Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zahir al-Dawla Vushmgir 935'ten Aralık 967'deki ölümüne kadar hüküm süren ikinci Ziyârî emiriydi. Ziyar'ın oğluydu. Vuşmgîr, Hazar Denizi'ndeki İran lehçelerinde "bıldırcın avcısı" anlamına geliyor.
| Vuşmgîr | |
|---|---|
| Ziyârî hükümdarı | |
| Hüküm süresi | 935-967 |
| Önce gelen | Merdâvîc |
| Sonra gelen | |
| Doğum | Bilinmiyor Gilan |
| Ölüm | Aralık 967 İran |
| Çocuk(lar)ı | Salar Langar Kabûs |
| Babası | Ziyar |
| Annesi | Tirdad Gil'in kızı |
Kökenleri ve erken yaşamı
Vuşmgîr, Ziyar'ın oğluydu. Kendisi, Keyhüsrev döneminde yaşamış olan Gilan Kralı Arguş Ferhadan'ın soyundan geldiğini iddia eden Arghiç kabilesine mensuptu. Ziyar ve ailesinin dini tam olarak bilinmemektedir. Zerdüştlük, Mazdek, Zurvani ve Gayomardian gibi heterodoks kolları da dahil olmak üzere, onun zamanında hala popülerdi ve birçok İslam kaynağı, o dönemin eylemli ve Gilan liderlerini "ateist" olarak tanımlıyor. Vuşmgîr'in çoğunlukla Müslüman, özellikle de Zeydi Şii olduğu düşünülür; ancak en azından erken yıllarında Zerdüşt olarak da tanımlanmıştır. Vuşmgîr gençliğini, o dönemde Zeydîlerin kontrolü altında olan Gilan'da geçirdi.
İktidara yükselişi
931 yılında Vuşmgîr'in kardeşi ve Ziyârî hanedanının hükümdarı olan Merdâvîc, Makan bin Kaki'den Taberistan'ı fethetmek için bir ordu gönderdi, ancak yenildi. Bir yıl sonra Merdâvîc ve Vuşmgîr, Makan'ı yenerek Taberistan'ı fethettiler. Daha sonra Vuşmgîr, Amul valisi olarak atandı. 931 yılında Vuşmgîr, İsfahan'ı Büveyhî Ali bin Buya'dan aldı.
935 yılında Vuşmgîr'in kardeşi Merdâvîc Türk birlikleri tarafından öldürüldü. Daha sonra Türklerin çoğu iltica etti; bir kısmı Büveyhî Hasan'ın hizmetine girdi, bir kısmı da Baykam komutasında Bağdat'taki Abbâsî halifesine gitti. Hasan bu durumdan yararlanarak İsfahan'ı Ziyarilerin elinden aldı. Ancak Deylemli ve Gilanlı birlikleri Rey'de bulunan Vuşmgîr'e destek sözü verdiler. Aynı yıl, Taberistan'ı işgal eden Samanî ordusunu ve Deylami Makan'ı da yendi. Vuşmgîr daha sonra Gürgan'ı Samanîlerin elinden aldı.
Hükümdarlığı
Vuşmgîr kısa süre sonra Samanî üstünlüğünü kabul etmeye karar verdi ve 936'da Gürgan'ı da Makan'a devretti. Hasan'a karşı gelerek 938'de İsfahan'ı geri aldı. 939 veya 940'ta Samanî valisi Ebu Ali ibn Muhtaj Gürgan'a saldırdı; Vuşmgîr, Makan'a yardım gönderdi, ancak şehir uzun bir kuşatmadan sonra düştü. İbn Muhtaj daha sonra Vuşmgîr ve Makan'la İskhabad'da çarpıştı. Savaşın ilk aşamasında, Vuşmgîr savaş alanından kaçarak Makan'ı geride bıraktı. Makan'ın seçkin birliklerinin çoğu kısa süre içinde öldürüldü, kendisi ise bir okla başından vuruldu ve ardından muzaffer Samanî askerleri tarafından başı kesildi. Askerler, başını ve birçok esir alınan yüksek rütbeli Deylemli subayını Buhara'daki Samanî sarayına gönderdiler.
Vuşmgîr, Taberistan'a vardığında, Makan'ın kuzeni olan ve Vuşmgîr'i onun ölümünden sorumlu tutan Sari valisi el-Hasan bin Feyruzan'ın isyanıyla karşı karşıya kaldı. Vuşmgîr onu mağlup etti, fakat Hasan İbn Muhtâc'ı Taberistan'ı işgal etmeye ikna etti. Vuşmgîr, Samaniler'in otoritesini yeniden tanımak zorunda kaldı. Hasan, 940 yılında İsfahan'ı geri alarak Ziyarilerin sıkıntılarını daha da artırdı.
