Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zihin teorisi (ya da Zihin Kuramı, İng. theory of mind) diğerlerinin bilgi, duygu, inanç, niyet ve zihinsel durumlarını anlama becerisidir. Başlangıçta şempanzelerin zihinsel durumlardan çıkarım yapmaları için kullanılsa da bugün genel olarak insanlar için kullanılmaktadır.
Sosyal bir varlık olan insanda bu becerinin rolü çok büyüktür. Sadece gözlenebilen yüz ifadesi, davranış ve bedensel uyaranlar değil, niyet tahmin ederek ona göre tepki verme davranışları da görülmektedir. Başkasına yapılan bu zihinsel atıf insanı diğer primatlardan ayıran ana özelliklerden biridir ve insana kandırma, yalan, empati gibi özellikler de kazandırır. Şempanze deneylerinin tam ve net sonuçlar vermemesi de bu becerinin sadece insana özgü olduğu fikrini güçlendirmiştir.
İnsanlarda zihin kuramı
Gelişim süreci normal ilerleyen çocuklarda zihin kuramı gelişimi erken dönemde başlar ve dört-beş yaş civarı tam olarak kazanılmış olması beklenir.Otistik spektrum bozukluğu gibi genel gelişim bozukluğu olan çocuklarda ise sosyal iş birliği ve iletişim güçsüzlüğünün yanında yanlış inanç testlerinde de başarısız oldukları gözlenmektedir. Bunun yanında şizotipi bozukluk gibi yakın ilişkilerden kaçınan kişilerinde zihin kuramı deneylerinde düşük performans sergiledikleri görülmektedir.
Teoriler
Temel anlamıyla zihin teorisi herkes için aynı anlamı ifade etse de nasıl oluştuğu ve geliştiği hakkında birçok teori mevcuttur: En yaygın olanlar şunlardır;
- Modüler teori: Doğuştan gelen bir yeteneğin üstüne çevre ve olgunlaşma etkisini katan bir gelişimsel psikoloji yaklaşımıdır. Ayrı bir nöral alanı olduğunu iddia eder.
- Simülasyon teorisi: Doğuştan gelen bir yetenekten çok zamanla kendi davranışlarını ve başkalarının davranışlarını içselleştirmeyle geliştiğini söyler. Beyinde de tek bir bölge olmasa da bu şekilde işleyen bir nöral yapı olduğunu söyler.
- Teori-teori: Tek bir zihin yapısından ziyade birden çok zihinsel yapının rolü olduğundan bahseder ve beyinde de daha genel bir nöral mekanizma olduğunu iddia eder.
Ayrıca rasyonalism-teleoji teori, yansıtma-simülasyonel zihin okuma, simülasyonel-üst düzey zihin okuma gibi teoriler de mevcuttur.
Gelişim aşamaları
Zihin kuramının insanlarda gelişimi belli aşamalardan oluşur.
- Bir yaşındaki bebekler diğerlerinin bakışlarını takip edebilir ve başkasının neye baktığını da görebilirler. Bu beceri ortak dikkat (İng. ) olarak adlandırılır.
- On dördüncü aydan sonra bebeklerin, tesadüfi davranışlardan ziyade kendilerine yöneltilen davranışları taklit ettikleri gözlenmiştir. Bu bulgu; bebeklerin, bir başkasının amaçlı eylemini ayırt edebildiklerini şeklinde yorumlanır.
- Bebekler yaşamlarının ikinci yılında diğer kişilerin amaçlarının kendi amaçlarından farklı olabileceğini anlamaya başlarlar. Bu bilişsel beceri sosyal anlayışa işaret eder.
- Üç yaşından itibaren çocuklar, diğerlerinin zihinsel süreçlerinin kendi zihinsel süreçlerinden farklı olabileceğini anlamaya başlarlar.
- Dört yaşlarından itibaren bir nesneyi ya da bir olayı görmüş olmanın aynı zamanda bilmek anlamına da geldiğini belirtirler ve bu beceri ″görmek bilmektir″ şeklinde yorumlanır. Bu yaştan itibaren artık başkasının zihinsel durumunu anlayabilme becerisi gelişmeye başlar ve kendi zihinsel temsillerine dayanarak karşıdakinin davranışlarını tahmin ederler. Bu aşama, ölçümlerde birinci derece yanlış inanç olarak geçer.
