Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zengîler (Arapça: زنكيون Zangiūn), 12. ve 13. yüzyıllarda Mezopotamya ve Suriye'de hüküm sürmüş Türk devletidir. İlk hükümdarı İmadeddin Zengi'dir.
Zengi Devleti Zengiler | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1127-1250 | |||||||||||
 Zengi Devleti'nin en geniş sınırları | |||||||||||
| Başkent | Halep | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe, Arapça, Farsça, Kürtçe | ||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Para birimi | Dinar | ||||||||||
| |||||||||||
Musul'da Imadeddin Zengi tarafından kurulmuş Zengi Devleti, onun ölümünden sonra oğulları arasında paylaşılmış, I. Seyfeddin Gazi ve Kutbeddin Mevdud Musul Beyliği'ni, Nûreddin Mahmud Zengî'yse Haleb Beyliği'ni yönetmiştir. Zengiler, Oğuz Türkmenlerinin Avşar boyundandır.
Haçlılarla mücadeleleri
Zengiler, İkinci Haçlı Seferi'ni etkisizleştirmişler ve İslam dünyasını Haçlıların istilasından korumuşlardır. Nûreddin Mahmud Zengî'nin komutanlarından 'un yeğeni Selahaddin Eyyubi, Fâtımîlere son vermiş, Nureddinin ölümünden sonra da Mısır'da Eyyûbîler devletini kurmuştur.
İmâdüddin Zengî 1144'te Urfa'yı fethetti ve Birinci Haçlı Seferi sonunda kurulan Urfa Kontluğu'na son verdi. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa İkinci Haçlı Seferi'ne hazırlanmıştır. Zengilerin Haçlılar ile mücadelesi İmâdüddin Zengî'nin ölümünden sonra da devam etmiş, Halep Beyi Nûreddin Mahmud Zengî ve ağabeyi Musul Beyi Seyfeddin Gazi'yle ve 1148'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi Kudbeddin Mevdud ile birlikte hareket etmişlerdir. Zengiler Haçlılara karşı İslam cephesini birleştirmiş, İkinci Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmışlardır. Zengilerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.
Nûreddin Mahmud, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa’yı ani bir baskınla 1146'da tekrar fethetti. 1149'da Antakya Prensi Raymond'u öldürdü. Börilerin elinden Şam'ı aldı. 1153'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye'yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden Nûreddin Mahmud, 1157'de Kudüs Kralı III. Baudouin'i yenilgiye uğrattı. 1158'de Haçlılara yenildiyse de onları 1164'te Harim’de ağır bir bozguna uğrattı. Nûreddin Mahmud, ve Şirkuh'un yeğeni Selahaddin Eyyubi'yi Mısır'a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla iş birliğine girmelerinin ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fâtımî Halifeliği’nin 1171'de yıkılmasını sağlayarak İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nûreddin Mahmud'un ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve onun emirleri dışına çıkmamıştır.