İbn Muhtâc'ın Sâmânî Horasan'ına gitmesiyle Vuşmgîr, Rey'in kontrolünü yeniden ele geçirdi. Ancak 943 yılında Vuşmgîr ile Hasan arasında şehrin yakınında bir savaş meydana geldi. Savaş sırasında Vuşmgîr'in iki subayı Şir Mardi ve Gurigir ona karşı isyan ederek Hasan'a katıldılar. Vuşmgîr kısa sürede yenildi ve Ray'i tamamen kaybetti. Daha sonra Taberistan'a döndü, ancak orada daha önce Gürgan'ı işgal eden el-Hasan tarafından yenildi. Vuşmgîr, önce Bâvendîlerden II. Şehriyar'ın sarayına, sonra da Samaniler'den I. Nuh'un sarayına kaçtı ve burada kendisine iyi davranıldı. Bu arada El-Hasan da Hasan'la ittifak halindeydi. Aynı dönemde, Vuşmgîr'in gittiğini bilmeyen ve yakın zamanda Taberistan'a dönen İsfahi isimli bir Vuşmgîr subayı, durumu hemen fark ederek bir kaleye giderek burada tahkimatı sağladı. Kısa süre sonra el-Hasan'a karşı bir isyan çıktı ve İsfahi de dahil olmak üzere Vuşmgîr'in birçok subayı öldürüldü.
Vuşmgîr, komutanları Karatekin komutasındaki 30.000 kişilik Samanî ordusunun yardımıyla 945 yılında Gürgan'ı ele geçirdi ve Taberistan'ın geri kalanını fethetmek üzere yola çıktı. El-Hasan daha sonra karşı saldırıya hazırlanabilmek için bir kaleye kaçtı. Vuşmgîrise el-Hasan'ı yenerek kaleyi ele geçirmeyi başardı. El-Hasan bir kez daha kaçtı ve bu kez Paduşpanid hükümdarına sığındı. Vuşmgîr daha sonra oraya yürüdü ve Paduşpanidleri yenerek El-Hasan'ı başka bir kaleye kaçmak zorunda bıraktı. Vuşmgîr'in takibi, Büveyhi hükümdarı Hasan tarafından pusuya düşürülmesiyle yarıda kaldı ve Samanîler sınırına doğru kaçmak zorunda kaldı. Burada tekrar Samani hükümdarı Nuh I'den takviye kuvvet istedi, o da kendisine yardım için bir ordu daha gönderdi. Bu sefer sefer başarılı oldu: 947'de Vuşmgîr, el-Hasan'ı yenmeyi ve onu Tabaristan'dan kovmayı başardı ve bölge üzerinde bir kez daha kontrolü ele geçirdi.
948 yılında Hasan (Buveyhilerin Bağdat'a girmesinden sonra 945'te Ruknüddevle unvanını kullanmıştır) Taberistan ve Gürgan'ı işgal ederek Vuşmgîr'den almıştır. El-Hasan Büveyhileri desteklerken, Vuşmgîr Samanî müttefiklerine güveniyordu. Taberistan ve Gürgan, 955 yılına kadar birkaç kez el değiştirdi. 955 yılında Samanîler ile yapılan bir antlaşmada Ruknüddevle, Taberistan'da Vuşmgîr'i rahat bırakacağına söz verdi. Ancak iki taraf arasındaki barış uzun sürmedi; 958 yılında Vuşmgîr, Ruknüddevle'nin başkenti olan Rey'i kısa bir süreliğine işgal etti. Rüknüddevle daha sonra karşı saldırıya geçerek 960 yılında geçici olarak Gürgan'ı, 962 yılında ise kısa bir süre Taberistan ve Gürgan'ı ele geçirdi. 966'da Tabaristan ve Gürgan'ı da almış olabilir, ancak bunları uzun süre elinde tutamadı.
Ölümü
Vuşmgîr, Samanî ordusunun Büveyhilere karşı ortak bir sefer için gelmesinden kısa bir süre sonra, Aralık 967'de bir av sırasında bir yaban domuzu tarafından öldürüldü. Yerine en büyük oğlu Bisutun geçti, ancak Samanî ordusu diğer oğlu Kabûs'u iktidara getirmeye çalıştı. Üçüncü oğlu 964 yılında Hausam üzerindeki mücadelede kendisinden önce öldü.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Madelung 1975, s. 212.
- ^ Nazim 1987, ss. 164-165.
- ^ Madelung 1975, s. 213.
- ^ a b Ibn Isfandiyar 1905, ss. 204-270.
- ^ Madelung 1975, s. 214.
- Genel
- (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 198-249. ISBN .
- Bosworth, C. E. (1975). "Iran under the Buyids". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 250-305. ISBN .
