Uluslararası Ses Abecesi veya Uluslararası Fonetik Alfabe sesçil alfabe sesçil abece ingilizce International Phoneti

Uluslararası Ses Abecesi veya Uluslararası Fonetik Alfabe (sesçil alfabe, sesçil abece, İngilizce: International Phonetic Alphabet, IPA), seslerin kâğıt üzerinde gösterilebilmesi için oluşturulmuş standart alfabedir. Tüm dillerdeki konuşma seslerini bir örnek biçimde kodlayabilmek için oluşturulmuş işaretler ve simgeler sistemidir. Bu sistemden en çok dilbilimde ve sözlüklerin hazırlanmasında yararlanılır.

X-ışınları ile çekilmiş bir görüntü, çeşitli ünlü seslerin söylenimi sırasında ağzın hareketleri.

Dillerin doğru telaffuz edilmesini sağlamak, tutarsız ve keyfi yazımlarla çok sayıda transkripsiyon (yazı çevirimi) sisteminin doğurduğu karışıklıkları önlemek amacıyla geliştirilmiş alfabedir. IPA'nın bir amacı da bir sözcüğü diğerlerinden ayırmaya yarayan her ses için ayrı bir sembol geliştirmektir.

IPA'da temel olarak Latin harfleri kullanılır. Bunun dışında başka alfabelerden harf alınmış (örneğin Yunan Alfabesi), bunlar Latin harflerine uyacak biçimde değiştirilmiştir. İnce ses ayırımları ve genizsilleşen ünlülerle sesin uzunluk, vurgu ve titreşimi, harflerin üstüne veya altına konan çeşitli işaretlerle belirtilir.

IPA dar ve geniş yazı çevrimlerinde kullanılabilir. Mesela anadili İngilizce olanlar tek bir /t/ sesi ayırt ederler. Bu sebeple geniş yazı çevriminde bu sese karşılık tek bir sembol yeterlidir. Ama /t/'nin “tap”, “pat” ve “stem” gibi sözcüklerdeki söylenişlerinin birbirinden biraz farklı olduğunu belirtmek için dar yazıçevrimi yani /t/'nin altına veya üstüne belli işaretler koymak gerekir.

Uluslararası Ses Abecesi umulduğu kadar başarılı olamamıştır. ABD'de Avrupa'ya nazaran daha az kullanılmıştır. Latin alfabesinin yanı sıra çok sayıda özel işarete yer verdiği için basım ve daktilo etme güçlüğü vardır. Daktilo güçlüğünü engellemek için X-SAMPA geliştirilmiştir. Yer kazanmak ve kolaylık sağlamak gayesiyle IPA işaretleri ekseriyetle değiştirilerek veya birbirlerinin yerine kullanılır.

Alfabe

Ünsüzler



→	Dudaksıl											Gırtlaksıl
→			Dişsil	Dişyuvasıl	Artdişyuvasıl	Üstdamaksıl		Artdamaksıl
↓			Dişsil	Dişyuvasıl	Artdişyuvasıl	Üstdamaksıl		Artdamaksıl
	[p] [b]		[t] [d]			[ʈ] [ɖ]	[c] [ɟ]	[k] [ɡ]	[q] [ɢ]		[ʡ]	[ʔ]
	[m]	[ɱ]	[n]			[ɳ]	[ɲ]	[ŋ]	[ɴ]
	[ʙ]		[r]						[ʀ]
		[ⱱ]	[ɾ]			[ɽ]
Sürtünmeli	[ɸ] [β]	[f] [v]	[θ] [ð]	[s] [z]	[ʃ] [ʒ]	[ʂ] [ʐ]	[ç] [ʝ]	[x] [ɣ]	[χ] [ʁ]	[ħ] [ʕ]	[ʜ] [ʢ]	[h] [ɦ]
			[ɬ] [ɮ]
		[ʋ]	[ɹ]			[ɻ]	[j]	[ɰ]
			[l]			[ɭ]	[ʎ]	[ʟ]

Notlar

Çift olarak yazılan sembollerden soldaki , sağdaki gösterir.
Koyu alanlar, sesletimi imkânsız olduğu değerlendirilen ünsüzleri gösterir.