Mimari
Zengîler döneminde inşa edilen, eyvanlı avlulu plan şemasına sahip medreselerde kıble eyvanı genelde enine gelişen mekân düzeniyle cami olarak tasarlanmıştır. Bîmâristanlar da medreselerde olduğu gibi eyvanlı avlulu düzende ele alınmış yapılardır. Busrâ’da Vali Emînüddevle Gümüştegin tarafından 530 (1136) yılında yaptırılan Gümüştegin Medresesi’nde dört eyvanlı avlulu bir şema uygulanmıştır. Avlunun üzerinin kubbe ile örtülü olduğu bilinmekle birlikte özgün kubbe XIX. yüzyılda yıkılmıştır. Avluya üçlü açıklıkla bağlanan kıble eyvanı mescid şeklinde düzenlenmiştir. Bunun iki yanında ikişer kare mekân mevcuttur. Avluya yine üçlü açıklıkla bağlanan kuzey eyvanının iki yanında da geçişleri sağlayan birer dikdörtgen mekân vardır. Dımaşk’ta Nûreddin Mahmud Zengî’nin yaptırdığı bîmâristan kitâbesine göre 1154 tarihlidir. Dört eyvanlı avlulu şemaya sahip yapıda mukarnas örtülü giriş holünün sağında, ortası havuzlu küçük bir avlu etrafında sıralanan yıkanma birimleri ve helâlar bulunmaktadır. Halep’te 1124’te yapılan Halâviyye (Haleviyye) Medresesi’nden sonra Nûreddin Mahmud Zengî tarafından 1150-1154 arasında inşa ettirilen bîmâristan da avlulu eyvanlı plan şemasında ele alınmış olup düzgün kesme taşla örülü duvarları, kitâbe kuşakları, taçkapı ve pencerelerle donatılmış görkemli cephesiyle dikkati çeker. Yine Halep’te 1164’te yaptırılan Şerefiye Medresesi ile, bugün çok harap olmakla birlikte 1168’de inşa edilen Hânü’t-tütün Medresesi’nin de eyvanlı avlulu düzende olduğu anlaşılmaktadır. Aynı şehirde Halep Valisi Şâdbaht’ın 1193’te inşa ettirdiği Şâdbahtiyye Medresesi eyvanlı avlulu bir düzendedir. Yapının üç kemerle avluya açılan camisinde mermer ve porfirden imal edilmiş düğümlü geçmeli süslemeye sahip mihrap önemlidir.
Kapısı üzerindeki kitâbeden 1172'de inşa edildiği anlaşılan Dımaşk’taki Nûreddin Zengî Külliyesi, Nûriyye Medresesi ve Mescidi ile Nûreddin Zengî Türbesi’nden meydana gelmektedir. Medrese üç eyvanlı avluludur. Girişin karşısındaki batı eyvanında bulunan bir selsebil avlu ortasındaki havuzla bağlantılıdır. Güneyde enine dikdörtgen planlı mescid üç açıklıkla avluya bağlanmaktadır. Doğu yönündeki taçkapının solunda Nûreddin Zengî’nin türbesi yer alır. Çapraz tonozlu holden ulaşılan türbe kare planlı olup üzeri mukarnas dolgulu bir kubbeyle örtülüdür. Beden duvarları medresenin duvarlarını aşan türbenin üst örtüsü dıştan da mukarnaslı olarak belirginleştirilmiştir. Nûreddin Zengî’nin yine Dımaşk’ta 1170'te inşa ettirdiği Nûriyye Dârülhadisi’nin kuzey kanadı ile güneydeki cami bölümü ayakta kalmıştır. Bu dönemde şehirde yaptırılmaya başlanan Âdiliyye Medresesi daha sonra Eyyûbîler zamanında tamamlanmıştır. Musul’da Atabeg İzzeddin Mes‘ûd b. Mevdûd’un yaptırdığı İzziyye Medresesi yıkılmış olmakla birlikte medresenin bünyesi içinde bulunan İzzeddin Mesud Türbesi, daha sonra Bedreddin Lü’lü’ tarafından İmam Abdurrahman Türbesi diye adlandırılmıştır. Kare planlı türbe içten tromplarla geçişi sağlanan bir kubbe ve dıştan sekizgen kasnaklı kırık piramidal külâhla örtülüdür. Taş malzeme ile inşa edilen türbenin çok süslü mermer mihrabı müzeye kaldırılmış, doğu yönündeki kapısı önüne de bir hazırlık mekânı eklenmiştir. Bu türbenin karşısında Atabeg Nûreddin Arslanşah’ın Şâfiîler için bir medrese yaptırdığı ve ölümünden sonra bu medreseye gömüldüğü bilinmektedir. Daha sonra Bedreddin Lü’lü’ün Ali’nin torunu İmam Muhassin Türbesi olarak ilân ettiği yapı zaman içinde değişikliğe uğramış olup bugün aynı adla cami olarak kullanılmaktadır. Yapının mermer mihrabı ve kubbesinin etek kısmı Zengî devrinden izler taşımaktadır. Sincar’da 1202'de Kutbüddin Mahmud tarafından bir medrese yaptırılmıştır. Bu medreseye ait sekizgen gövdeli tuğla minare günümüze ulaşmıştır.
