Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yer-Su, Türk ve Altay mitolojisinde bir doğa katmanı. Aynı zamanda eski Türk İnancı Tengricilik'te bir ruh kategorisidir. Yar-Sub veya Yar-Suv olarak da söylenir. Karşıtı Gök-Kal'dır.
Yer-Su anlayışı
Bu inanca göre Yer-Su ruhları Toprak Ana' Ötüken'e bağlı doğa ruhlarıdır. Bazen bir ağacın, kayanın, dağın, gölün, ırmağın ya da hatta bütün bir ülkenin ruh'u olurlar. Yer Su'lara saygı göstermek gerekir. Bir ormana girildiğinde dikkatli hareket edilir; sesli konuşulmaz, dallar kırılmaz, taş atılmaz. Eğer insan doğadan bir şey aldıysa bu sadece doğa ruhlarının izin vermesiyle mümkün olmuştur. Bu yüzden Türkler bu ruhları kutsal sayarlar Yer Su'lara şükür ederlerdi.
Yer ve su ruhlarını da içeren doğal varlıkların tamamından oluşan bir külttür. Bu anlamda kutsal bir güç ve yaşam enerjisidir fakat maddi varlıklardan da soyutlanmış değildir. İnsanlar bu enerji ile ve bu enerjiyi taşıyan soyut varlıklarla doğrudan irtibat ve iletişim kurabilirler. Çünkü insana en yakın olan soyut katman burasıdır. Moğol Bayrağında simgesel olarak yer alan unsurlardan birisidir. Yer Su ruhları ise kendi içlerinde birkaç büyük alt kategoriye ayrılabilir fakat bu kesin bir sınıflandırma değildir. Çünkü alt kategorilerden ziyade bu ruhların hemen her nesne, canlı veya doğal varlık ile ilişkili olarak yüzlercesinin tespit edilebileceği gerçeği daha büyük önem taşımaktadır. Yine de kabaca şöyle genel bir sınıflandırma yapılabilir. Dağ Ruhları, Orman Ruhları, Ev Ruhları ve Su Ruhları en çok öneme sahip olarak ortaya çıkarlar. Diğer ruhları bunların içinde veya bunlara bağlı olarak yer alan soyut varlıklar olarak düşünmek mümkündür.
Eski Türk Mitolojisinde Yer Su'lar bazen önemli bir rol oynar. Göç Destanında, Türkler 40 kuşaktan beri kutsal saydıkları bir kayayı Çinlilere armağan ederler. Bu yüzden aniden gök garip bir denge bürünür, kuşların ve doğadaki hayvanların sesleri kesilir, Bitkiler sararıp solmaya başlar ve Türklerin arasında salgın hastalıklar yayılır. Doğadan Yer Su'ların "gööç.. gööç" diye sesleri duyulur. Bu sesler ancak Türkler aylarca göç edip çok uzaklara vardıklarında kesilir. Bu şekilde Yer Su'lar kendilerine saygısızlık yapmış olan Türkleri cezalandırmış olurlar. Aynı şekilde belli kurallara uyulmadığı takdirde doğadan gelen bereketin azalacağına inanılırdı. Yer Su'lar unutulmuş ataların ruhları olduğuna inanılırdı. Ataların isimleri anıldığı sürece ailelerinin yakınlarında bulunup onlara destek olduklarına, ama eğer unutulup isimleri anılmazsa, doğaya gidip orada herhangi bir cisimin ruhu olduklarına inanırlardı.
Yer
Yer - Dünya ve/veya üzerinde yaşanılan kısmı. Cer (Çer, Çir, Cir) olarak söylendiği Türk dilleri de vardır. Yeryüzü de denir. Moğollar Gazar derler. Türk-Moğol ve Sümer söylencelerinde Yer, dişil gücü simgeler. Doğurgandır. Sami (günümüzde İbrani-Arap) kültüründe ise tam tersidir. Havva sözcüğü göğü ve havayı çağrıştırır (Ava: Hava demektir). Adem sözcüğü ise yeri ve toprağı içerir (Adama: Balçık, çamur demektir). Moğolcada Dünyaya Yertönt denilir.
