Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Zeybek; Batı Anadolu Efesi.
Zeybek sözcüğünün kökeni konusunda bilim insanları ve araştırmacılar arasında birçok değişik hatta karşı karşıya duran görüşler vardır. Bugün için eldeki verilerle sorunu çözümlemek doğrultusunda bir görüş birliğine varmak da olası görünmemektedir.
Sözcüğün kökeni üzerine çeşitli görüşler
Divânu Lügati't-Türk'de, "Bekneg" kelimesindeki Bek sözünün sağlam olduğu yazılmaktadır. Divânu Lügati't-Türk de Sağ sözünün Zeybeklik, anlayışlı olmak anlamında olduğu kaydedilmektedir. Divânu Lügati't-Türk de s harfinin bazen Türk dilinde z okunduğu söylenmektedir. Zeybek sözünde Bek sözünün bulunması anlamı olan sağlam sözünü doğrulayacak ek ad olması şarttır. Bek sözcüğü bir insan için kullanıldığına göre ek sözü, insanın niteliğini iyi yönünden anlatan söz, olarak gerekir. Bek sözü ile ancak anlayışlı olmayı ve akıllılık anlatan Zag sözü ile birleşik ad olabilir ve şeklini alır. Dolaylı Zeybek ünvanı Divânu Lügati't-Türkde; anlayışlı ve akıllı, sözünü sağlam tutan olarak görünüyor. Ayrıca Peçenek askerlerinin kılığının Zeybek-Seymen kılığıyla benzerliklerine dair bilgiler, Bizans kroniklerinde de tesbit edildiği gibi Claude Cahen bu vakayı, İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı adlı makalesinde Bizans komutanlarından Kapadokyalı Alyatte emrindeki ücretli Peçenek askerlerinin kiyafetlerinin karşı cephedeki soydaşlarından ayırt edilemediği şeklindeki ifadeleriyle açıklamıştır. Bazı tarihçilere göre Zeybeklik-Seymenlik kültüründe Peçenek kültürünün büyük etkisi bulunmaktadır.
Onur Akdoğu'ya göre
, zeybek kavramının Eski Türkçede koruyucu zırh anlamına gelen “say”; sağlam ve sıkı anlamına gelen “bek” sözcüklerinin birleşmesinden doğan bir kavram olduğunu söylemektedir. Zeybek sözcüğü için; “Güçlü, kuvvetli koruyucu anlamında kullanılmış "saybek" kelimesinin yüzyıllar içinde önce "saybak", daha sonra "seybek", "seybak", "zeybak" ve "Zeybek" olarak değişim sonucu ortaya çıkmıştır.” denmektedir.
Dr. Tahir Kutsi'ye göre
Dr. ; Bizanslı tarihçi ’i tanık göstererek Zeybek sözcüğünün Türkçe kökenli olduğunu savunmaktadır. Bizanslı tarihçinin belirttiğine göre Aydın, adındaki bir komutan eliyle Türklerin eline geçmiştir. Bu komutan da, ’dir “” unvanıyla anılmaktadır. ise “Saybak”tır. Rum alfabesinde “B” harfi olmaması dolayısıyla aradaki “B” harfi “MP” harfleriyle gösterilmektedir ve yine aradaki “L” harfi de yumuşaktır, “Y” gibi söylenmektedir. "Saybak "sözcüğü de; yiğitlik, mertlik ifade eder. Bu sözcük, zamanla yumuşayıp incelerek “Zeybek” olmuştur. Ayrıca araştırmacı, Orta Asya’da ve Türkistan’da Zeybek, Saybak, Seybek adında köyler bulunduğunu, sözcüğün Ege Bölgesi'nde “yiğit”, özü sözü doğru, kişiliğine inanılan, sözüne güvenilen kişi” anlamı taşıdığını belirtmektedir.
Cemil Demirsipahi'ye göre
Cemil Demirsipahi ise “Türk Halk Oyunları” adlı eserinde, sözcüğün kaynağının bilinmediğini söyleyerek Dr. ’nin düşüncelerine katılmaktadır. Ayrıca Arapların da bu sözcüğü sahiplendiklerini belirtir. Yazara göre Araplar, Mısır’da oluşturulan askeri fırkalardan bazılarının Bursa yöresindeki Türklerden oluştuğuna; bu askerlere toplu davranışlarında atak olmaları nedeniyle “Cıva gibi” anlamında “Zeybeki” dendiğine ve bu sözcüğün zamanla Zeybek şeklini aldığına inandıklarını belirtmektedir.