Nureddin Zengî Bimaristanı
Şam'da Antakya Kapısı ardında yer alan yapı, doğu eyvanı üzerindeki mermer kitâbesine göre 1154'te Nûreddin Zengî tarafından yaptırılmıştır. Dımaşk’ın fethini takip eden süreç içinde tamamlanmış olan binanın daha sonra benzer kuruluşlara örnek teşkil edecek vakfiyesi de bu sırada tanzim edilmiştir. Zaman içinde yapıda önemli tamir ve tâdilâtlar yapılmıştır. Binanın içinde yer alan ikinci bir kitâbeden, yapının 1283'te Memlük Sultanı el-Melikü’l-Mansûr Seyfeddin Kalavun tarafından önemli ölçüde tamir ve tâdil ettirildiği, vakfiyesinin de yeniden düzenlendiği anlaşılmaktadır. Binanın süslemelerinin büyük çoğunluğu bu tamir ve tâdilâttan kalmıştır. Yapının orta avlusunun güneybatı köşesindeki kapısı üstünde yer alan stuko şebekenin binanın ilk süslemesinden kaldığı tahmin edilmektedir.
Merkezî bir avluya göre tanzim edilmiş dört eyvanlı plan şemasına sahip yapının köşelerinde dört büyük oda ve yanlarda ikişer küçük mekân yer almaktadır. Köşelerdeki odalar çapraz tonoz örtülüdür. İç avluya batı tarafından, görkemli görünüşü olan dış kapıdan geçilen bir giriş bölümünden doğrudan ulaşılmaktadır. Üzeri mukarnaslı sivri ve yüksek bir kubbe ile örtülü olan bu bölümün hemen bitişiğinde helâları ve abdest alma yerlerini ihtiva eden ortası havuzlu bir bölüm mevcuttur. Bu bölümün üstü de kubbeli olup ortasında bir açıklık yer almaktadır. Bu mekânla irtibatlandırılması mümkün olan ana binaya bağlı bir başka binanın da mevcudiyeti kuvvetle muhtemeldir.
Yapının dışarıya açılan cephesi sokağın durumuna uygun biçimde düzenlenmiştir. Mukarnaslı bir üst bölümle nihayetlenen taç kapı dikkat çekici bir görünüşe sahiptir. Geçmeli geometrik süsleme biçimi sergileyen taçkapının giriş bölümü göz alıcı bir girinti yapacak şekilde tanzim edilmiştir. Bu özellikleriyle kapının yeni etkilerle farklı kılınmış olağanüstü bir görüntüsü vardır. Taçkapıdan geçilerek ulaşılan giriş bölümünün üzerini örten mukarnaslı kubbe ve bu kubbeye geçişi sağlayan mimari düzenleme de Zengî mimarisi içinde yakın benzerleri bulunan bir uygulama olup farklı ve şaşırtıcı bir atmosferin meydana gelmesini sağlamaktadır.
Çok sayıda devşirme malzemenin de kullanıldığı binanın ana eyvanı Suriye’ye has kemerli ve at nalı biçimi profiliyle ilginç bir görüntü verirken batı eyvanının yan duvarında yer alan iki küçük kemerli kapıda hemen hemen aynı görüntü söz konusudur. Batı eyvanındaki mukarnas teşkilâtı da binanın orijinal süsleme anlayışının bir parçası olmalıdır. Yapı bugün Arap Tıp ve Bilimler Müzesi (Methafü’t-tıb ve’l-ulûm inde’l-Arab) olarak hizmet vermektedir.
