Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Canberdi Gazâlî İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Şam Eyaleti'nin Beylerbeyi Canberdi Gazâlî tarafından 1521 yılında çıkarılan isyandır.
| Canberdi Gazâlî İsyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Canbirdi Gazâlî’nin öldürülüşünü tasvir eden bir minyatür (Süleymannâme, TSMK, Hazine, nr. 1517, vr. 63a) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Şam Eyaleti | Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Canberdi Gazâlî (ölü) | Karaca Ahmed Paşa Ferhad Paşa Şehsüvaroğlu Ali Bey | ||||||
Osmanlı Padişahı I. Selim dönemindeki Şam Beylerbeyi Canberdi Gazâlî, padişahın vefatının ardından çıkardığı isyanla Halep'e saldırdı. Bunun üzerine Selim'in ardından tahta çıkan Padişah I. Süleyman, Ferhad Paşa komutasındaki birlikleri isyanı bastırması için görevlendirdi. Ferhad Paşa bölgeye hareket edene kadar ise Zülkadriye Eyaleti'ndeki birliklerin Halep'e kaydırılmasını buyurdu. Halep'teki birlikler ile Canberdi Gazâlî'nin kuvvetleri çatışma halindeyken takviye kuvvetlerin şehre geldiğini öğrenen Gazali, Şam'a çekildi. Gazali'nin kuvvetleriyle merkeze bağlı birlikler arasında, Şam yakınlarındaki Mastaba adlı bölgede, 27 Ocak 1521 tarihinde yapılan muharebede Gazali'nin yenilmesi ve öldürülmesiyle isyan bastırıldı.
Arka plan
I. Selim döneminde Halep'te, Hayır Bey adında bir beylerbeyi bulunmaktaydı. I. Selim ile iyi ilişkiler içinde olan Hayır Bey, I. Selim'in Halep'i alması sırasında bu iyi ilişkiler sebebiyle herhangi bir zarar görmedi. Osmanlı ordusu Şam'a doğru ilerlerken Hayır Bey, ordunun güzergâhında kılavuzluk yaptı. Bu sıralarda Şam Eyaleti'nin başında ise Canberdi Gazâlî vardı. Osmanlı ordusunun Şam'a ilerlediğini öğrenen Gazali, şehri terk ederek çöle kaçtı. Bir süre sonra yakalanan Gazali, Hayır Bey'in affını istemesi üzerine Sultan Selim tarafından affedildi. Yapılan fetihlerle birlikte imparatorluğun sınırlarının genişlemesinin ardından kurulan Mısır Eyaleti'nin beylerbeyliğine Hayır Bey; Şam Eyaleti'nin beylerbeyliğine ise Şubat 1518'de Canberdi Gazâlî getirildi.
İsyan
Eylül 1520'de I. Selim öldü ve yerine I. Süleyman geçti. Süleyman'ın tahta geçtiğini bildiren bir mektup alan Canberdi Gazâlî, Süleyman'ın hükümdarlığını tanımadı. Şam taraflarında adına hutbe okutmaya, para bastırmaya ve Osmanlı karşıtı birtakım insanları etrafında toplamaya başladı.Melik Eşref ("en soylu kral") unvanıyla hükümdarlığını ilan ederken, kendisiyle birlikte hareket etmesi için Safevî Devleti hükümdarı I. İsmail ve Hayır Bey'e mektup göndererek yardımlarını istese de karşılık bulamadı. Öte yandan Hayır Bey, İstanbul'a gönderdiği gemilerle durumu padişaha bildirirken, beraberinde Gazali'nin kendisine gönderdiği mektupları da yolladı. Gazali, Memlûk Sultanlığı'nı yeniden kurmak amacıylaArap, Çerkes, Kürt ve Türklerden oluşan yaklaşık on beş bin piyade ve atlı ile altı yüz tüfekçi ve birkaç toptan meydana gelen kendi güçlerini oluşturdu. Bu güçlerle birlikte Canberdi Gazâlî; çevre şehirlerde haraç toplamaya, birtakım karışıklıklar çıkarmaya ve devletin kanunlarına aykırı davranmaya başladı. İsyancılar bir süre sonra, Halep Beylerbeyi Karaca Ahmed Paşa komutasındaki askerlerin koruduğu Halep'i kuşattı. Ancak Halep'te bir direnişle karşılaştı. Bu arada Hayır Bey, duruma kendi kuvvetleriyle müdahale etmek konusunda İstanbul'a öneride bulunsa da, buna gerek olmadığı ve Anadolu'dan sevk edilecek kuvvetlerle isyana müdahale edileceği yanıtını aldı.