İsmail Özboyacı'ya göre
, Zeybek sözcüğünün Türkçe’den Yunanca’ya geçmiş öz Türkçe bir sözcük olduğunu belirtmektedir.
Mahmut Ragıp Gazimihal'e göre
Mahmut Ragıp Gazimihal’e göre, Zeybek sözcüğü “salbak” ya da bunun diğer bir söylenişi olan “saypak” sözcüklerinden türemiştir. Bununla bağlantılı olarak, kaynaklarda geçen “” sözcüğünün aslında “salpak” ve dolayısıyla Zeybek olduğunu savunur. Zeybek sözcüğünün Türkçe bir sözcük ve aynı zamanda Kırgızlar arasında da bir oyun adı olduğunu; ayrıca Doğu Türkistan ve Afganistan’ın Badahşan kentinde “Zeybek” adında birer köy bulunduğunu belirtir.
Halil Oğultürk'e göre
; Mahmut Ragıp Gazimihal’in düşüncelerini aktararak, bu düşüncelere katıldığını, ayrıca ’ın Zeybek sözcüğü üzerindeki incelemesini de aktararak “Zeybek” sözcüğünün Oğuz Türkleri'ne ilişkin olduğunu belirtir.
Hüseyin Hilmi Bayındır'a göre
ise, bu sözün anlayışlı olmak anlamına gelen “sağ” ve sağlam anlamına gelen “bek” sözlerinin birleşiminden oluştuğunu iddia eder. ’a göre; Divân-ı Lügati't-Türk’de “Bekneğ” sözcüğündeki “Bek” hecesinin “Sağlam” anlamında olduğu yazılmaktadır. Yine Divân-ı Lügati't-Türk’de “Sağ” sözcüğü Oğuzca’da “Zeybeklik, anlayışlı olmak anlamına gelmektedir. Divân-ı Lügati't-Türk’de “S” harfinin kimi zaman Türk dilinde “Z” olarak okunduğu söylenmektedir. Zeybek sözünde “Sağlam” anlamında bir “Bek” sözünün bulunması “Zeybek” adının birleşik ad olduğunu anlatmaktadır. “Bek” anlamı olan sağlam sözünü doğrulayarak bir ek ad olması şarttır. “Bek” sözü bir insan için kullanıldığına göre de ek sözü, insanın niteliğini iyi yönünde anlatan söz olması gerekmektedir. Yani “Bek” sözü ile ancak “anlayışlılık, akıllılık” anlatan “Zağ” sözü ile birleşik ad olabilir ve Zağ-Bek şeklini alır. Bunu Türk dilinin yapısı zorunlu kılmaktadır. “Başta gelen kalın, anca yumuşak hece; sonda gelen ince, ancak sert heceye uydurularak okunur” kuralına göre “Zağ” hecesi kendisinden sonra gelen sert, ince “Bek” hecesine uydurularak “Zeğ” olmuş; “Bek”le birlikte “anlayışlı, akıllı, sağlam, anlayışlı adam anlamında” “Zeğbek” olarak Avrupa tarih kitaplarına geçmiş ve çağımıza değin Bozdağ, köylerinde yaşamıştır. Sonraları sözcüğün ortasındaki “Ğ” söylendiği gibi yazılma kuralına uyularak “Y”ye dönmüştür.
Sabahattin Türkoğlu'na göre
, Anadolu’ya gelen ilk Türklerde asker ve orduya “Sü” dendiğini, “Sü-Bek” sözcüğünün “Subay” anlamına geldiğini, “S” harfinin yumuşayarak “Z” ye dönüştüğünü ve “Zübek” biçimini aldığını; zamanla bu sözcüğün de “Ziybek-Zeybek” biçimini aldığını belirtmiştir.