- Daha sonra 5-6 yaş civarı ikinci derece yanlış inanç testlerini yapabildikleri görülür, artık başkasının üçüncü bir kişi hakkında da ne düşündüğünü bilir hale gelirler. İnsanda zihin algısının bu şekilde giderek daha karmaşıklaşan ve artan bir yetenek olduğu düşünülmektedir. *Altı yaş sonrasında da mecaz ve ironiyi anlama, son aşama olarak da faux pas olarak geçen gaf, pot kırmanın anlaşılması gelir.
İnsanlarda zihin kuramı ölçümü (yanlış inanç testi)
En bilinen ve en yaygın kullanılan ölçüm aracı yanlış inanç testidir (İng. ). Bu testi geçmesi için çocuğun başka kişilerin zihinsel süreçlerinin kendi zihinsel süreçlerinden farklı olabileceğini bilerek davranması gerekmektedir. Uygulanan ana testin adımları şu şekildedir:
- Çocuklar bir kuklayı A konumuna bir oyuncak gizlerken izler,
- Sonra bu kukla ortamdan ayrılır,
- Daha sonra ikinci bir kukla gelir, oyuncağı bulur ve onu B konumuna gizler.
Sonra çocuğa şu sorular sorulur:
- 1-İlk kukla oyuncağı nereye bıraktı?
- 2-Oyuncak şimdi nerede?
- 3-İlk kukla oyuncağın nerede olduğunu düşünüyor?
Dört yaşından küçük çocuklar ilk iki soruyu doğru cevaplandırır. Fakat henüz zihin kuramı gelişmemiş olduğundan son sorunun cevabı olarak ilk kuklanın oyuncağın B konumunda olduğunu düşüneceğini söylerler. Kendi düşündükleri ve bildikleriyle ilk kuklanınkini ayırt edemez ve aynı olduğuna inanırlar. Herkesi kendi bildiklerini biliyormuş gibi değerlendirirler. Zihin kuramı gelişmiş olması beklenen dört-beş yaş çocuklarında ise artık bu ayrım yapılabildiğinden ilk kuklanın oyuncağı A konumunda arayacağını söylemesi beklenir.
Hayvanlarda zihin kuramı
Hayvanlarda zihin kuramı literatürde çok tartışılmakta olan bir konu. Belli durumlar karşısında incelenen şempanze davranışları, onların beslenme ihtiyacı ötesinde bir bilişe sahip olduğunu düşündürmektedir. Özellikle primatların toplu halde yaşama, avcıdan korunma, besin paylaşma gibi birbirleriyle uyum gerektiren davranışları vardır. Ayrıca bu grup yaşantısı besin ve cinsel partner için rekabete de sebep olacağından sosyal zekanın gelişmiş olması beklenir.
Hayvanlarda yapılan zihin kuramı çalışmaları
İlk çalışmaları kuramı da ortaya atan Premack ve Woodruff yapmıştır. Sarah isimli şempanze ile insanın niyetine atıfta bulunma çalışmaları yapılmıştır. Öncelikle şempanze Sarah’ya insanın yapmaya çalıştığı fakat bir engelden dolayı işi başaramadığı bir video izlettirilir. Daha sonra video durdurulup şempanzeye iki fotoğraf gösterilir; birinde insanın amacına ulaşamadığı, diğerinde sorun ortadan kalkmış ve amacına ulaşmış biri bulunmaktadır. Sarah’nın eylemin tamamlandığı ikinci kartı seçmesi şempanzenin insanın amaca ulaşma isteğini bildiği şeklinde yorumlanır. Fakat şempanzeler insanın günlük aktivitelerini izleyerek veya deneme yanılma yoluyla da öğreniyor olabilirler. O yüzden bu bulguların gerçek bir zihin kuramı göstergesi olduğu konusu tartışmalıdır.
