit birkac apokrif yazilar2 Kodeks Alexandrinus A veya 02 5 yuzyil Yunanca Eski ve Yeni Ahit bazi kucuk kisimlar kayip ya da hasarli birkac apokrif yazilar3 Kodeks Vaticanus B veya 03 4 yuzyil Yunanca Baslangicta Kutsal Kitap in tumu simdi eksik Baslangic 1 1 46 28 Mezmur 106 137 Ibraniler 9 14 ten sonra 2 Timoteos Titus Filimon Vahiy4 Kodeks Ephraemi Syri rescriptus C veya 04 5 yuzyil Yunanca Eski Ahit in 64 yaprak ve yeni Ahit in 145 yaprak kisimlari5 Kodeks Bezae Cantabrigiensis D veya 05 5 yuzyil Yunanca Latince Dort Incilin ekseriyeti Elcilerin Isleri ve 3 Yuhanna nin birkac ayetiMinuskul El Yazmalari Minuskul el yazmalari 9 yuzyildan 15 yuzyila tarihlenen kucuk harflerle yazilmis yazilardir Yaklasik 2 900 minuskul el yazmalari kataloguna dahil edildi Daha az olan yas metin elestirisi icin bu yazilarin degerini sinirlar ancak cok daha eski el yazmalariyla yakindan iliskili olanlar da vardir Ornegin minuskuller 33 579 892 ve 2427 2006 da bu el yazmasi 19 yuzyildan kalma bir taklit oldugu ortaya cikti en yuksek kalite seviyesinde siniflandirilir Kilisenin ders kitaplari leksiyonar Yeni Ahit in ders kitaplari Kutsal Kitap in bolumlerini de iceren bir ayin kitabinin bir kopyasidir Bu ders kitaplari Yunanca onsiyal veya kucuk harflerle yazilmis olabilir Yazi malzemesi olarak papirus parsomen vellum ya da kagit kullanildi Erken Ceviriler Metin elestirisinin ilk gunlerinde ilk yuzyillardan kalma Yunanca metin taniklari henuz mevcut degildi bu nedenle erken ceviriler bu donemin metin bicimleri hakkinda ipuclari saglayabilir Papirusler bulundugundan beri ilk ceviriler ve Kilise Babalarinin alintilari arka plana cekildi cunku bu erken doneme ait dogrudan Yunanca metin taniklari da artik mevcuttur Cesitli cevirilerin kendi metin gecmisi vardir ve bunlardan turetilen metin bicimi dolayli olarak yalnizca tek bir metin tanigini yani cevirmenin elindeki Yunanca el yazmasini temsil eder Ancak Yunanca orijinalin tam metni ceviriden kesin olarak cikarilamaz Suryanice Aramice lehcesi ceviriler M S 2 yuzyildan itibaren Yunanca Kutsal Yazilarin Suryaniceye Aramice lehcesi cevirileri ortaya cikti Onemli bir Suriyeli ceviri 2 yuzyildan kalma bir incilleri iceren Tatian in Diatessaron udur Belki de orijinal olarak Roma da Yunanca yazilmis ve daha sonra Suriye de Tatian tarafindan Suriye diline cevrilmistir ancak bu kesin degildir Diatessaron bugun hala Arapca bir ceviri seklinde korunmaktadir Ayrica 3 yuzyildan kalma Yunanca yazilmis kucuk bir parsomen parcasi ve cok uzun alintilar iceren 4 yuzyila ait Diatessaron tefsirinin Ermenice tercumesi de bulunmaktadir Sadece Incillerin eski bir Suriye cevirisinin Diatessaron dan farkli bir ceviri tamamlanmamis el yazmalari hayatta kaldi Cureton Suriyeli Curetonianus ve Sina Suriyeli Sinaiticus Bu el yazmalari 5 yuzyilda yapilmis olsa da muhtemelen daha eski bir Suriye metninin kopyalaridir Yunancadan yapilan orijinal ceviri M S 200 civarinda olabilir Yunanca Kutsal Yazilarin baska kitaplarinin da eski Suryanice cevirileri olmasi cok muhtemeldir ancak bunlardan hicbir el yazmasi ispat edilmez Pesitta 5 yuzyila ait Suriye dilinde olan Pesitta 2 Petrus 2 ve 3 Yuhanna Yahuda ve Vahiy disinda Yunanca Kutsal Yazilarin tum kitaplarini iceriyordu M S 508 civarinda Mabbug Hierapolis Piskoposu Philoxenus Hristiyan Kutsal Yazilarinin Pesitta metnini Polykarp tarafindan revize ettirdi ve 2 Petrus 2 ve 3 Yuhanna Yahuda ve Vahiy ilk kez Suriye dilinde olan bir ceviriye