Şeref Üsküp'e göre
ise, bu sözcüğün, cıva anlamına gelen Arapça “zibak” sözcüğünün “ziybak” sözcüğüne dönüşmesinden türediğini söyler.
Halikarnas Balıkçısı'na göre
Halikarnas Balıkçısı, Lydiaca “obekkos”, “to bekkos” ve “ibakhi” sözcüklerinin, zeybek sözcüğüne dönüştüğünü söylemektedir. Zeybek sözcüğünün kökeni ile ilgili iddialardan biri ise; İyonya dilinde Tanrı "Bakhüs'ün Askerleri" anlamına gelen kelimesinden türediğidir.
Bacchus [/ˈbækəs/ or /ˈbɑːkəs/; Greek: Βάκχος, Bakkhos] tanrı Dionisos'a Romalıların taktığı isimdir.
Enver Behnan Şapolyo'ya göre
Enver Behnan Şapolyo ise; bağlantısını nasıl kurabildiyse, zeybek sözcüğünün hudut bekçileri olduğunu söylediği, “sekban ve seymenden geldiği anlaşılmaktadır” demektedir.
Zeybek kavramının ortaya çıkışı, çobanlıkla ilgili görünmektedir... ”Zeybeklerin çoğunluğunun çobanlıktan yetişme..., çobanların yanlarında birkaç yakın arkadaşları olur, zeybek çetesi kuracakları zaman bu kişileri bulup konuşurlar. Bu kişiler de genellikle çobandırlar. Zeybeklerin ilk mesleği çobanlık... Çoban tipine bakıldığında; zeybeğin sosyal rolü ve taşıdığı özelliklerle büyük ölçüde örtüştüğü görülmektedir” gibi belirlemeler yapılmaktadır.
Haydar Avcı'ya göre
’ya göre; sorundaki tıkanma, halk diline uzak oluş ve yabancılıktan kaynaklanmaktadır. Bugün Anadolu’nun birçok yöresinde, halk dilinde halen kullanılan bir sözcük vardır. Bu sözcük “zağmak” sözcüğüdür ki çeşitli anlamlara gelmektedir.
Zağmak:
- Kaçmak, koşmak. (Söğüt, Çal, Denizli – Üçem, Bala, Ankara – Göl, Çubuk, Ankara – Güvenç, Konya.)
- Düşmek. (Zile, Tokat – Bor, Niğde.)
- Hızla fırlamak, akarcasına kayıp gitmek. (Eğridir köyleri, Isparta – Söğüt, Bilecik – Alaşehir, Manisa – Çankırı – Mersin köyleri, İçel – Afşin, Maraş – Çarşamba, Samsun – Şarkışla, Koyulhisar, Sivas – Bor, Niğde – Yozgat.)
- Saldırmak. (Kumdanlı, Yalvaç, Isparta.)
- Hareket etmek, hızla bir yere gitmek, gidiş, yerinde duramamak, kaçarak kurtulmak. (Ankara, Kalecik ilçesi, Alevi – Türkmen köyleri.)
- Yaman, atik, çevik, bir şekilde hareket etmek. (Isparta, Keçiborlu, Kılıççı kasabası ve köyleri.)
Ayrıca Ankara yöresi köylerinde “zağ” sözcüğü hızla git, durma, seğirt, savuş, hareket et anlamında kullanılan bir sözcüktür.
Özetle
Şimdi bu açıklamaların “zeybek” kavramıyla ne ilgisi var denilebilir. Kısaca bunu açıklayalım. Bilindiği gibi “bek”, “bak”, “pek”, “pak” ekleri Türkçede kavram yaratmak amacıyla kullanılan eklerdir. Söz gelimi; kaymak fiilini ele alacak olursak, burada “kay” köküne “pak” eki eklenerek “kaypak” kavramı türetilmiştir ki, anlam olarak ikiyüzlülüğü, tutarsızlığı, dönekliği, güvenilmezliği anlatmaktadır. ”Zağ” köküne ise, “bek” ya da “bak” eki eklendiğinde ise “zağbek” veya “zağbak” kavramları ortaya çıkar ki, bu da sürekli kaçan, belli bir yerde kalıcı olarak durmayan, yeri geldiğinde saldırı durumunda olan; bir yere, özellikle sığınılacak ve savunulacak yerlere kaçarak kendini savunan gibi çeşitli anlamları içerir ki, bu anlamlar da, zeybekliğin yapısı ve konumuyla bütünüyle örtüşmektedir.
