Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zeyrek Camii veya Pantokrator Manastırı Kilisesi (Yunanca: Μονή του Παντοκράτορος Χριστού Moni tu Padokratoros Hristu) İstanbul'un Zeyrek semtinde, Bizans dönemi kilisesinden dönüştürülmüş cami. Yapı, iki kilise ve ortalarındaki bir şapelden oluşmaktadır. Orta Dönem Bizans mimarisinin İstanbul’daki en karakteristik örneklerinden biri olarak gösterilmektedir. Ayrıca gene İstanbul’da, Bizans İmparatorluğu'nca inşa edilip günümüze ulaşabilmiş, Ayasofya'dan sonraki en büyük dini yapıdır. İstanbul’da Orta Bizans Dönemi’ne (4-13. yüzyıllar arası) ışık tutan en önemli yapılardan biridir.
 Zeyrek Camii'nin kuzeydoğudan görünüşü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′11″K 28°57′26″D / 41.01972°K 28.95722°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Nikeforos |
| Tamamlanma | 12. yüzyılın ilk çeyreği |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iii, iv |
| Belirleme | 1985 (9. oturum) |
| Parçası | İstanbul'un Tarihî Alanları |
| Referans no. | 356 |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
| Özellikler | |
| Kubbe sayısı | 4 |
| Minare sayısı | 1 |
| Malzemeler | Yığma, tuğla, hatıl |
Konumu
Fatih ilçesinde, Fazilet, İbadethane ve İbadethane Arkası sokaklarının çevrelediği alanda bulunur. Haliç’e hâkim bir tepedeki geniş bir arazi üzerinde inşa edilmiştir. Zeyrek semti, adını bu camiden alır.
Tarihçe
Bizans Dönemi
İmparator II. İoannis’in eşi İmparatoriçe Macaristanlı İrini, 1124 yılı dolaylarında Hristos Pantokrator’a (“Evrenin Hakimi İsa Mesih”) ithaf ettiği, kilise, kütüphane ve hastaneden oluşan bir manastır kompleksi inşa etmeye başladı. Mimarı Nikeforos olarak bilinmektedir.
Eşinin 1134 yılındaki ölümünden sonra II. İoannis, ilk kilisenin kuzeyine Theotokos Elaiusa’ya (“Şefkatli Meryem Ana”) ithaf ettiği ayrı bir kilise daha inşa etti. Son olarak (en geç 1136 yılında) iki kilisenin ortasına Arhangelos Mikhail’e (“Başmelek Mikail”) ithaf edilen bir mezar şapeli inşa ettirerek kiliseleri birleştirip yekpare bir yapı haline getirdi. Bu aşamada yapının güneyine bir avlu, güneydeki kiliseye de bir dış narteks eklendi.
Şapel, zamanla Komnenos ve Paleologos hanedanlarının imparatorluk mozolesi haline geldi. Öyle ki, Havariyyun Kilisesi’nden sonra en fazla Bizans imparatorunun defnedildiği yapı olmuştur. Komnenos hanedanlığından, manastırın banileri II. İoannis ve eşi İrini, oğulları İmparator I. Manuil ve eşi Sulzbachlı Bertha; Paleologos hanedanlığından İmparator II. Manuil ve VIII. İoannis buraya defnedilmişlerdir.
Dördüncü Haçlı Seferinden sonra İstanbul’un Latin hakimiyetine girdiği dönemde kompleks, Venedikli Latin Katolik din adamlarının makamı haline geldi. Bu sırada manastırda bulunan pek çok kutsal obje, Avrupa’nın çeşitli şehirlerine götürüldü.Venedik’te bulunan San Marco Bazilikası'ndaki altar panosunun üst kısmındaki 7 adet mine ikonanın buradan götürüldüğü düşünülmektedir.
1261 yılında VIII. Mihail’in İstanbul’u yeniden ele geçirmesinin ardından manastır, tekrar Ortodoks rahiplerin himayesine geçmiştir.
Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi
İstanbul'un fethinden sonra manastırın keşiş hücreleri medreseye çevrilerek İstanbul’daki Osmanlı'ya ait ilk eğitim kurumu olarak faaliyet gösterdi. Kiliseler de cami ve derslik olarak kullanılmıştır. Medresenin ilk müderrislerinden Molla Zeyrek Efendi, camiye günümüzdeki ismini vermiştir. 1470 yılında Fatih Külliyesi’nin tamamlanmasıyla birlikte medrese yeni yerine taşındı ve burada bulunan hücreler de terk edilip zamanla bütünüyle yok oldular. Caminin minaresinin de II. Mehmed döneminde inşa edildiği düşünülmektedir.
18. yy’da bölgede etkili olan büyük bir yangın (1756) ve depremin (1766) ardından bina, ciddi ölçüde tahribata uğramış ve ardından III. Mustafa döneminde geçirdiği geniş çaplı onarımdan sonra günümüzdeki halini almıştır. I
20. yy’ın ortalarına doğru iyice bakımsız halde kalan cami, ilerleyen yıllarda (1953, 1966, 1995, 2006) bir dizi iyileştirme ve restorasyondan geçmiştir. Son olarak, 2009’da başlayıp 9 yıl süren büyük ölçekli bir restorasyondan sonra 29 Mayıs 2019’da yeniden ziyarete açıldı. Şu anda yalnızca güney kısmı cami olarak kullanılmaktadır.
Mimari
Taş işçiliği(Orta dönemdeki Bizans mimari simgesi) girintili tuğla tekniğine kısmen adapte edildi. Bu teknikte birbiri ardına gelen tuğlalar duvar çizgisinin arkasına monte edildi ve karışım yatağına daldırıldı. Bundan dolayı karışım katmanının kalınlığı, normal tuğla katmanının üç katı fazlasıdır. Duvarlar genellikle eski binalardan getirilen taş-tuğla malzeme ile tuğla ağırlıklı olarak örülmüştür. Duvarların çoğunluğunda bu dönemde fazlaca yaygın olan ve bir sıra tuğlanın geri çekilmesiyle birlikte yapılan gizli tuğla duvar örgüsü kullanılmıştır.
Caminin yakınında (Pantokrator Manastırı'na ait küçük bir Bizans yapısına dayanan), küçük Şeyh Süleyman Mescidi yer almaktadır.
Bir bütün olarak bu kompleks, dönemin İstanbul'undaki Bizans stilinin (orta döneminin) en tipik mimari örneğini temsil ettiği söylenir.
Üç tane şapelin bir araya gelmesinden oluşur.
İmparatorluk şapeli tonozlarla örtülüdür ve üstüne iki kubbe oturmaktadır.
Kuzey kilisesinin tek kubbesi vardır ve saçak hattı boyunca uzanan üçgen motifi ve köpek dişi ile oyulmuş friziyle dikkat çekici haldedir.
Galeri
-
![image]()
İstanbul Molla Zeyrek Camii Genel Görünümü -
![image]()
İstanbul Molla Zeyrek Camii Kapı Kasası -
![image]()
İstanbul Molla Zeyrek Camii Dış Görünümü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Hayri Fehmi Yılmaz (2013). Zeyrek Kilise Camii (PDF). TDV İslam Ansiklopedisi. 44. ss. 377-378. ISBN . Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ a b c d Semavi Eyice (1994). Zeyrek Kilise Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. VII. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. ss. 555-557. ISBN .
- ^ a b c d David Hendrix. . 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ . Anadolu Ajansı. 28 Mayıs 2019. 22 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2022.