alindi M S 5 yuzyildan itibaren Hristiyanligi kabul eden Suryanice konusanlar arasinda Pesitta tercumesi yaygindi Pesitta terimi basit olan anlamina gelir Ibranice Kutsal Yazilarin kismi muhtemelen M S 2 veya 3 yuzyilda esas olarak Ibraniceden cevrildi Fakat daha sonraki bir revizyon Septuagint ile bir karsilastirma iceriyordu Cok sayida Pesitta el yazmasi gunumuze ulasmistir En degerli el yazmasi Milano da Italya Biblioteca Ambrosiana da saklanan 6 veya 7 yuzyildan kalma bir kodekstir Pentatokun Levililer haric bir Pesitta el yazmasi M S 464 yilina tekabul eden bir tarih tasir ve bu onu herhangi bir dilde Kutsal Kitap in en eski tarihli el yazmasi yapar Latince ceviriler Vulgata Sixtina Eski Latince ceviriler muhtemelen M S 2 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren ortaya cikti Gorunuse gore Latince Kutsal Kitabin tamami en gec M S 250 yilina kadar Kuzey Afrika daki Kartaca da kullaniliyordu Ibranice Kutsal Yazilar henuz Origenes tarafindan gozden gecirilmeyen Septuagint ten Eski Latinceye cevrildi Yunanca Kutsal Yazilari ise orijinal Yunancadan cevrildi Belki farkli ceviriler yapilmistir ya da en azindan birkac cevirmen Eski Latince Kutsal Kitap uzerinde calismistir Bilginler genellikle iki temel antik Latince metin turunu adlandirirlar Afrikali ve Avrupali metin Eski Latince Yeni Ahit in 50 den fazla el yazmasi veya fragmani gunumuze ulasmistir Bazen Itala veya Vetus Latina adi altinda gruplandirilirlar Vulgata Vulgata tum Kutsal Kitap in kendi zamaninin en onemli Kutsal Kitap bilgini olan Hieronymus tan Sophronius Eusebius hazirlanan bir cevirisidir M S 383 te yayinlanan Incillerden baslayarak kendini ilk olarak Hristiyan Kutsal Yazilarinin eski Latince cevirisini gozden gecirmeye adadi 384 ile 390 yillari arasinda Septuagint e dayanarak eski Latince Mezmurlarinin gozden gecirilmis iki versiyonunu yapti Bunlardan birincisine Psalterium Romanum ikincisine ise Psalterium Gallicanum adi verildi cunku ilk olarak Roma ve Galya da kullanimlari kabul edildi Hieronymus ayrica Mezmurlari dogrudan Ibraniceden tercume etti ve bu eser Psalterium iuxta Hebraeos olarak bilinir Eski Latince Hristiyan Kutsal Yazilarini gozden gecirmesini ne zaman tamamladigi belirsizdir Ayrica Ibranice Kutsal Yazilarin eski Latince cevirisini gozden gecirmeye basladi ancak gorunuse gore revizyonu hic bitirmedi cunku dogrudan Ibraniceden cevirmeyi tercih etti buna ragmen Yunanca cevirilere de dayaniyordu Hieronymus Ibraniceden Latince cevirisi uzerinde yaklasik M S 390 dan 405 e kadar calisti Baslangicta Hieronymus un cevirisi her yerde direnisle karsilasti ve ancak yavas yavas daha fazla taninirlik kazandi Daha sonra Bati Avrupa da genel olarak kabul edildiginde onu genel kabul gormus bir ceviri olarak tanimlayan Vulgata adi ortaya cikti Latince vulgatus kelimesi olagan yaygin anlamina gelir Hieronymus un orijinal cevirisi birkac kez gozden gecirildi ve Roma Katolik Kilisesi gozden gecirilmis 1592 versiyonunu standart metni haline getirdi Binlerce Vulgata el yazmasi bugun hala var Baska eski ceviriler Hristiyanligin yayilmasiyla birlikte daha fazla Kutsal Kitap cevirilerine duyulan ihtiyac artti En gec M S 3 yuzyilda Misir in yerli Kipti nufusu icin Yunanca Kutsal Yazilarin ilk cevirisi tamamlandi Misir in farkli bolgelerinde farkli Kipti lehceleri konusuldugundan zaman icinde bircok Kipti tercumesi yapilmistir En onemlileri Yukari Misir dan guneyde Sahidik veya Thebaik ve Asagi Misir dan