Povelli ve Eddy’nin bu yönde yaptığı bir dizi çalışma bulunmaktadır. Yine şempanzelerle yapılan bu bir dizi çalışmanın başında şempanzelere insandan yemek isteme davranışı öğretilir ve sonrasında çalışmalara başlanır. İlk çalışmada yemek kabına yem konarken her ikisi de içeride bulunan araştırmacılardan birinin gözü kapalı, ötekinin ise açıktır. Gözü açık olandan ve yemin kaba konulduğunu gören kişiden yem istemesi beklenen şempanze görmenin bilmeye yol açtığı bilgine sahip olmadığından ve zihin atfı yapamadığından iki araştırmacıdan rastgele birinden yemek ister. Sadece iki deneycinin de arkası dönükken bu işi rastgele yapmak yerine kendisine kafasını çevireni seçerler. Fakat aslında bu sonuç yalnızca şempanzelerin kafa ve gözün çevrildiği yöne tepki verdiklerini gösterir. Beş yaş çocuğu gibi kafa ve göz takibi yapsalar da, bu durum bakışa anlam yüklediklerinin ve ″görmek bilmektir″ algısına sahip olduklarının tam olarak bir göstergesi değildir.
Bu araştırmalar şempanzelerin insanın zihin algısını anlamak üzerine kurulu olduğu için eleştirilmektedir. Bu yüzden sadece şempanzelerin bulunduğu ve birbirlerinin zihinlerine atıfta bulunup bulunmadıklarını kontrol eden araştırmalar da yapılmıştır. Bu çalışmalarda şempanzeler arasındaki ast ve dominant ilişkisi esas alınmaktadır. Kurulan düzeneklerde hem astın hem de dominantın görebileceği bir muz, ayrıca sadece astın görüp dominantın göremeyeceği ikinci bir muz kullanılmaktadır. Bütün bu düzeneklerde; eğer şempanzeler zihin algısına sahipse diğerlerinin neyi görüp göremeyeceğine göre tercihlerini yapabilir ve bu durumda da astın, dominantın göremediği muzu alamayacağını da bilmesi ve o muzu almaya gitmesi beklenir. Çalışmaların sonuçları da bu yönde çıkmıştır; astların tercihi daha çok dominantın göremediği muz üzerinedir. Şempanzelerin zihinleri diğer hayvanlar göre çok gelişmiş ve ayrıca düşünme, niyet etme davranışlarından dolayı da insana yakın sayılmaktadır. Fakat zihin algıları kısıtlıdır çünkü bir tek görsel algı üzerinden ulaşılan bu bilgiler farklı teorilerle de açıklanabilir. Şempanzelerin yaptıkları tercihler perspektif farklılığı veya geçmiş deneyimlere dayalı bir öğrenme de olabilir.
İnsan olamayan diğer primatlar diğerlerinin baktığı yeri veya bildikleri şeyi anlayabilir, kimi nerede gördüklerini hatırlayabilir ve deneme-yanılma yoluyla edindikleri deneyimlere dayanarak diğerlerinin hareketlerini tahmin edebilirler. Fakat öğrendikleri bilgileri aktaramaz ve diğerlerinin psikolojik durumunu anlayamazlar. Bu sebeplerden dolayı zihin algısının insana özgü olduğu ve insanı diğerlerinden ayıran önemli bir özellik olduğu düşünülmektedir.
Kaynakça
- ^ a b Premack, Premack (4 Şubat 2010). "Does the chimpanzee have a theory of mind?". Behavioral and Brain Sciences. 1 (04). s. 515. doi:10.1017/S0140525X00076512.
- ^ Brüne, Brüne (Ocak 2006). "Theory of mind—evolution, ontogeny, brain mechanisms and psychopathology". Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 30 (4). ss. 437-455. doi:10.1016/j.neubiorev.2005.08.001.
- ^ Vogeley, Vogeley (Temmuz 2001). "Mind Reading: Neural Mechanisms of Theory of Mind and Self-Perspective". NeuroImage. 14 (1). ss. 170-181. doi:10.1006/nimg.2001.0789.
- ^ Stone, Stone (Eylül 1998). "Frontal Lobe Contributions to Theory of Mind". Journal of Cognitive Neuroscience. 10 (5). ss. 640-656. doi:10.1162/089892998562942.
- ^ Wellman, Wellman (Ağustos 1986). "Early Understanding of Mental Entities: A Reexamination of Childhood Realism". Child Development. 57 (4). s. 910. doi:10.2307/1130367.