- Nazim, M. (1987). "Mākān b. Kākī". Houtsma, Martijn Theodoor (Ed.). E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913–1936, Volume V: L–Moriscos. Leiden: BRILL. ss. 164-165. ISBN .
- Ibn, Isfandiyar (1905). An Abridged Translation of the History of Tabaristan. University of Michigan: BRILL. ss. 1-356. ISBN .
'.
Dış bağlantılar
- Edmund Bosworth, C. "ZIYARIDS". Encyclopaedia Iranica, Online Edition.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zahir al Dawla Vushmgir 935 ten Aralik 967 deki olumune kadar hukum suren ikinci Ziyari emiriydi Ziyar in ogluydu Vusmgir Hazar Denizi ndeki Iran lehcelerinde bildircin avcisi anlamina geliyor VusmgirZiyari hukumdariHukum suresi935 967Once gelenMerdavicSonra gelenDogumBilinmiyor GilanOlumAralik 967 IranCocuk lar iSalar Langar KabusBabasiZiyarAnnesiTirdad Gil in kiziKokenleri ve erken yasamiVusmgir Ziyar in ogluydu Kendisi Keyhusrev doneminde yasamis olan Gilan Krali Argus Ferhadan in soyundan geldigini iddia eden Arghic kabilesine mensuptu Ziyar ve ailesinin dini tam olarak bilinmemektedir Zerdustluk Mazdek Zurvani ve Gayomardian gibi heterodoks kollari da dahil olmak uzere onun zamaninda hala populerdi ve bircok Islam kaynagi o donemin eylemli ve Gilan liderlerini ateist olarak tanimliyor Vusmgir in cogunlukla Musluman ozellikle de Zeydi Sii oldugu dusunulur ancak en azindan erken yillarinda Zerdust olarak da tanimlanmistir Vusmgir gencligini o donemde Zeydilerin kontrolu altinda olan Gilan da gecirdi Iktidara yukselisi931 yilinda Vusmgir in kardesi ve Ziyari hanedaninin hukumdari olan Merdavic Makan bin Kaki den Taberistan i fethetmek icin bir ordu gonderdi ancak yenildi Bir yil sonra Merdavic ve Vusmgir Makan i yenerek Taberistan i fethettiler Daha sonra Vusmgir Amul valisi olarak atandi 931 yilinda Vusmgir Isfahan i Buveyhi Ali bin Buya dan aldi 935 yilinda Vusmgir in kardesi Merdavic Turk birlikleri tarafindan olduruldu Daha sonra Turklerin cogu iltica etti bir kismi Buveyhi Hasan in hizmetine girdi bir kismi da Baykam komutasinda Bagdat taki Abbasi halifesine gitti Hasan bu durumdan yararlanarak Isfahan i Ziyarilerin elinden aldi Ancak Deylemli ve Gilanli birlikleri Rey de bulunan Vusmgir e destek sozu verdiler Ayni yil Taberistan i isgal eden Samani ordusunu ve Deylami Makan i da yendi Vusmgir daha sonra Gurgan i Samanilerin elinden aldi HukumdarligiVusmgir kisa sure sonra Samani ustunlugunu kabul etmeye karar verdi ve 936 da Gurgan i da Makan a devretti Hasan a karsi gelerek 938 de Isfahan i geri aldi 939 veya 940 ta Samani valisi Ebu Ali ibn Muhtaj Gurgan a saldirdi Vusmgir Makan a yardim gonderdi ancak sehir uzun bir kusatmadan sonra dustu Ibn Muhtaj daha sonra Vusmgir ve Makan la Iskhabad da carpisti Savasin ilk asamasinda Vusmgir savas alanindan kacarak Makan i geride birakti Makan in seckin birliklerinin cogu kisa sure icinde olduruldu kendisi ise bir okla basindan vuruldu ve ardindan muzaffer Samani askerleri tarafindan basi kesildi Askerler basini ve bircok esir alinan yuksek rutbeli Deylemli subayini Buhara daki Samani sarayina gonderdiler Vusmgir Taberistan a vardiginda Makan in kuzeni olan ve Vusmgir i onun olumunden sorumlu tutan Sari valisi el Hasan bin Feyruzan in isyaniyla karsi karsiya kaldi Vusmgir onu maglup etti fakat Hasan Ibn Muhtac i Taberistan i isgal etmeye ikna etti Vusmgir Samaniler in otoritesini yeniden tanimak zorunda kaldi Hasan 940 yilinda Isfahan i geri alarak Ziyarilerin sikintilarini daha da artirdi Ibn Muhtac in Samani Horasan ina gitmesiyle Vusmgir Rey in kontrolunu yeniden ele gecirdi Ancak 943 yilinda Vusmgir ile Hasan arasinda sehrin yakininda bir savas meydana geldi Savas sirasinda Vusmgir in iki