kuzeyde Bohairik tercumelerdir Hem Ibranice hem de Yunanca Kutsal Yazilari iceren bu ceviriler muhtemelen M S 3 ve 4 yuzyillarda yapildi Gotik ceviri M S 4 yuzyilda Mosya ya Sirbistan ve Bulgaristan yerlestirilen Gotlar icin olusturuldu Bu ceviride Samuel ve Krallar kitaplari eksik Tercuman olan Piskopos Ulfilas in Wulfila Gotlarin Kutsal Kitap in geri kalaniyla birlikte savaslari konu alan ve putperestligi kinayan bu kitaplari kullanmasina izin vermenin tehlikeli oldugunu dusundugu icin silindikleri soyleniyor Kutsal Kitap in Ermenice cevirisi M S 5 yuzyila aittir ve hem Yunanca hem de Suryanice kaynagina dayandigina inanilirdi Kafkasya daki Gurculere yonelik olan Gurcuce ceviri M S 6 yuzyilin sonlarina dogru tamamlandi ve Yunanca metnin etkisi belirgin olmakla birlikte Ermeni ve Suryanice temelleri vardi Habesliler belki de M S 4 veya 5 yuzyilda hazirlanan Etiyopya cevirisini kullandilar Ayrica Kutsal Yazilarin birkac eski Arapca tercumesi vardir Kutsal Kitap in bazi bolumlerinin Arapcaya tercumeleri M S 7 yuzyil kadar erken bir tarihte var olmus olabilir En eski yazili kanit M S 724 tarihli bir Ispanyolca ceviridir Eski Slavca cevirisi M S 9 yuzyildan kalmadir ve Kyrill Kyrillos ve Methodius adli iki kardese atfedilir Alintilar Kutsal Kitap metinlerinden cok erken alintilar yapildi Ana alinti grubu Kilise Babalarindan gelir ancak apokrif metinlerde ve sapkin olarak kinanmis yazilarda da alintilar vardir Ozellikle Gnostik te cokca alinti yapilmistir Metin elestirisinde alintilarin guvenli bir sekilde kullanilmasi icin once metin stogunun elestirel olarak guvence altina alinmasi ve Kutsal Kitap tan yapilan alintilarin gelenek sirasinda sonraki metin bicimlerine uyarlandigini dista birakmak icin metnin tarihi arastirilmalidir Bu sorun nedeniyle Kilise Babalarinin alintilari metin elestirisinden giderek daha fazla kayboldu Ancak Kilise Babalarinin el yazmalarinin tum materyalini degerlendiren ve elestirel bir baski yayinlamak isteyen projeler var Bu gerceklestiginde bu alintilar metnin tarihinde tekrar bilimsel olarak kanitlanmis bir rol oynayabilir Ayrica bakinizYeni Ahit in Papirusler Listesi Yeni Ahit in El Yazmalarinin Kategorileri Chester Beatty Papirusleri Bodmer Papirusleri John Rylands Papirusleri Oxyrhynchus Papirusleri Papirus Fouad 266 Papirus Nash Muratori FragmaniKaynakca E Velkovska Lo studio dei lezionari bizantini In Ecclesia Orans 13 1996 253 271 Wilhelm Michaelis Einleitung in das Neue Testament Bern 1961 S 343 BILD cilt 1 s 544 Watchtower Society Insight On The Scriptures 1990 Cilt 2 Almanca S 516 Watchtower Society Insight On The Scriptures 1990 Cilt 2 Almanca S 555 Erwin Preuschen Griechisch deutsches Taschenworterbuch zum Neuen Testament de Gruyter 1976 Watchtower Society Insight On The Scriptures 1990 Cilt 2 Almanca S 1177 1178 Wolfgang Kosack Novum Testamentum Coptice Neues Testament Bohairisch Christoph Brunner Basel 2014 EdebiyatKurt Aland Barbara Aland Der Text des Neuen Testaments 2 Aufl Deutsche Bibelgesellschaft Stuttgart 1989 ISBN 3 438 06011 6 das Standardwerk zum Thema Bruce M Metzger The Text of the New Testament Its Transmission Corruption and Restoration 3 Auflage 1992 ISBN 0 19 507297 9 Karl Jaros Die altesten griechischen Handschriften des Neuen Testaments Bearbeitete Edition und Ubersetzung Bohlau Koln u a 2014 enthalt die 104 altesten Abschriften die bis zum Beginn des 4 Jahrhunderts reichen Ausgabe auf Griechisch mit deutscher Ubersetzung