[]	Çiftdudaksıl	[ɓ]	Çiftdudaksıl	[]	Örnekler:
[]	Dişsil	[ɗ]	Dişsil/dişyuvasıl	[pʼ]	Çiftdudaksıl
[]	(Art)dişyuvasıl	[ʄ]	Damaksıl	[tʼ]	Dişsil/dişyuvasıl
[]	Dişyuvasıl-damaksıl	[ɠ]	Artdamaksıl	[kʼ]	Artdamaksıl
[]	Yandişyuvasıl	[ʛ]	Küçükdilsil	[sʼ]	Dişyuvasıl sürtünmeli

Diğer simgeler
[ʍ]	Ötümsüz dudaksıl-artdamaksıl sürtünmeli
[w]	Ötümlü dudaksıl-artdamaksıl sürtünmesiz
[ɥ]	Ötümlü dudaksıl-damaksıl sürtünmesiz
[ɫ]	Artdamaksıllaşmış dişyuvasıl yansürtünmesiz
[ɕ]	Ötümsüz dişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli
[ʑ]	Ötümlü dişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli
[]	Ötümsüz artdişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli

[ɧ] sesinin çıkış yeri tartışmalıdır.


Çubuklu	Çubuksuz	Tanım
[t͡s]	[ʦ]	Ötümsüz dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
[d͡z]	[ʣ]	Ötümlü dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
[t͡ʃ]	[ʧ]	Ötümsüz artdişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
[d͡ʒ]	[ʤ]	Ötümlü artdişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
[t͡ɕ]	[ʨ]	Ötümsüz dişyuvasıl-damaksıl patlamalı sürtünmeli
[d͡ʑ]	[ʥ]	Ötümlü dişyuvasıl-damaksıl patlamalı sürtünmeli
[t͡ɬ]	–	Ötümsüz dişyuvasıl patlamalı yansürtünmeli
[d͡ɮ]	–	Ötümlü dişyuvasıl patlamalı yansürtünmeli

[]	–	Ötümsüz dudaksıl-artdamaksıl patlamalı
[]	–	Ötümsüz dudaksıl-artdamaksıl patlamalı
[]	–	Ötümlü dudaksıl-artdamaksıl genizsil

Ünlüler

Ayrıca bakınız: Uluslararası Fonetik Alfabe, Ünsüzler

(İnce)

Arka
(Kalın)

(Dar)

i •y

ɨ •ʉ

ɯ •u

ɪ •ʏ

ʊ

e •ø

ɘ •ɵ

ɤ •o

ə

ɛ •œ

ɜ •ɞ

ʌ •ɔ

æ

ɐ

a •ɶ

ɑ •ɒ

(Geniş)

Bölümler arasında bazı bölümlerde iki adet ünlü vardır. Bu ikili grupta
sağdaki ünlü soldaki ise Ayrıca Uluslararası Fonetik Alfabe
sembolü ile belirtlir.

Kaynakça

^ "The International Phonetic Alphabet". Le Maître Phonétique. 27 (64): 1-53. 1949. ISSN 1016-832X. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.
^ (PDF). 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar

Uluslararası Sesbilgisi Derneği (İngilizce)
Uluslararası Ses Abecesi 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF)
Sözcüklerin IPA İle Yazılışı ve E-Sözlük 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Ses dosyaları

Peter Ladefoged'in Sesbilgisi Kursu (ses dosyalarıyla)4 Haziran 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
UFA tablosu4 Haziran 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Dillerin sesleri hakkında bilgi3 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
UFA tablosu 4 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
UFA tablolarının ses örnekli Flash sürümü 12 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
(İngilizce)

[1] "The International Phonetic Alphabet". Le Maître Phonétique. 27 (64): 1-53. 1949. ISSN 1016-832X. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Aralık 2023.

[2] (PDF). 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020.