subayi Sir Mardi ve Gurigir ona karsi isyan ederek Hasan a katildilar Vusmgir kisa surede yenildi ve Ray i tamamen kaybetti Daha sonra Taberistan a dondu ancak orada daha once Gurgan i isgal eden el Hasan tarafindan yenildi Vusmgir once Bavendilerden II Sehriyar in sarayina sonra da Samaniler den I Nuh un sarayina kacti ve burada kendisine iyi davranildi Bu arada El Hasan da Hasan la ittifak halindeydi Ayni donemde Vusmgir in gittigini bilmeyen ve yakin zamanda Taberistan a donen Isfahi isimli bir Vusmgir subayi durumu hemen fark ederek bir kaleye giderek burada tahkimati sagladi Kisa sure sonra el Hasan a karsi bir isyan cikti ve Isfahi de dahil olmak uzere Vusmgir in bircok subayi olduruldu Vusmgir komutanlari Karatekin komutasindaki 30 000 kisilik Samani ordusunun yardimiyla 945 yilinda Gurgan i ele gecirdi ve Taberistan in geri kalanini fethetmek uzere yola cikti El Hasan daha sonra karsi saldiriya hazirlanabilmek icin bir kaleye kacti Vusmgirise el Hasan i yenerek kaleyi ele gecirmeyi basardi El Hasan bir kez daha kacti ve bu kez Paduspanid hukumdarina sigindi Vusmgir daha sonra oraya yurudu ve Paduspanidleri yenerek El Hasan i baska bir kaleye kacmak zorunda birakti Vusmgir in takibi Buveyhi hukumdari Hasan tarafindan pusuya dusurulmesiyle yarida kaldi ve Samaniler sinirina dogru kacmak zorunda kaldi Burada tekrar Samani hukumdari Nuh I den takviye kuvvet istedi o da kendisine yardim icin bir ordu daha gonderdi Bu sefer sefer basarili oldu 947 de Vusmgir el Hasan i yenmeyi ve onu Tabaristan dan kovmayi basardi ve bolge uzerinde bir kez daha kontrolu ele gecirdi 948 yilinda Hasan Buveyhilerin Bagdat a girmesinden sonra 945 te Ruknuddevle unvanini kullanmistir Taberistan ve Gurgan i isgal ederek Vusmgir den almistir El Hasan Buveyhileri desteklerken Vusmgir Samani muttefiklerine guveniyordu Taberistan ve Gurgan 955 yilina kadar birkac kez el degistirdi 955 yilinda Samaniler ile yapilan bir antlasmada Ruknuddevle Taberistan da Vusmgir i rahat birakacagina soz verdi Ancak iki taraf arasindaki baris uzun surmedi 958 yilinda Vusmgir Ruknuddevle nin baskenti olan Rey i kisa bir sureligine isgal etti Ruknuddevle daha sonra karsi saldiriya gecerek 960 yilinda gecici olarak Gurgan i 962 yilinda ise kisa bir sure Taberistan ve Gurgan i ele gecirdi 966 da Tabaristan ve Gurgan i da almis olabilir ancak bunlari uzun sure elinde tutamadi OlumuVusmgir Samani ordusunun Buveyhilere karsi ortak bir sefer icin gelmesinden kisa bir sure sonra Aralik 967 de bir av sirasinda bir yaban domuzu tarafindan olduruldu Yerine en buyuk oglu Bisutun gecti ancak Samani ordusu diger oglu Kabus u iktidara getirmeye calisti Ucuncu oglu 964 yilinda Hausam uzerindeki mucadelede kendisinden once oldu Notlar Farsca ظهیرالدوله وشمگیر cogunlukla Vusmgirolarak bilinir ayricaVoshmgir Voshmger Wushmgir Wushmagir ve Washmgir olarak da yazilir KaynakcaOzel a b Madelung 1975 s 212 Nazim 1987 ss 164 165 Madelung 1975 s 213 a b Ibn Isfandiyar 1905 ss 204 270 Madelung 1975 s 214 Genel 1975 The Minor Dynasties of Northern Iran Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 198 249 ISBN 0 521 20093 8 Bosworth C E 1975 Iran under the Buyids Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 250 305 ISBN 0 521 20093 8 Nazim M 1987 Makan b Kaki Houtsma Martijn Theodoor Ed E J Brill s first encyclopaedia of Islam 1913 1936 Volume V L Moriscos Leiden BRILL ss 164 165 ISBN 90 04 08265 4 Ibn Isfandiyar 1905 An Abridged Translation of the History of Tabaristan University of Michigan BRILL ss 1 356 ISBN 9789004093676 Dis baglantilarEdmund Bosworth C ZIYARIDS Encyclopaedia Iranica Online Edition Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link