Yaşananları duyan padişah, devlet adamlarının katıldığı ve kendisinin başkanlık ettiği bir kurultay kurdu. Bu kurultayda; isyanın bastırılması için üçüncü vezir Ferhad Paşa'nın görevlendirilmesi, sarayın emrindeki (kapıkulu) dört bin yeniçeri ve Anadolu'daki Karaman ve Sivas tımarlı sipahilerini de içeren bir kısım askerlerin Suriye'ye gönderilmesi, bu kuvvetlerin Suriye'ye ulaşana kadar Zülkadriye Eyaleti'ndeki askerlerin bölgeye hareket ettirilmesi ve Macaristan ile İran sınırlarından asker çekilmemesi kararlaştırıldı. Ferhad Paşa sarayın emrindeki askerleri hazırlamak ve kontrol etmekle uğraşırken; padişah da Anadolu, Karaman ve Sivas beylerbeylerine, kuvvetlerini Suriye'ye göndermeleri ve Ferhad Paşa'nın emrinde hareket etmeleri yönünde buyruk gönderdi. Zülkadriye Beylerbeyi Şehsüvaroğlu Ali Bey'e ise Ferhad Paşa komutasındaki askerler bölgeye hareket edene kadar, vilayetteki askerlerle Halep'in savunmasına yardım etmesi emredildi. Halep'teki çatışmalar devam ederken Zülkadiriye'deki kuvvetlerin bölgeye hareket ettiğini öğrenen Canberdi Gazâlî, kuşatmadan vazgeçerek 1 Şubat 1521 günü Şam'a çekildi. Halep'ten ayrılmasının ardından kalenin içinde bulunan askerler de dışarı çıktı ve kaçan Canberdi Gazâlî ve kuvvetlerinin peşinden gitti. Şehsüvaroğlu Ali Bey'in yönetimindeki kuvvetlerle birleşen bu askerler, düşmanı Hama ve Humus'a kadar kovaladılar. Birçok adamı öldürülen Canberdi Gazâlî Şam'a yönelirken, Ferhad Paşa yönetimindeki askerler dahil isyanla ilgilenmesi için görevlendirilen tüm birlikler Halep'te toplandı.
Şam'da tekrar adam toplayan Canberdi Gazâlî'nin üzerine Şehsüvaroğlu Ali Bey ile Karaca Ahmed Paşa'nın kuvvetleri iki kol halinde saldırdı. 27 Ocak 1521'de, Şam yakınlarındaki Mastaba denen bölgede yapılan muharebe sonucunda Canberdi Gazâlî'nin kuvvetlerinin yenilmesiyle isyan bastırıldı. Gazali, kendi adamlarından biri tarafından öldürüldü. 1522 yılında İstanbul'a dönen Ferhad Paşa, Gazali'nin başını da yanında götürdü.
Sonrası
İsyanın bastırılmasında yeterince destek vermeyen Şehsüvaroğlu Ali Bey ile birlikte dört oğlu idam edildi. Bir müddet sonra Ayas Mehmed Paşa, yeni Şam Beylerbeyi olarak atandı.Kudüs, Gazze ve Safed sancakları oluşturuldu ve her birine birer sancakbeyi atandı.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d Celâlzâde 2011, s. 25.
- ^ Peters, F. E. (1995). The Hajj: the Muslim pilgrimage to Mecca and the holy places. Princeton University Press. s. 147. ISBN .
- ^ Celâlzâde 2011, s. 26.
- ^ a b c d e f g h i j k Uzunçarşılı 1983, s. 308.
- ^ Spuler, Bertold; Bagley, F. R. C.; Kissling, H. J. (1997). The Last Great Muslim Empires. BRILL. ss. 68-69. ISBN . 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2012.
- ^ Aksun, Ziya Nur (Ocak 2011). Cihan Pahişahı: "Muhteşem" Süleyman (PDF). ss. 12-13. ISBN .[]
- ^ a b c d e Celâlzâde 2011, s. 27.
- ^ a b c d Çakar, Enver. "XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyliğinin İdarî Taksimatı" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. ss. 357-358. 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2012.
- ^ a b Celâlzâde 2011, s. 29.
- ^ a b c Iorga, Nicolae (Mart 2008). Kanuni ve Dönemi: Yenilmez Türk. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. s. 17. ISBN .
- ^ Uzunçarşılı 1983, s. 309.