Şamanizmde Yer'in ekseni
Özellikle Türk Şamanizm’inde işlenmiş ve kaynağı muhtemelen Şamanizm olan Yer'in ekseni, geleneksel Şamanist düşünce, deneyim ve sembolizmdeki temel kavramlardan biridir. Yer’in ekseni, kısaca, Asya Şamanizm’ine, özellikle Altay, Yakut ve Uygur Türkleri’nin geleneklerine göre, insanların yaşadığı Yer, ölülerin göçtüğü “yeraltı” (öte-âlem) ve spiritüel anlamdaki Kutsal Gök’ten (Semavi Alem) oluşan üç ortam ya da alemi, merkezlerinden geçerek birbirlerine bağlayan ve direk ya da kazık adıyla belirtilen bir eksendir. Bu eksenin iki ucu “Yer’in göbeği” ile “Göğün göbeği” olarak adlandırılır.
Yer’in ekseni sembolizmi, bazı bakımlardan Uzakdoğu tradisyonlarında kullanılan çarkın ekseni sembolizmini andırır: Çarktaki kimse yükselebilmek için önce çarkın merkezini bulmalıdır ki, eksende yükselebilsin. Nasıl çarktaki yatay ilerleme belirli bir noktaya (merkeze) gelindikten sonra yerini yükselmeye bırakırsa (çarkın ekseninde yükselmek, yataydan dikeye geçiş), transa giren şamanın ruhsal yolculuğunda da yatay ilerleme, “Dünya Dağı”nın ve “yaşam ağacı”nın bulunduğu “Yer’in göbeği”ne geldiğinde yerini yükselmeye (Yer’in ekseninde yükselme, yataydan dikeye geçiş) bırakır.
- Özellikleri
Uygur, Yakut ve Altay Türkleri’nin tradisyonlarında “Göğün göbeği”, “Yer’in göbeği” ve bunlar arasında yer alan Yer’in ekseni hakkında söylenilenler şöyle özetlenebilir:
- Dünya Göğe bu eksenle bağlıdır. Kimse “Yeraltı”na (öte-âlem) inmeden Göğe çıkamaz.
- Bu eksenin geçtiği, üç alemin ortasındaki delikler, açıklıklar bir tür geçittir.
- Şamanlar, uçuş ( trans deneyimi) sırasında bir âlemden diğerine geçerken bu irtibat geçidinden (Yer’in göbeği) yararlanırlar.
- Ölen kimseler de bu geçitten (Yer’in göbeği) geçerek öte- âleme göçerler.
- Yer’in göbeği Yer’in kapısıdır.
- Öte- âleme giden şamanlar, Yer’in “deliği”nden geçerek giderler, tekrar bu delikten veya kapıdan dönerler (Altay Türkleri).
- Göğün göbeği bir yıldızdır (Yakutlar’da Demir-Kazık yıldızı, Uygurlar’da Altın-Kazık yıldızı) Göğe Dünya bu yıldızla bağlıdır. Bu yıldız, Gök-Tanrı’nın ışıklı ülkeleri olan “Yüksek Gök” ile Yer’i birleştiren bir kapıdır. Gök ile Yer’i, ruhsal âlem ile maddi âlemi ve Gök-Tanrı ile insanı ayıran bir sınır olan bu yıldız, bütün gezegenlerin bağlı olduğu, “göğün direği” ve “Göğün kapısı”dır; çünkü Gök-Tanrı bu kapıdan insanlara şefaat eder, ayrıca kamlar ve şamanlar bu delikten Semavi Alem ile irtibat kurabilir. Göğün göbeği, fani insanlar alemi ile Semavi Âlem’in bir sınırıdır (Uygur tradisyonu).
- Şamanın “gölgeler diyarı”na ve Göğe uçuşu, Dünya Dağı’na çıkışla başlar ( Altay Türkleri).
- Gök ile Yer arasındaki irtibatı sağlayan direk bir ağaçtır (yaşam ağacı, Yakut Türkleri).
- Dünya Demir-kazık yıldızına bir ağaçla bağlıdır; yıldız, ağacın tepesindedir. Bu ağacın zirvesi Gök-Tanrı’ya varır (Yakut Türkleri).