Hükümdarlar
Musul Atabeyleri
- I. İmadeddin Zengi (1127-1146)
- I. Seyfeddin Gazi (1146-1149)
- Kutbeddin Mevdud (1149-1170)
- II. Seyfeddin Gazi (1170-1180)
- I. İzzeddin Mesud (1180-1193)
- I. Nureddin Arslan Şah (1193-1211)
- II. İzzeddin Mesud (1211-1218)
- II. Nureddin Arslan Şah (1218-1219)
- Nasreddin Mahmud (1219-1222 ya da 1234)
Halep Atabeyleri
- I. İmadeddin Zengi (1127-1146)
- Nureddin Mahmud Zengi (1146-1174)
- Melik Salih İsmail Zengi (1174-1181)
- II. İmadeddin Zengi (1181-1183)
Şam Atabeyleri
- Nureddin Mahmud Zengi (1154-1174)
- Melik Salih İsmail Zengi (1174)
Sincar Atabeyleri
- II. İmadeddin Zengi (1171-1197)
- Kutbeddin Muhammed (1197-1219)
- (1219-1220)
- (1219-1220)
- (1219-1220)
Cizre Atabeyleri
- (1180-1208)
- Müzzeddin Mahmud (1208-1241)
- (1241-1250)
Soyağacı
| Aksungur el-Hacib | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Haleb Atabeyliği | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Zengi 1.(1127-1146) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Gazi 2.(1146-1149) | Mevdud 3.(1149-1170) | Nureddin 2.(1146-1174) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Gazi 4.(1170-1180) | I. Mesud 5.(1180-1193) | II. Zengi 4.(1181-1183) | 3.(1174-1181) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Arslan 6.(1193-1211) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Mesud 7.(1211-1218) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Arslan 8.(1218-1219) | Mahmud 9.(1219-1222) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ Bosworth, C.E. (2004). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. The New Edinburgh Islamic Surveys (İngilizce). Edinburgh. ISBN .
- ^ Kirk Sowell, The Arab world: An Illustrated History, New York 2002, (İngilizce).
- ^ Claude Cahen (çev. J. Jones-Williams), Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330, New York 1968. (İngilizce)
- ^ Ara Altun, Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahatları İçin Bir Özet. 1988. ss. 27-30.
- ^ Abdüsselâm Uluçam, Irak’taki Türk Mimari Eserleri. 1989.
- ^ Hasan Salih, Irak’ta Türk Mimarisi: Selçuklular ve Zengiler Devri. 1992.
- ^ Hüsamettin Aksu, “Halep Ulucamii Risâlesi”. 1998. s. s. 59-63.
- ^ K. Wulzinger – C. Watzinger, Damaskus: Die Islamische Stadt. 1924.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zengiler Arapca زنكيون Zangiun 12 ve 13 yuzyillarda Mezopotamya ve Suriye de hukum surmus Turk devletidir Ilk hukumdari Imadeddin Zengi dir Zengi DevletiZengiler1127 1250Zengi Devleti nin en genis sinirlariBaskentHalepYaygin dil ler Turkce Arapca Farsca KurtceHukumetMonarsi 1127 1146I Imaduddin Zengi 1241 1250Tarihce Kurulusu1127 Dagilisi1250Para birimiDinarOnculler ArdillarBuyuk Selcuklu Devleti EyyubilerMemluklerI ve II Hacli seferleri arasi Anadolu Suriye ve Filistin Musul da Imadeddin Zengi tarafindan kurulmus Zengi Devleti onun olumunden sonra ogullari arasinda paylasilmis I Seyfeddin Gazi ve Kutbeddin Mevdud Musul Beyligi ni Nureddin Mahmud Zengi yse Haleb Beyligi ni yonetmistir Zengiler Oguz Turkmenlerinin Avsar boyundandir Haclilarla mucadeleleriZengiler Ikinci Hacli Seferi ni etkisizlestirmisler ve Islam dunyasini Haclilarin istilasindan korumuslardir Nureddin Mahmud Zengi nin komutanlarindan un