- Genel
- Celâlzâde Mustafa Çelebi (Şubat 2011). Kanunî'nin Tarihçisinden Muhteşem Çağ. İstanbul: Kariyer Yayıncılık. ISBN .
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Canberdi Gazali Isyani Osmanli Imparatorlugu na bagli Sam Eyaleti nin Beylerbeyi Canberdi Gazali tarafindan 1521 yilinda cikarilan isyandir Canberdi Gazali IsyaniCanbirdi Gazali nin oldurulusunu tasvir eden bir minyatur Suleymanname TSMK Hazine nr 1517 vr 63a Tarih1521 27 Ocak 1521BolgeSam Eyaleti Osmanli ImparatorluguSonucIsyan bastirildiTaraflarSam EyaletiOsmanli ImparatorluguKomutanlar ve liderlerCanberdi Gazali olu Karaca Ahmed Pasa Ferhad Pasa Sehsuvaroglu Ali Bey Osmanli Padisahi I Selim donemindeki Sam Beylerbeyi Canberdi Gazali padisahin vefatinin ardindan cikardigi isyanla Halep e saldirdi Bunun uzerine Selim in ardindan tahta cikan Padisah I Suleyman Ferhad Pasa komutasindaki birlikleri isyani bastirmasi icin gorevlendirdi Ferhad Pasa bolgeye hareket edene kadar ise Zulkadriye Eyaleti ndeki birliklerin Halep e kaydirilmasini buyurdu Halep teki birlikler ile Canberdi Gazali nin kuvvetleri catisma halindeyken takviye kuvvetlerin sehre geldigini ogrenen Gazali Sam a cekildi Gazali nin kuvvetleriyle merkeze bagli birlikler arasinda Sam yakinlarindaki Mastaba adli bolgede 27 Ocak 1521 tarihinde yapilan muharebede Gazali nin yenilmesi ve oldurulmesiyle isyan bastirildi Arka planI Selim doneminde Halep te Hayir Bey adinda bir beylerbeyi bulunmaktaydi I Selim ile iyi iliskiler icinde olan Hayir Bey I Selim in Halep i almasi sirasinda bu iyi iliskiler sebebiyle herhangi bir zarar gormedi Osmanli ordusu Sam a dogru ilerlerken Hayir Bey ordunun guzergahinda kilavuzluk yapti Bu siralarda Sam Eyaleti nin basinda ise Canberdi Gazali vardi Osmanli ordusunun Sam a ilerledigini ogrenen Gazali sehri terk ederek cole kacti Bir sure sonra yakalanan Gazali Hayir Bey in affini istemesi uzerine Sultan Selim tarafindan affedildi Yapilan fetihlerle birlikte imparatorlugun sinirlarinin genislemesinin ardindan kurulan Misir Eyaleti nin beylerbeyligine Hayir Bey Sam Eyaleti nin beylerbeyligine ise Subat 1518 de Canberdi Gazali getirildi IsyanEylul 1520 de I Selim oldu ve yerine I Suleyman gecti Suleyman in tahta gectigini bildiren bir mektup alan Canberdi Gazali Suleyman in hukumdarligini tanimadi Sam taraflarinda adina hutbe okutmaya para bastirmaya ve Osmanli karsiti birtakim insanlari etrafinda toplamaya basladi Melik Esref en soylu kral unvaniyla hukumdarligini ilan ederken kendisiyle birlikte hareket etmesi icin Safevi Devleti hukumdari I Ismail ve Hayir Bey e mektup gondererek yardimlarini istese de karsilik bulamadi Ote yandan Hayir Bey Istanbul a gonderdigi gemilerle durumu padisaha bildirirken beraberinde Gazali nin kendisine gonderdigi mektuplari da yolladi Gazali Memluk Sultanligi ni yeniden kurmak amaciylaArap Cerkes Kurt ve Turklerden olusan yaklasik on bes bin piyade ve atli ile alti yuz tufekci ve birkac toptan meydana gelen kendi guclerini olusturdu Bu guclerle birlikte Canberdi Gazali cevre sehirlerde harac toplamaya birtakim karisikliklar cikarmaya ve devletin kanunlarina aykiri davranmaya basladi Isyancilar bir sure sonra Halep Beylerbeyi Karaca Ahmed Pasa komutasindaki askerlerin korudugu Halep i kusatti Ancak Halep te bir direnisle karsilasti Bu arada Hayir Bey duruma kendi kuvvetleriyle mudahale etmek konusunda Istanbul a oneride bulunsa da buna gerek olmadigi ve