- Gök-Tanrı ile irtibat kurabilen kamlar ve şamanlar bu yıldıza kadar gidebilir, öteye geçemezler. Bu “yıldız kapısı”na uçup gelen nadir şamanlara Gök-Tanrı, ruhlarından birini elçi olarak gönderir, bu şekilde görüşülür, ilişki kurulur; o ruhlar da bu kapıdan aşağı inmezler.
Çeşitli tradisyonlarda “Yer’in göbeği”, “Yer’in kalbi”, “dünyanın merkezi”, omfalos (omphalos,eski Yunancada "göbek" anlamına gelir) gibi terimlerle ifade edilen ve betil taşlarıyla simgelenen “yeryüzünün merkezi”den geçtiği varsayılan bu eksen (axis mundi) Asya’da Şamanizm’in bulunduğu kimi bölgelerde şamanın transa geçtiği çadırının direğiyle, kimi bölgelerde ise köyün meydanına dikilen direkle temsil edilir ki, bu gelenek Orta Asya’daki birçok köyde halen sürmektedir. Bu Şamanist gelenek Kuzey Amerika Kızılderililerinde (totem direği), kimi Macar köylerinde de görülür. Her üç kültürde de direğin tepesine genellikle kartal ya da bir hayvan kondurulur (Kartal, Asya’da kimi zaman çift başlı tasvir edilir, Yakut şaman mezarlarında direğe tünemiş kuş motifi görülmekle birlikte, Altay köy direklerinde bazen at gibi başka hayvanlar da görülür.) Fakat Türk Şamanizm’inde direkle ilgili bir tapınmaya rastlanmaz ve direk, Yer ile Semavi Alem arasındaki irtibatın temsil edilmesinden başka bir amaca hizmet etmez. Orta-Asya ve Sibirya Şamanizm’inde, kayın ağacından yapılan bu direğin yerini kimi zaman kayın ağacının kendisi alır. Göçebe topluluklardaki bu direğin yerini, yerleşik toplum düzeninde, aynı anlamı ifade etmek üzere “sütun” almıştır.
Kutsal sular
Kutlu kaplıcalar Türk halk inancında önemli bir yere sahiptir ve genellikle "Çermik" adı verilir. Buraların iyeler (koruyucu ruhlar) tarafından korunduğuna inanılır.
Çoğu zaman ıssız bir yerde (örneğin, bir dağın başında), amansız bir hastalığa yakalandığı için ölüme terk edilen bir genç, yaralı kurtların ya da yaban köpeklerinin kutlu bir suya ya da balçığa girdiğini ve iyileştiğini görür. Kendisi de aynı şeyi yapar ve üç gün üç gece o suda veya balçıkta kaldıktan sonra sapasağlam olarak çıkar. Buralar suyun ve/veya sıcağın (ateşin) kutsallığını bir araya getiren yerlerdir. Hattâ bu tür yerlerin çoğu zaman ağaçlık, dağlık bölgelerde bulunması bu mekânlara yönelik olumlu ve ruhsal anlamda sağaltıcı etkiyi artırır. Bazen bu su kaynaklarına yakın yerlerde bir erenin (evliyanın, ermişin) türbesi bulunur. Hastalıkla sınanan bu kutlu kişiye iyileşmesi için Tanrı tarafından gönderildiği de düşünülür.
İçmeceler
İçmece; Türk kültüründe içilince şifa bulunacağına inanılan sulardır. Aslında çoğu zaman içerdiği maddeler nedeniyle gerçekten iyileştirici etkileri vardır. Ayrıca bu durum genellikle bir efsâne veya halk hikâyesi ile pekiştirilir. Suyun şifa verici özelliği sıra dışı bir olaya veya kutlu bir kişiye bağlanır. Hristiyan kültüründe ve bu kültürlerle iç içe veya komşu olunan bölgelerde bu tür pınarlara Ayazma adı da verilir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- J. Paul Roux, (2011), Eski Türk Mitolojisi (Çev.: M. Yaşar Sağlam). Ankara: Bilge Su.