yegeni Selahaddin Eyyubi Fatimilere son vermis Nureddinin olumunden sonra da Misir da Eyyubiler devletini kurmustur Imaduddin Zengi 1144 te Urfa yi fethetti ve Birinci Hacli Seferi sonunda kurulan Urfa Kontlugu na son verdi Urfa nin kaybedilmesi uzerine Avrupa Ikinci Hacli Seferi ne hazirlanmistir Zengilerin Haclilar ile mucadelesi Imaduddin Zengi nin olumunden sonra da devam etmis Halep Beyi Nureddin Mahmud Zengi ve agabeyi Musul Beyi Seyfeddin Gazi yle ve 1148 de agabeyinin olumunden sonra yerine gecen kucuk kardesi Kudbeddin Mevdud ile birlikte hareket etmislerdir Zengiler Haclilara karsi Islam cephesini birlestirmis Ikinci Hacli seferinin etkisizlestirilmesine calismislardir Zengilerin bu fedakarliklari sonucu Haclilar daha fazla ilerleme imkani bulamayarak sahil seridine sikisip kalmislardir Nureddin Mahmud kisa sureligine Haclilarin eline gecen Urfa yi ani bir baskinla 1146 da tekrar fethetti 1149 da Antakya Prensi Raymond u oldurdu Borilerin elinden Sam i aldi 1153 te Yukari Mezopotamya Guneydogu Anadolu ve Suriye yi tek hakimiyet altinda toplayarak sultanligini ilan eden Nureddin Mahmud 1157 de Kudus Krali III Baudouin i yenilgiye ugratti 1158 de Haclilara yenildiyse de onlari 1164 te Harim de agir bir bozguna ugratti Nureddin Mahmud ve Sirkuh un yegeni Selahaddin Eyyubi yi Misir a gondermis ve Fatimilerin Haclilarla is birligine girmelerinin ve dolayisiyla Misir in Kudus Kralligi nin kontrolune girmesinin onunu kapamis bilahare Islam dunyasinda ikilige sebep olan Fatimi Halifeligi nin 1171 de yikilmasini saglayarak Islam birliginin gerceklesmesine onayak olmustur Selahaddin Eyyubi Nureddin Mahmud un olumune kadar Misir da naiplik yapmis ve onun emirleri disina cikmamistir Nureddin Zengi BimaristaniMimariZengiler doneminde insa edilen eyvanli avlulu plan semasina sahip medreselerde kible eyvani genelde enine gelisen mekan duzeniyle cami olarak tasarlanmistir Bimaristanlar da medreselerde oldugu gibi eyvanli avlulu duzende ele alinmis yapilardir Busra da Vali Eminuddevle Gumustegin tarafindan 530 1136 yilinda yaptirilan Gumustegin Medresesi nde dort eyvanli avlulu bir sema uygulanmistir Avlunun uzerinin kubbe ile ortulu oldugu bilinmekle birlikte ozgun kubbe XIX yuzyilda yikilmistir Avluya uclu aciklikla baglanan kible eyvani mescid seklinde duzenlenmistir Bunun iki yaninda ikiser kare mekan mevcuttur Avluya yine uclu aciklikla baglanan kuzey eyvaninin iki yaninda da gecisleri saglayan birer dikdortgen mekan vardir Dimask ta Nureddin Mahmud Zengi nin yaptirdigi bimaristan kitabesine gore 1154 tarihlidir Dort eyvanli avlulu semaya sahip yapida mukarnas ortulu giris holunun saginda ortasi havuzlu kucuk bir avlu etrafinda siralanan yikanma birimleri ve helalar bulunmaktadir Halep te 1124 te yapilan Halaviyye Haleviyye Medresesi nden sonra Nureddin Mahmud Zengi tarafindan 1150 1154 arasinda insa ettirilen bimaristan da avlulu eyvanli plan semasinda ele alinmis olup duzgun kesme tasla orulu duvarlari kitabe kusaklari tackapi ve pencerelerle donatilmis gorkemli cephesiyle dikkati ceker Yine Halep te 1164 te yaptirilan Serefiye Medresesi ile bugun cok harap olmakla birlikte 1168 de insa edilen Hanu t tutun Medresesi nin de eyvanli avlulu duzende oldugu anlasilmaktadir