Bu kavramın yüzyıllar boyunca halk ağzında, yöresel söyleyişlere ve dilin akıcılığına uydurularak “zeğbek”, “zeybek” şekline dönüşmüş olabileceğini de rahatlıkla düşünebiliriz. Söz gelimi, Ege Bölgesi telaffuzuyla Orta Anadolu, Kuzeybatı Anadolu telaffuzuyla, Güneybatı Anadolu telaffuzunun aynı olduğunu söyleyebilir miyiz? Dolayısıyla bu kavramların da bölgeler arası konuşma dilinde böyle küçük değişikliğe uğraması bize göre doğal bir durumdur. Bu tür değişimleri, başka sözcük ve kavramların kullanımında da görebiliriz.
Ayrıca kaynaklarda zeybek kavramının “ele avuca sığmaz kişi” anlamına geldiği de belirtilmektedir ki, bu da yukarıdaki düşüncelerimizi doğrular niteliktedir.
Biliyoruz ki, zeybeklik geleneği içinde dağa giden, dağlara çıkan kişiye “zeybek oldu” denilmektedir. Zağmak sözcüğünün anlamlarıyla bir arada düşünüldüğünde, bu anlam ve aktarım, savlarımızı bütünüyle desteklemektedir.
Ayrıca zağbek ve zeybek kavramlarında olduğu gibi, seymen kavramının da Ankara’nın çeşitli yörelerinde sağmen, samen, seymen, seyman şekillerinde kullanıldığı görülmektedir. Yine buna benzer bir biçimde “bey” kavramı da halk dilinde beğ, bağ, ba, beg biçimlerinde kullanılabilmektedir. Çoğu zaman halk, “beyim” kavramının “beğim” biçiminde telaffuz eder ki, dildeki bu tür değişimler, yukarıdaki düşüncelerimizi önemli ölçüde onaylamaktadır. Halk dilinde “y” harfinin “ğ” ve “g” harflerine; “g” ve “ğ” harflerinin “y” harfine dönüştüğü çok sık görülen bir durumdur. Aynı durum “zağbek” kavramı için de geçerlidir.
Yine bu şekilde dildeki yöresel değişim sonucu zeybek bölgesi olan Ankara dolaylarında zeybek kavramının çeşitli şekillerde değişikliğe uğradığını, “zibek”, “ziybek” gibi söyleniş biçimlerine rastlanıldığını ve bu şekilde halk arasında kullanıldığını belirtmekte yarar görüyoruz.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Zeybek Hakkında Genel Bilgiler 12 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Zeybek Kültürü ve Müziği 6 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Zeybek tanıtım videosu
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Zeybek unvan haber gazete kitap akademik JSTOR Ekim 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Zeybek Bati Anadolu Efesi Bir grup zeybek Zeybek sozcugunun kokeni konusunda bilim insanlari ve arastirmacilar arasinda bircok degisik hatta karsi karsiya duran gorusler vardir Bugun icin eldeki verilerle sorunu cozumlemek dogrultusunda bir gorus birligine varmak da olasi gorunmemektedir Sozcugun kokeni uzerine cesitli goruslerDivanu Lugati t Turk de Bekneg kelimesindeki Bek sozunun saglam oldugu yazilmaktadir Divanu Lugati t Turk de Sag sozunun Zeybeklik anlayisli olmak anlaminda oldugu kaydedilmektedir Divanu Lugati t Turk de s harfinin bazen Turk dilinde z okundugu soylenmektedir Zeybek sozunde Bek sozunun bulunmasi anlami olan saglam sozunu dogrulayacak ek ad olmasi sarttir Bek sozcugu bir insan icin kullanildigina gore ek sozu insanin niteligini iyi yonunden anlatan soz olarak gerekir Bek sozu ile ancak anlayisli olmayi ve akillilik anlatan Zag sozu ile birlesik ad olabilir ve seklini alir Dolayli Zeybek unvani Divanu Lugati t Turkde anlayisli ve akilli sozunu