- Esat Korkmaz (2008), Ansiklopedik Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
- Mirali A. Seyidov, Eski Türk Kitabelerinde Yer Sub Meselesi, DTCF Dergisi, Cilt: 18, Sayfa: 29, Ank. 1966
Dipnotlar
Konuyla ilgili yayınlar
- Türk Mitolojisi, Bahaeddin Ögel
- Şamanizm, Mircea Eliade
- Semboller Ansiklopedisi, Ruh ve Madde Yayınları
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yer Su Turk ve Altay mitolojisinde bir doga katmani Ayni zamanda eski Turk Inanci Tengricilik te bir ruh kategorisidir Yar Sub veya Yar Suv olarak da soylenir Karsiti Gok Kal dir Yer Su anlayisiBu inanca gore Yer Su ruhlari Toprak Ana Otuken e bagli doga ruhlaridir Bazen bir agacin kayanin dagin golun irmagin ya da hatta butun bir ulkenin ruh u olurlar Yer Su lara saygi gostermek gerekir Bir ormana girildiginde dikkatli hareket edilir sesli konusulmaz dallar kirilmaz tas atilmaz Eger insan dogadan bir sey aldiysa bu sadece doga ruhlarinin izin vermesiyle mumkun olmustur Bu yuzden Turkler bu ruhlari kutsal sayarlar Yer Su lara sukur ederlerdi Yer ve su ruhlarini da iceren dogal varliklarin tamamindan olusan bir kulttur Bu anlamda kutsal bir guc ve yasam enerjisidir fakat maddi varliklardan da soyutlanmis degildir Insanlar bu enerji ile ve bu enerjiyi tasiyan soyut varliklarla dogrudan irtibat ve iletisim kurabilirler Cunku insana en yakin olan soyut katman burasidir Mogol Bayraginda simgesel olarak yer alan unsurlardan birisidir Yer Su ruhlari ise kendi iclerinde birkac buyuk alt kategoriye ayrilabilir fakat bu kesin bir siniflandirma degildir Cunku alt kategorilerden ziyade bu ruhlarin hemen her nesne canli veya dogal varlik ile iliskili olarak yuzlercesinin tespit edilebilecegi gercegi daha buyuk onem tasimaktadir Yine de kabaca soyle genel bir siniflandirma yapilabilir Dag Ruhlari Orman Ruhlari Ev Ruhlari ve Su Ruhlari en cok oneme sahip olarak ortaya cikarlar Diger ruhlari bunlarin icinde veya bunlara bagli olarak yer alan soyut varliklar olarak dusunmek mumkundur Eski Turk Mitolojisinde Yer Su lar bazen onemli bir rol oynar Goc Destaninda Turkler 40 kusaktan beri kutsal saydiklari bir kayayi Cinlilere armagan ederler Bu yuzden aniden gok garip bir denge burunur kuslarin ve dogadaki hayvanlarin sesleri kesilir Bitkiler sararip solmaya baslar ve Turklerin arasinda salgin hastaliklar yayilir Dogadan Yer Su larin gooc gooc diye sesleri duyulur Bu sesler ancak Turkler aylarca goc edip cok uzaklara vardiklarinda kesilir Bu sekilde Yer Su lar kendilerine saygisizlik yapmis olan Turkleri cezalandirmis olurlar Ayni sekilde belli kurallara uyulmadigi takdirde dogadan gelen bereketin azalacagina inanilirdi Yer Su lar unutulmus atalarin ruhlari olduguna inanilirdi Atalarin isimleri anildigi surece ailelerinin yakinlarinda bulunup onlara destek olduklarina ama eger unutulup isimleri anilmazsa dogaya gidip orada herhangi bir cisimin ruhu olduklarina inanirlardi YerYer Dunya ve veya uzerinde yasanilan kismi Cer Cer Cir Cir olarak soylendigi Turk dilleri de vardir Yeryuzu de denir Mogollar Gazar derler Turk Mogol ve Sumer soylencelerinde Yer disil gucu simgeler Dogurgandir Sami gunumuzde Ibrani Arap kulturunde ise tam tersidir Havva sozcugu gogu ve havayi