- ^ a b c "Erkan DEMİRYÜREK: Zeyrek Camii". İttifak Gazetesi - Günlük Siyasi Gazete-Güncel Haberler ve Analizler. 26 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Zeyrek Camii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Zeyrek Camii ve Tanıtımı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zeyrek Camii veya Pantokrator Manastiri Kilisesi Yunanca Monh toy Pantokratoros Xristoy Moni tu Padokratoros Hristu Istanbul un Zeyrek semtinde Bizans donemi kilisesinden donusturulmus cami Yapi iki kilise ve ortalarindaki bir sapelden olusmaktadir Orta Donem Bizans mimarisinin Istanbul daki en karakteristik orneklerinden biri olarak gosterilmektedir Ayrica gene Istanbul da Bizans Imparatorlugu nca insa edilip gunumuze ulasabilmis Ayasofya dan sonraki en buyuk dini yapidir Istanbul da Orta Bizans Donemi ne 4 13 yuzyillar arasi isik tutan en onemli yapilardan biridir Zeyrek Kilise CamiiZeyrek Camii nin kuzeydogudan gorunusuTemel bilgilerKonumFatih Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 01 11 K 28 57 26 D 41 01972 K 28 95722 D 41 01972 28 95722InancIslamMimariMimar lar NikeforosTamamlanma12 yuzyilin ilk ceyregiUNESCO Dunya MirasiTurKulturelKriteri ii iii ivBelirleme1985 9 oturum ParcasiIstanbul un Tarihi AlanlariReferans no 356Ulke TurkiyeBolgeAvrupa ve Kuzey AmerikaOzelliklerKubbe sayisi4Minare sayisi1MalzemelerYigma tugla hatilKonumuFatih ilcesinde Fazilet Ibadethane ve Ibadethane Arkasi sokaklarinin cevreledigi alanda bulunur Halic e hakim bir tepedeki genis bir arazi uzerinde insa edilmistir Zeyrek semti adini bu camiden alir TarihceBizans Donemi Imparator II Ioannis in esi Imparatorice Macaristanli Irini 1124 yili dolaylarinda Hristos Pantokrator a Evrenin Hakimi Isa Mesih ithaf ettigi kilise kutuphane ve hastaneden olusan bir manastir kompleksi insa etmeye basladi Mimari Nikeforos olarak bilinmektedir Esinin 1134 yilindaki olumunden sonra II Ioannis ilk kilisenin kuzeyine Theotokos Elaiusa ya Sefkatli Meryem Ana ithaf ettigi ayri bir kilise daha insa etti Son olarak en gec 1136 yilinda iki kilisenin ortasina Arhangelos Mikhail e Basmelek Mikail ithaf edilen bir mezar sapeli insa ettirerek kiliseleri birlestirip yekpare bir yapi haline getirdi Bu asamada yapinin guneyine bir avlu guneydeki kiliseye de bir dis narteks eklendi Sapel zamanla Komnenos ve Paleologos hanedanlarinin imparatorluk mozolesi haline geldi Oyle ki Havariyyun Kilisesi nden sonra en fazla Bizans imparatorunun defnedildigi yapi olmustur Komnenos hanedanligindan manastirin banileri II Ioannis ve esi Irini ogullari Imparator I Manuil ve esi Sulzbachli Bertha Paleologos hanedanligindan Imparator II Manuil ve VIII Ioannis buraya defnedilmislerdir Dorduncu Hacli Seferinden sonra Istanbul un Latin hakimiyetine girdigi donemde kompleks Venedikli Latin Katolik din adamlarinin makami haline geldi Bu sirada manastirda bulunan pek cok kutsal obje Avrupa nin cesitli sehirlerine goturuldu Venedik te bulunan San Marco Bazilikasi ndaki altar panosunun ust kismindaki 7 adet mine ikonanin buradan goturuldugu dusunulmektedir 1261 yilinda VIII Mihail in Istanbul u yeniden ele gecirmesinin ardindan manastir tekrar Ortodoks rahiplerin himayesine gecmistir Osmanli ve Cumhuriyet