saglam tutan olarak gorunuyor Ayrica Pecenek askerlerinin kiliginin Zeybek Seymen kiligiyla benzerliklerine dair bilgiler Bizans kroniklerinde de tesbit edildigi gibi Claude Cahen bu vakayi Islam Kaynaklarina Gore Malazgirt Savasi adli makalesinde Bizans komutanlarindan Kapadokyali Alyatte emrindeki ucretli Pecenek askerlerinin kiyafetlerinin karsi cephedeki soydaslarindan ayirt edilemedigi seklindeki ifadeleriyle aciklamistir Bazi tarihcilere gore Zeybeklik Seymenlik kulturunde Pecenek kulturunun buyuk etkisi bulunmaktadir Onur Akdogu ya gore zeybek kavraminin Eski Turkcede koruyucu zirh anlamina gelen say saglam ve siki anlamina gelen bek sozcuklerinin birlesmesinden dogan bir kavram oldugunu soylemektedir Zeybek sozcugu icin Guclu kuvvetli koruyucu anlaminda kullanilmis saybek kelimesinin yuzyillar icinde once saybak daha sonra seybek seybak zeybak ve Zeybek olarak degisim sonucu ortaya cikmistir denmektedir Dr Tahir Kutsi ye gore Dr Bizansli tarihci i tanik gostererek Zeybek sozcugunun Turkce kokenli oldugunu savunmaktadir Bizansli tarihcinin belirttigine gore Aydin adindaki bir komutan eliyle Turklerin eline gecmistir Bu komutan da dir unvaniyla anilmaktadir ise Saybak tir Rum alfabesinde B harfi olmamasi dolayisiyla aradaki B harfi MP harfleriyle gosterilmektedir ve yine aradaki L harfi de yumusaktir Y gibi soylenmektedir Saybak sozcugu de yigitlik mertlik ifade eder Bu sozcuk zamanla yumusayip incelerek Zeybek olmustur Ayrica arastirmaci Orta Asya da ve Turkistan da Zeybek Saybak Seybek adinda koyler bulundugunu sozcugun Ege Bolgesi nde yigit ozu sozu dogru kisiligine inanilan sozune guvenilen kisi anlami tasidigini belirtmektedir Cemil Demirsipahi ye gore Cemil Demirsipahi ise Turk Halk Oyunlari adli eserinde sozcugun kaynaginin bilinmedigini soyleyerek Dr nin dusuncelerine katilmaktadir Ayrica Araplarin da bu sozcugu sahiplendiklerini belirtir Yazara gore Araplar Misir da olusturulan askeri firkalardan bazilarinin Bursa yoresindeki Turklerden olustuguna bu askerlere toplu davranislarinda atak olmalari nedeniyle Civa gibi anlaminda Zeybeki dendigine ve bu sozcugun zamanla Zeybek seklini aldigina inandiklarini belirtmektedir Ismail Ozboyaci ya gore Zeybek sozcugunun Turkce den Yunanca ya gecmis oz Turkce bir sozcuk oldugunu belirtmektedir Mahmut Ragip Gazimihal e gore Mahmut Ragip Gazimihal e gore Zeybek sozcugu salbak ya da bunun diger bir soylenisi olan saypak sozcuklerinden turemistir Bununla baglantili olarak kaynaklarda gecen sozcugunun aslinda salpak ve dolayisiyla Zeybek oldugunu savunur Zeybek sozcugunun Turkce bir sozcuk ve ayni zamanda Kirgizlar arasinda da bir oyun adi oldugunu ayrica Dogu Turkistan ve Afganistan in Badahsan kentinde Zeybek adinda birer koy bulundugunu belirtir Halil Ogulturk e gore Mahmut Ragip Gazimihal in dusuncelerini aktararak bu dusuncelere katildigini ayrica in Zeybek sozcugu uzerindeki incelemesini de aktararak Zeybek sozcugunun Oguz Turkleri ne iliskin oldugunu belirtir Huseyin Hilmi Bayindir a gore ise bu sozun anlayisli olmak anlamina gelen sag ve saglam anlamina gelen bek sozlerinin birlesiminden olustugunu iddia eder a gore Divan i Lugati t Turk de Bekneg sozcugundeki