Ayni sehirde Halep Valisi Sadbaht in 1193 te insa ettirdigi Sadbahtiyye Medresesi eyvanli avlulu bir duzendedir Yapinin uc kemerle avluya acilan camisinde mermer ve porfirden imal edilmis dugumlu gecmeli suslemeye sahip mihrap onemlidir Kapisi uzerindeki kitabeden 1172 de insa edildigi anlasilan Dimask taki Nureddin Zengi Kulliyesi Nuriyye Medresesi ve Mescidi ile Nureddin Zengi Turbesi nden meydana gelmektedir Medrese uc eyvanli avluludur Girisin karsisindaki bati eyvaninda bulunan bir selsebil avlu ortasindaki havuzla baglantilidir Guneyde enine dikdortgen planli mescid uc aciklikla avluya baglanmaktadir Dogu yonundeki tackapinin solunda Nureddin Zengi nin turbesi yer alir Capraz tonozlu holden ulasilan turbe kare planli olup uzeri mukarnas dolgulu bir kubbeyle ortuludur Beden duvarlari medresenin duvarlarini asan turbenin ust ortusu distan da mukarnasli olarak belirginlestirilmistir Nureddin Zengi nin yine Dimask ta 1170 te insa ettirdigi Nuriyye Darulhadisi nin kuzey kanadi ile guneydeki cami bolumu ayakta kalmistir Bu donemde sehirde yaptirilmaya baslanan Adiliyye Medresesi daha sonra Eyyubiler zamaninda tamamlanmistir Musul da Atabeg Izzeddin Mes ud b Mevdud un yaptirdigi Izziyye Medresesi yikilmis olmakla birlikte medresenin bunyesi icinde bulunan Izzeddin Mesud Turbesi daha sonra Bedreddin Lu lu tarafindan Imam Abdurrahman Turbesi diye adlandirilmistir Kare planli turbe icten tromplarla gecisi saglanan bir kubbe ve distan sekizgen kasnakli kirik piramidal kulahla ortuludur Tas malzeme ile insa edilen turbenin cok suslu mermer mihrabi muzeye kaldirilmis dogu yonundeki kapisi onune de bir hazirlik mekani eklenmistir Bu turbenin karsisinda Atabeg Nureddin Arslansah in Safiiler icin bir medrese yaptirdigi ve olumunden sonra bu medreseye gomuldugu bilinmektedir Daha sonra Bedreddin Lu lu un Ali nin torunu Imam Muhassin Turbesi olarak ilan ettigi yapi zaman icinde degisiklige ugramis olup bugun ayni adla cami olarak kullanilmaktadir Yapinin mermer mihrabi ve kubbesinin etek kismi Zengi devrinden izler tasimaktadir Sincar da 1202 de Kutbuddin Mahmud tarafindan bir medrese yaptirilmistir Bu medreseye ait sekizgen govdeli tugla minare gunumuze ulasmistir Nureddin Zengi Bimaristani Sam da Antakya Kapisi ardinda yer alan yapi dogu eyvani uzerindeki mermer kitabesine gore 1154 te Nureddin Zengi tarafindan yaptirilmistir Dimask in fethini takip eden surec icinde tamamlanmis olan binanin daha sonra benzer kuruluslara ornek teskil edecek vakfiyesi de bu sirada tanzim edilmistir Zaman icinde yapida onemli tamir ve tadilatlar yapilmistir Binanin icinde yer alan ikinci bir kitabeden yapinin 1283 te Memluk Sultani el Meliku l Mansur Seyfeddin Kalavun tarafindan onemli olcude tamir ve tadil ettirildigi vakfiyesinin de yeniden duzenlendigi anlasilmaktadir Binanin suslemelerinin buyuk cogunlugu bu tamir ve tadilattan kalmistir Yapinin orta avlusunun guneybati kosesindeki kapisi ustunde yer alan stuko sebekenin binanin ilk suslemesinden kaldigi tahmin edilmektedir Merkezi bir avluya gore tanzim edilmis dort eyvanli plan semasina sahip yapinin koselerinde dort buyuk oda ve yanlarda ikiser kucuk mekan yer almaktadir Koselerdeki odalar capraz tonoz ortuludur Ic avluya bati