- ^ a b c Baron-Cohen, Baron-Cohen (Ekim 1985). "Does the autistic child have a "theory of mind" ?". Cognition. 21 (1). ss. 37-46. doi:10.1016/0010-0277(85)90022-8.
- ^ Langdon, Langdon (Mayıs 1999). "Mentalising, schizotypy, and schizophrenia". Cognition. 71 (1). ss. 43-71. doi:10.1016/S0010-0277(99)00018-9.
- ^ Gallese, Gallese (1 Aralık 1998). "Mirror neurons and the simulation theory of mind-reading". Trends in Cognitive Sciences. 2 (12). ss. 493-501. doi:10.1016/S1364-6613(98)01262-5.
- ^ Margolis, edited by Eric; Samuels,, Richard; Stich, Stephen P. (2012). The Oxford handbook of philosophy of cognitive science. New York: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Carpenter, Carpenter (1998). "Social Cognition, Joint Attention, and Communicative Competence from 9 to 15 Months of Age". Monographs of the Society for Research in Child Development. 63 (4). ss. i. doi:10.2307/1166214.
- ^ Repacholi, Repacholi (1997). "Early reasoning about desires: Evidence from 14- and 18-month-olds". Developmental Psychology. 33 (1). ss. 12-21. doi:10.1037/0012-1649.33.1.12.
- ^ O'Neill, O'Neill (Nisan 1992). "Young Children's Understanding of the Role That Sensory Experiences Play in Knowledge Acquisition". Child Development. 63 (2). ss. 474-490. doi:10.1111/j.1467-8624.1992.tb01641.x.
- ^ Wimmer, Wimmer (Ocak 1983). "Beliefs about beliefs: Representation and constraining function of wrong beliefs in young children's understanding of deception". Cognition. 13 (1). ss. 103-128. doi:10.1016/0010-0277(83)90004-5.
- ^ Alexander, Richard D. (2005). The biology of moral systems (Reprint bas.). New Brunswick [u.a.]: Aldine Transactions. ISBN .
- ^ Whiten, Whiten (Eylül 2000). "Primate Culture and Social Learning". Cognitive Science. 24 (3). ss. 477-508. doi:10.1207/s15516709cog2403_6.
- ^ Povinelli, Povinelli (1996). "What Young Chimpanzees Know about Seeing". Monographs of the Society for Research in Child Development. 61 (3). ss. i. doi:10.2307/1166159.
- ^ Hare, Hare (Nisan 2000). "Chimpanzees know what conspecifics do and do not see". Animal Behaviour. 59 (4). ss. 771-785. doi:10.1006/anbe.1999.1377.
- ^ Call, Call (Mayıs 2008). "Does the chimpanzee have a theory of mind? 30 years later". Trends in Cognitive Sciences. 12 (5). ss. 187-192. doi:10.1016/j.tics.2008.02.010.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zihin teorisi ya da Zihin Kurami Ing theory of mind digerlerinin bilgi duygu inanc niyet ve zihinsel durumlarini anlama becerisidir Baslangicta sempanzelerin zihinsel durumlardan cikarim yapmalari icin kullanilsa da bugun genel olarak insanlar icin kullanilmaktadir Sosyal bir varlik olan insanda bu becerinin rolu cok buyuktur Sadece gozlenebilen yuz ifadesi davranis ve bedensel uyaranlar degil niyet tahmin ederek ona gore tepki verme davranislari da gorulmektedir Baskasina yapilan bu zihinsel atif insani diger primatlardan ayiran ana ozelliklerden biridir ve insana kandirma yalan empati gibi ozellikler de kazandirir Sempanze deneylerinin tam ve net sonuclar vermemesi de bu becerinin sadece insana ozgu oldugu fikrini guclendirmistir Insanlarda zihin kuramiGelisim sureci normal ilerleyen cocuklarda zihin kurami gelisimi erken donemde baslar ve dort bes yas civari tam olarak kazanilmis olmasi beklenir Otistik spektrum bozuklugu gibi genel gelisim bozuklugu olan cocuklarda ise sosyal is birligi ve iletisim gucsuzlugunun yaninda yanlis inanc testlerinde de basarisiz olduklari gozlenmektedir Bunun yaninda sizotipi bozukluk gibi yakin