cagristirir Ava Hava demektir Adem sozcugu ise yeri ve topragi icerir Adama Balcik camur demektir Mogolcada Dunyaya Yertont denilir Samanizmde Yer in ekseni Ozellikle Turk Samanizm inde islenmis ve kaynagi muhtemelen Samanizm olan Yer in ekseni geleneksel Samanist dusunce deneyim ve sembolizmdeki temel kavramlardan biridir Yer in ekseni kisaca Asya Samanizm ine ozellikle Altay Yakut ve Uygur Turkleri nin geleneklerine gore insanlarin yasadigi Yer olulerin goctugu yeralti ote alem ve spirituel anlamdaki Kutsal Gok ten Semavi Alem olusan uc ortam ya da alemi merkezlerinden gecerek birbirlerine baglayan ve direk ya da kazik adiyla belirtilen bir eksendir Bu eksenin iki ucu Yer in gobegi ile Gogun gobegi olarak adlandirilir Yer in ekseni sembolizmi bazi bakimlardan Uzakdogu tradisyonlarinda kullanilan carkin ekseni sembolizmini andirir Carktaki kimse yukselebilmek icin once carkin merkezini bulmalidir ki eksende yukselebilsin Nasil carktaki yatay ilerleme belirli bir noktaya merkeze gelindikten sonra yerini yukselmeye birakirsa carkin ekseninde yukselmek yataydan dikeye gecis transa giren samanin ruhsal yolculugunda da yatay ilerleme Dunya Dagi nin ve yasam agaci nin bulundugu Yer in gobegi ne geldiginde yerini yukselmeye Yer in ekseninde yukselme yataydan dikeye gecis birakir Ozellikleri Uygur Yakut ve Altay Turkleri nin tradisyonlarinda Gogun gobegi Yer in gobegi ve bunlar arasinda yer alan Yer in ekseni hakkinda soylenilenler soyle ozetlenebilir Dunya Goge bu eksenle baglidir Kimse Yeralti na ote alem inmeden Goge cikamaz Bu eksenin gectigi uc alemin ortasindaki delikler acikliklar bir tur gecittir Samanlar ucus trans deneyimi sirasinda bir alemden digerine gecerken bu irtibat gecidinden Yer in gobegi yararlanirlar Olen kimseler de bu gecitten Yer in gobegi gecerek ote aleme gocerler Yer in gobegi Yer in kapisidir Ote aleme giden samanlar Yer in deligi nden gecerek giderler tekrar bu delikten veya kapidan donerler Altay Turkleri Gogun gobegi bir yildizdir Yakutlar da Demir Kazik yildizi Uygurlar da Altin Kazik yildizi Goge Dunya bu yildizla baglidir Bu yildiz Gok Tanri nin isikli ulkeleri olan Yuksek Gok ile Yer i birlestiren bir kapidir Gok ile Yer i ruhsal alem ile maddi alemi ve Gok Tanri ile insani ayiran bir sinir olan bu yildiz butun gezegenlerin bagli oldugu gogun diregi ve Gogun kapisi dir cunku Gok Tanri bu kapidan insanlara sefaat eder ayrica kamlar ve samanlar bu delikten Semavi Alem ile irtibat kurabilir Gogun gobegi fani insanlar alemi ile Semavi Alem in bir siniridir Uygur tradisyonu Samanin golgeler diyari na ve Goge ucusu Dunya Dagi na cikisla baslar Altay Turkleri Gok ile Yer arasindaki irtibati saglayan direk bir agactir yasam agaci Yakut Turkleri Dunya Demir kazik yildizina bir agacla baglidir yildiz agacin tepesindedir Bu agacin zirvesi Gok Tanri ya varir Yakut Turkleri Gok Tanri ile irtibat kurabilen kamlar ve samanlar bu yildiza kadar gidebilir oteye gecemezler Bu yildiz kapisi na ucup gelen nadir samanlara Gok Tanri ruhlarindan birini elci olarak gonderir bu sekilde gorusulur iliski kurulur o ruhlar da bu kapidan asagi inmezler Cesitli tradisyonlarda Yer in gobegi Yer in kalbi dunyanin merkezi omfalos