Bek hecesinin Saglam anlaminda oldugu yazilmaktadir Yine Divan i Lugati t Turk de Sag sozcugu Oguzca da Zeybeklik anlayisli olmak anlamina gelmektedir Divan i Lugati t Turk de S harfinin kimi zaman Turk dilinde Z olarak okundugu soylenmektedir Zeybek sozunde Saglam anlaminda bir Bek sozunun bulunmasi Zeybek adinin birlesik ad oldugunu anlatmaktadir Bek anlami olan saglam sozunu dogrulayarak bir ek ad olmasi sarttir Bek sozu bir insan icin kullanildigina gore de ek sozu insanin niteligini iyi yonunde anlatan soz olmasi gerekmektedir Yani Bek sozu ile ancak anlayislilik akillilik anlatan Zag sozu ile birlesik ad olabilir ve Zag Bek seklini alir Bunu Turk dilinin yapisi zorunlu kilmaktadir Basta gelen kalin anca yumusak hece sonda gelen ince ancak sert heceye uydurularak okunur kuralina gore Zag hecesi kendisinden sonra gelen sert ince Bek hecesine uydurularak Zeg olmus Bek le birlikte anlayisli akilli saglam anlayisli adam anlaminda Zegbek olarak Avrupa tarih kitaplarina gecmis ve cagimiza degin Bozdag koylerinde yasamistir Sonralari sozcugun ortasindaki G soylendigi gibi yazilma kuralina uyularak Y ye donmustur Sabahattin Turkoglu na gore Anadolu ya gelen ilk Turklerde asker ve orduya Su dendigini Su Bek sozcugunun Subay anlamina geldigini S harfinin yumusayarak Z ye donustugunu ve Zubek bicimini aldigini zamanla bu sozcugun de Ziybek Zeybek bicimini aldigini belirtmistir Seref Uskup e gore ise bu sozcugun civa anlamina gelen Arapca zibak sozcugunun ziybak sozcugune donusmesinden turedigini soyler Halikarnas Balikcisi na gore Halikarnas Balikcisi Lydiaca obekkos to bekkos ve ibakhi sozcuklerinin zeybek sozcugune donustugunu soylemektedir Zeybek sozcugunun kokeni ile ilgili iddialardan biri ise Iyonya dilinde Tanri Bakhus un Askerleri anlamina gelen kelimesinden turedigidir Bacchus ˈbaekes or ˈbɑːkes Greek Bakxos Bakkhos tanri Dionisos a Romalilarin taktigi isimdir Enver Behnan Sapolyo ya gore Enver Behnan Sapolyo ise baglantisini nasil kurabildiyse zeybek sozcugunun hudut bekcileri oldugunu soyledigi sekban ve seymenden geldigi anlasilmaktadir demektedir Zeybek kavraminin ortaya cikisi cobanlikla ilgili gorunmektedir Zeybeklerin cogunlugunun cobanliktan yetisme cobanlarin yanlarinda birkac yakin arkadaslari olur zeybek cetesi kuracaklari zaman bu kisileri bulup konusurlar Bu kisiler de genellikle cobandirlar Zeybeklerin ilk meslegi cobanlik Coban tipine bakildiginda zeybegin sosyal rolu ve tasidigi ozelliklerle buyuk olcude ortustugu gorulmektedir gibi belirlemeler yapilmaktadir Haydar Avci ya gore ya gore sorundaki tikanma halk diline uzak olus ve yabanciliktan kaynaklanmaktadir Bugun Anadolu nun bircok yoresinde halk dilinde halen kullanilan bir sozcuk vardir Bu sozcuk zagmak sozcugudur ki cesitli anlamlara gelmektedir Zagmak Kacmak kosmak Sogut Cal Denizli Ucem Bala Ankara Gol Cubuk Ankara Guvenc Konya Dusmek Zile Tokat Bor Nigde Hizla firlamak akarcasina kayip gitmek Egridir koyleri Isparta Sogut Bilecik Alasehir Manisa Cankiri Mersin koyleri Icel Afsin Maras Carsamba Samsun Sarkisla Koyulhisar Sivas Bor Nigde Yozgat Saldirmak Kumdanli Yalvac Isparta Hareket etmek hizla bir yere gitmek gidis yerinde duramamak kacarak