iliskilerden kacinan kisilerinde zihin kurami deneylerinde dusuk performans sergiledikleri gorulmektedir Teoriler Temel anlamiyla zihin teorisi herkes icin ayni anlami ifade etse de nasil olustugu ve gelistigi hakkinda bircok teori mevcuttur En yaygin olanlar sunlardir Moduler teori Dogustan gelen bir yetenegin ustune cevre ve olgunlasma etkisini katan bir gelisimsel psikoloji yaklasimidir Ayri bir noral alani oldugunu iddia eder Simulasyon teorisi Dogustan gelen bir yetenekten cok zamanla kendi davranislarini ve baskalarinin davranislarini icsellestirmeyle gelistigini soyler Beyinde de tek bir bolge olmasa da bu sekilde isleyen bir noral yapi oldugunu soyler Teori teori Tek bir zihin yapisindan ziyade birden cok zihinsel yapinin rolu oldugundan bahseder ve beyinde de daha genel bir noral mekanizma oldugunu iddia eder Ayrica rasyonalism teleoji teori yansitma simulasyonel zihin okuma simulasyonel ust duzey zihin okuma gibi teoriler de mevcuttur Gelisim asamalari Zihin kuraminin insanlarda gelisimi belli asamalardan olusur Bir yasindaki bebekler digerlerinin bakislarini takip edebilir ve baskasinin neye baktigini da gorebilirler Bu beceri ortak dikkat Ing olarak adlandirilir On dorduncu aydan sonra bebeklerin tesadufi davranislardan ziyade kendilerine yoneltilen davranislari taklit ettikleri gozlenmistir Bu bulgu bebeklerin bir baskasinin amacli eylemini ayirt edebildiklerini seklinde yorumlanir Bebekler yasamlarinin ikinci yilinda diger kisilerin amaclarinin kendi amaclarindan farkli olabilecegini anlamaya baslarlar Bu bilissel beceri sosyal anlayisa isaret eder Uc yasindan itibaren cocuklar digerlerinin zihinsel sureclerinin kendi zihinsel sureclerinden farkli olabilecegini anlamaya baslarlar Dort yaslarindan itibaren bir nesneyi ya da bir olayi gormus olmanin ayni zamanda bilmek anlamina da geldigini belirtirler ve bu beceri gormek bilmektir seklinde yorumlanir Bu yastan itibaren artik baskasinin zihinsel durumunu anlayabilme becerisi gelismeye baslar ve kendi zihinsel temsillerine dayanarak karsidakinin davranislarini tahmin ederler Bu asama olcumlerde birinci derece yanlis inanc olarak gecer Daha sonra 5 6 yas civari ikinci derece yanlis inanc testlerini yapabildikleri gorulur artik baskasinin ucuncu bir kisi hakkinda da ne dusundugunu bilir hale gelirler Insanda zihin algisinin bu sekilde giderek daha karmasiklasan ve artan bir yetenek oldugu dusunulmektedir Alti yas sonrasinda da mecaz ve ironiyi anlama son asama olarak da faux pas olarak gecen gaf pot kirmanin anlasilmasi gelir Insanlarda zihin kurami olcumu yanlis inanc testi En bilinen ve en yaygin kullanilan olcum araci yanlis inanc testidir Ing Bu testi gecmesi icin cocugun baska kisilerin zihinsel sureclerinin kendi zihinsel sureclerinden farkli olabilecegini bilerek davranmasi gerekmektedir Uygulanan ana testin adimlari su sekildedir Cocuklar bir kuklayi A konumuna bir oyuncak gizlerken izler Sonra bu kukla ortamdan ayrilir Daha sonra ikinci bir kukla gelir oyuncagi bulur ve onu B konumuna gizler Sonra cocuga su sorular sorulur 1 Ilk kukla oyuncagi nereye birakti 2 Oyuncak simdi nerede 3 Ilk kukla oyuncagin nerede oldugunu dusunuyor Dort yasindan kucuk cocuklar ilk iki soruyu dogru cevaplandirir Fakat henuz zihin kurami gelismemis oldugundan son sorunun cevabi olarak ilk kuklanin oyuncagin B konumunda oldugunu dusunecegini soylerler Kendi dusundukleri ve bildikleriyle ilk kuklaninkini ayirt edemez ve ayni olduguna inanirlar Herkesi kendi bildiklerini biliyormus gibi degerlendirirler Zihin