Anadolu dan sevk edilecek kuvvetlerle isyana mudahale edilecegi yanitini aldi Yasananlari duyan padisah devlet adamlarinin katildigi ve kendisinin baskanlik ettigi bir kurultay kurdu Bu kurultayda isyanin bastirilmasi icin ucuncu vezir Ferhad Pasa nin gorevlendirilmesi sarayin emrindeki kapikulu dort bin yeniceri ve Anadolu daki Karaman ve Sivas timarli sipahilerini de iceren bir kisim askerlerin Suriye ye gonderilmesi bu kuvvetlerin Suriye ye ulasana kadar Zulkadriye Eyaleti ndeki askerlerin bolgeye hareket ettirilmesi ve Macaristan ile Iran sinirlarindan asker cekilmemesi kararlastirildi Ferhad Pasa sarayin emrindeki askerleri hazirlamak ve kontrol etmekle ugrasirken padisah da Anadolu Karaman ve Sivas beylerbeylerine kuvvetlerini Suriye ye gondermeleri ve Ferhad Pasa nin emrinde hareket etmeleri yonunde buyruk gonderdi Zulkadriye Beylerbeyi Sehsuvaroglu Ali Bey e ise Ferhad Pasa komutasindaki askerler bolgeye hareket edene kadar vilayetteki askerlerle Halep in savunmasina yardim etmesi emredildi Halep teki catismalar devam ederken Zulkadiriye deki kuvvetlerin bolgeye hareket ettigini ogrenen Canberdi Gazali kusatmadan vazgecerek 1 Subat 1521 gunu Sam a cekildi Halep ten ayrilmasinin ardindan kalenin icinde bulunan askerler de disari cikti ve kacan Canberdi Gazali ve kuvvetlerinin pesinden gitti Sehsuvaroglu Ali Bey in yonetimindeki kuvvetlerle birlesen bu askerler dusmani Hama ve Humus a kadar kovaladilar Bircok adami oldurulen Canberdi Gazali Sam a yonelirken Ferhad Pasa yonetimindeki askerler dahil isyanla ilgilenmesi icin gorevlendirilen tum birlikler Halep te toplandi Sam da tekrar adam toplayan Canberdi Gazali nin uzerine Sehsuvaroglu Ali Bey ile Karaca Ahmed Pasa nin kuvvetleri iki kol halinde saldirdi 27 Ocak 1521 de Sam yakinlarindaki Mastaba denen bolgede yapilan muharebe sonucunda Canberdi Gazali nin kuvvetlerinin yenilmesiyle isyan bastirildi Gazali kendi adamlarindan biri tarafindan olduruldu 1522 yilinda Istanbul a donen Ferhad Pasa Gazali nin basini da yaninda goturdu SonrasiIsyanin bastirilmasinda yeterince destek vermeyen Sehsuvaroglu Ali Bey ile birlikte dort oglu idam edildi Bir muddet sonra Ayas Mehmed Pasa yeni Sam Beylerbeyi olarak atandi Kudus Gazze ve Safed sancaklari olusturuldu ve her birine birer sancakbeyi atandi KaynakcaOzel a b c d Celalzade 2011 s 25 Peters F E 1995 The Hajj the Muslim pilgrimage to Mecca and the holy places Princeton University Press s 147 ISBN 069102619X Celalzade 2011 s 26 a b c d e f g h i j k Uzuncarsili 1983 s 308 Spuler Bertold Bagley F R C Kissling H J 1997 The Last Great Muslim Empires BRILL ss 68 69 ISBN 9004021043 21 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2012 Aksun Ziya Nur Ocak 2011 Cihan Pahisahi Muhtesem Suleyman PDF ss 12 13 ISBN 978 975 437 820 7 olu kirik baglanti a b c d e Celalzade 2011 s 27 a b c d Cakar Enver XVI Yuzyilda Sam Beylerbeyliginin Idari Taksimati PDF Firat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi ss 357 358 31 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Subat 2012 a b Celalzade 2011 s 29 a b c Iorga Nicolae Mart 2008 Kanuni ve Donemi Yenilmez Turk Istanbul Yeditepe Yayinevi s 17 ISBN 978 975 6480 94 6 Uzuncarsili 1983 s 309 GenelCelalzade Mustafa Celebi Subat 2011 Kanuni nin Tarihcisinden Muhtesem Cag Istanbul Kariyer Yayincilik ISBN 978 9944 300 59 9 Uzuncarsili Ismail Hakki 1983 Osmanli Tarihi II cilt Ankara ISBN 975 16 0012 X