Donemi Istanbul un fethinden sonra manastirin kesis hucreleri medreseye cevrilerek Istanbul daki Osmanli ya ait ilk egitim kurumu olarak faaliyet gosterdi Kiliseler de cami ve derslik olarak kullanilmistir Medresenin ilk muderrislerinden Molla Zeyrek Efendi camiye gunumuzdeki ismini vermistir 1470 yilinda Fatih Kulliyesi nin tamamlanmasiyla birlikte medrese yeni yerine tasindi ve burada bulunan hucreler de terk edilip zamanla butunuyle yok oldular Caminin minaresinin de II Mehmed doneminde insa edildigi dusunulmektedir 18 yy da bolgede etkili olan buyuk bir yangin 1756 ve depremin 1766 ardindan bina ciddi olcude tahribata ugramis ve ardindan III Mustafa doneminde gecirdigi genis capli onarimdan sonra gunumuzdeki halini almistir I 20 yy in ortalarina dogru iyice bakimsiz halde kalan cami ilerleyen yillarda 1953 1966 1995 2006 bir dizi iyilestirme ve restorasyondan gecmistir Son olarak 2009 da baslayip 9 yil suren buyuk olcekli bir restorasyondan sonra 29 Mayis 2019 da yeniden ziyarete acildi Su anda yalnizca guney kismi cami olarak kullanilmaktadir MimariImparatorluk Sapel in apsisi arkada girintili tugla teknigi ile yapildi Tas isciligi Orta donemdeki Bizans mimari simgesi girintili tugla teknigine kismen adapte edildi Bu teknikte birbiri ardina gelen tuglalar duvar cizgisinin arkasina monte edildi ve karisim yatagina daldirildi Bundan dolayi karisim katmaninin kalinligi normal tugla katmaninin uc kati fazlasidir Duvarlar genellikle eski binalardan getirilen tas tugla malzeme ile tugla agirlikli olarak orulmustur Duvarlarin cogunlugunda bu donemde fazlaca yaygin olan ve bir sira tuglanin geri cekilmesiyle birlikte yapilan gizli tugla duvar orgusu kullanilmistir Caminin yakininda Pantokrator Manastiri na ait kucuk bir Bizans yapisina dayanan kucuk Seyh Suleyman Mescidi yer almaktadir Bir butun olarak bu kompleks donemin Istanbul undaki Bizans stilinin orta doneminin en tipik mimari ornegini temsil ettigi soylenir Uc tane sapelin bir araya gelmesinden olusur Imparatorluk sapeli tonozlarla ortuludur ve ustune iki kubbe oturmaktadir Kuzey kilisesinin tek kubbesi vardir ve sacak hatti boyunca uzanan ucgen motifi ve kopek disi ile oyulmus friziyle dikkat cekici haldedir GaleriIstanbul Molla Zeyrek Camii Genel Gorunumu Istanbul Molla Zeyrek Camii Kapi Kasasi Istanbul Molla Zeyrek Camii Dis GorunumuAyrica bakinizZeyrek SarniciKaynakca a b c d Hayri Fehmi Yilmaz 2013 Zeyrek Kilise Camii PDF TDV Islam Ansiklopedisi 44 ss 377 378 ISBN 978 9753897853 Erisim tarihi 23 Mart 2022 a b c d Semavi Eyice 1994 Zeyrek Kilise Camii Dunden Bugune Istanbul Ansiklopedisi VII Turkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi ss 555 557 ISBN 975 7306 07 X a b c d David Hendrix 31 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2022 Anadolu Ajansi 28 Mayis 2019 22 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2022 a b c Erkan DEMIRYUREK Zeyrek Camii Ittifak Gazetesi Gunluk Siyasi Gazete Guncel Haberler ve Analizler 26 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2024 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Zeyrek Camii ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir T C Istanbul Valiligi Harika Istanbul Zeyrek Camii ve Tanitimi