tarafindan gorkemli gorunusu olan dis kapidan gecilen bir giris bolumunden dogrudan ulasilmaktadir Uzeri mukarnasli sivri ve yuksek bir kubbe ile ortulu olan bu bolumun hemen bitisiginde helalari ve abdest alma yerlerini ihtiva eden ortasi havuzlu bir bolum mevcuttur Bu bolumun ustu de kubbeli olup ortasinda bir aciklik yer almaktadir Bu mekanla irtibatlandirilmasi mumkun olan ana binaya bagli bir baska binanin da mevcudiyeti kuvvetle muhtemeldir Yapinin disariya acilan cephesi sokagin durumuna uygun bicimde duzenlenmistir Mukarnasli bir ust bolumle nihayetlenen tac kapi dikkat cekici bir gorunuse sahiptir Gecmeli geometrik susleme bicimi sergileyen tackapinin giris bolumu goz alici bir girinti yapacak sekilde tanzim edilmistir Bu ozellikleriyle kapinin yeni etkilerle farkli kilinmis olaganustu bir goruntusu vardir Tackapidan gecilerek ulasilan giris bolumunun uzerini orten mukarnasli kubbe ve bu kubbeye gecisi saglayan mimari duzenleme de Zengi mimarisi icinde yakin benzerleri bulunan bir uygulama olup farkli ve sasirtici bir atmosferin meydana gelmesini saglamaktadir Cok sayida devsirme malzemenin de kullanildigi binanin ana eyvani Suriye ye has kemerli ve at nali bicimi profiliyle ilginc bir goruntu verirken bati eyvaninin yan duvarinda yer alan iki kucuk kemerli kapida hemen hemen ayni goruntu soz konusudur Bati eyvanindaki mukarnas teskilati da binanin orijinal susleme anlayisinin bir parcasi olmalidir Yapi bugun Arap Tip ve Bilimler Muzesi Methafu t tib ve l ulum inde l Arab olarak hizmet vermektedir HukumdarlarMusul Atabeyleri I Imadeddin Zengi 1127 1146 I Seyfeddin Gazi 1146 1149 Kutbeddin Mevdud 1149 1170 II Seyfeddin Gazi 1170 1180 I Izzeddin Mesud 1180 1193 I Nureddin Arslan Sah 1193 1211 II Izzeddin Mesud 1211 1218 II Nureddin Arslan Sah 1218 1219 Nasreddin Mahmud 1219 1222 ya da 1234 Halep Atabeyleri I Imadeddin Zengi 1127 1146 Nureddin Mahmud Zengi 1146 1174 Melik Salih Ismail Zengi 1174 1181 II Imadeddin Zengi 1181 1183 Sam Atabeyleri Nureddin Mahmud Zengi 1154 1174 Melik Salih Ismail Zengi 1174 Sincar Atabeyleri II Imadeddin Zengi 1171 1197 Kutbeddin Muhammed 1197 1219 1219 1220 1219 1220 1219 1220 Cizre Atabeyleri 1180 1208 Muzzeddin Mahmud 1208 1241 1241 1250 Soyagaci Aksungur el Hacib Haleb Atabeyligi I Zengi 1 1127 1146 I Gazi 2 1146 1149 Mevdud 3 1149 1170 Nureddin 2 1146 1174 II Gazi 4 1170 1180 I Mesud 5 1180 1193 II Zengi 4 1181 1183 3 1174 1181 I Arslan 6 1193 1211 II Mesud 7 1211 1218 II Arslan 8 1218 1219 Mahmud 9 1219 1222 Kaynakca Bosworth C E 2004 The New Islamic Dynasties A Chronological and Genealogical Manual The New Edinburgh Islamic Surveys Ingilizce Edinburgh ISBN 978 0748621378 Kirk Sowell The Arab world An Illustrated History New York 2002 ISBN 978 0781809900 Ingilizce Claude Cahen cev J Jones Williams Pre Ottoman Turkey a general survey of the material and spiritual culture and history c 1071 1330 New York 1968 Ingilizce Ara Altun Ortacag Turk Mimarisinin Anahatlari Icin Bir Ozet 1988 ss 27 30 Abdusselam Ulucam Irak taki Turk Mimari Eserleri 1989 Hasan Salih Irak ta Turk Mimarisi Selcuklular ve Zengiler Devri 1992 Husamettin Aksu Halep Ulucamii Risalesi 1998 s s 59 63 K Wulzinger C Watzinger Damaskus Die Islamische Stadt 1924