kurami gelismis olmasi beklenen dort bes yas cocuklarinda ise artik bu ayrim yapilabildiginden ilk kuklanin oyuncagi A konumunda arayacagini soylemesi beklenir Hayvanlarda zihin kuramiHayvanlarda zihin kurami literaturde cok tartisilmakta olan bir konu Belli durumlar karsisinda incelenen sempanze davranislari onlarin beslenme ihtiyaci otesinde bir bilise sahip oldugunu dusundurmektedir Ozellikle primatlarin toplu halde yasama avcidan korunma besin paylasma gibi birbirleriyle uyum gerektiren davranislari vardir Ayrica bu grup yasantisi besin ve cinsel partner icin rekabete de sebep olacagindan sosyal zekanin gelismis olmasi beklenir Hayvanlarda yapilan zihin kurami calismalari Ilk calismalari kurami da ortaya atan Premack ve Woodruff yapmistir Sarah isimli sempanze ile insanin niyetine atifta bulunma calismalari yapilmistir Oncelikle sempanze Sarah ya insanin yapmaya calistigi fakat bir engelden dolayi isi basaramadigi bir video izlettirilir Daha sonra video durdurulup sempanzeye iki fotograf gosterilir birinde insanin amacina ulasamadigi digerinde sorun ortadan kalkmis ve amacina ulasmis biri bulunmaktadir Sarah nin eylemin tamamlandigi ikinci karti secmesi sempanzenin insanin amaca ulasma istegini bildigi seklinde yorumlanir Fakat sempanzeler insanin gunluk aktivitelerini izleyerek veya deneme yanilma yoluyla da ogreniyor olabilirler O yuzden bu bulgularin gercek bir zihin kurami gostergesi oldugu konusu tartismalidir Povelli ve Eddy nin bu yonde yaptigi bir dizi calisma bulunmaktadir Yine sempanzelerle yapilan bu bir dizi calismanin basinda sempanzelere insandan yemek isteme davranisi ogretilir ve sonrasinda calismalara baslanir Ilk calismada yemek kabina yem konarken her ikisi de iceride bulunan arastirmacilardan birinin gozu kapali otekinin ise aciktir Gozu acik olandan ve yemin kaba konuldugunu goren kisiden yem istemesi beklenen sempanze gormenin bilmeye yol actigi bilgine sahip olmadigindan ve zihin atfi yapamadigindan iki arastirmacidan rastgele birinden yemek ister Sadece iki deneycinin de arkasi donukken bu isi rastgele yapmak yerine kendisine kafasini cevireni secerler Fakat aslinda bu sonuc yalnizca sempanzelerin kafa ve gozun cevrildigi yone tepki verdiklerini gosterir Bes yas cocugu gibi kafa ve goz takibi yapsalar da bu durum bakisa anlam yuklediklerinin ve gormek bilmektir algisina sahip olduklarinin tam olarak bir gostergesi degildir Bu arastirmalar sempanzelerin insanin zihin algisini anlamak uzerine kurulu oldugu icin elestirilmektedir Bu yuzden sadece sempanzelerin bulundugu ve birbirlerinin zihinlerine atifta bulunup bulunmadiklarini kontrol eden arastirmalar da yapilmistir Bu calismalarda sempanzeler arasindaki ast ve dominant iliskisi esas alinmaktadir Kurulan duzeneklerde hem astin hem de dominantin gorebilecegi bir muz ayrica sadece astin gorup dominantin goremeyecegi ikinci bir muz kullanilmaktadir Butun bu duzeneklerde eger sempanzeler zihin algisina sahipse digerlerinin neyi gorup goremeyecegine gore tercihlerini yapabilir ve bu durumda da astin dominantin goremedigi muzu alamayacagini da bilmesi ve o muzu almaya gitmesi beklenir Calismalarin sonuclari da bu yonde cikmistir astlarin tercihi daha cok dominantin goremedigi muz uzerinedir Sempanzelerin zihinleri diger hayvanlar gore cok gelismis ve ayrica dusunme niyet etme davranislarindan dolayi da insana yakin sayilmaktadir Fakat zihin algilari kisitlidir cunku bir tek gorsel algi uzerinden ulasilan bu bilgiler farkli teorilerle de aciklanabilir Sempanzelerin yaptiklari