omphalos eski Yunancada gobek anlamina gelir gibi terimlerle ifade edilen ve betil taslariyla simgelenen yeryuzunun merkezi den gectigi varsayilan bu eksen axis mundi Asya da Samanizm in bulundugu kimi bolgelerde samanin transa gectigi cadirinin diregiyle kimi bolgelerde ise koyun meydanina dikilen direkle temsil edilir ki bu gelenek Orta Asya daki bircok koyde halen surmektedir Bu Samanist gelenek Kuzey Amerika Kizilderililerinde totem diregi kimi Macar koylerinde de gorulur Her uc kulturde de diregin tepesine genellikle kartal ya da bir hayvan kondurulur Kartal Asya da kimi zaman cift basli tasvir edilir Yakut saman mezarlarinda direge tunemis kus motifi gorulmekle birlikte Altay koy direklerinde bazen at gibi baska hayvanlar da gorulur Fakat Turk Samanizm inde direkle ilgili bir tapinmaya rastlanmaz ve direk Yer ile Semavi Alem arasindaki irtibatin temsil edilmesinden baska bir amaca hizmet etmez Orta Asya ve Sibirya Samanizm inde kayin agacindan yapilan bu diregin yerini kimi zaman kayin agacinin kendisi alir Gocebe topluluklardaki bu diregin yerini yerlesik toplum duzeninde ayni anlami ifade etmek uzere sutun almistir Kutsal sularKutlu kaplicalar Turk halk inancinda onemli bir yere sahiptir ve genellikle Cermik adi verilir Buralarin iyeler koruyucu ruhlar tarafindan korunduguna inanilir Cogu zaman issiz bir yerde ornegin bir dagin basinda amansiz bir hastaliga yakalandigi icin olume terk edilen bir genc yarali kurtlarin ya da yaban kopeklerinin kutlu bir suya ya da balciga girdigini ve iyilestigini gorur Kendisi de ayni seyi yapar ve uc gun uc gece o suda veya balcikta kaldiktan sonra sapasaglam olarak cikar Buralar suyun ve veya sicagin atesin kutsalligini bir araya getiren yerlerdir Hatta bu tur yerlerin cogu zaman agaclik daglik bolgelerde bulunmasi bu mekanlara yonelik olumlu ve ruhsal anlamda sagaltici etkiyi artirir Bazen bu su kaynaklarina yakin yerlerde bir erenin evliyanin ermisin turbesi bulunur Hastalikla sinanan bu kutlu kisiye iyilesmesi icin Tanri tarafindan gonderildigi de dusunulur Icmeceler Icmece Turk kulturunde icilince sifa bulunacagina inanilan sulardir Aslinda cogu zaman icerdigi maddeler nedeniyle gercekten iyilestirici etkileri vardir Ayrica bu durum genellikle bir efsane veya halk hikayesi ile pekistirilir Suyun sifa verici ozelligi sira disi bir olaya veya kutlu bir kisiye baglanir Hristiyan kulturunde ve bu kulturlerle ic ice veya komsu olunan bolgelerde bu tur pinarlara Ayazma adi da verilir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi J Paul Roux 2011 Eski Turk Mitolojisi Cev M Yasar Saglam Ankara Bilge Su Esat Korkmaz 2008 Ansiklopedik Eski Turk Inanclari ve Samanizm Terimleri Sozlugu Istanbul Anahtar Kitaplar Yayinevi Mirali A Seyidov Eski Turk Kitabelerinde Yer Sub Meselesi DTCF Dergisi Cilt 18 Sayfa 29 Ank 1966Dipnotlar Ziya Gokalp Turk Medeniyeti Tarihi I Kitap Ist 2007 Yer Su Kultunun Geleneksel Kulturumuzdeki Yeri ve Siirimize Etkileri Yrd Doc Dr Mehmet YARDIMCI Dokuz Eylul Universitesi Buca Egitim FakultesiKonuyla ilgili yayinlarTurk Mitolojisi Bahaeddin Ogel Samanizm Mircea Eliade Semboller Ansiklopedisi Ruh ve Madde YayinlariAyrica bakinizDag Iyesi Su Iyesi Ayazma Yer in ekseni