kurtulmak Ankara Kalecik ilcesi Alevi Turkmen koyleri Yaman atik cevik bir sekilde hareket etmek Isparta Keciborlu Kilicci kasabasi ve koyleri Ayrica Ankara yoresi koylerinde zag sozcugu hizla git durma segirt savus hareket et anlaminda kullanilan bir sozcuktur OzetleSimdi bu aciklamalarin zeybek kavramiyla ne ilgisi var denilebilir Kisaca bunu aciklayalim Bilindigi gibi bek bak pek pak ekleri Turkcede kavram yaratmak amaciyla kullanilan eklerdir Soz gelimi kaymak fiilini ele alacak olursak burada kay kokune pak eki eklenerek kaypak kavrami turetilmistir ki anlam olarak ikiyuzlulugu tutarsizligi donekligi guvenilmezligi anlatmaktadir Zag kokune ise bek ya da bak eki eklendiginde ise zagbek veya zagbak kavramlari ortaya cikar ki bu da surekli kacan belli bir yerde kalici olarak durmayan yeri geldiginde saldiri durumunda olan bir yere ozellikle siginilacak ve savunulacak yerlere kacarak kendini savunan gibi cesitli anlamlari icerir ki bu anlamlar da zeybekligin yapisi ve konumuyla butunuyle ortusmektedir Bu kavramin yuzyillar boyunca halk agzinda yoresel soyleyislere ve dilin akiciligina uydurularak zegbek zeybek sekline donusmus olabilecegini de rahatlikla dusunebiliriz Soz gelimi Ege Bolgesi telaffuzuyla Orta Anadolu Kuzeybati Anadolu telaffuzuyla Guneybati Anadolu telaffuzunun ayni oldugunu soyleyebilir miyiz Dolayisiyla bu kavramlarin da bolgeler arasi konusma dilinde boyle kucuk degisiklige ugramasi bize gore dogal bir durumdur Bu tur degisimleri baska sozcuk ve kavramlarin kullaniminda da gorebiliriz Ayrica kaynaklarda zeybek kavraminin ele avuca sigmaz kisi anlamina geldigi de belirtilmektedir ki bu da yukaridaki dusuncelerimizi dogrular niteliktedir Biliyoruz ki zeybeklik gelenegi icinde daga giden daglara cikan kisiye zeybek oldu denilmektedir Zagmak sozcugunun anlamlariyla bir arada dusunuldugunde bu anlam ve aktarim savlarimizi butunuyle desteklemektedir Ayrica zagbek ve zeybek kavramlarinda oldugu gibi seymen kavraminin da Ankara nin cesitli yorelerinde sagmen samen seymen seyman sekillerinde kullanildigi gorulmektedir Yine buna benzer bir bicimde bey kavrami da halk dilinde beg bag ba beg bicimlerinde kullanilabilmektedir Cogu zaman halk beyim kavraminin begim biciminde telaffuz eder ki dildeki bu tur degisimler yukaridaki dusuncelerimizi onemli olcude onaylamaktadir Halk dilinde y harfinin g ve g harflerine g ve g harflerinin y harfine donustugu cok sik gorulen bir durumdur Ayni durum zagbek kavrami icin de gecerlidir Yine bu sekilde dildeki yoresel degisim sonucu zeybek bolgesi olan Ankara dolaylarinda zeybek kavraminin cesitli sekillerde degisiklige ugradigini zibek ziybek gibi soylenis bicimlerine rastlanildigini ve bu sekilde halk arasinda kullanildigini belirtmekte yarar goruyoruz Kaynakca Hayati Kuzucu Turk Milli Kimliginin Olusmasi Sureci ve Yukari Teke Ornegi Baglaminda Dirmil in Demografisi Burdur 2017 s 119 Mehmet Eroz Milli Kulturumuz ve Meselelerimiz Dogus Yayin ve Dagitim Istanbul 1983 s 85 86 Dis baglantilarZeybek Hakkinda Genel Bilgiler 12 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zeybek Kulturu ve Muzigi 6 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zeybek tanitim videosu