tercihler perspektif farkliligi veya gecmis deneyimlere dayali bir ogrenme de olabilir Insan olamayan diger primatlar digerlerinin baktigi yeri veya bildikleri seyi anlayabilir kimi nerede gorduklerini hatirlayabilir ve deneme yanilma yoluyla edindikleri deneyimlere dayanarak digerlerinin hareketlerini tahmin edebilirler Fakat ogrendikleri bilgileri aktaramaz ve digerlerinin psikolojik durumunu anlayamazlar Bu sebeplerden dolayi zihin algisinin insana ozgu oldugu ve insani digerlerinden ayiran onemli bir ozellik oldugu dusunulmektedir Kaynakca a b Premack Premack 4 Subat 2010 Does the chimpanzee have a theory of mind Behavioral and Brain Sciences 1 04 s 515 doi 10 1017 S0140525X00076512 Brune Brune Ocak 2006 Theory of mind evolution ontogeny brain mechanisms and psychopathology Neuroscience amp Biobehavioral Reviews 30 4 ss 437 455 doi 10 1016 j neubiorev 2005 08 001 Vogeley Vogeley Temmuz 2001 Mind Reading Neural Mechanisms of Theory of Mind and Self Perspective NeuroImage 14 1 ss 170 181 doi 10 1006 nimg 2001 0789 Stone Stone Eylul 1998 Frontal Lobe Contributions to Theory of Mind Journal of Cognitive Neuroscience 10 5 ss 640 656 doi 10 1162 089892998562942 Wellman Wellman Agustos 1986 Early Understanding of Mental Entities A Reexamination of Childhood Realism Child Development 57 4 s 910 doi 10 2307 1130367 a b c Baron Cohen Baron Cohen Ekim 1985 Does the autistic child have a theory of mind Cognition 21 1 ss 37 46 doi 10 1016 0010 0277 85 90022 8 Langdon Langdon Mayis 1999 Mentalising schizotypy and schizophrenia Cognition 71 1 ss 43 71 doi 10 1016 S0010 0277 99 00018 9 Gallese Gallese 1 Aralik 1998 Mirror neurons and the simulation theory of mind reading Trends in Cognitive Sciences 2 12 ss 493 501 doi 10 1016 S1364 6613 98 01262 5 Margolis edited by Eric Samuels Richard Stich Stephen P 2012 The Oxford handbook of philosophy of cognitive science New York Oxford University Press ISBN 9780195309799 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Carpenter Carpenter 1998 Social Cognition Joint Attention and Communicative Competence from 9 to 15 Months of Age Monographs of the Society for Research in Child Development 63 4 ss i doi 10 2307 1166214 Repacholi Repacholi 1997 Early reasoning about desires Evidence from 14 and 18 month olds Developmental Psychology 33 1 ss 12 21 doi 10 1037 0012 1649 33 1 12 O Neill O Neill Nisan 1992 Young Children s Understanding of the Role That Sensory Experiences Play in Knowledge Acquisition Child Development 63 2 ss 474 490 doi 10 1111 j 1467 8624 1992 tb01641 x Wimmer Wimmer Ocak 1983 Beliefs about beliefs Representation and constraining function of wrong beliefs in young children s understanding of deception Cognition 13 1 ss 103 128 doi 10 1016 0010 0277 83 90004 5 Alexander Richard D 2005 The biology of moral systems Reprint bas New Brunswick u a Aldine Transactions ISBN 0202011747 Whiten Whiten Eylul 2000 Primate Culture and Social Learning Cognitive Science 24 3 ss 477 508 doi 10 1207 s15516709cog2403 6 Povinelli Povinelli 1996 What Young Chimpanzees Know about Seeing Monographs of the Society for Research in Child Development 61 3 ss i doi 10 2307 1166159 Hare Hare Nisan 2000 Chimpanzees know what conspecifics do and do not see Animal Behaviour 59 4 ss 771 785 doi 10 1006 anbe 1999 1377 Call Call Mayis 2008 Does the chimpanzee have a theory of mind 30 years later Trends in Cognitive Sciences 12 5 ss 187 192 doi 10 1016 j tics 2008 02 010 Ayrica bakinizOtizm Bilinc Empati Zihin Zihin felsefesi